Transcript Het effect van toezicht door leidinggevenden op veiligheidsgedrag

Onderzoeksrapport
Heteffectvantoezichtdoor
leidinggevendenopveiligheidsgedrag
WernervanEck
19102012
2
Onderzoeksrapport
Heteffectvantoezichtdoorleidinggevendenopveiligheidsgedrag
Bedrijf:
Opleidinginstituut
HeijmansWegenB.V.
ReedBusinessOpleidingen
Graafsebaan67
H.A.Lorentzstraat1/A
5248JTRosmalen
3331EEZwijndrecht
Colofon:
Auteur
W.H.vanEck
Scriptiebegeleider
B.Horchner
Cursusleider
S.Slager
Leergang
OHVKUTR1102
Kenmerk
AfstudeerscriptieHVK
Datum
19102012
Status
Definitief
Hoofdstuk:Voorwoord
©Allerechtenvoorbehouden.
Nietsvanditrapportmagwordenvermenigvuldigd,openbaargemaakten/ofoverhandigdaanderden,zondervoorafgaandeschriftelijke
toestemmingvandesamensteller.
2
3
VOORWOORD
Vooruligthetresultaatvaneenonderzoeknaarheteffectvantoezichtdoorleidinggevendenophet
veiligheidsgedrag,inopdrachtvandedirectievanHeijmansWegenB.V.Ditonderzoekvondplaatsin
hetkadervanmijnopleidingHogereVeiligheidskunde(HVK)vanReedBusinessOpleidingente
Zwijndrecht.
IkwilvanafdezeplaatsdedirectievanHeijmansWegenB.V.inhetbijzonderhartelijkbedanken.Zij
hebbenmijdemogelijkhedengebodenomdezestudietevolgen.Mijndankgaatuitnaaralle
geïnterviewdenenleidinggevendenvoorhunmedewerking,openheidenbelangstellingvoordit
onderzoek.Inhetheleonderzoekstrajecthebikbegeleidingenondersteuninggekregenvaneen
aantalmensendieikdaarvoorhartelijkwilbedanken.AllereerstSiepSlagerdiemijgemotiveerden
gesteundheeftbijhetopstellenvandescriptie.Daarnaast,JaapvanderWoude,IneCooijmans,
StevenLudererenErwinvanDoorndiedescriptiehebbenbeoordeeldenopbouwendekritiekhebben
geleverd.Allenhartelijkdankvoorhetmeedenken,meelezenendeopbouwendefeedbackindit
procesvanonderzoekenschrijven.
Ditonderzoekleverteenbijdragevoorhetverbeterenvanhetveiligheidshandhavingsbeleidbinnen
HeijmansWegenB.V.envormteenvertrekpuntvooreennogoptestellen
cultuursveranderingsprogramma.
WernervanEck
Oktober2012
Hoofdstuk:Voorwoord
3
4
INHOUDSOPGAVE
VOORWOORD...................................................................................................................................3
INHOUDSOPGAVE.............................................................................................................................4
SAMENVATTING...............................................................................................................................7
INLEIDING.........................................................................................................................................8
1. ONDERZOEKSMETHODIEK........................................................................................................10
1.1.
Beeldvormingdoormiddelvanliteratuurstudie.......................................................................10
1.2.
Onderzoeknaardehuidigesituatie(IST)..................................................................................10
1.3.
Gewenstesituatie(SOLL)...........................................................................................................11
1.4.
Conclusie(GAP)&Aanbevelingen.............................................................................................11
1.5.
Schematischeweergavevanonderzoeksmethodiek................................................................11
2. BEELDVORMING:RESULTATENWETENREGELGEVING............................................................12
2.1.
Arbeidsomstandighedenwet&besluit....................................................................................12
2.2.
Jurisprudentie............................................................................................................................12
2.3.
ArboInformatiebladen(AIbladen)...........................................................................................13
2.4.
ArbocatalogusBouwenInfra....................................................................................................14
2.5.
Abomafoon................................................................................................................................14
3. BEELDVORMING:TOEZICHT......................................................................................................15
3.1.
Toezicht.....................................................................................................................................15
3.2.
Handhaving................................................................................................................................15
3.3.
Naleving.....................................................................................................................................15
4. BEELDVORMING:GEDRAG.......................................................................................................16
4.1.
Watisgedrag?...........................................................................................................................16
4.2.
Gedraginrelatietotonveiligehandelingen..............................................................................16
4.3.
Veiligheidsgedrag......................................................................................................................16
4.4.
Rolvandeleidinggevendeinrelatietotveiligheidsgedrag.......................................................16
4.5.
Manierenomgedragtebeïnvloeden........................................................................................17
4.6.
Corrigerenvanongewenstgedrag............................................................................................18
4.7.
Invloedvanstraffenofbelonenopgedrag...............................................................................19
5.1.
Leidinggeven.............................................................................................................................20
5.2.
Afsprakenmaken.......................................................................................................................20
5.3.
Situationeelleidinggeven.........................................................................................................20
5.4.
Leiderschap................................................................................................................................21
5.5.
Coachendleiderschap...............................................................................................................21
5.6.
Statistiekenverstandhoudingtussenleidinggevendeenmedewerker....................................22
5.7.
Bevlogenheid.............................................................................................................................22
Hoofdstuk:INHOUDSOPGAVE
5. BEELDVORMING:LEIDINGGEVEN.............................................................................................20
6. BEELDVORMING:VERGELIJKINGINDEBRANCH.......................................................................23
6.1.
Interviews..................................................................................................................................23
6.2.
NINA..........................................................................................................................................23
4
5
7. RESULTATENHUIDIGESITUATIEHEIJMANS(IST)......................................................................24
7.1.
TakenvanleidinggevendenvanHeijmans................................................................................24
7.2.
Informatieverzamelen(werkplekinspectie).............................................................................24
7.3.
Oordelen(ontwikkelingsgesprek).............................................................................................25
7.4.
Ingrijpen(veiligheidshandhavingsbeleid“GeleenRodeKaarten”)..........................................25
7.5.
Toezichtopdebouwplaats.......................................................................................................26
7.6.
InterncultuuronderzoekPRINS................................................................................................26
7.7.
ChecklistAannemers(VCA).......................................................................................................27
8. RESULTATENENQUÊTE(IST).....................................................................................................28
8.1.
Verdelingleidinggevenden........................................................................................................28
8.2.
Fysiekeaanwezigheidopdebouwplaats,verantwoordelijkheideninvloed............................28
8.3.
Toezicht.....................................................................................................................................28
8.4.
Stimulerenvanveiligheid..........................................................................................................29
8.5.
Werkplekinspectie.....................................................................................................................29
8.6.
Handhavingsbeleidenbelonen.................................................................................................29
8.7.
Beoordelenenafsprakenmaken(tijdensontwikkelingsgesprek)............................................30
8.8.
Ondersteuning...........................................................................................................................30
9. GEWENSTESITUATIEHEIJMANS(SOLL)....................................................................................31
9.1.
Cultuur.......................................................................................................................................31
9.2.
Rolvandedirectie.....................................................................................................................31
9.3.
Rolvandeleidinggevenden......................................................................................................31
10. CONCLUSIES(GAP)...................................................................................................................32
10.1.
Subconclusies.........................................................................................................................32
10.2.
Eindconclusie.........................................................................................................................33
11. AANBEVELINGEN......................................................................................................................36
11.1.
Cultuur...................................................................................................................................36
11.2.
Directie...................................................................................................................................36
11.3.
Leidinggevenden....................................................................................................................37
11.4.
Rolvanveiligheidskundigebijhetaansturenopveiliggedrag..............................................37
12. KOSTENENBATENANALYSE....................................................................................................38
13. LITERATUURLIJST.....................................................................................................................39
BijlageI
Literatuurlijst
BijlageII
RITSprincipe
BijlageIII
Lijstmetgeïnterviewden
BijlageIV
Specificatietoezichtvoorjeugdigen
BijlageV
Gedragsbeïnvloedingsgesprek
BijlageVI
Theorieenoverleidinggeven
BijlageVII
Soortenleiderschap
BijlageVIII
SKBonderzoek
Hoofdstuk:INHOUDSOPGAVE
5
6
BijlageIX
Overzichtfunctieprofielen
BijlageX
Werplekinspectieformulier
BijlageXI
Ontwikkelingsgesprek
BijlageXII
Veiligheidshandhavingsbeleid
BijlageXIII
Vragenlijstenresultatenenquête
Hoofdstuk:INHOUDSOPGAVE
6
7
SAMENVATTING
Aanleiding,vraag/probleemstelling
DeInspectieSZWheeftopbasisvaneenaantalovertredingengeconstateerddateronvoldoende
(structureel)toezichtwordtgehouden.Deinspecteursconstateerdenregelmatigonveilige
gedragingenbijmedewerkerszonderdatleidinggevendendaarbijingrepen.Daarnaastwordtvolgens
dedirectiehetveiligheidshandhavingsbeleid,omintegrijpenoponveiliggedrag,onvoldoende
toegepast.Opbasisdaarvanisdevolgendevraag/probleemstellinggeformuleerd:
“HoekanbijHeijmansheteffectvantoezichtdoorleidinggevendenophetveiligheidsgedragvan
medewerkerswordenverbeterd?”
Onderzoeksmethodiek
HetonderzoekisuitgevoerdvolgensdeIST(huidigesituatie),SOLL(gewenstesituatie)enGAP
(verschillentussenISTenSOLL)methodiek.Hetonderzoekisgestartmeteenliteratuurstudie
(beeldvorming)naarwatheteffectisvantoezichtdoorleidinggevendenophetgedragvan
medewerkersenhoediteffectzogrootmogelijkkanzijn.Devolgendestappeninhetonderzoekzijn:
VaststellenIST:onderzoekvanhetmanagementsysteem,interviewsmetinterneactorenen
vaststellenervaringenvantoezichthoudenbinnenHeijmansdoormiddelvaneenenquête.
VaststellenSOLL:degewenstesituatieisgebaseerdopderesultatenuitdeliteratuurstudie.
GAPanalyse:deverschillenvaststellentussendegewenstesituatie(SOLL)endehuidigesituatie
(IST).Daarmeeworddevraag/probleemstellingbeantwoord.
Conclusies
Toezichtdientvandusdanigeaardtezijndatdemedewerkershierdoorwordengestimuleerdomzich
aandeveiligheidseisentehouden.DevoornaamsteknelpuntenbinnenHeijmansdieeennegatieve
invloedhebbenopdeuitvoeringvantoezichtendegewensteeffectendaarvanzijn:
- Leidinggevendengevenverkeerdsignaalafaanmedewerkerswanneerhetomveiligheidgaat.
- Erisgeendraagvlakvoorhetveiligheidshandhavingsbeleidenheteffectervanisnihil.
- Erissprakevaneenafrekeningscultuurinplaatsvaneenbeloningscultuur.
- Leidinggevendenzijnteweinigaanwezigopdebouwplaatsomüberhaupttoezichttehouden.
- Erisgeensprakevanconsequenttoezicht.
- Hetwordtnagelatendoorleidinggevendenomconcreteafsprakentemakenmetmedewerkers.
Aanbevelingen(conformarbeidshygiënischestrategie)
Hoofdstuk:Samenvatting
Eenveranderingvande(veiligheids)cultuurwordtgezienalsbronaanpak.Collectievemaatregelenzijn
maatregelendiedoordedirectiegenomenkunnenworden.Inwoordenendadenbetekentdit:
aanwezigzijn;mensenbetrekken;hetgoedevoorbeeldgeven;aanspreken;erkenninggeven;belonen
enbovenalvoortdurendlatenziendatveiligheidbelangrijkis.Individuelemaatregelenzijn
maatregelendiedoordeleidinggevendenzelfgenomenkunnenworden.Devoornaamste
aanbevelingenvoorleidinggevendenzijnhetstimulerenenbelonenvanveiligwerken.Onveiliggedrag
vanmedewerkersnietnegeren,maarconsequentopaansprekenenconcreteafsprakenmaken.
7
8
INLEIDING
Bedrijfsintroductie
DitonderzoekisuitgevoerdbinnenHeijmansWegenB.V.(hiernatenoemen:Heijmans),een
onderdeelvanHeijmansN.V.DekernactiviteitenvanHeijmanszijngerichtopdeaanleg,onderhoud
enreconstructievan(snel)wegen,vliegvelden,bedrijfsterreinenenhetinrichtenvandeopenbare
ruimteinwoonenwinkelgebied.Heijmansheeftcirca1.800eigenmedewerkerszowelin
lijnmanagement(vandirecteurtotuitvoerder),alsindirectemedewerkersopdeprojecten.
Rolbinnenhetbedrijf
DeauteuriswerkzaamopdeafdelingIntegraleKwaliteitszorg(IKZ).Dezeafdelingadviseerten
ondersteuntdevestigingenenafdelingenophetgebiedvanKwaliteit,Arbo&Milieu.Naastderolvan
IKZcoördinatorisdeauteurbenoemdtotPreventiemedewerkerenmaakhijalsVeiligheidskundige
(MiddelbaarVeiligheidskunde)deeluitvanhetveiligheidsteamvanHeijmans.
Aanleiding
Erzijntweeaanleidingendietengrondslagliggenaanditonderzoek.Kortsamengevat:
1. ConstateringendoordeInspectieSocialeZakenenWerkgelegenheid(SZW,voorheende
Arbeidsinspectie).DeInspectieSZWheeftopbasisvaneenaantalovertredingengeconstateerddat
eronvoldoendestructureeltoezichtwordtgehouden.Deinspecteursconstateerdenregelmatig
onveiligegedragingenbijHeijmansmedewerkerszonderdatleidinggevendendaarbijingrepen.
2. Sindseind2011iseennieuwveiligheidshandhavingsbeleid(lees:sanctiebeleid)metgeleenrode
kaarteningevoerdwaarbijleidinggevendeneeninstrumenthebbenomhetgedragvan
medewerkerstecorrigerenenstrikterdeveiligheidsregelstekunnenhandhaven.Volgensde
directiewordthetveiligheidshandhavingsbeleidonvoldoendetoegepast.
Vraagstelling/probleemstelling
Opbasisvandeaanleidingenisdevolgendevraag/probleemstellinggeformuleerd:
HoekanbijHeijmansheteffectvantoezichtdoorleidinggevendenophetveiligheidsgedragvan
medewerkerswordenverbeterd?
-
Watistoezicht?
-
Welkeffectheefttoezichtophetveiligheidsgedrag?
-
Welkeroliserweggelegdvoorleidinggevendenmetbetrekkingtothethoudenvantoezicht?
-
HoewordttoezichtvormgegevenenervarenbinnenHeijmans?
-
Welkeverbetermaatregelenkunnenwordendoorgevoerdomheteffectvantoezichtte
Hoofdstuk:Inleiding
Opbasisvandevraag/probleemstellingzijndevolgendeonderzoeksvragengeformuleerd:
verbeteren?
8
9
Doelstelling
Hetonderzoekheeftalsdoelheteffectvantoezichtdoorhetleidinggevendenophetgedragvan
medewerkersbinnenHeijmansteverbeteren.Ditmoetuiteindelijkbijdragentot:
-
verbeteringinhettoepassenvanhetveiligheidshandhavingsbeleid;
-
veiligergedragvanmedewerkers;
-
reductievanverzuim.
Doelgroep
DezerapportageisgeschrevenvoordedirectieenalleleidinggevendenvanHeijmans.Deinhet
onderzoekopgedanekennisendeverderegegevensindezescriptiedienenalsinformatievooralle
betrokkenen.
Afbakening
Hetgedragvanmedewerkerskanopmeerderemanierenwordenbeïnvloed(ziehoofdstuk3.4).In
dezerapportagezaldatkortwordenweergeven,maarhetonderzoekrichtzichvoornamelijkop
toezichthoudendetaakvandeleidinggevendendaarin.VolgensHetRITSprincipe(S.Slager2012,zie
bijlageII)kunnenleidinggevendenpasgedragcorrigerendoormiddelvan‘Sancties’alsdeorganisatie
‘Regels’heeftopgesteld,’Instructies’daarovergeeftaandemedewerkerendaar‘Toezicht’ophoudt.
Ditonderzoekrichtzichopdefase‘Toezicht’.Dezefasegaatvoorafaan‘Sanctioneren’.Hetbehoort
niettotdeopdrachtomtetoetsenofHeijmansvoldoetaandewetenregelgeving,maaromvast
stellenwelkeverbeteringenermogelijkzijnomheteffectvantoezichtdoorleidinggevendenophet
gedragvanmedewerkersteverbeteren.
Structuurscriptie
Deopbouwvandescriptieisalsvolgt:
Hoofdstuk1Onderzoeksmethodiek
Hoofdstuk2Beeldvormingresultatenwetenregelgeving
Hoofdstuk3Beeldvormingtoezicht
Hoofdstuk4Beeldvorminggedrag
Hoofdstuk5Beeldvormingleidinggeven
Hoofdstuk6Beeldvormingvergelijkingindebranche
Hoofdstuk7ResultatenhuidigesituatieHeijmans(IST)
Hoofdstuk8Resultatenenquête(IST)
Hoofdstuk9GewenstesituatieHeijmans(SOLL)
Hoofdstuk10Conclusies(GAP)
Hoofdstuk:Inleiding
Hoofdstuk11Aanbevelingen
Hoofdstuk12Kostenbatenanalyse
Hoofdstuk13Literatuurlijst
9
10
1. ONDERZOEKSMETHODIEK
Indithoofdstukstaatdewerkwijzevanhetonderzoekbeschreven.Hetonderzoekisuitgevoerd
volgensdeIST(huidigesituatie),SOLL(gewenstesituatie)enGAP(verschillentussenISTenSOLL)
methodiek.
1.1. Beeldvormingdoormiddelvanliteratuurstudie
Omdehuidigesituatie(IST)vasttestellenishetonderzoekopgestartmeteenliteratuurstudie.De
literatuurstudieisuitgevoerdomteonderzoekenwatheteffectisvantoezichtdoorleidinggevenden
ophetgedragvanmedewerkersenhoediteffectzogrootmogelijkkanzijn.Deresultatenvandit
onderzoekwordengebruiktalsinputvoordetehoudenenquêteeninterviews.Indeliteratuurwordt
gezochtnaarjurisprudentieengepubliceerdeartikelenovertoezichtdoorleidinggevendenenhet
effectervanopgedrag.Geziendesomscomplexewijzewaaropjurisprudentiewordtgeformuleerd,
wordenderesultatenvanhetonderzoekgeverifieerddooreenbedrijfsjurist.Omvasttestellenhoe
toezichtisvormgegevenenwordtervarenindebranchezijndrievergelijkbarebedrijvenonderzocht
doormiddelvaninterviewsmetveiligheidskundigen(ziebijlageIIIvoorgeïnterviewden).
1.2. Onderzoeknaardehuidigesituatie(IST)
NadebeeldvormingisdevolgendestapinhetonderzoekhetvaststellenhoebinnenHeijmans
toezichtwordtvormgegevenenervaren(IST).Hiervoorwordteersthetmanagementsysteemvan
Heijmansonderzocht.Deteonderzoekenaspectenzijn:
- Defunctieprofielenvanleidinggevende:vaststellenvandetaken,verantwoordelijkhedenen
bevoegdheden.
- Demethodenofmiddelen(instrumenten)dieleidinggevendenhebbenomtoezichttehouden.
Omteonderzoekenhoehettoezichtisvormgegevenopbouwplaatsenwordenpraktijkvoorbeelden
enmodellenvanProjectmanagementplannen(PMP);Projectkwaliteitsplannen(PKP)en
Veiligheidsheids&Gezondheidsplannen(V&G)onderzocht.
Doormiddelvaneenenquête(kwantitatiefonderzoek)wordtonderzochthoehethoudenvan
toezichtwordtervarenbinnenHeijmans.Dedoelgroepisgrootwaardoorkwantitiefonderzoekhet
Hoofdstuk:Onderzoeksmethodiek
meestgeschiktis.Deenquêtewordtuitgezetnaaralleleidinggevenden(vanuitvoerdertotdirecteur)
vanHeijmans.Devragenzijnontwikkeldopbasisvanderesultatenuitdeliteratuurstudieen
interviews(ziehoofstuk1.1).Hetenquêteformulierkananoniemwordeningevuld.Ditbiedtde
respondentendeveiligheidomvragenvrijenonbevangentekunnenbeantwoorden.Deenquêteis
opgebouwduitvoornamelijkgeslotenvragenwaarbijdegeslotenvragengerichtzijnophet
daadwerkelijkgehoudentoezichtofhoevaakeenbepaaldehandelingwordtuitgevoerd.Daarnaast
zijneropenvragenopgenomenomdeervaringenenbelevingvanderespondententemeten.Omde
enquêtetetestenworddezevoorgelegdaantweebedrijfsleiders,tweecollegaveiligheidskundigenen
devoorzittervandecentraleondernemingsraad.Aandehandvanhunopenaanmerkingenzalde
enquêtewordenbijgesteld.
10
11
1.3. Gewenstesituatie(SOLL)
Devolgendestapinhetonderzoekrichtzichophetvastellenvangewenstesituatie(SOLL).Het
vaststellenvandegewenstesituatiezalopbasiszijnvanderesultatenuitdeliteratuurstudieover
effectieftoezichtdoorleidinggevendenophetgedragvanmedewerkers(ziehoofdstuk1.1).
1.4. Conclusie(GAP)&Aanbevelingen
Delaatstestapinhetonderzoekisdeverschillenvaststellentussendegewenstesituatie(SOLL)ende
huidigesituatie(IST).Daarmeezullendeonderzoeksvragenenprobleemstellingbeantwoordworden
(GAP).Daarnawordenaanbevelingengeformuleerddieaangevenwelkeveranderingenmoeten
wordendoorgevoerdomtotdegewenstesituatietekomen.
1.5. Schematischeweergavevanonderzoeksmethodiek
Inonderstaandfiguurwordtschematischdeonderzoeksmethodiekweergegeven.
Hoofdstuk:Onderzoeksmethodiek
11
12
2. BEELDVORMING:RESULTATENWETENREGELGEVING
Indithoofdstukwordenderesultatenuithetonderzoeknaardewetenregelgevingendehierbij
behorendejurisprudentiebeschreven.Dejurisprudentiegeeftinzageoverhoedewetenregelgeving
moetenwordengeïnterpreteerdendaarmeeinvullinggeeftaanhetbegriptoezicht,watnietis
gedefinieerdindeArbeidsomstandighedenwet.DeArboInformatiebladenals‘goodpractices’hebben
hetzelfdedoelenzijnomdieredenookonderzocht.TotslotzijndeAbomafoonendeArbocatalogus
BouwenInfraonderzocht.DeAbomafoonenArbocatalogusgevenvoordebrancheeenpraktische
vertalingvandewetenregelgeving.
2.1. Arbeidsomstandighedenwet&besluit
Hetartikeldathetmeestrelevantisvoorditonderzoekisartikel8lid4vande
Arbeidsomstandighedenwet.Daarinstaat:“Dewerkgeverziettoeopdenalevingvandeinstructiesen
voorschriftengerichtophetvoorkomenofbeperkenvandeinheteerstlidgenoemderisico’salsmede
ophetjuistegebruikvanpersoonlijkebeschermingsmiddelen”.Artikel1.37vanhet
Arbeidsomstandighedenbesluitspecificeertdematevantoezichtmeerinrelatietotjeugdige
medewerkers(ziebijlageIV).Overkoepelendopdeeerdergenoemdeartikelenisartikel3vande
Arbeidsomstandighedenwet.Inditartikelwordtdevergaandezorgplichtvandewerkgever
beschrevenendemanierwaarophierredelijkerwijsinvullingaangegevenmoetworden.De
begrippentoezicht;leidinggeven;houdingengedragzijnnietopgenomen.Dewetgeverrichtzichin
dewetopformelewijzetotwerkgeversenmedewerkers.Erwordengeeneisengesteldaan
leiderschapofaanbeïnvloedingvangedragdoorleidinggevenden.Nuindewettelijkebepalingenniet
isopgenomenwatonderredelijkerwijstevorderentoezichtkaninhouden,heeftdewetgevereen
opennormgecreëerd.Omtochdeze‘opennorm’teinterpreterenisjurisprudentieonderzocht.
Hoofdstuk:Beeldvorming:ResultatenWETenREGELGEVING
2.2. Jurisprudentie
Hetantwoordopdevraagwanneerersprakeisvanvoldoendefeitelijktoezichthangtafvande
omstandighedenvanhetgeval,zoalsdeaardvandewerkzaamheden,deervaringvandemedewerker
enzijnpositieinhetbedrijf.Vaneenwerkgeverkaninbeginselnietwordengevergddathij
voortdurendeentoezichthoudernaasteenervarenmedewerkerplaatst.Deenkeleomstandigheid
datergeentoezichthouderaanwezigisophetmomentvaneenongeval,isopzichzelfnietvoldoende
omtekomentothetoordeeldateenwerkgevernietvoldoendefeitelijktoezichtopde
werkzaamhedenheeftgehouden.Dewerkgeverdientwelookbijervarenmedewerkersmetenige
regelmaatdenalevingvaninstructiesenvoorschriftengerichtophetvoorkomenofbeperkenvande
aandeteverrichtenwerkzaamhedenverbondenrisico'stecontrolerenen/oftebespreken(LJN:
BP8743,RaadvanState,201007410/1/H3).
Ookdienthetfeitelijketoezichtvandusdanigeaardtezijndatdemedewerkershierdoorworden
gestimuleerdomzichaandeveiligheidseisentehouden.Ookalhebbenmedewerkerseerder
vergelijkbarewerkzaamhedenverrichtendaaraanvoorafgaandinstructiesmetbetrekkingtotde
12
13
veiligheidverkregen,laatonverletdatsprakedienttezijnvanvoldoendefeitelijktoezicht(LJN:
BA3220,RaadvanState,200606587/1).
Eenmalighetverstrekkenvaninstructiesofvoorlichtingisnietvoldoende.Ermoetgedegentoezicht
wordengehoudenophetnalevenvandeveiligheidsvoorschriften(LJN:AY6472,Sectorkanton
RechtbankLeeuwarden,159702/CVEXPL046300).
Vaniedereleidinggevendemagwordenverwachtdathij/zij(mede)toezietopdenalevingvande
veiligheidsregelsbinnenhetbedrijfendaarbijtenminstehetgoedevoorbeeldgeeft.Inditverband
magvaneenwerkgeverwordenverwachtdathaarmedewerkersineenleidinggevendefunctiezorgen
voornalevingvandeveiligheidsregelsenhethoudenvantoezichtopdienaleving(LJN:BC3675,
RechtbankAlkmaar,07/1076).
Weliswaarzijndemogelijkhedenvoordewerkgeveromadequaattoezichttehoudenopeenmobiele
werkplekinhetalgemeenbeperkterdanopeenvastebedrijfslocatie,maarafwezigzijndezeniet.Het
komtdanmetnameaanopdepraktischemogelijkhedenendenoodzaakom‘iets’tedoen.(LJN:
BR5215,HogeRaad,10/04875).
Deafwezigheidvaneenleidinggevende(bijvoorbeelddoorziekte)laatonverletdatzekerbijrisicovolle
werkzaamhedenadequaattoezichtdoordewerkgevermoetwordengehouden(LJN:BM5584,Raad
vanState,200909008/1/H3).Hetdelegerenvandetoezichtstaakisdaneenoptie.Indienhiervan
sprakeis,danzouditmoetenblijkenuiteenschriftelijkeovereenkomst(LJN:AE2515,Rechtbank
Rotterdam,WET01/1369HAM).
Hoofdstuk:Beeldvorming:ResultatenWETenREGELGEVING
2.3. ArboInformatiebladen(AIbladen)
DeArboinformatiebladen,dieonderauspiciënvanhetMinisterievanSZWdoorSduUitgevers
wordenuitgegeven,bevattentoegankelijkeinformatieoverdewijzewaaropwerkgeversen
medewerkersindepraktijkmetdewetgevingenregelsophetterreinvandearbeidsomstandigheden
kunnenomgaan.IndeAIbladennummer1,30en49staatsamengevathetvolgendebeschrevenover
derolvanleidinggevendeinrelatietottoezichthoudenophetgedragvanmedewerkers:
Eenleidinggevendemoettoezichthoudenophetgedragvanmedewerkers.Watditconcreetinhoudt,
blijktnietvooriedereenvanzelfsprekendenduidelijk.Eenwerkgevermoetconcreetbenoemenwater
vandeleidinggevendenwordtverwacht.Bijvoorbeeld:“Spreekmedewerkersdiezichonveilig
gedragenofzichnietaande(veiligheids)regelshoudenaanophungedrag”.Leidinggevendenhebben
middelennodigomhetgedragvanmedewerkerstebeïnvloeden.Naasthetbelonenvanveiliggedrag
kanookeensanctiebeleidgebruiktworden.Ookophetgedragvandeleidinggevendemoetworden
geletdoordewerkgever.Dateenleidinggevendeletopveiligengezondwerken,isevennormaalals
toezichtophetcorrectuitvoerenvanhetwerk.Hetiseenvastonderdeelvanhetwerk.
Periodiekkanhethoudenvantoezichtextraaandachtkrijgen,bijvoorbeelddoorinspectievande
arbeidsomstandigheden.Deintensiteitvanhettoezichthangtafvandeervaringvandemedewerker,
13
14
hetaantalgevaren,degroottevanderisico’senvandecomplexiteitvandewerkzaamhedenen/of
situatie”.
Decultuurvaneenorganisatierondveiligengezondwerkenbeïnvloedthetgedragvanmedewerkers
enhettoezichtdoorleidinggevenden.Toezichthoudenisalleeneffectiefalsditconsequentgebeurt.
Gedogenleidttoteencultuurdieoptermijnmoeilijkteveranderenis.Ermoetwordenvermedendat
degangbarepraktijkafwijktvandegeschrevenregels.Hettoezichtmoetdemedewerkersstimuleren
omzichaanderegelstehouden.Eensleutelrolisweggelegdvoordedirectleidinggevende.Metname
vanhem/haarwordtzichtbarebetrokkenheidenvoorbeeldgedragverwacht,vooralvoorde
maatregelendiegedragsveranderingvanmedewerkersofhetopvolgenvanwerkvoorschriftenen
proceduresverlangen.Veelleidinggevendenzienertegenopomalseenpolitieagentcollega’saante
sprekenopeen‘overtreding’vanderegels.Eenleidinggevendehoeftnietalspolitieagentteacteren
maarmoetinhetbedrijfwelaanwezigenopmerkzaamzijn.Knelpuntenenbelemmeringenvoorde
leidinggevendemoetenwordenopgespoord.Knelpuntenzijnbijvoorbeeld:eenhogewerkdruk;eente
uitgebreidtakenpakket;moeitehebbenmethetopleggenvandisciplinairemaatregelen;weinigsteun
ontvangenvanuithetmanagement;weinigdeskundigeondersteuningenorganisatorische
knelpunten.
2.4. ArbocatalogusBouwenInfra
IndeArbocatalogusBouwenInfraisgeenrelevanteinformatieaangetroffenvoorditonderzoek.De
catalogusisopgebouwduitberoepenmetdaaraangekoppeldrisico’s.Takenofmethodenomtoezicht
tehouden,tehandhandhaven,tesanctionerenofinvloeduitteoefenenopgedragzijnnietbenoemd.
2.5. Abomafoon
RelevanteinformatievoorditonderzoekuitdeAbomafoon(1.17,1.18&1.24wordthieronder
Hoofdstuk:Beeldvorming:ResultatenWETenREGELGEVING
beschreven:
Eensanctieregelingkanpasseninbedrijfsmaatregelenomziekteverzuimenarbeidsongeschiktheid
terugtedringen.Wileendergelijkeregelingfunctioneren,dandientdezeeenbetrouwbarebasiste
hebben,dusingoedoverlegtussenwerkgeverenwerknemertezijnvastgesteld.
Indieneenwerkgeverkiestvoorhetopdragenvantoezichthoudendearbotakenkanhijdatalsvolgt
regelen:
- Detaakschriftelijkopdragen,opnaamvandebetrokkene.
- Detaaknauwkeurigomschrijven(detakenvanverschillendefunctionarissenmogenelkaarniet
overlappen).
- Debevoegdhedenenmiddelen(ookbudgettair)verzorgendiebijdetaakhoren.
Eenleidinggevendeinstrueertzijnwerknemersenhoudttoezicht.Hijheeftdaardooreenzwaardere
verantwoordelijkheidenkanbijdisfunctioneelhandelenstrafrechtelijkwordenvervolgd.Ditishet
gevalalshijdewetheeftovertreden,buitendehemtoegekendebevoegdhedenisgetredenenopeen
manierheeftgehandeld,dieinhetbedrijfwaarhijwerktnietaanvaardbaarwordtgeacht.
14
15
3. BEELDVORMING:TOEZICHT
Indithoofdstukwordenderesultatenuithetonderzoeknaardefinitie‘toezicht’beschrevenenwelke
invloedtoezichtheeftopgedrag.
3.1. Toezicht
Toezichtwordtgedefinieerdals:‘hetverzamelenvaninformatieoverdevraagofeenhandelingof
zaakvoldoetaandedaaraangesteldeeisen,hetzichdaarnavormenvaneenoordeeldaaroverenhet
eventueelnaaraanleidingdaarvaninterveniëren’(Kaderstellendevisieoptoezicht2001).
Toezichtkentdusdriekernactiviteiten:informatieverzamelen,oordeleneningrijpen.Toezichtis
gerichtophetbereikenvangewensteeffecten.Doormiddelvantoezichtwordthetgedragvande
ondertoezichtstaandebeïnvloed,zodatdezeaandegesteldeeisenvoldoet.Datkanopverschillende
manieren:methetverstrekkenvankennis(voorlichting);hetaanreikenvanhulp(compliance
assistance)enhettoepassenvanzachteofhardedwang(handhaven).Zodradeleidinggevendedwang
moetuitoefenen,spreekjeoverhandhaving.
3.2. Handhaving
Aanhetbegriphandhavingwordtindeliteratuurnietaltijddezelfdeinhoudgegeven.Deruimste
opvattingis:‘elkehandelingdieeropgerichtisdenalevingvanderegelstebevorderenofeen
overtredingtebeëindigen(Michiels2006).Aldusvallenook(preventieve)voorlichtingactiviteiten
onderhetbegriphandhaving.Korterwordthetookwelgezegd:‘handhavingishetdoennalevenvan
deregels’.Daarinzitechteralietsdwingends:hetdoennaleven.Bevorderenvannalevingisneutraal
enruimer.Degedachteachterderuimeopvattingisdatnalevinghetdoelis.Datdoelkan,wanneer
nietreedssprakeisvanspontanenaleving,opverschillendemanierenwordenbereikt.Tedenkenvalt,
naastvoorlichting,aantoezicht,sancties,maatregelenenafspraken.Aldiemanierentezamenkan
mendanvattenonderhetruimebegriphandhaving.Maarnietongebruikelijkishetomhetbegrip
handhavinginengerezintegebruiken,namelijkalstoezichtenhettreffenentenuitvoerleggenvan
sanctiesenmaatregelen.Toezichtisduseenonderdeelvanhandhaving.
3.3. Naleving
Hetnalevenvanregelsishethandelen(hetnalatenwordtookdaaronderbegrepen)in
Hoofdstuk:Beeldvorming:Toezicht
overeenstemmingmetdieregels.Hetwelofnietnalevenvanregelsiseenvoortvloeiseluithetgedrag
vanmedewerkers.Voorkomenisbeterdangenezen:bevorderingvannalevingisbeterdanhet
achterafreparerenofbestraffendoormiddelvanhandhaving.Hetbedrijfkaneenbeleidvoerendat
gerichtisopcompliance(letterlijk:volgzaamheid),maarkandaarnaastsanctiesnietmissenvoorhet
gevalmentochnietnaleeft.Hetbepalenvandeeffectenvantoezichtopnalevingisnogeenvrijwel
onontgonnenterrein.Grofwegkanwordengestelddatdenalevingbepaaldwordtdoordriefactoren
(Ajzen1991):weten;kunnen;willen.Alsmennietweetwatderegelszijn,isinformatieeenbelangrijk
beinvloedingsmiddel.Leidinggevendeofmedewerkersdienietkunnennaleven,moetenworden
geholpenofderegelsmoeten(voorhen)wordenaangepast.Alsmennietwilnaleven,zaldwang
nodigzijn.Gedragbepaaltinbelangrijkematedenaleving.
15
16
4. BEELDVORMING:GEDRAG
Indithoofdstukwordenderesultatenuithetonderzoeknaardedefinitievan‘gedrag’beschreven,
welkeinvloeddeleidinggevendedaarinheeftenwelkemanierendeleidinggevendeheeftomhet
gedragtebeïnvloeden.
4.1. Watisgedrag?
Gedragbestaatuitwaarneembarehandelingen(directwaarneembaarvooranderenenjezelf),niet
waarneembarehandelingen(innerlijkgedrag)ofonbewuste(reflexmatige)handelingen.Hetgedrag
wordtookbeinvloeddoorallerleifactoren,zoalssociale,cultureleenspirituele,fysische,
psychischeenfysiekefactoren.Erisaltijdeenredenvoorgedrag.Elkgedragkomtvoortuiteen
positieveintentie(voordeel).
4.2. Gedraginrelatietotonveiligehandelingen
80%vandeongevallenisterugtevoerentotmenselijkgedrag(Heinrich1931).Ookonveilige
handelingenkomenvoortuiteenpositieveintentie.Hetonbewustebreinisconstantopzoeknaar
mogelijkevoordelen.Daarnaastzijnwegeneigdrisico’steonderschattenwaarwezelfinvloedop
(denkente)hebben.Ookalnemenweeengevaarlijkesituatiewaar,danbetekentditnognietdatwe
desituatieookalsgevaarlijkerkennen.Onsonbewusteiscontinubezigonsgedraggoedtepraten
(cognitievedissonantie).Wegelovengraagdatweuitvrijewilhandelen,maarindepraktijkwordtons
gedraggestuurddoordeomgeving.Wewillenonszelfbeeldechterzopositiefmogelijkhoudenendus
pratenweonsonveiliggedraggoedzodatonsgedragovereenkomtmetonzeattitudeenmetons
zelfbeeld.Pasalsophetmomentzelfsturingvanbuitenafkomt,veranderenweonsgedrag.Deze
sturingkomtbijvoorbeeldvaneenleidinggevende.Deleidinggevendeisimmersdegenediedetaak,
deverantwoordelijkheidenbevoegdheidheeftinvloeduitteoefenenopdewerkzaamheden.
4.3. Veiligheidsgedrag
Veiligheidsgedragisgedragdatgerichtisophetbevorderenvanveiligheidenophetverminderenvan
dekansopongelukken.Werdtotvoorenkeledecenniaveiligheidsgedragvooralgezienalseen
resultantevanpersoonlijkeeigenschappenofvaneenadequaatsysteemvanveiligheidsmanagement
(Clarke&Robertson,2005;Duismann&Slotboom,1990;Zacharatos,Barling,&Iverson,2005),sinds
ca.20jaarwordtintoenemendematebepaalddatveiligheidsgedragvooralvoorspeldkanwordenuit
Hoofdstuk:Beeldvorming:Gedrag
niveauenkrachtvanhetklimaatvanveiligheiddatleeftindeorganisatie(Antonsen,2009).Het
klimaatvanveiligheidomvatzoweldemotivatietotveiligheidsgedragalskennisvanveiliggedrag
(Zohar,2003).
4.4. Rolvandeleidinggevendeinrelatietotveiligheidsgedrag
Dedirectleidinggevendespeelteencrucialerolinvormingenbehoudvaneenklimaatvanveiligheid.
Hetgedragvandedirectleidinggevendeblijktaanzienlijkbelangrijkertezijninvormingenbehoudvan
hetklimaatvanveiligheid,danuitingenofgedragingenvandedirectie.Hetisvooreenbelangrijkdeel
afhankelijkvanzijnvertalingvanhetbeleidvanveiligheidvandedirectienaardepraktijk(Zohar&
16
17
Luria,2005).Hetisdetaakvandeleidinggevende(insamenspraakmetdenaasthogere
leidinggevendeenveiligheidsadviseurs)omhetbeleidinpraktijkvormtegeven.Derolvande
leidinggevendeinvormingenbehoudvanklimaatvanveiligheidisoptweemanierenwaarneembaar:
- welkbelanghijtoekent(enwelkgedraghijvanzijnmedewerkersverlangt)inzakeveiligheid,zeker
insituatiesvanconcurrerendewaarden(zoalsproductieversusveiligheid,ziemetnameYule,Flin,
&Murdy,2007enZohar&Luria,2004);
- dematewaarinhijzijnmedewerkerseenvoorbeeldgeeft,ondersteunt,stimuleertenconsideratie
toontvoorhunreëleverlangens.Leidinggevendendiehunmedewerkersopdezewijzeaansturen,
blijkenbetererelatiesmethunmedewerkerstehebben,consistentervanhandelentezijneneen
meerintensieveenopencommunicatiemethunmedewerkerstehebben(Barling,Loughlin,&
Kelloway,2002;Hoffmann,Morgeson2004).
Deveiligheidsnormdiedeleidinggevendehanteert,isdenormvandegroep(InspectieSZW2011).Dit
geldtvoorallemanagementlagen,ookvoorhethoogstemanagementendedirectie(Bakker,2012).
Eenmanagerkanzichnietveroorlovenhierinnalatigtezijn.Hijisverantwoordelijkvoorhet
handhavenvandenormvoorveiligheid.Nietalleendooreenvoorbeeldtezijnvangoed
veiligheidsgedrag,maarookdoormedewerkersteintroducerenenteinstruerenopdewerkpleken
doorzetelatenzienwaarombepaaldewerkwijzenveiligerzijn.Hijdoordringthenervandatditinhet
belangisvanhuneigenveiligheidengezondheid.Toezichthoudenenmedewerkersaansprekenop
onveiliggedrag,zijneenmust.Medewerkerskunnendebestebedoelingenhebben,maarzijwisselen
moeilijkoudgedraginvoornieuw.
4.5. Manierenomgedragtebeïnvloeden
Debëinvloedingvanhetgedragkaneendirectofindirectkarakterhebben(Kluwer,ArboJaarboek
2011).Dedirectebëinvloedingisgerichtopdemedewerkerszelf.Hetaansprekenvanmedewerkers
dooreenleidinggevendeishiereenvoorbeeldvan.Bijindirectebëinvloedingwordtgekozenvoor
maatregelendiezichrichtenopde(technischeoforganisatorische)omgevingvandemedewerkers.
Effectievegedragsveranderingsprogramma’szijnnietalleengerichtophetgedragvande
medewerkersopdewerkvloer.Hetisookvanbelangdathetgedragvandeleidinggevende(als
onderdeelvandeorganisatie)verandert.Wiegedragwilbëinvloeden,moetzichdusookrichtenop
hetmanagementennietuitsluitendopdewerkvloer.Burkardtzegtdat‘veiliggedragmoetworden
Hoofdstuk:Beeldvorming:Gedrag
gestimuleerd’en‘onveiliggedragmoetwordenafgeremd’(ElsevierHVKSyllabusmodule1).Hetveilig
gedragkanwordengestimuleerddoorhet‘succesvanveiliggedragtebenadrukken’en‘degevolgen
vanonveiliggedragteverduidelijken’.Onveiliggedragkanwordenafgeremddoor‘denadelenvan
veiliggedragteverminderen’en‘demogelijkhedenvooronveiliggedragtebemoeilijken’.
BijdetheorievanBurkhardtistaakobservatiebelangrijk.Hierbijwordtgekekenhoedetakenworden
uitgevoerdenwelkerisico’sdaarbijontstaan.Opbasisdaarvankunnengevaarlijkegedragingen
wordenvastgesteldenverbeteringenwordenbepaald.Hetuitvoerenvantaakobservatiesverhoogtal
directhetveiligheidsbewustzijn.Hetgeeftdeleidinggevendeookbeterinzichtinhettotale
17
18
functionerenvandemedewerkers.Daarnaastwordtdeaandachtvandeleidinggevendeopde
arbeidsrisico’sgevestigd.
Belangrijkeaspectenbijhetuitvoerenvanobservatieszijn:
neemvoldoendetijdenkijkgerichtnaarveiligheidsaspectenbijdetaakuitvoering;
betrekdeuitvoerdersvandetaakbijdeanalysedoortevragenwaarombepaaldetakenopde
uitgevoerdewijzeplaatsvinden;
bespreekderesultatenvandeobservatiemetdeuitvoerdersvandetaak.
Doorverbeteringensamenmetdeuitvoerendetebedenkenwordenzijgestimuleerdomveiligte
werkenenonstaatdaarvooreengroterdraagvlak.
4.6. Corrigerenvanongewenstgedrag
Zoalsinhoofdstuk2.3isbeschrevenzienveelleidinggevendenertegenopomalseenpolitieagent
medewerkersaantesprekenoponveiliggedrag.Doormiddelvaneengedragsbeïnvloedingsgesprek
(lees:correctiegesprek)kaneenvoudigongewenstgedragbesprokenworden(WaldoFalke2011).Een
goedevoorbereidingophetgesprekiseenabsolutemust.Deleidinggevendemoeteengesprekgoed
hebbenoverdachtvoordathijeraanbegint.Deleidinggevendemoet:
- Nagaanofdemedewerkerwelopdehoogteisvanderegeldiehijheeftovertreden.Isditniethet
geval,danmoetdemedewerkereerstoverderegelwordeningelicht(zieRITSprincipebijlageII).
Voorhetvoerenvaneencorrectiegesprekishetdannogtevroeg.
-
Bedenkenofhijzelfhetjuistegedragvertoontenhetgoedevoorbeeldgeeft.Controleerofhijzelf
alleregelsinachtneemt.Isditniethetgevaldanisdekansgrootdatdemedewerkerde
leidinggevendedattijdenseencorrectiegesprekzalverwijten.
-
Deovertredingonderzoeken.Eencorrectiegesprekisalleenzinvolwanneereenovertredinggeheel
tewijtenisaanhetgedragvaneenmedewerker.Begaateenmedewerkernamelijkeenovertreding
omdathetbeleidnietgoedaansluitopzijnfunctie,danmoethetbeleidwordengewijzigdom
overtredingvanderegelstevoorkomenennietzijngedrag.Deleidinggevendemoetinformatie
verzamelenoverdeovertredingomzekertewetenwatdeoorzaakis.
-
Consequentmedewerkersaansprekenoponveiliggedrag.Hijgeeftnamelijkgeenduidelijksignaal
afalsjeslechtséénmedewerkeraanpaktenanderemedewerkersdiehetzelfdegedragvertonen
-
Hoofdstuk:Beeldvorming:Gedrag
ongemoeidlaat.
Deernstvandeovertredingbepalen.Bedenkhoeernstigdeovertredingisenwelkemaatregel
gepastzouzijn.Hijmoettweeàdriesterkeargumentenformulerenwaaromhijzwaartiltaaneen
bepaaldeovertredingendaarconcretevoorbeeldenbijbedenken.
-
Bedenkenwelketegenargumenteneenmedewerkerkannoemen;nagaanwathetweerwoordvan
eenmedewerkerkanzijnenbedenkenhoezijnargumentenweerlegdkunnenworden.
MeerovereenconcreteinvullingvanhetgedragsbeïnvloedingsgesprekistevindeninbijlageV.
18
19
4.7. Invloedvanstraffenofbelonenopgedrag
Veelwatmetgedragtemakenheeft,kunjeterugvoerenophetABCmodel(MariusRietdijk,Vrije
UniversiteitAmsterdam2011):Antecedenten,Behaviour(gedrag)enConsequenties.Onder
antecedentenvaltalleswatgebeurdvoordathetgedragplaatsvindt:bijvoorbeelddegegeven
voorlichtingendeomstandigheden(condities)waarinwordtgewerkt.Daarnakomtbehaviour:het
daadwerkelijkegedrag.Endandeconsequenties:belonen,dwingen,straffen,kritiekgevenof
negeren.Omgedragtebeinvloedenisconsequentiesaanpakken80%effectieverdandeantecedenten
aanpakken.Enindeconsequentieszijnbeloningenweer80%effectieverdanstraffen,kritiekgevenof
negeren.Meestalrichtenleidinggevendezichopdenegatieveconsequenties:straffenenkritiek
geven.Maargedragwordtheteffectiefstbeinvloeddoordoorbeloningen.
Erzijnsoortenbeloningen;grofteverdeleninmateriëleenimmateriële.Bijbeloningendenken
mensenvaakaangeld:eenbonus,salarisverhoging,enzovoort.Uitonderzoek(Rietdijk2011)blijktdat
immaterieelbelonenoverhetalgemeeneffectieveris,omdatjeditdirectkunttoepassenophet
momentvangoedgedrag.Alsjeeenwerknemermeteencomplimenteertvoorbijvoorbeeldhet
dragenvaneenhelm,werktdateffectieverdanaanheteindvaneenjaareenbonus.Immaterieel
beloneniswelmoeilijker,omdatdemeestenmensenhetnietzogewendzijnomcomplimentente
geven.Hetklinktzosimpel,maarhetisnietgemakkelijk.Complimentenwordenechterzwaar
ondergewaardeerd.
Medewerkerspassenzichaanalszelerendatandergedragpositiefeffectheeft.Opdelangetermijn
zalhetnieuwegedrageengewoontegaanworden.Straffenheefteenonmiddellijkeffect,tenminste
alsdesanctiesnelopdeovertredingvolgt,maarhetgedragveranderternauwelijksvan.Bestraffen
vanongewenstgedragwerktslechtsontkenningenvermijdingindehand.Doorveiligheidte
benaderenvanuiteenpositieveinvalshoek,ontstaateen‘noblame’cultuurwaaringedrag
bespreekbaarwordt(InspectieSZW2011).
Wanneerhetuitdelenvaneenstrafofbeloningkostbaarisvoordegenediestraftofbeloont,dan
verhoogdditdeeffectiviteit(Balliet,Lange&Mulder2011).Gezamenlijkbelangisduszeereffectief.
Alsdestrafferendegestraftewetendathetgezamenlijkbelangvooropstaatennietheteigenbelang,
danishetmakkelijkeromeengroepmensentotcoöperatief(gewenst)gedragaantezetten.Een
Hoofdstuk:Beeldvorming:Gedrag
leidinggevendedieerveelvooroverheeftomtestraffenoftebelonenoffertzichzelfdusinfeiteeen
beetjeopvoordegroepenlaatdaarmeeziendateencoöperatievehoudingzeerbelangrijkisvoorhet
behalenvanhetgroepsdoel.Alsmedewerkersopdiemaniergestraftofbeloondworden,isdekans
groterdatzezelfookcoöperatiefgedragbelangrijkergaanvinden.Voorleidinggevendenishetdus
goedomtewetendatzebijstrafenbeloninghuneigenbelangopzijmoetenzetten.
19
20
5. BEELDVORMING:LEIDINGGEVEN
Indithoofdstukwordenderesultatenuithetonderzoeknaardedefinitievan‘leidinggeven’
beschrevenenwatdeinvloedisvandestijlvanleidinggeveninderelatietussenleidinggevendeende
medewerker.Tevensisbeschrevenwatdeinvloedisvaneengoederelatieophetgedragvande
medewerker.
5.1. Leidinggeven
Erzijnindeliteratuurtallozedefinitiesenmodellenvoorleidinggevenbeschreven.Éénvandie
definitiesis“hetbewustbeïnvloedenvanhetgedragvananderenom,gezamenlijkenmetvolledig
eigeninzetgesteldedoelentebereiken”(AlwinCoolen2011).Veelalwordtonderscheidgemaaktin
tweeverschillendemanieren:taakgerichtofmensgericht.Eenvoorbeeldvantaakgerichtleidinggeven
is:sturinggeven(zoalsplannen,organiserenencontroleren).Eenvoorbeeldvanmensgerichtleiding
gevenis:ondersteuninggeven(zoalsluisteren,coachen,adviseren).Indeafgelopendecenniaisereen
verschuivingtezienvantaakgerichtnaarmeermensgerichtleidinggeven.Ditvraagtandere
kwaliteitenvanleidinggevenden:deleidinggevendealscoach.Uitgangspuntbijde
arbeidsomstandigheden(veiligheidengezondheid)isdegedeeldeverantwoordelijkheidvande
medewerkerenleidinggevende.Binnendezecontextisdemeestgangbareenpassendestijlvan
leidinggevendievaneencoachendestijl(zieookhoofdstuk5.5).
5.2. Afsprakenmaken
Detaakvaneenleidinggevendeiservoortezorgendatdemedewerkerzichaandeafsprakenhoudt.
Erzijnvierverschillendesoortafspraken(WaldoFalke2011):eenzijdige,tweezijdige,meerzijdigeen
veelzijdigeafspraken.Hetnadeelvaneeneenzijdigeafspraakis,datjepolitionelecontrolemoet
uitvoerenomhetgewenstegedragteverkrijgen.Hetvoordeelvaneentweezijdigeafspraakisdatje
emotieskuntinbrengenwanneermedewerkerszichnietaandeafsprakenhouden.‘’Wijhebbeniets
persoonlijkafgesprokenenjijhoudtjenietaandezeafspraken.Ditkomtopmijoveralsofjeonze
afsprakennietbelangrijkvindt.’’Bijmeerzijdigeafsprakenmaakjedeafspraakmeteengroep.
Doordatdegroepdeafspraakmaaktwordtdeindividueleacceptatieverhoogd.Bijveelzijdige
Hoofdstuk:Beeldvorming:Leidinggeven
afsprakenwordenafsprakengemaakttusseneenaantalgroepen.
5.3. Situationeelleidinggeven
Omeffectiefleidingtegevenmoetdestijlvanleidinggevenafgestemdwordenopdemedewerker.
EenvandebekendemodellenomeffectiefleidingtekunnengevenishetmodelvanHersey&
Blancharduit1984.Hetmodelstaatbekendalsdetheorievan‘situationeelleiderschap’(afgekortals
SLtheorieofSLmodel).Daarinonderscheidenzijvierverschillendestijlen.Devierstijlenzijn:een
instruerendestijl;eenovertuigendestijl;eenoverleggendeeneendelegerendestijl.Debestpassende
stijlissterkafhankelijkvan:desituatie:deleidinggevende,deleidingontvangerendeomstandigheden
waarinwordtleidinggegeven.Uitgangspuntisdatergeenleiderschapsstijlisdieinalle
omstandighedenenallesituatieshetmeesteffectiefis.Hetleiderschapwordt‘effectief’genoemdals
hetgedragvanleidinggevendenietalleenbewerktdatdemedewerkers‘gehoorzamen’,maarookdat
20
21
ze‘willengehoorzamen’.OverigetheorieënophetgebiedvansituationeelleidinggevenzijnBlakeen
Mouton(1965),Wilson(2001),Quinn(1983)enKennedy(1991).Meeroverdezetheorieënen
situationeelleidinggevenistevindeninbijlageVI.
5.4. Leiderschap
Aansluitendopdedefinitievanleidinggevenzoalsinhoofdstuk5.1isomschreven,ligtdefocusindit
onderzoeksrapportvooralophet‘directleiderschapaanmensen’ennietzozeeropanderevormen
vanoperationeelen/ofstrategischmanagement.Leiderschapishetgedragvaneenpersoondieeen
positievanleiderheeftineengroep(Wikipedia2012&Landman2012).Deactiviteitenvandezegroep
zijnonderzijnverantwoordelijkheidgerichtophetrealiserenvaneenbepaalddoel.Hetheeftdus
betrekkingopgedragingeninrelatietotdeledenvandegroep,gerichtophetbereikenvanbepaalde
doelen.Onverschilligaanwelkeactiviteitleidingwordtgegeven,gaathetvrijwelaltijdomdoelbewust,
doelgerichtendoelmatighandelen.
Linthout(2007)omschrijftdriesoortenleiderschap:autoritairleiderschap;zakelijkleiderschapen
coachendleiderschap.Hoewelhetnietgevenvanleidingindeliteratuurnietwordtomschrevenals
leiderschapsstijlishetweleenstijldieindepraktijk(bewustofonbewust)voorkomt.Hetnietmaken
vankeuzes,hetnietbespreekbaarmakenvanonderwerpenenhetvoortlatendurenvanongezonde
enonveiligesituatieslevertzondertwijfelschadeop.Onderzoeknaardezestijlofdeomvangvan
problematiekisvoorzoverbekendnietuitgevoerd.Dezestijlwordtveelaleufemistischomschreven
als‘laissezfaire’.VerdiepingvandestijlenisterugtevindeninbijlageVII.
Indeonderstaandetabelisweergegevenwatheteffectoptermijnisvaneenleiderschapstijlisin
relatietotstimulerenvanmedewerkersopveiliggedrag.
(+=positief,=negatief))
Kortetermijn
Langetermijn
Tijdinvestering
Autoritairleiderschap
+
beperkt
Zakelijkleiderschap
+
beperkt
Coachendleiderschap
+/
+
groot
Geenleiderschap
geen
Hoofdstuk:Beeldvorming:Leidinggeven
5.5. Coachendleiderschap
Uitbovenstaandetabelblijktdatcoachingéénvandemeesteeffectievemanierenisommedewerkers
testimulerenomzichaandeveiligheidseisentehouden(ElsevierHVKSyllabusmodule1).Centraalin
hetcoachenstaangesprekkentussenleidinggevendeendemedewerker.Iemandietslerenisniet
hetzelfdealsbelerenofvoorkauwen.Hetcreërenvaneensituatiewaarindeleidinggevendeals
‘coach’ineengesprekdemedewerkerskenbaarmaaktwatdeverbeteringenzoudenkunnenzijnen
deleidinggevendeenmedewerkergezamenlijktotdewijzevanuitvoeringbesluiten,ishetmeest
effectief.Erontstaatdaneenveelgroterleereffectdatopdenduurtoteenblijvendeverbeteringzal
leiden.Deleidinggevendespeelteenbelangrijkerolinhetcoachingstraject.Hetisminstenszo
belangrijkomtezorgendatvragenenproblemenvandewerkvloerzosnelmogelijkdewegnaarde
21
22
topvandeorganisatiekunnenafleggen.Doormiddelvanwerkoverlegkandeleidinggevendezich
goedinformerenoverdearbeidsbeleving,wensen,voorkeurenenpraktijkproblemen.Eenbelangrijke
taakvandeleidinggevendeisiedereenerbijbetrekkenenduidelijkaangevenindiscussieswelke
invloeddedeelnemerskunnenuitoefenen.Hetisdusbelangrijkdathetwerkoverlegregelmatig
plaatsvindtendatopinbrengvanmedewerkersookactiesvolgen.Deleidinggevendespeelteenzeer
belangrijkerolophetvergrotenvanmotivatie,betrokkenheidenprestatiesvanmedewerkers.Het
omgekeerdeisookwaar:deleidinggevendekandoorslechtleidinggevenookbijdragenaanhet
tegenovergestelde:namelijkeenverminderdemotivatie,betrokkenheid,prestatiesvanmedewerkers
watgevolgenkanhebbenvoordeveiligheid.Tweebelangrijkecomponentenvancoachend
leiderschapzijn:Ondersteunen,(doorluisteren,coachenenadviesgeven)enstimuleren(door
inspireren,motiverenenbetrekkenvanmedewerkers).
5.6. Statistiekenverstandhoudingtussenleidinggevendeenmedewerker
HetbedrijfSKBonderzoektaljarenwerkendNederlandoptweebelangrijkeaspecten,namelijkde
relatiemetdeleidinggevendeendeinspiratiedoordeleidinggevende.Uithetonderzoekblijkt(zie
bijlageVIII)dathetmetdeverstandhoudingendesfeertussendeNederlandsemedewerkerende
directleidinggevendewelgoedzit.Ditgeldtvoorzo’n90%vandemedewerkers.Slechts3%heeft
geregeldconflictenmetdedirectleidinggevende.Quaondersteuningenhulpvragenzithetvoorzo’n
75–80%vandemedewerkersookwelgoed.Circa.éénvijfdetoteenkwartvandemedewerkersvoelt
zichechterteweiniggesteunddoordedirectleidinggevende.Voorwatbetrefthettweedeaspect,het
inspireren,geeftmeerdandehelftvandemedewerkersinNederlandaandatdedirect
leidinggevendehemofhaarnietofweinigstimuleertvoordewerkopdrachten.Ruim40%vindtdatde
leidinggevendezelfniethetgoedevoorbeeldgeeftenruimeenderdevandemedewerkersgeeftaan
niethetgevoeltekrijgenvandeleidinggevendedatzijnwerkertoedoet.
5.7. Bevlogenheid
UitonderzoekvanVanGallup(2003)blijktdatbevlogenheidhetbelangrijksteaangrijpingspuntisals
hetgaatomveiligheidsgedrag.Uitderesultatenvanzijnonderzoekwerdaangetoonddatbevlogen
medewerkerstenopzichtevanhunnietbevlogencollega’stot62%minderongevallenveroorzaakten.
Hoofdstuk:Beeldvorming:Leidinggeven
Hetbegripbevlogenheidisrelatiefnieuw.Bevlogenheidiseenpositieve,aanhoudendetoestandvan
voldoeningbijmedewerkers,diegekenmerktwordtdoorvitaliteit,toewijdingenabsorptie.Een
medewerkerwordtbevlogenalshijbeschiktovervoldoendeenergiebronnen.Eenenergiebrondie
volgensdegangbaretheorieën,ondermeervanRhenen(Schaufeli,Bakker,&Rhenen,2009)leidttot
bevlogenheidissocialesteunvandedirectleidinggevende.Deleidinggevendeheeftdusinvloedop
hetgedragvandemedewerker.Éénvandebelangrijkstecomponentendiedit(veiligheids)gedrag
beïnvloedtishetleiderschapvandeleidinggevende:Hetleiderschapsgedragblijktcruciaalendirect
vaninvloedopdebevlogenheidenhetveiligheidsgedragvandemedewerker.
22
23
6. BEELDVORMING:VERGELIJKINGINDEBRANCH
Omvasttestellenhoetoezichtisvormgegevenenwordtervarenindebranchezijndrievergelijkbare
bedrijvenonderzochtdoormiddelvaninterviewsmetVeiligheidskundigenvanDuraVermeerdivisie
Infra,BallastNedamSpecialeProjectenenBoskalis.Deresultatendaarvanwordenindithoofdstuk
beschreven.
6.1. Interviews
UitdeinterviewsblijktdathetklimaatvanveiligheidbijDuraVermeerdivisieInfraenBallastNedam
InfraSpecialeProjecteneenvergelijkbaarniveauhadmetdatvanHeijmans.Erkwamengeennieuwe
methodiekenofmiddelennaarbovenomhettoezichtbetervormtegeven,ofeffectervante
verbeterenbinnenHeijmans.Opbasisvandeinterviewskangeconcludeerdwordendathettoezicht
opdezelfdewijzewordtervarenalsbijHeijmans(ziehoofdstuk8resultatenenquête).
6.2. NINA
BoskalisheeftdoormiddelvanhetveiligheidsprogrammaNINA(NoInjuries,NoAccidents)eenhoger
klimaatvanveiligheiddanHeijmans.InNINAzijndeValues(waarden)enRules(regels)vastgelegddie
geldenbinnenBoskalis.DeValuesdierelevantzijnvoorditonderzoekzijn:
Ikattendeeranderenopveiligwerken(toezicht).
Ikneemmaatregelenbijonveiligeactiviteiten(handhaving).
Ikaccepteerfeedbackovermijnveiligheidsgedrag(terugkoppeling).
DerolvoorleidinggevendenisspecifiekinNINAbeschreven:
Geefhetgoedevoorbeelddoorzelfveiligtewerken(voorbeeldgedrag).
Creëereensfeerenvoorwaardenbinnenuworganisatiewaardoormedewerkersworden
aangemoedigdveiligtewerkenmetaandachtvoorveiligheidsaspecten(stimuleren).
Zorgdatde‘Values&Rules’opuwwerklocatiewordennageleefd(Naleving).
Hoofdstuk:Beeldvorming:VergelijkingindeBranch
DekrachtvanNINAisdathetgedragenwordtdoordegeheleorganisatie,leidinggevendenworden
ondersteunddoorhetmanagementenwordengetraindomNINAindepraktijktoetepassen.De
Valuesenderolvandeleidinggevendesluitenaanbijderesultatenvandeliteratuurwaarin
beschrevenstaatopwelkewijzehettoezichtzoeffectiefmogelijkisomhetgedragvanmedewerkers
tebeïnvloeden.
23
24
7. RESULTATENHUIDIGESITUATIEHEIJMANS(IST)
Indithoofdstukwordenderesultatenbeschrevenvanhetonderzoeknaarhetmanagementsysteem
vanHeijmansomdehuidigesituatie(IST)vasttestellen.Volgenshoofdstuk2.3moetdewerkgever
concreetbenoemenwatervanleidinggevendenwordtverwacht.Indithoofdstukzijnderesultaten
beschrevenvanhetonderzoeknaardetakenvanleidinggevendenbinnenHeijmans.Volgens
hoofdstuk3.1kenttoezichtkentdriekernactiviteiten:informatieverzamelen;oordeleneningrijpen.
IndithoofdstukwordtbeschrevenopwelkewijzedezeactiviteitenbinnenHeijmansworden
vormgegeven.
7.1. TakenvanleidinggevendenvanHeijmans
VaniederebestaandefunctiebinnenHeijmansiseenfunctieprofielbeschikbaar.Hierinwordtonder
andereophoofdlijnenvastgelegdwathetdoel;deresultaatgebiedenenwelkebijbehorende
competentiesvantoepassingzijn.Doordefunctieprofielenvanleidinggevendenteonderzoekenis
gezochtnaarwaterindefunctieprofielenvanleidinggevendenstaatinrelatietothuntaakom
toezichttehouden.Samengevatzijndetakenvaneenleidinggevende:
hetoperationeelleidinggevenaandehemtoegewezenmedewerkers;
toezienopdewerkzaamhedenvanonderaannemers;
hetuitvoerenvanwerkplekinspecties;
beslissenoverhetstilleggenvanhetwerknaaraanleidingvangeconstateerdeonveilige
werksituaties.
InaanvullingopdefunctieprofielenstaatinhethandboekHRMvermeldt:deoperationeel
leidinggevendensturenmedewerkersaanenzeorganiserenensuperviserendedagelijkse
werkzaamhedenvandezemedewerkers.Opvallendisdatvooreenassistentuitvoerderendirecteur
geenveiligheidstakenzijnbenoemd.Hetdaadwerkelijkhoudenvantoezicht;handhavenof
sanctionerenstaatnietbenoemdinhetfunctieprofiel.Eenoverzichtvandefunctieprofielenvan
Hoofdstuk:ResultatenHuidigesituatieHeijmans(IST)
leidinggevendeninrelatietotdeveiligheidstakenistevindeninbijlageIX.
7.2. Informatieverzamelen(werkplekinspectie)
Eenvandetakenvaneenleidinggevendeishettoezichthoudenopdewerkplekomtebeoordelenof
situaties;voorzieningen;materialen;gereedschappen;machinesenhetgedragvanmedewerkersnog
voldoenaandeeisenvooreenveiligewerkomgevingen–wijze.Naasthetfeitdatditbehoorttotzijn
operationeletaak(ziehoofdstuk4.1),wordtervaneenleidinggevendeverwachtperiodiekeen
werkplekinspectietehouden(ziebijlageXvoorhetwerkplekinspectieformulier).Dewerkplekinspectie
wordtvastgelegdopeenformulier.Hetformulieriseenchecklistenindepraktijkwordtdezedanook
alszodaniggebruikt.Hetformulierbeslaat30onderwerpenwaaropgeïnspecteerdkanworden.Één
onderwerpstelteenvraagoverhetgedragvandemedewerkersinrelatietotpersoonlijke
beschermingsmiddelen.Dewerkplekinspectiediewordttoegepastisverkeerdopgesteldengeeft
verdergeenhandvatenomhandhavendoptetreden.Uiteerderbeschrevenliteratuurkomtnaar
vorendattoezichtookinhoudhetobserverenvangedrag.Indewerkplekinspectiewordtdaar
24
25
summieraandachtaangeschonkenkanomdieredennietwordeningezetalstoezichthoudend
instrument
7.3. Oordelen(ontwikkelingsgesprek)
Voorhetoordelengebruikendeleidinggevendenhetontwikkelingsgesprek(voorheen
functioneringsgesprek).Hetontwikkelingsgesprekiseenoverlegmomentwaarbijdeleidinggevende,
samenmetdemedewerker,terugkomtophetfunctionerenvandemedewerker.Dezeontwikkeling
vanuithetverledenbeoordeeltenvervolgenssamenconcreteafsprakenmaaktenvastlegtinzakehet
functionerenenontwikkelingvandemedewerkerrichtingdetoekomst.Veiligheidiseen
beoordelingscriteriainhetontwikkelingsgesprek.Hetnietduidelijkofdemedewerkerwordt
beoordeeldopzijn(onveilig)gedrag.Erzijncriteriavoorhetgewenstegedragbeschrevenopgebied
vanveiligheid,echterzijndezeabstractennietrelevant(ziebijlageXIvoorhetontwikkelingsgeprek
formulierendecriteria).
Vanwegeprivacyredenenishetnietmogelijkomdaadwerkelijkdeontwikkelingsgesprekente
onderzoekenophoemedewerkerswordenbeoordeelden/oferconcreteafsprakenwordengemaakt
ophetgebiedvangedrag.UithetinterviewmetdeHRMManagerblijktdaterweinigtotgeen
toelichtingwordtgegevenopdebeoordelingvangedrag,nochdaterconcreteafsprakenworden
gemaaktmetdemedewerker.Deafsprakendiegemaaktwordenzijndezedusveelalmondeling.
7.4. Ingrijpen(veiligheidshandhavingsbeleid“GeleenRodeKaarten”)
Hetveiligheidhandhavingsbeleidisopgesteldalsmiddelvoordeleidinggevendenom‘integrijpen’.
Hetdoelvanhetbeleidishetstrevennaareenveiligebouwplaats,veiligewerkomstandighedenen
daarmeehetvoorkomenvanongevallen.
Heijmansverwachtvanleidinggevendendatzehetgoedevoorbeeld
Hoofdstuk:ResultatenHuidigesituatieHeijmans(IST)
geven.Daarnaastwordtverwachtdatleidinggevendenhet
handhavingsbeleidsteuneninwoordendaad.Hethandhavingsbeleid
moetvooralbespreekbaarzijnbinnenprojectteams.De
leidinggevendenmoetentoezienophetnalevenvande
veiligheidsregels.Hetaccentmoetvooralwordengelegdophet
primairedoel:hetstrevennaareenveiligebouwplaats.Hetgevenvan
geleofrodekaartenisgeendoelopzich.Hetiseen(uiterste)middel
ommedewerkersaantesprekenophungedragendeconsequenties
hiervanheldertemaken.
Mediojuli2011iserdoordeRaadvanBestuurendeCentraleOndernemingsraad(COR)berichtdat
vanafdatmomenthetveiligheidshandhavingsbeleid“GeleenRodeKaarten”wordtuitgevoerd.De
RaadvanBestuurheeftditbeleidopgedrongenaandeleidinggevendenzonderdatvooraf
geïnventariseerdwasofditbeleidwelaansluitbijdecultuurbinnenHeijmans.Hetbeleidisweliswaar
doordeCORgoedgekeurdmaardevoorzittervandeCORendedirecteurvanHeijmanserkennenin
25
26
deinterviewsdathetbeleidnietwordtgeaccepteerdbinnenHeijmans.Deprocedurerondomdit
beleidisterugtevindeninbijlageXII.
7.5. Toezichtopdebouwplaats
DemodellenvaneenProjectmanagementplan(PMP),Projectkwaliteitsplan(PKP)enVeiligheidsheids
&Gezondheidsplan(V&G)zijnonderzochtomweertegevenhoeopeenbouwplaats‘oppapier’
toezichtwordtvormgegeven.Hieruitblijktdateenprojectleiderverantwoordelijkisvoorde
coördinatievanhettoezichtopdebouwplaats.Verderzijnderespectievelijke(hoofd)uitvoerders
verantwoordelijkvoorhetdagelijkshiërarischtoezichtopdebouwlocatiesendienenzijmedewerkers
diezichnietaandegeldendeveiligheidsvoorschriftenenregelshoudenhieropaantespreken
conformhetveiligheidshandhavingsbeleid“GeleenRodeKaarten”.Ditsluitgrotendeelsaanbijde
takenvaneenleidinggevende,omschreveninhetfunctieprofiel(ziehoofdstuk7.1),behalvedaterin
deplannenookwordtgesprokenoverhandhaven(endussanctioneren).
7.6. InterncultuuronderzoekPRINS
Heijmansheeftin2011eendrietalkernwaardengeformuleerd:Profesioneel,Inventief,Samenwerking
(afgekortPRINS).EriseencultuuronderzoekuitgevoerdnaarwaarHeijmansstaattenopzichtevande
kernwaarden.Devragenbestondenuitstellingenwaarindebetrokkenenopeenschaalvan1tot5
kondenaangeveninhoeverrezijeenszijnmetdestelling.Eengemiddeldescorevan3,5werdgezien
alseen‘gewenste’scorevoorHeijmans.
Stelling Score
Hetmanagementvertoontvoorbeeldgedrag
3,24
Hetmanagementinspireertomveranderingendoortevoeren
3,10
Hetmanagementdraagteengedeeldevisieuit
3,17
Erisvoldoendecommunicatietussenmanagementenpersoneel
2,75
Teamswordenbeloondvoorhuninspanningenenresultaten
2,32
MensenbinnenHeijmanstonengedragdatinovereenstemmingismetdekernwaarden
2,95
MensenbinnenHeijmansgevenfoutentoeenlerenvanfouten
2,59
Hoofdstuk:ResultatenHuidigesituatieHeijmans(IST)
Uitdebovenstaanderesulatenblijktdathetmanagementgeengedeeldevisieheeftengeen
voorbeeldgedragvertoont.Hetmanagementmoetmeercommunicerenmethetpersoneelzodathet
gestimuleerdwordhetgewenstegedragtevertonen.Daarnaastblijktdathetmanagementhet
personeelonvoldoendebeloontvoorhuninspanningenenresultaten.
26
27
7.7. ChecklistAannemers(VCA)
HeijmansisVCA2008/5.1**gecertificeerd.VCAiseenchecklistvoorVeiligheid,Gezondheid&Milieu
(VGM).Indezechecklistwordenvragengesteld.Pervraagstaataangegevenwatdedoelstellingvan
devraagis;welkeminimumeisenergesteldwordenenwelkedocumentenHeijmansvastdientte
leggen.Voorditonderzoekzijndevolgendevragenmetbijbehorendedoelstellingenrelevant:
1.3BestaatereenVGMstructuurindeorganisatie?
Doelstelling:optimaleuitvoeringvanhetVGMbeleid,waarbijallebetrokkenenbinnenhetbedrijf
duidelijkiswatervanhenwordtverwachtophetgebiedvanVGM.
1.4WordenleidinggevendenbeoordeeldopVeiligheidGezondheidenMilieu?
Doelstelling:hetpositiefbeïnvloedenvanVGMgedragvanleidinggevenden.
1.5IsdedirectieactiefbetrokkenenbijVGM?
Doelstelling:HetstimulerenvanVGMzorgdooractieveenzichtbarebetrokkenheidvandedirectie
4.1IsereenVGMoverlegbinnenhetbedrijf?
Doelstelling:BevorderingvanmotivatieenaandachtvoorVGMbinnenhetbedrijf.
8.1Wordenperiodiekewerkplekinspectiesuitgevoerddooroperationeelleidinggevenden?
Doelstelling:Hetinstandhoudendanwelbevorderenvaneenveiligewerkomgevingen–wijze.
HeijmanswordtdooreenCertificerendeInstantie(CI)geauditeerdopdezevragen.Uitderesultaten
vanderecenteauditsconcludeertdeCIdevolgendetekortkomingen:
- LeidinggevendenwordenonvoldoendeopVGMbeoordeeld.Leidinggevendenwordenhierdoor
Hoofdstuk:ResultatenHuidigesituatieHeijmans(IST)
onvoldoendepositiefbeïnvloedopVGMgedrag.
- DirectiestimuleertonvoldoendedeVGMzorgdoorteweinigbetrokkenheidtetonen.De
betrokkenheidbeperktzichslechtstothetuitvoerenvanwerkplekinspecties.
27
28
8. RESULTATENENQUÊTE(IST)
Indithoofdstukwordenderesultatenbeschrevenvandeenquêteoverhoehethoudenvantoezicht
wordtervarenbinnenHeijmansomdehuidigesituatie(IST)vasttestellen.
8.1. Verdelingleidinggevenden
Vande329leidinggevendendiezijnbenaderdvoordeenquête,hebbener175gereageerd.De
uiteindelijkeresponsekomthiermeeop53%(zieonderstaandetabel).
Functie
Aantalverstuurd
Respons
Percentage
LagerManagement
165
76
46%
MiddenManagement
101
64
63%
HogerManagement
63
35
56%
Totaal
329
175
53%
Deresultatenvandeenquetedieindevolgendehoofdstukkenwordenbesprokenzijngebasseerdop
deresponsvan53%
DevragenlijstisopgenomeninbijlageXIII.TevenswordeninbijlageXIIIderesultatenvandereacties
vanalleleidinggevenden(opsommingvanLager,Midden,&HogerManagement)weergegeven.
8.2. Fysiekeaanwezigheidopdebouwplaats,verantwoordelijkheideninvloed
Gemiddeldzijndeleidinggevendenslechts30%vandetijdfysiekaanwezigopdebouwplaats.
Gemiddeldzijnmeerdan50%vandeleidinggevendenminderdan50%aanwezigopdebouwplaats.
Hieruitkanwordengeconcludeerddatdevoornaamstetakenvanleidinggevenden‘binnen’liggen.Het
gevolgisdatleidinggevendenteweinigfysiekaanwezigzijnopdebouwplaatsomdaadwerkelijk
toezichttehoudenophetgedragvanmedewerkers.
Deleidinggevendengevenaanvolledigverantwoordelijktezijnvoordeveiligheidvande
medewerkers.Daarbijgevenbijnaalle(97%)leidinggevendenookaandaadwerkelijkinvloedophet
Hoofdstuk:ResultatenEnquête(IST)
gedragtehebbenvandemedewerkers.
8.3. Toezicht
Indeenquêteisgevraagdhoehettoezichtdaadwerkelijkwordtgehouden.Meerdandehelftvande
leidinggevendenlaatnaomvervangendtoezichtteregelenindienzijzelfverhinderdzijn.Hierdooris
eropdatmomentgeensprakevantoezicht.Wanneeronveiliggedragwordtvertoonddoor
medewerkersgeeftmeerdaneenderdevandeleidinggevendenaanditsomstenegeren.Eenderde
vandeleidinggevendencorrigerenalleenhetgedragvaneigenmedewerkersenlatennadittedoen
bijmedewerkersvancollegaleidinggevenden.Eristevensgevraagdaandeleidinggevendenhoehet
houdenvantoezichtdoorcollegaleidinggevendenwordtervaren.Opvallendisdateenkwartvanalle
leidinggevendenaangevendathethoudenvantoezichtdoorcollega’sslechttotmatigis.
28
29
8.4. Stimulerenvanveiligheid
Indeenquêteisgevraagdopwelkewijzeenhoevaakdeleidinggevendendemedewerkersstimuleren
omveiligtewerken.Bijnadehelftvandeleidinggevendengeeftzeldenofnooitveiligheidsinstructies.
MetnamehetHogerManagementlaatteweinigbetrokkenheidzien.Bijongeveereenderdevanalle
werkbezoekendoordeleidinggevendenwordternietmetdemedewerkersoverveiligheidgesproken.
Veiligheidstaatinmeerdandehelftvanalleoverleggennietbovenaanopdeagenda.Circaeenvijfde
vandeleidinggevendegeeftaandatzijnstijlvanleidinggevennietaansluitbijdemedewerkers.
Opvallendisdatmeerdaneenkwartvandeleidinggevendenaangevenregelmatigtotaltijdkeuzeste
makendiedeveiligheidvandemedewerkersniettengoedekomen.
Indeonderstaandetabelwordtweergevenopwelkewijzedeleidinggevendendemedewerkers
stimulerenomzichaandeveiligheidseisentehouden:
Wijzevanstimuleren
Percentagevanrespondenten*
Wijzeopdegevarenengevolgen
26%
Toezichthouden/(openlijk)aanspreken
17%
(interactieve)voorlichting&onderricht/training
15%
Goedvoorbeeldgeven
13%
Opgedaneervaringen/voorbeeldengebruiken
7%
*Leidinggevendenkondenmeerdereantwoordengeven
8.5. Werkplekinspectie
Leidinggevendenzienwerkplekinspectieseerderalseenverplichting,danalseennuttiginstrument
voorhettoezichthouden.Erwordtonvoldoendetijdgenomenvoorhethoudenervanen
medewerkerswordenerteweinigbijbetrokken.Bij40%vandewerkplekinspectieswordtzeldentot
nooithetgedragvanmedewerkersbeoordeeld.
8.6. Handhavingsbeleidenbelonen
Indeenquêteisgevraagdnaardemeningoverhetveiligheidshandhavingsbeleid.Deleidinggevenden
begrijpendatereendergelijkbeleidis,maardemanierwaarophetisvormgegevenisverkeerd.Door
Hoofdstuk:ResultatenEnquête(IST)
hetuitdelenvankaartenbeschouwendeleidinggevendenzichals‘schoolmeester’of‘politieagent’.Er
isgeendraagvlakonderdeleidinggevendenvoorhetveiligheidshandhavingsbeleid.
Deleidinggevendengevenzelfaandathet‘probleemvanonveiliggedrag’nietwordtopgelostdoordit
beleid.Hetprobleemligtbijhetaansprekenenafsprakenmakenmetelkaarennietbijdesancties.
Opvallendaangezien75%vandeleidinggevendeneerderindeenquêteaangafweinigmoeitete
hebbenmethetaansprekenvaneenmedewerkerdieonveiliggedragvertoont.Deleidinggevenden
latennaomvervolgenshandhavendoptetreden.
Tevensisindeenquêtegevraagdofgoedeveiligheidsprestaties(openlijk)wordenbeloond.De
leidinggevendengevenaanzeldengoedeveiligheidsprestatiestebelonen
29
30
8.7. Beoordelenenafsprakenmaken(tijdensontwikkelingsgesprek)
Uitdedeenquêteblijktdatdatertijdenseenontwikkelingsgesprekoverveiligheidwordtgesproken
endatdemedewerkerhierookopwordtbeoordeeld.Erwordtechtergeentoelichtinggegevenopde
beoordeling.Hierdoorishetonduidelijkwaaropdemedewerkerszijnbeoordeeldenoferconcrete
afsprakengemaaktzijnmetdemedewerkers.Indeenquêteisgevraagdopwelke
veiligheidsonderwerpendeleidinggevendendemedewerkersbeoordelen.Indeonderstaandetabel
wordendevoornaamsteresultatenweergegeven:
Veiligheidsonderwerp
Percentagevanrespondenten*
Persoonlijkebeschermingsmiddelen
41%
Algemeen/overig
30%
Nietbeoordelen/geenopmerkingen
15%
Houding&gedrag/nalevingvanregels
14%
Voorbeeldgedrag&signaalfunctie(aanspreken)
7%
*Leidinggevendekondenmeerdereantwoordengeven
8.8. Ondersteuning
Indeenquêteisgevraagdnaarhoeleidinggevendendeondersteuningervarenwanneerzijtoezicht
houdenophetgedragvandemedewerkers(enhierophandhaven).Eenderdevanalle
leidinggevendengeeftaanslechttotmatigtewordenondersteunddoorzijneigenleidinggevende.
40%vandeleidinggevendenervaartdeondersteuningvandeskundigezoalsKAMadviseursen
Hoofdstuk:ResultatenEnquête(IST)
Veiligheidskundigenookalsslechttotmatig.
30
31
9. GEWENSTESITUATIEHEIJMANS(SOLL)
Indithoofdstukwordenderesultatenbeschrevenvanhetonderzoeknaardegewenstesituatie
binnenHeijmansopbasisvandeliteratuurstudie(ziehoofdstuk2t/m5).
9.1. Cultuur
Eriseencultuuraanwezigwaarinveiligwerkendenormis.Eriseenveiligheidsprogrammaaanwezig
waarhetvolledigemanagementendemedewerkersachterstaan.Veiligheidiseenbespreekbaar
onderwerpbinnenHeijmanseneriseenbeloningscultuuraanwezigomveiligtewerken.
9.2. Rolvandedirectie
Dedirectie:
- geeftleidinggevendenderuimte,faciliteitenenstimulatieomadequaattoezichttehouden.Onder
ruimtewordtookdetijdverstaandieleidinggevendenaanwezigmoetenzijnomadequaattoezicht
tehouden;
- heefteenduidelijkmissie,eeninspirerendeengedeeldevisieenconcretedoelstellingen.De
missie,visieendoelstellingenzijnlevendzijnbijallemedewerkers;
- heeftdeleidinggevendenvoorzienvanallemiddelen,vanhardtotzacht,vanformeeltot
informeel,omdemedewerkerstebeïnvloeden;
- vertoontduidelijkleiderschap,datdemedewerkersinspireert,helderkeuzesmaaktenooknaar
buitendewaardevanhetwerkvandeorganisatieendemedewerkersuitdraagt;
- beloondleidinggevendendieadequaattoezichthoudenofgoedeveiligheidsprestatieshebben;
- selecteertleidinggevendenopcoachendleiderschapoftraintdezedaarin.Metnamedeaspecten
toezichtenaansprekenzijnsterkvertegenwoordigdindetraining;
- isinvoldoendemateondersteunenddoordeskundigenenondersteundleidinggevendiehet
veiligheidshandhavingsbeleidtoepassen.
9.3. Rolvandeleidinggevenden
Hoofdstuk:GewenstesituatieHeijmans(SOLL)
Deleidinggevenden:
- gevenhetgoedevoorbeeld;
- makenduidelijkwelkgedragervandemedewerkerswordtverwacht;
- vertonencoachendleiderschap;
- observerenomonveiliggedragwaartenemen;
- sprekenmedewerkersaanencorrigerendirectonveiliggedrag;
- makenconcreteafsprakenmetdemedewerkerdieonveiliggedragvertoont;
- zijnconsequentinhethandelenbijhetcorrigerenvanonveiliggedrag;
- belonengoedgedragofgoedeveiligheidsprestaties;
- hebbeninvloedophetgedragvandemedewerkersenzijninstaatomdemedewerkersbevlogen
temakendoorzeteondersteunenentestimuleren;
- passenallemiddelentoewaarindedirectievoorzietommedewerkerstebeïnvloeden;
- zijnhetvoornaamstedeelvanhuntijdaanwezigopdebouwplaatsomtoezichttekunnenhouden.
31
32
10. CONCLUSIES(GAP)
Centraalinditonderzoekstaatdevraag:“HoekanbijHeijmansheteffectvantoezichtdoor
leidinggevendenophetveiligheidsgedragvanmedewerkerswordenverbeterd?”.Omopbasisvandit
onderzoekteconcluderenwathetantwoordisopdezevraagwordeneerstdeonderstaande
subvragenbeantwoord.
10.1.Subconclusies
Watis(voldoende)toezicht?
Toezichtis:‘Hetverzamelenvaninformatieoverdevraagofeenhandelingofzaakvoldoetaande
daaraangesteldeeisen;hetzichdaarnavormenvaneenoordeeldaaroverenheteventueelnaar
aanleidingdaarvaninterveniëren’.Toezichtkentdusdriekernactiviteiten:informatieverzamelen;
oordeleneningrijpen.Toezichtiseenonderdeelvanhandhaving.Handhavingishetdoennalevenvan
deregels.Ofersprakeisvanvoldoendetoezichtisafhankelijkvandesituatie.Hethangtafvande
omstandighedenvanhetgeval,zoalsdeaardvandewerkzaamheden,deervaringvandemedewerker
enzijnpositieinhetbedrijf.Hettoezichtdientvandusdanigeaardtezijndatdemedewerkersworden
gestimuleerdomzichaandeveiligheidseisentehouden.
Welkeffectheefttoezichtophetveiligheidsgedrag?
Toezichtisgerichtophetbereikenvangewensteeffecten.Doormiddelvantoezichtwordthetgedrag
vandeondertoezichtstaandebeïnvloed,zodatdezeaandegesteldeveiligheidsregelsvoldoet.Het
welofnietnalevenvanveiligheidsregelsiseenvoortvloeiseluithetgedragvanmedewerkers.
Welkeroliserweggelegdvoorleidinggevendenmetbetrekkingtothethoudenvantoezicht?
Leidinggevenis:“Hetbewustbeïnvloedenvanhetgedragvananderenom,gezamenlijkenmet
volledigeigeninzet,gesteldedoelentebereiken”.Dedirectleidinggevendespeelteencrucialerolin
debevlogenheidenhetveiligheidsgedragvanmedewerkers.Hetisvooreenbelangrijkdeel
afhankelijkvanzijnvertalingvanhetbeleidvanveiligheidvandedirectienaardepraktijk.Hetisde
taakvandeleidinggevendeomhetbeleidinpraktijkvormtegeven.Derolvandeleidinggevendeisop
tweemanierenwaarneembaar:
- welkbelanghijtoekent(zelfhetvoorbeeldgeeft)enwelkgedraghijvanzijnmedewerkersverlangt
inzakeveiligheid,zekerinsituatiesvanconcurrerendewaarden(zoalsproductieversusveiligheid);
- dematewaarinhijcoachendleiderschapvertoontvoorzijnmedewerkers.
Hoofdstuk:Conclusies(GAP)
Tweebelangrijkecomponentenvancoachendleiderschapzijn:
- ondersteunen,doorluisteren,coachenenadviesgeven;
- stimulerendoorinspireren,motiverenenbetrekkenvanmedewerkers.
Eenleidinggevendemoetongewenstgedragwaarnemen(leesobserveren),directcorrigerenen
concreteafsprakenmakenmetdemedewerkerdiehetgedragvertoont.Goedgedragmoetworden
beloonddooreenleidinggevende.
Detweeresterendesubvragenvormengezamenlijkdevraag/probleemstellingdiewordt
beantwoordindeeindconclusie
32
33
10.2.Eindconclusie
DeGAPanalysevindtplaatsdoordehuidigesituatie(IST)tevergelijkenmetdegewenstesituatie
(SOLL).Opdezemanierkanopdevraag:“HoekanbijHeijmansheteffectvantoezichtdoor
leidinggevendenophetveiligheidsgedragvanmedewerkerswordenverbeterd?”beantwoordworden
datdevolgendeknelpunteneennegatieveinvloedhebbenopdeuitvoeringvantoezichtende
gewensteeffectendaarvan.Deknelpuntenzijningedeeldindematevannegatieveinvloedophet
effectvantoezicht.Hetknelpuntmetdenegatiefsteinvloedstaatopéén.
1.Leidinggevendegevenverkeerdsignaalafaanmedewerkerswanneerhetomveiligheidgaat
Hetvoorbeeldgedragblijktcruciaalendirectvaninvloedtezijnopdebevlogenheidenhet
veiligheidsgedragvandemedewerkers.Erkangeensprakezijnvangoedvoorbeeldgedragwanneer
meerdaneenkwartvandeleidinggevendenaangevendatzijregelmatigtotaltijdkeuzesmakendie
deveiligheidvandemedewerkersniettengoedekomen.Leidinggevendengevenhiermeeeensignaal
afaandemedewerkersdatveiligheidnietdebelangrijksteprioriteitheeft.
2.Erisgeendraagvlakvoorhetveiligheidshandhavingsbeleidenheteffectervanisnihil
Leidinggevendenhebbeneeninstrumentnodigomhandhavendtekunnenoptreden.Het
veiligheidshandhavingsbeleid“GeleenRodeKaarten”kandaarinvoorzien,echterontbreekthet
volledigaandraagvlakvoorditbeleid,waardoorleidinggevendenniethandhavendoptreden.Het
effecthierdoorophetgedragvanmedewerkersisnihil.Hetbeleidisopgedrongenaande
leidinggevendenendemanierwaarophetisvormgegevenisverkeerd.Heijmansverwachtvande
leidinggevendenhetbeleidtesteuneninwoordendaad,maarlaatnaomleidinggevendenaante
sprekendiedatnietdoen.
3.Erissprakevaneenafrekeningscultuurinplaatsvaneenbeloningscultuur
Medewerkerspassenzichaanalszelerendatandergedragpositiefeffectheeft.BinnenHeijmans
wordenzeldengoedeveiligheidsprestatiesbeloond.Zolangveiligheidwordtbenaderdvanuiteen
negatieveinvalshoek(straffen),blijftereencultuurbinnenHeijmansbestaanwaarinmoeilijkover
onveiliggedragtesprekenvalt,laatstaandathieradequaattoezichtopwordtgehouden.Heteffect
vantoezichtwordtvergrootalsgoedeveiligheidsprestatieswordenbeloond.
4.Teweinigaanwezigopdebouwplaatsomuberhaupttoezichttehouden
Hoofdstuk:Conclusies(GAP)
Omdaadwerkelijkhetgedragtekunnenbeoordelenvanmedewerkersmoetenleidinggevendenfysiek
aanwezigzijnopdebouwplaatsofvervangendtoezichthiervoorregelen.Gemiddeldzijnde
leidinggevendenslechts30%vandetijdfysiekaanwezigopdebouwplaats.Geconcludeerdkan
wordendatdevoornaamstetakenvanleidinggevenden‘binnen’liggenwaardoortoezichtophet
gedragvandemedewerkersontbreekt.Bovendienlaatmeerdandehelftvandeleidinggevendenna
omvervangendtoezichtteregelenindienzijzelfverhinderdzijn.
33
34
5.Erisgeensprakevanconsequenttoezicht
Toezichthoudenisalleeneffectiefalsditconsequentgebeurt.Wanneereenderdevande
leidinggevendenaangeeftonveiliggedragsomstenegerenishiergeensprakevan.Tevensgeefteen
derdevandeleidinggevendenaanalleenhetgedragvaneigenmedewerkerstecorrigerenenlatenna
omdittetoenbijmedewerkersvancollegaleidinggevenden.JuistineenbedrijfalsHeijmanswaarop
werkplekkenmultidisicplinairwordtgewerkt,isconsequenttoezichtessentieel.
6.Medewerkerswordenteweiniggestimuleerddoorleidinggevendenomveiligtewerken
Toezichtdientvanvandusdanigeaardtezijndatdemedewerkershierdoorwordengestimuleerdom
zichaandeveiligheidseisentehouden.Alsbijnadehelftvandeleidinggevendenzeldenofnooit
veiligheidsinstructiesgeeftkanernietgesprokenwordenovereenstimulansomveiligtewerken.Met
namehetHogerManagementlaathierinweinigbetrokkenheidzien.Ookwanneerleidinggevenden
aanwezigzijnopdebouwplaats(werkbezoek)wordterteweinigmetmedewerkersoverveiligheid
gesproken.Inmeerdandehelftvanalleoverleggenisveiligheidnietheteerstbesprokenonderwerp.
7.Hetwordtnagelatendoorleidinggevendenomconcreteafsprakentemakenmetmedewerkers
Detaakvanleidinggevendeniservoortezorgendatongewenstegedragwordtbesprokenende
medewerkerszichaandeafsprakenhouden.Juisttijdenseenontwikkelingsgesprekkunnenconcrete
afspraken(tweezijdig)eenpositiefeffecthebbenophetgedragvandemedewerker.Dewijzewaarop
hetontwikkelingsformulierisontwikkeldbiedweinigruimteomconcreteafsprakentemaken.De
ruimtedieeriswordtnietbenut.Hetgewenstegedragophetgebiedvanveiligheidwordtbenoemd
maaristeabstractennietrelevant.Veiligheidisslechtseensummieronderdeelvanhet
ontwikkelingsgesprek.Hetontwikkelingsgesprekheeftzeerbeperkteinvloedophetgedragvan
medewerkersenisopdezemaniergeengeschiktmiddelomtoezichttehouden.
8.Erissprakevanslechteondersteuningdoorleidinggevendenendeskundigen
Deleidinggevendenmoetenondersteundwordendoordeeigenleidinggevendenendeskundigen
tijdenshetuitvoerenvandetoezichthoudendetaak.Wanneereenderdevandeleidinggevenden
aangevendatzijslechttotmatigwordenondersteunddoorhuneigenleidinggevendendanverdwijnt
demotivatieomtoezichttehouden.Leidinggevendenmoetenwordenvoorgelichtengetraindworden
omtoezichttekunnenhouden.40%vandeleidinggevendengeeftaandatdedeskundige
ondersteuningslechttotmatigis.Hiermeewordthetrisicogelopendatleidinggevendenniet
bekwaamgenoegzijnomtoezichttehouden.Wanneerleidinggevendennietbekwaamgenoegzijnom
Hoofdstuk:Conclusies(GAP)
toezichttehoudenzalheteffectvandattoezichtophetgedragnihilzijn.
34
35
9.Dewerkplekinspectieisverkeerdopgesteldengeeftgeenhandvatenomhandhavendoptetreden
Leidinggevendenervarenhethoudenvanwerkplekinspectiesalseenverplichtingenervarenhetniet
alseennuttiginstrumentvoorhettoezichthouden.Erwordtonvoldoendetijdgenomenvoorhet
houdenvaneenwerkplekinspectieenmedewerkerswordenerteweinigbijbetrokken.Teweinig
wordttijdenseenwerkplekinspectiehetgedragvanmedewerkersbeoordeeld.Dewerkplekinspectie
heefteenzeerbeperkteinvloedophetgedragvanmedewerkersenisopdezemaniergeengeschikt
middelomtoezichttehouden.
10.Stijlvanleidinggevensluitteweinigaanbijdemedewerkers
Destijlvanleidinggevenheeftveelinvloedophetgedragvandemedewerkers.Circaeenvijfdevan
deleidinggevendegeeftaandatzijnstijlvanleidinggevennietaansluitbijdemedewerkers.De
leidinggevendenhebbenhierdoorbeperktinvloedophetgedragvandemedewerkersenbereiken
Hoofdstuk:Conclusies(GAP)
hierdoorniethetgewensteeffectophetgedragwatzevandemedewerkerswillenzien.
35
36
11. AANBEVELINGEN
Bijhetdoenvanaanbevelingenisdearbeidshygiënischestrategiegevolgd.Dithoudtindateenzekere
hiërarchieisaangebrachtvoordetypenmaatregelendiekunnenwordeningezet.Decultuurbinnen
hetbedrijfwordtgezienalsdebron.Collectievemaatregelenzijnmaatregelendiedoordedirectie
genomenkunnenworden.Individuelemaatregelenzijnmaatregelendiedoordeleidinggevendenzelf
genomenkunnenworden.
11.1.Cultuur
Hetgedragdatdoorallemedewerkers,leidinggevendenendirectiewordtvertoondkomtvoortuitde
veiligheidscultuur.Wilerverbeteringkomeninhetgedragenheteffectvantoezichtdaarin,danzalde
cultuurbinnenHeijmansmoetenveranderen.Hetverdientdeaanbevelingomhiervooreen
programmateontwikkelenvergelijkbaarmethetprogrammavanBoskalis(NINA).Deresultatenvan
ditonderzoekkunnenalsvertrekpuntdienen.
11.2.Directie
Omeenveranderingindecultuurtotstandtebrengen,ishetvangrootbelangdatdedirectieenhet
managementachterdecultuurveranderingstaan.Hetvraagtvanhenomleiderschaptetonenomhet
veiligheidsbewustzijntebevordereneneengedragsveranderingtebewerkstelligen,zodatopdenduur
eencultuurkanontstaanwaarinveiligwerkendenormis.Inwoordenendadenbetekentdit:
aanwezigzijn;mensenbetrekken;hetgoedevoorbeeldgeven;aanspreken;erkenninggeven;budget
vrijmakenenbovenalvoortdurendlatenziendatveiligheidbelangrijkis.
Verdereaanbevelingenvoordedirectiezijn:
- Hetlatenuitvoerenvaneenonderzoeknaarhettakenpakketvaneenleidinggevendedooreen
Arbeids&Organisatiedeskundige.Hierbijmoetonderzochtwordenopwelkewijzeeen
leidinggevendeontlastkanwordenvan(administratieve)takendeleidinggevendezodatde
leidinggevendemeerfysiekaanwezigkanzijnopdebouwplaats(omtoezichttehouden).
- Hetlatenuitvoerenvanexternonderzoeknaardematevandeskundigeondersteuningbinnen
Heijmans.DecentralevraagdiehierinbeantwoordmoetwordenisofHeijmansendaarmeede
leidinggevenden,voldoendedeskundigwordtondersteund.Hierbijkandenormvoorvoldoende
deskundigeondersteuninginArboInformatieblad44alsreferentiekadergebruiktworden.
- Meerbetrokkenheidtonenophetgebiedvanveiligheid.Bijvoorbeeldzelfstandig
veiligheidsinstructiesgeven,aanwezigzijnopdebouwplaatsenpratenmetmedewerkersover
veiligheid.Laatziendatveiligheidbelangrijkis.
Hoofdstuk:Aanbevelingen
- Dewerkplekinspectieherzienenzodanigvormgevendatheteenhandvatgeeftomhandhavendop
tetreden.Ditkandoordeleidinggevendenvoornamelijktelateninspecterenopgedraginplaats
vanlocatiesenmaterieel.Communiceerdenutennoodzaakvaneenwerkplekinspectieengeef
daarbijaandateeninspectiesamenmetdemedewerkersmoetwordenuitgevoerd.
- Hervormenentoepassenvanhetveiligheidshandhavingsbeleid.Hetisaanbevolenomterugte
vallenopde‘oude’systematiek.Eersteenmondelingwaarschuwing,daarnaeenschriftelijke
waarschuwingentotsloteenverwijderingvandebouwlocatie.Maakafsprakenbinnenhetgehele
36
37
managementdateractiefgestuurdengecontroleerdmoetwordenophandhavingennietslechts
optoezicht.Maakconcreteafsprakenmetelkaarenkomdaarregelmatigopterug.Dedirectie
moetnetzogoedhandhavenophetmanagement,alsdeleidinggevendeopdemedewerker.
- Deleidinggevendenondersteunenencomplimenterenzodrazetoezienenhandhavenopde
veiligheidsregelsondanksdatersomsconcurrerendewaardenzijnzoalsplanningenproductie.
- Selectie,trainingenopleidingorganiserenvoordeleidinggevenden.Deleidinggevendenmoeten
coachendleiderschapvertonenofzichdaarinkunnenontwikkelen.Metnamedeaspectentoezicht
enaansprekenoponveiliggedragmoetendaarinsterkdenadrukkrijgen.
- Hetgevenvanbeloningen,bijvoorkeurcomplimenten.Indienhethuidige
veiligheidshandhavingsbeleidblijftdanwordthetaanbevolenomeen‘groene’kaarttoetevoegen
bijvertoningvangoedgedragofgoedeveiligheidsprestaties.
- Allemanagementoverleggenbeginnenmethetonderwerpveiligheid
11.3.Leidinggevenden
Voorleidinggevendenwordtaanbevolen:
- Voorvervangendtoezichttezorgenindienzijzelfverhinderdzijn.Metnamebijrisicovolle
werkzaamheden,ofgebrekaanervaringbijdemedewerkers.Maakafsprakenmetcollega
leidinggevendenofdelegeer(schriftelijk)detoezichthoudendetaakaanbijvoorbeeldeenvoorman.
- Onveiliggedragvanmedewerkersniettenegeren,maardemedewerkershieropaanspreken,
concreteafsprakenmakenenhieropterugkomen.Nietalleenbijeigenmedewerkers,maarookbij
medewerkersvancollegaleidinggevenden.HiervoorkanhetcorrectiegesprekvanWaldoFalke
uitkomstbieden(ziehoofdstuk4.6).
- Consequenttezijn.Leidinggevendendieonderscheidmakenverliezenaanleiderschap.Maakals
leidinggevendevoorafduidelijkwelkgedragjevanjemedewerkersverwacht,dewijzewaaropje
hieroptoezultzienenwelkestraffen/beloningenhiervoorwordengegeven.
- Medewerkersteondersteunentijdensennadewerkzaamheden.Weeseenluisterendoor,coach
enadviseerdemedewerkers.
- Medewerkersbevlogentemaken.Ditkandoordemedewerkerstestimuleren,inspirerenente
motiverenomveiligtewerken.
- Goedeveiligheidsprestatiestebelonen.Deleidinggevendenzijnvrijomtebepalenhoe,maar
immateriëlebeloningen(complimenten)zijnheteffectiefst.
11.4.Rolvanveiligheidskundigebijhetaansturenopveiliggedrag
Hoofdstuk:Aanbevelingen
Dehoofdrolbijdegedragsbeïnvloedendefactorenisweggelegdvoordeleidinggevende.Datbetekent
datopditgebiedderolvandeveiligheidskundigenietbelerend,maarinsterkematestimulerenden
(nogmeer)ondersteunendmoetzijnnaardezeleidinggevenden.Deveiligheidskundigekanzorgendat
deleidinggevendenbeschikkingkrijgenoverdebenodigdetraining(bijvoorbeeldaansprekenonveilig
gedrag),informatieenkennis.Indepraktijkkanditwordenvormgegevendoorsamenmet
leidinggevendenwerkplekinspectiesuittevoeren;leidinggevendenondersteunenbijhethoudenvan
toolboxmeetingsenalsmateriedeskundige,leidinggevendenondersteunenbijongevalsonderzoeken.
37
38
12. KOSTENENBATENANALYSE
Doelvanhetproject:
Hetonderzoekheeftalsdoelheteffectvantoezichtdoorhetleidinggevendenophetgedragvan
medewerkersbinnenHeijmansteverbeteren.
Verwachtebaten:
Reducerenvanverzuim.Kostenverzuim(4,7%)indeperiode20112012is€4,794.000,(kale
loonsom).
Startdatum:Einddatum:
01012013:31122015(veiligheidsprogrammaheefteenduurvan510jaar).
Teverbeteren:
Effectvantoezichtdoorhetleidinggevendenophetgedragvanmedewerkers.
Batenvoordeeigenorganisatie:
- Veiligerewerkomgeving;veiligergedragvanmedewerkers;reductievanverzuimenverbeteringin
hettoepassenvanveiligheidshandhavingsbeleid.
Verwachteinvesteringen:
Veiligheidsprogrammatenbehoevevancultuurverandering
-
Cultuuronderzoek€100.000
-
Communicatie,training,begeleidingenondersteuning€1.250.000
OnderzoektakenpakketdoorArbeidsenOrganisatiedeskundige€10.000
Onderzoeknaardematevandeskundigeondersteuning€7.500
Herzieninstrumentenomtoezichttehouden€10.000+
Totaal€1.377.500
Hardebaten:
Hoofdstuk:KostenenBatenAnalyse
Verlagingkostendoorverzuim.Verzuimterugdringentot4%levert714.000,op.
Zachtebaten:
Vergrotenbevlogenheid;professioneleuitstralingensamenwerkingvergroten.
Strategischebaten:
Veiligheidengoedwerkgeverschap.
Randvoorwaarden:
Draagvlakbinnendeorganisatie.
38
39
13. LITERATUURLIJST
- Antonsen,S.(2009).Safetyculture:Theory,methodandimprovement.Farnham:Ashgate.
- Ardon,A.,(2009).MovingMoments:Leadershipandinterventionsindynamicallycomplexchange
processes.ProefschriftterverkrijgingvandegraadDoctoraandeVrijeUniversiteitvanAmsterdam,
14april2009
- Bakker,P.(2012).Winstvanduurzameinzetbaarheid,watisderelatietussenbevlogenheiden
veiligheid.ArboNedKeurcompany.
- Balliet,D.,Mulder,L.B.&Lange,P.A.M.van(2011).Reward,punishmentandcooperation:Ameta
analysis.PsychologicalBulletin,forthcoming.
- Barling,J.,Loughlin,C.,&Kelloway,K.E.(2002).Developmentandtestofamodellinkingsafety
specifictransformationalleadershipandoccupationalsafety.JournalofAppliedPsychology,87,
488–496.
- Coolen,A.(2011).Succesvolbeïnvloeden,hoedoejedat?.Impactontwikkeling.
- Clarke,S.(2006).Therelationshipbetweensafetyclimateandsafetyperformance.Journalof
OccupationalHealthPsychology,11,315327.
- Clarke,S.&Robertson,I.T.(2005).AmetaanalyticreviewoftheBigFivepersonalityfactorsand
accidentinvolvementinoccupationalandnonoccupationalsettings.JournalofOccupationaland
OrganizationalPsychology,78,355–376.
- Dijksterhuis,A.,Chartrand,T.L.,&Aarts,H.(2007).Effectsofprimingandperceptiononsocial
behaviorandgoalpursuit.
- Drongelen,H.,Korver,D.&VisscherKarkdijk,A.J.F.Arboinformatieblad30Jeugdigen.SDU4edruk
- Duismann,J.S.&Slotboom,M.J.(1990).Menselijkefactorenalsoorzaakvanarbeidsongevallen.
Veiligheidsonderzoekineenchemischconcern.Gedrag&Organisatie,3,472484.
- Elsevier(2012).HogereVeiligheidskundemodule1t/m7.
- Elsevier(2011).MiddelbaarVeiligheidskundemodule1t/m5.
- Heemskerk,E.&Wats,M.(2011).ToezichthoudenopKwaliteit&Veiligheid:Hoedoejedat.De
Galangroep.
- Hofmann,D.A.,&Morgeson,F.P.(2004).Theroleofleadershipinsafety.In:Barling,J.&Frone,M.R.
Thepsychologyofworkplacesafety(pp.159180).
- Linthout,M(2007).LeiderschapenBurnout;Eenonderzoeknaarderelatiestussen
leiderschapsstijlenenburnout,metpersoonskenmerkenvanmedewerkersalsmoderatoren.
DoctoraalscriptieArbeidsenOrganisatiePsychologie.VrijeUniversiteitAmsterdam
- Maslow,A.(1974).Motivatieenpersoonlijkheid,LemniscaatRotterdam.
Hoofdstuk:Literatuurlijst
- Mertens,F.(2011).Inspecterentoezichtdoorinspecties.SDUuitgevers.
- Michiels,F.C.M.A.&Muller,E.R.(2006).Handhaving,bestuurlijkhandhavinginNederland.Kluwer.
- MinisterievanBinnenlandseZaken(2005)Minderlast,meereffect.Zesprincipesvangoedtoezicht.
- MinisterievanSocialeZakenenWerkgelegenheid(2002)InterneinstructieArbeidsinspectie
Voorlichting,onderricht&toezicht.
- Mostert,A.(2012).VerslagMasterclassVeiligheiddoorGedragsbeïnvloedingdoorWaldoFalke.
DuraVermeer.
39
40
- Mostert,A.(2012).Presentatieveiligheidzitinje–observerenonveiliggedrag.Cadicom/
Rijkswaterstaat.
- Paul,J.Arboinformatieblad1Arboenverzuimbeleid.SDU,12edruk.
- Putman,J.Arboinformatieblad49Persoonlijkebeschermingsmiddelen.SDU1edruk.
- Ridders,A.,Kam,J.,Molier,J.&Siegert,H.(2012).DossierLeidinggeven.Arbokennisnet.
- Rietdijk,M.(2011).Promotieonderzoeknaardevraaghoegedragsbeïnvloedingbinnenbedrijven
bestkanplaatsvinden.VrijeUniversiteitvanAmsterdam.
- Rijksoverheid(2001).Kaderstellendevisieoptoezicht.
- SBD(2010).Aantoonbaartoezichtopveiligheid:hoeregeljedat?
- Steemers,F.J.(2010).Verankeringvanveiligheidsgedrag:eenkadervandenken.Beterwerken.nl.
- Swieten,A.(2012).Isergeeninstantreceptvoorveiligheidscultuur.ArboUnie.
- Wilders,M.M.W.(2012).HetcompleteArboregelgevingboek2012.Kerckebosch.
- Yule,S.,Flin,R.,&Murdy,A.(2007).Theroleofmanagementandsafetyclimateinpreventingrisk
takingatwork,InternationalJournalofRiskAssessmentandManagement,vol.7,no.2,pp.137–
151.
- Velders,R.(2011).Introductieintoezichtenhandhaving.BoomLemma.
- Zacharatos,A.,Barling,J.,&Iverson,R.D.(2005).Highperformanceworksystemsand
occupationalsafety.JournalofAppliedPsychology,90,77–93.
- Zohar,D.(2002).Modifyingsupervisorypracticestoimprovesubunitsafety:Aleadershipbased
interventionmodel.JournalofAppliedPsychology,87,156–163.
- Zohar,D.(2003).Theinfluenceofleadershiponoccupationalhealthandsafety.InD.A.Hofmann&
L.E.Tetrick(Eds.)Healthandsafetyinorganizations.Amultilevelperspective(pp.201230).
- Zohar,D.,&Luria,G.(2004).Climateasasocialcognitiveconstructionofsupervisorysafety
practices:Scriptsasproxyofbehaviorpatterns.JournalofAppliedPsychology,89,322–333.
- Zohar,D.&TenneGazit,O.(2008).Transformationalleadershipandgroupinteractionasclimate
antecedents:Asocialnetworkanalysis.JournalofAppliedPsychology,93,744757.
- Zwaard,A.W.(2012).PraktijkgidsArbeidsveiligheid2012,Kluwer.
Internet
www.arboonline.nl
Kennisplatformvoorveiligheid&preventie
www.abomafoon.nl
Arbowijzervoordebouw
www.arbouw.nl
Voorveiligengezondwerken
www.arbowetweter.nl
Arbowetenregelgeving
www.databankarbo.nl
CompleetnaslagwerkophetgebiedvanArbo&Veiligheid
www.inspectieszw.nl
Websitevaninspectieszw(voorheenArbeidsinspectie)
www.rechtspraak.nl
Jurisprudentie
www.veiligleefbaar.nl
Spreekstoelvoorveiligheidenleefbaarheid
Hoofdstuk:Literatuurlijst
www.arbocatalogusbouwinfra.nl InvullingaandedoelvoorschriftenindeArbowetbinnenBouw&Infra.
40
41
Hoofdstuk:Literatuurlijst
Bijlagen
41
BijlageILijstmetafkortingen
ABC
Antecedenten,Behaviour(gedrag),Consequenties
AIblad
ArboInformatieblad
Arbo
Arbeidsomstandigheden
CI
CertificerendeInstantie
COR
CentraleOndernemingsraad
HRM
HumanResourceManagement
HVK
HogereVeiligheidskunde
IKZ
IntegraleKwaliteitszorg
KAM
Kwaliteit,Arbo&Milieu
MVK
MiddelbaarVeiligheidskunde
NINA
NoInjuries,NoAccidents
PBM
PersoonlijkBeschermingsmiddel
PKP
Projectkwaliteitsplan
PMP
Projectmanagementplan
PRINS
Proffesioneel,Inventief,Samenwerking
RI&E
RisicoInventarisatie&Evaluatie
RITS
Regel,Instructie,Toezicht,Sanctie
SL
Situationeelleidinggeven
SZW
SocialeZakenenWerkgelegenheid
V&G
Veiligheid&Gezondheid
VGM
Veiligheid,Gezondheid&Milieu
VCA
VGMChecklistAannemers
VGM
Veiligheid,Gezondheid&Milieu
WPI
Werkplekinspectie
BijlageIIRITSprincipe
Doormiddelvanhet‘RITSprincipe’kaneenvoudigwordenonderzochtwaardeknelpuntenbinnen
eenbedrijfliggenwanneeronveiligegedragwordtwaargenomen.Indeonderstaandetabelwordtdit
toegelicht:
R
I
T
S
IserbinnenhetbedrijfeenRegeldiebeschrijfthoeeenactiviteitveiligmoetworden
uitgevoerd?
HeeftdemedewerkerdiedeactiviteituitvoerdInstructieontvangenvandeze
veiligheidsregel?
Wordterdoordeleidinggevendetoezichtuitgeoefendopdenalevingvanvande
veiligheidregel
PasdeleidinggevendeSanctiestoewanneereenmedewerkerzichniethoudaande
veiligheidsinstructie.
HetprincipeRITSisbedachtdoorHogerVeiligheidskundigeSiepSlager.SiepSlagerisHoofd
preventiebinnenNedtrainendocentHVKbijReedBusinessOpleidingen.
BijlageIIILijstmetgeïnterviewden
OmvasttestellenhoetoezichtwordtvormgegevenbinnenHeijmanszijndevolgendeinterviews
afgenomen:
- Dr.Ir.R.G.A.deWaal,Concerndirecteur
- T.D.M.S.vanStetten,VoorzitterCentraleOndernemingsraad
- E.G.M.E.Valk,SeniorHRManager
- Ing.J.terBurg,AdviseurKAM
- P.Maaskant,IKZ–coördinator
Debovengenoemdepersonenhebbeneendirecterelatiemettoezichtenhet
veiligheidshandhavingsbeleidbinnenHeijmans.
Omvasttestellenwelkemethodenen/ofmiddeleninvergelijkebedrijvenwordengebruiktom
toezichttehoudenenwelkklimaatervanveiligheiderheerstzijndevolgendeinterviews
afgenomen:
- A.S.Mostert,Veiligheidsadviseur/Veiligheidskundigeafd.KAMDuraVermeerdivisieInfra
- J.J.vanderKlooster,SHEQManagerBoskalisNederland
- A.Reumer,HSEOfficerBallastNedamInfraSpecialeProjecten
DebovengenoemdepersonenzijnallenwerkzaamineenvergelijkebedrijfalsHeijmans,ineen
functiediezichbezighoudmetveiligheidbinnenhunbedrijf.OmdevisievanuitinspectieSZWover
toezichtinkaarttebrengenheeftereeninterviewplaatsgevondenmet:
- V.Kin,InspecteurinspectieSZW
BijlageIVSpecificatietoezichtvoorjeugdigen
ArbeidsomstandighedenbesluitArtikel1.37Deskundigtoezicht
x
1.Indienineenbedrijfofinrichtingjeugdigewerknemersarbeidverrichten,wordtopdie
arbeidadequaatdeskundigtoezichtuitgeoefend.Deinhoudendematevanhettoezichtis
afhankelijkvandeuitderisicoinventarisatieenevaluatie,bedoeldinartikel5vandewet,
geblekengevarendiekunnenontstaan,indiendeskundigtoezichtontbreekt.
x
2.Indienuitderisicoinventarisatieenevaluatie,bedoeldinartikel1.36,blijkt,datjeugdige
werknemersarbeidmoetenverrichtenwaaraanspecifiekegevaren,metnamevoor
arbeidsongevallenalsgevolgvaneengebrekaanwerkervaring,hetnietgoedkunneninschatten
vangevarenenhetnietvoltooidzijnvandegeestelijkeenlichamelijkeontwikkelingvande
jeugdigewerknemer,zijnverbonden,magdiearbeidslechtswordenverricht,indienhet
deskundigtoezichtzodanigisgeorganiseerddatdiegevarenwordenvoorkomen.Indiendat
nietmogelijkis,magdiearbeidnietdoorjeugdigewerknemerswordenverricht.
BijlageVGedragsbeïnvloedinggesprek
Wanneerdemedewerkerzichnietaandeveiligheidsregelshoudt,danmoetdeleidinggevendehet
initiatiefneerleggenbijdemedewerker(WaldoFalke2011).Demedewerkerheeftzichnietaande
regelsgehoudenendeleidinggevendevraagtaanhem/haarwaternugaatgebeuren.‘’O?Ennu?’’
zijnvragendieeenleidinggevendekanstellen.Dezevragenzijnbedoeldomdemedewerkerte
activeren,omzodeaapnietbijdeleidinggevendeneerteleggenmaarbijdemedewerker.Maakde
medewerkereigenaarvanhetprocesdoorzezelfdeconcrete(vervolg)handelingentelaten
bedenken.Laatdemedewerkersdrie(gewenste)gedragingenkiezen.Spreektmetelkaarafdatdeze
driegedragingennietmeergaanvoorkomenDaarnaastspreekjemetelkaarafdatdeleidinggevende
demedewerkereropmagaansprekenwanneerzijzichniethoudenaandegemaakteafspraken.De
leidinggevendenkannunamelijkmedewerkersaansprekenwanneerzezichnietaandeafgesproken
regelshouden.Demedewerkerhoudtzichnietaandegemaakteafsprakenenhij/zijzalzich
verwerenmiddels‘ja,maar’antwoordenindehoophiermeezijngedragtelegitimeren.De
leidinggevendemoetnudeaapverschuivennaardemedewerker.‘’Jijhoudtjenietaanderegels,
maarikwilweldatjeditdoet.Ennu?’’Laatmensenzelfeenoplossingeneeneventuelesanctie
verzinnen.
StappenplanGedragsbeïnvloedingsgesprek
1. Bereidjevoordoorfeitenteverzameleneneendossierbeschikbaartehebbenover
(recentelijk)ongewenstgedrag.Bereideendergelijkgesprekookmentaalvoor(bijvoorbeeld:
alsdewerknemernormaalaltijdheelextreemreageert,kanmenzichhiermentaalop
voorbereiden).
2. Legdoelenprocedureuitvanhetgesprek:Bijvoorbeeld:jebentdeafsprakenniet
nagekomenofjevertoontonveiliggedrag.
3. Probleemvanleidinggevendeoptafelleggen.De“IK”boodschap.Benoemjelast;hetgedrag
datonveiligis.Beschrijfditgedragook.
4. Zoekennaaroorzaken:oorzakenvanhetgedrag.“Waaromhebjedatgedaan?”of“Watiser
aandehand?”LSDmethode:Luisteren,SamenvattenenDoorvragen.
5. Zoekennaaroplossingen.ENNU?.........STILTE…..Leg‘deaap’bijdewerknemer.WatgaJIJ
(dewerknemer)eraandoen?Hoekanikjedaarbijhelpen/ondersteunen?
6. (NIEUWE)afsprakenmakenenvastleggen.Hiermoetenookconsequentiesaanverbonden
worden.
7. Evaluatie!Zijndeafsprakennagekomen?
Bijstap3en4staatdewerknemercentraal:werknemeraanhetwerkzetten.Houdals
leidinggevendedeoplossingenetc.injezakenlaatdemedewekerdezezelfbedenken.DeEISmoet
voelbaarzijnvoorwerknemer.(bijvoorbeelddatjegeen/minderonveiliggedragwil).
BijlageVITheorieënoverleidinggeven
Debelangrijkstetaakvanleidersishetbeïnvloedenvananderen,omplannenterealiseren.Soms
gaathetomhuneigenplannen,somsomdeplannenvaneengroep.Eénvandebekendstemodellen
voorleidinggevenishetsituationeelleiderschapvanHerseyenBlanchard.
Hetmodelheefttweedimensies:taakgerichtenrelatiegerichtgedragvandemanager.
x
Kenmerkendvoortaakgerichtofsturendleiderschapishetaccentopheteinddoelende
uitvoeringvandetaak.Deleidinggevendesteltdedoelenendoelstellingenvast,planten
organiseerthetwerk,geeftprioriteitenaan,bepaaltwelkewerkmethodenergevolgd
worden,hoecontroleenevaluatiesplaatsvindenenhoudtnauwgezettoezichtopde
voortgang.Dezestijlzaldoorveelmedewerkersalséénrichtingenautoritairwordenervaren.
x
Bijrelatiegerichtofondersteunendleiderschapligthetaccentopdeonderlingeverhouding.
Deleidinggevendemoedigtaan,bevestigt,prijst,luistertactief,vraagtomsuggestiesen
ideeën,stimuleertzelfstandigeprobleemoplossing,maaktinformatietoegankelijk,moedigt
teamworkaanendurftzichkwetsbaaroptestellen.Dezemeerparticipatievestijlkenmerkt
zichdoortwéérichtingcommunicatie.
Hierontstaanviercombinatiestijlenvanleidinggeven:
DeindelingisoverigensvrijwelgelijkaandeTheManagerialGridvanBlakeenMouton(1978).
IndelaatsteversievanhetmodeloverSituationeelLeiderschap(Blanchard,2007),wordende
leiderschapsstijlenrespectievelijkaangeduidmetS1Leiden(was:instrueren),S2Begeleiden(was:
overtuigen),S3Steunen(was:overleggen)enS4delegeren.
S1LEIDEN(directing)
Dezestijlwordtookaangeduidalsmanagementbyprescription.Veelsturendenweinig
ondersteunendleiderschapsgedrag;deleidinggevendeschrijftvoorwatmedewerkersmoetendoen,
geeftnauwkeurigeinstructiesencontroleertdetaakuitvoering.
Eenvalkuilisdatdeleidinggevendeautoritairoverkomt:alseenbaasofeenleraar.Dezewijzevan
leidinggevenwerktalleenalsdeopdrachtengoedzijntestructureren.
S2BEGELEIDEN(coaching)
Deleidinggevendeondersteuntdemedewerkerdoorverantwoordelijkhedentedelenendoorveel
vragentestellen:actiefluisteren,deanderraadplegenenbetrekken,complimenterenenstimuleren.
Welwordendetakennauwkeurigvastgesteldenzonodiggecontroleerd.Dezestijlwordtookwel
aangeduidalsresultaatgerichtmanagement.
Dezestijlwordtineffectiefbijmanipuleren:welvragennaardeinbrengvandeander,maarerniets
meedoen.Eenvalkuilisdatdeleidinggevendeoverkomtalstherapeut.
S3STEUNEN(supporting)
Leidinggevendeenmedewerkersbeslissensamenhoehetwerkwordtuitgevoerd.Deleidinggevende
treedtstimulerendop,isklankbordenhelptdemedewerkeropverzoekbijdeuitvoering.Hijgeeft
daarbijprimairleidingdooraandachttebestedenaanderelatieendoorhetgevenvanerkenning.
Dezestijlwordtookwelorganischmanagementgenoemd.
Eenvalkuilisdatdemanagerdemedewerkergaatbetuttelen.
S4DELEGEREN(delegating)
Delegereniseffectieftoetepassenwanneerdeleidinggevendevoordemedewerkerde
voorwaardenkanscheppendienodigzijnbijhetuitvoerenvandeopdracht.Deleidinggevendelaat
beslissingenendewijzewaaropdetaakmoetwordenuitgevoerdoveraandemedewerkers,deze
zijnzelfverantwoordelijkenkrijgendanookdenodigebevoegdheden.Dezestijlstaatookbekend
alsmanagementbyexception.
Deleidinggevendeloopthierbijweldekanstevervallenineennieteffectievelaissezfairestijl.
Effectievestijlen:ontwikkelingsniveaumedewerker
Omeffectiefleidingtegevenmoetmendestijlvanleidinggevenafstemmenopdemedewerkereen
beginnerstuurjeimmersandersaandaneenervarenkracht.Vertrekpuntdaarbijishet
ontwikkelingsniveauvandemedewerkerpertaakvanwaaruitdeleidinggevendeeenpassendestijl
vanleidinggevenkiest.Omditontwikkelingsniveauvasttestellenkandeleidinggevendezichde
volgendevragenstellen:
x
Watisbijdezemedewerkerzijnspecifiekedoeloftaak?
x
Hoegoedofsterkzijndegetoondetaakrelevantiekennisenvaardigheden?
x
Hoegoedofsterkzijndealgemeenondersteunendevaardigheden?
x
Hoegemotiveerd,geïnteresseerdofenthousiastisdezemedewerkervoorditdoelofdeze
taak?
x
Hoeovertuigendofzelfverzekerdisdemedewerkervoorditdoelofdezetaak?
Afhankelijkvandecompetentie(bekwaamheidofskill)endebetrokkenheid(bereidheidofwill)van
demedewerkeronderscheidenHerseyenBlancharddevolgendevierontwikkelingsniveaus:
Welkeleiderschapsstijlisnuhetmeesteffectiefbijwelktypemedewerker?
Dekernvanhetmodelvansituationeelleiderschapisdatdeleidinggevendepertaakbekijkthoe
meneenmedewerkerhetmeesteffectiefkanaansturen.Bijeffectiefleiderschapisde
leiderschapsstijldussituationeelbepaald,afhankelijkvanhetontwikkelingsniveaudateen
medewerkervooreenbepaaldetaakheeft.
Dehoofdlijnenzijneenvoudig:eenervarenmedewerker(skill)heeftgeentaakgerichteaansturing
nodig,eengemotiveerdemedewerker(will)geennadrukkelijkmensgerichteaansturing.
IntermenvanHerseyenBlanchardisdusdestijlLeiden(S1)effectiefwanneerdemedewerker
beschiktovereenlagecompetentieeneenhogebetrokkenheid.Begeleiden(S2)werkthetbestbij
medewerkersmeteenlagetotenigecompetentieeneenlagebetrokkenheid.Steunen(S3)is
effectiefbijmedewerkersmeteengemiddeldtothogecompetentiemaarmetwisselende
betrokkenheid,terwijldelegeren(S4)hetbestwerktbijprofessionalsdiezowelcompetentals
betrokkenzijn.
Meerleiderschapstyperingen
Naasthetsituationeelleiderschapsmodelzijnermeertyperingenvanleiderschapsstijlen.Zoheeft
Wilsoneensoortgelijkeindelinggemaaktwaarbijhijonderscheidmaakttussendemate
vanassertiviteitendemensdanweltaakgerichtheid.
Eenordeningsperspectief:BigFive
Indeogenschijnlijke'jungle'vanleiderschapsmodellenisenigeordeningaantebrengendoorte
kijkennaarhetaccentdatgelegdwordtopeenpersoonlijkheidskenmerkenvandeleider.Met
behulpvanhetBigFivepersoonlijkheidsmodelzienwehetvolgendepatroon.Hetmodel
vanQuinnrelateertextraversie(gerichtheidopdebuitenwereld)enopenheidvoornieuwe
ontwikkelingen(gerichtheidophetnieuwe).Herseybenadruktviahetsituationeelleiderschapde
kenmerkenaltruïsme(gerichtheidopdeander,mensgerichtheid)enconsciëntieusheid(gerichtheid
ophetresultaat,taakgerichtheid).HetmodelvanWilsoncombineerttaak/mensgerichtheid
metassertiviteit/coöperativiteit(eenondereigenschapvanaltruïsme).Inhetoverzichtzijntevensde
invloedsenconflictstijlen(ThomasKilmann)geplaatst.
BijlageVIISoortenleiderschap
Soortenleiderschap
InhetkadervanditonderzoekisdebeschrijvingvanleiderschapsstijlenvanLinthout(2007)van
belang.NaastdedoorLinthoutomschrevendriesoortenleiderschap,zijnerzowelinde
wetenschappelijkealspopulaireliteratuurnogonnoemelijkveelmeer‘soorten’leiderschapen
‘vormen’vanleidinggevenomschrevenengedefinieerd.Voorditonderzoekishetvooraldoor
Hersey&Blanchard(1969)bekendgeraakte‘situationeelleiderschap’nogvanbelang.
Autoritairleiderschap
Bijhetbegripautoritairofautocratischleiderschapheeftmeneerdernegatievedanpositieve
associaties.Eenautocratischeleidermaaktduidelijkwiedebaasisenheeftalsdoelomopdrachten
tegevenaandewerknemers.Autoritairgedragiseropgerichtdemachtspositievandeleiderte
vergrotenendeafhankelijkheidvandemedewerkerstebevestigen.Autocratischeleidinggevenden
gevenopdrachtenencontrolerenhunmedewerkersstreng.Werknemerswordennietbetrokkenbij
hetnemenvanbeslissingen.
Zakelijkleiderschap
Zakelijkoftransactioneelleiderschapgaatuitvanderuilrelatietussenleiderenmedewerker.De
transactioneleleidinggevendelegtuitwatdemedewerkermoetdoenombeloondteworden.
Zakelijkleiderschapkanookbeschrevenwordenalscontingentbelonen.Waarbijbelonenruimkan
wordenopgevat(denkaanbonussen,maarookaancomplimenten).Voorwathoortwat.Het
scheppenvangoedeconditiesinruilvooreenbeloningmotiveertmedewerkerstepresteren,omdat
duidelijkiswatvanhenverwachtwordt.Hetbelonenvannagekomenafsprakenstaatcentraal.
Takenwordenuitgelegdenverhelderdendeprestatieswordenbeloondalszewordenuitgevoerd
zoalsafgesproken.
Coachendleiderschap
Coachendleiderschapwordtookwel‘charismatisch’,‘inspirerend’of‘transformationeel’leiderschap
genoemd.Transformationeelofcoachendleiderschapgaatervanuitdatmedewerkershun
motivatienietalleenontlenenaanextrinsiekefactoren(zoalsbeloning),maarookaanintrinsieke
factoren.Coachendleiderschapstimuleertdewerknemersdoorextrabetekenisaanhetwerkte
geven.Hierdoorzijnmedewerkersbereidmeertedoendanvanhenverwachtwordt.Hetverbreedt
enversterktdebehoeftenvandemedewerkers,methetgevolgdatzijnietmeeralleenvoorhet
eigenbelangwerken,maarookvoorde(hogere)doelenvandegroependeorganisatie.
Coachendleiderschapkanhetbestbegrepenwordenalshetgecontrasteerdwordtmetzakelijkof
transactioneelleiderschap.Coachendeleidinggevendentonenvertrouweninzichzelfenhun
medewerkers,behandeleniederewerknemeralseenindividu.Zevergrotenhetvertrouwenvan
werknemersenontwikkelenvaakeenemotionelebandmetdewerknemers.
Geenleiderschap
Hoewelhetnietgevenvanleidingindeliteratuurnietwordtomschrevenalsleiderschapsstijlishet
weleenstijldieindepraktijk(bewustofonbewust)voorkomt.Hetnietmakenvankeuzes,hetniet
bespreekbaarmakenvanonderwerpenenhetvoortlatendurenvanongezondeenonveilige
situatieslevertzondertwijfelschadeop.Onderzoeknaardezestijlofdeomvangvanproblematiekis
voorzoverbekendnietuitgevoerd.Dezestijlwordtveelaleufemistischomschrevenalslaisserfaire.
Situationeelleiderschap
Indezeleiderschapsstijlstaatenerzijdsdebalanstussentaakenrelatiegerichtgedragvande
leidinggevendecentraalenanderzijdsdetaakvolwassenheidvandemedewerker.Deleidinggevende
pastdestijlvanleidinggevenaan,afhankelijkvandesituatieendetaakvolwassenheidvande
medewerker.Zoontstaanerglobaalviersoortenvanleidinggeven:veelalafgestemdopdekennisen
vaardigheden/ervaringvandemedewerker.
a)Instrueren(telling);deleidinggevendegeeftveelsturingenweinigondersteuning,geeftspecifieke
instructiesenhoudtstrengtoezichtopdeprestatie.Ditwerktgoedindiendetaakvolwassenheidlaag
is(denkaanstagiairesofnieuwemedewerkersdieingewerktmoetenworden).
b)Overtuigen(selling);deleidinggevendegeeftzowelveelsturingalsondersteuning,lichtbesluiten
toeengeeftgelegenheidtothetstellenvanvragen.Ditwerktgoedbijeengeringetotmatige
taakvolwassenheidvanmedewerkers.
c)Overleggen(participating);deleidinggevendegeeftveelondersteuningenweinigsturing,oppert
ideeënenondersteuntmedewerkersbijhetnemenvanbesluiten.Ditwerktgoedbijmatigetothoge
taakvolwassenheidvanmedewerkers.
d)Delegeren(delegating);deleidinggevendegeeftweinigsturingenweinigondersteuning,draagt
verantwoordelijkheidvoorbeslissingenenuitvoeringover.Ditwerktgoedbijhoge
taakvolwassenheidvanmedewerkers.Bijvoorbeeldbijhoogopgeleidemedewerkers,professionals
etc.
BijlageVIIISKBOnderzoek
SKBbevraagtaljarenwerkendNederlandoptweebelangrijkethema’sopditterrein,namelijkde
relatiemetdeleidinggevendeendeinspiratiedoordeleidinggevende.Inonderstaandetabelzienwe
depercentagesmedewerkersuitdemeestrecentebenchmarkTotaleNederlandseberoepsbevolking
(benchmark20072011),dieeengoedeindrukgevenvandeomvangvandeproblematiek.
Vragenoverrelatiemetdirecteleiding
%medewerkers
Kannietofweinigopdirecteleidingrekenenwanneermenhetin
26,5
heteigenwerkmoeilijkkrijgt
Kanalsdatnodigisdirecteleidingnietofweinigomhulpvragen
20,4
Verstandhoudingmetdirecteleidingisnietgoed
10,8
Heeftzeergeregeldconflictenmetdirecteleiding
2,9
Erheersttussenmedewerkerendirecteleidinggeenprettigesfeer
11,6
Vragenoverinspiratiedoordirecteleiding
Directeleidingmaaktmedewerkerweinigofnietenthousiastvoor
56,5
werkopdrachten
Directeleidinggeeftzelfweinigofniethetgoedevoorbeeld
41,6
Directeleidinggeeftmedewerkerweinigofniethetgevoeldatzijn
36,3
werkertoedoet
Vragenoveroverlegmetleiding
Medewerkerkanonvoldoendemetdirecteleidingpratenover
21,2
problemenophetwerk
Medewerkerkanonvoldoendeoverleggenmetdirecteleidingover
27,3
zijnwerk
UitdetabelblijktdathetmetdeverstandhoudingendesfeertussendeNederlandsemedewerker
endedirectleidinggevendewelgoedzit.Ditgeldtvoorzo’n90%vandemedewerkers.Slechts3%
heeftgeregeldconflictenmetdedirectleidinggevende.Quaondersteuningenhulpvragenzithet
voorzo’n75–80%vandemedewerkersookwelgoed.Ca.éénvijfdetoteenkwartvande
medewerkersvoeltzichechterteweiniggesteunddoordedirectleidinggevende.
Voorwatbetrefthet2easpect,hetinspirerenenmotiveren,lijkternogweleenslagtemakentezijn
voordeleidinggevenden.MeerdandehelftvandemedewerkersinNederlandgeeftnamelijkaan
datdedirectleidinggevendehemofhaarnietenthousiastmaaktvoorwerkopdrachten.Ruim40%
vindtdatdeleidinggevendezelfniethetgoedevoorbeeldgeeftenruimeenderdevande
medewerkersgeeftaanniethetgevoeltekrijgenvandedirectleidinggevendedatzijnwerkertoe
doet.
BijlageIXOverzichtfunctieprofielen
functieprofiel
Taken:
assistentuitvoerder:
x
Geenrelevantetakenbenoemd
Uitvoerder
x
Geeftoperationeelleidingaandehemtoegewezen
medewerkers
x
Ziettoeopdewerkzaamhedenvandeonderaannemer(s).
x
Voertwerkplekinspectiesuit
x
Beslistoverhetstilleggenvanhetwerknaaraanleidingvan
geconstateerdeonveiligewerksituaties
Hoofduitvoerder
x
Geeftinvoorkomendegevallenoperationeelleidingaande
hemtoegewezenmedewerkers
x
Ziettoeopdewerkzaamhedenvandeonderaannemer(s).
x
Voertwerkplekinspectiesuit
x
Beslistoverhetstilleggenvanhetprojectnaaraanleidingvan
geconstateerdeonveiligewerksituaties
Projectleider
x
Geeftoperationeelleidingaandehemtoegewezencirca5
medewerkersophetgebiedvanwerkvoorbereiding,uitvoering,
administratieeninkoop.
x
Beslistoverhetstilleggenvanhetwerknaaraanleidingvan
geconstateerdeonveiligewerksituaties,
Projectmanager
x
Geefdirectoperationeelleidingaan5tot10medewerkers
x
Beslistoverhetstilleggenvanhetprojectnaaraanleidingvan
geconstateerdeonveiligewerksituaties
Bedrijfsleider
x
Beslistoverhetstilleggenvanhetprojectnaaraanleidingvan
geconstateerdeonveiligewerksituaties
Directeur
x
Geenrelevantetakenbenoemd
Deoperationeelleidinggevendensturenmedewerkersaanenzeorganiserenensuperviserende
dagelijksewerkzaamhedenvandezemedewerkers.
BijlageXWerkplekinspectie
Persoonlijkebeschermingsmiddelenisdeenigecontroleonderwerpwaarbijophetgedragwordt
gecontroleerd.
BijlageXIOntwikkelingsgesprek
Onderstaandfiguurisuithetontwikkelingsgesprekformuliergehaald.Veiligheidiseencontrole
onderwerp,maarwaaropwordtgecontroleerdisnietduidelijk.
Indecompetentiebankdiedatabasehangtachterhetontwikkelingsgesprekwordtveiligheid
weliswaarverderuitgeschrevenmaarblijftditnogveelsteabstractbenoemdenstaanerzakenindie
nietrelevantzijn.Zieonderstaand:
Onderwerp
Veiligheid
Gewenstehoudingengedrag
-
Veiligwerkenisgoedwerken
-
Proactiefenbewustwerken
-
BHV
-
NalevenArt11ArbowetAlg.verplichtingenv/dmedewerker:Alle
medewerkerszijnverplichtomdenodigevoorzichtigheiden
zorgvuldigheidinachttenemenennaarvermogenzorgtedragenvoor
deeigenveiligheidendievananderen
BijlageXIIVeiligheidshandhavingsbeleid
Doel
Hetstrevennaareenveiligebouwplaats,veiligewerkomstandighedenendaarmeehetvoorkomen
vanongevallen.
Toelichting
Indeafgelopenjareniserveelgebeurdophetgebiedvanveiligheidenarbeidsomstandighedenop
onzebouwplaatsenenkantoren.Steedsvakerwordendewerkzaamhedenopdebouwplaats
aangepastomdewerkomstandighedenenveiligheidvandemedewerkersteverbeteren.Hetisons
gezamenlijkdoelomervoortezorgendatiedereenaanheteindvaneenwerkdagveiligengezond
huiswaartskeert.
Ondanksalleinspanningenheeftdithelaasnognietgeresulteerdinminderbedrijfsongevallenen/of
verzuim.Denalevingvandeveiligheidsregelsoponzebouwplaatsenisdaaromeenbelangrijk
aandachtspunt.Oponzebouwplaatsengaanwedezeregelsnustrikterhandhavendoormiddelvan
eensysteemmetgeleenrodekaarten.
Mediojuli2011ishierovereenberichtvandeCORendeRaadvanBestuuruitgegaan.Zijstaan
achterdeproceduremetdegeleenrodekaarten.Dezeprocedurewordtprojectgerichtingevoerd,
samenmetallebouwpartners.Hetgevenvangeleenrodekaartenisechtergeendoelopzich.Het
gaateerstenvooralomeenveiligewerkplekenveiligwerkenendaarmeehetvoorkomenvan
ongevallen.Voorkomenistenslottealtijdbeterdangenezen.
Bevoegdheidtotsanctioneren
Debevoegdheidtothetgevenvaneengeleofrodekaartistoegekendaandeleidinggevendeopde
bouwplaatsendehoofduitvoerder.
Watisderolvandeleidinggevendeopdebouwplaatsendehoofduitvoerderbinnendit
handhavingsbeleid?
Allereerstishetbelangrijkdatuhetgoedevoorbeeldgeeft.Vanuwordtverwachtdatuhet
handhavingsbeleidsteuntinwoordendaad.Maakhetvooralbespreekbaarbinnenprojectteamsen
helpde(hoofd)uitvoerdersbijdilemma’s.Zietoeophetnalevenvande(bovenstaande)spelregelsen
hethoudenvandebijbehorendetoolbox.
Leghetaccentvooralophetprimairedoel:hetstrevennaareenveiligebouwplaats,veilige
werkomstandighedenendaarmeehetvoorkomenvanongevallen.Hetgevenvangeleofrode
kaartenisgeendoelopzich.Hetiseen(uiterste)middelommedewerkersaantesprekenophun
gedragendeconsequentieshiervanheldertemaken.Steunde(hoofd)uitvoerderwanneerhij/zijeen
geleofrodekaartheeftmoetenuitdelen.Nodigmedewerkersuitommetsuggestiestekomenom
eenveiligebouwplaatsenveiligewerkomstandighedentebevorderen.Spreek(hoofd)uitvoerders
aanwanneererteweinigaandachtwordtgeschonkenaaneenveiligebouwplaatsenveilige
werkomstandigheden.Zijzijninveelgevallendesleuteltotsucces.
Watzijnderegelsvandithandhavingsbeleid?
1.Persoonlijkebeschermingsmiddelenbeschikbaar
Iedere(onder)aannemerisverantwoordelijkvoorhetinvoldoendematebeschikbaarhebben
vanpersoonlijkebeschermingsmiddelen,dieeenveiligewerksituatiegaranderen.
2.Overtredingencorrigeren
Nadebasisveiligheidsinstructieopdeeerstewerkdag,waarinderegelsopdebouwplaats
wordentoegelicht,wordtvanafheteerstemomentgewerktaanhandhavingvandezeregels.Dit
isvaakhetmomentwaar‘detoon’wordtgezetenbijsturingrelatiefeenvoudigis.Hetdoelis
tenslotteeenveiligebouwplaatsennietveelgeleenrodekaarten.
3.Erwordtgewerktmeteenwaarschuwingssysteemindevormvangeleenrodekaarten(rood
=permanenteverwijderingbouwplaats.Deproductieverlieskosten(incl.mogelijke
stagnatiekosten)zijnvoorrekeningvandeonderaannemer.
4.Allemedewerkerskrijgeneenintroductieenveiligheidsinstructievooraanvangwerkzaamheden.
5.Eigenmedewerkersdieeenrodekaartkrijgenkunnengeschorstworden,ditis
situatieafhankelijk.
5.1.Geleenrodekaarten
Deprocedurerondomgelekaartenisalsvolgt:
Bijovertreding:
De(Hoofd)uitvoerderschrijftterplekkeeengelekaartuit(opspeciaalkaartje)
Debetrokkeneparafeerthetkaartje
Indiendebetrokkenenietwenstteparaferen,hiervaneennotitiemakenopdekaart.
Bijterugkeer(vandeuitvoerder)indekeetcompleteertdeuitvoerderdegele
kaartregistratieopA4(ziepagina4)eninformeertdeleidinggevende(ookvanOA)énde
HRManagervanzijnbedrijf.
DeHRManagerregistreertdegegevensopeencentralelijstinIRES(evt.opweekbasis)
Deprocedurerondomrodekaarten:
De(Hoofd)uitvoerderschrijftterplekkeeenrodekaartuit(opspeciaalkaartje)
Debetrokkeneparafeerthetkaartje
Indiendebetrokkenenietwenstteparaferen,hiervaneennotitiemakenopdekaart.
Debetrokkenmedewerker(eigenofonderaannemer)gaatmeenaardekeet
Bijterugkeer(vandeuitvoerder)indekeetcompleteertdeuitvoerderderode
kaartregistratieopA4(ziepagina4)
De(Hoofd)uitvoerderinformeert,voorzoverrelevant,deleidinggevendevande
betreffendemedewerker
De(Hoofd)uitvoerderinformeertdeHRManageri.v.m.registratieindecentralelijst
Demedewerkerverzameltzijneigenbezittingenenvertrektvanbouwplaats
Demedewerkermeldtzichdirectbij(vestigings)directeurvandeeigenorganisatie(kan
ookdievaneenonderaannemerzijn).
5.2.Inkoop
Deonderaannemerszijn/wordenbijinkoopopdehoogtegesteldvanhet
veiligheidshandhavingsbeleidendemogelijkeconsequentiesbijonveiliggedrag/handelingen.
Losdaarvanwordtdeveiligheidbesprokenindeverschillendevergaderingen.
Voorbeeldtekst
OphetprojectzaldenalevingvandeVGWMveiligheidsinstructieextraworden
gecontroleerd.Erzalsprakezijnvaneen‘zerotolerance’beleidtenopzichtevanhetV&G
en/ofKAMplan.
Erwordtgewerktmeteenwaarschuwingssysteemindevormvangeleenrodekaarten
(rood=tijdelijkeofpermanenteverwijderingbouwplaats.Deproductieverlieskostenzijn
voorOAofmedewerker).
5.3.Aandachtbestedenaanongevallen
Omdeaandacht/hetbewustzijnvoorveiligheidtevergrotenzalnietalleenaanhandhaving
wordengedaan,echtererzalook(intoolboxmeetings)aandachtmoetenwordenbesteedaan
onveiligesituatiesen(bijna)ongevallenopdebouwlocatie.
5.4.Groepsgewijsresultatendelen
Erisnadrukkelijkvoorgekozennietmetbijzonderebeloningentewerkeninrelatietotveilig
gedrag.Individuelebeloningenvoorpersonenzijndaarmeeuitgesloten.
Welishetnoodzakelijkdaterookpositieveaandachtaanveiligheidwordtgegeven.Ditkanop
verschillendemanierenenzalprojectgerichtingevuldworden.Tedenkenvaltaan:
ƒ
Een(bouw)vergaderingeindigenmethetaantaldagenzonderongeval.
ƒ
Bijhoogstepunttraktatie,ookdeveiligheidsresultatennoemen.
Hetisverleidelijkomookhetaantalgeleenrodekaartentegaannoemen,datzegtechtermeer
overdematevanonveiliggedrag.
Proceduregeleenrodekaartwerknemervanonderaannemeren/ofonderaannemerofZZPer.
Proceduregeleenrodekaartwerknemervaneigenmedewerker
BijlageXIIIResultatenenquête
Hoeveelprocentvanuwtijdbentufysiekaanwezigopbouwplaats?
Percentage
LagerManagement
43%
MiddenManagement
25%
HogerManagement
12%
Totaal
30%
Degrafiekengeventelkensderesultatenweervandereactiesvanhetgehelemanagement
(opsommingvanLager,Midden,&HogerManagement).Aanvullendwordenindetabelnaastde
grafiekopvallenderesultatenpermanagementlaagbeschreven.Dezepercentagessluitendaarom
ooknietaltijdaanbijdegrafiek.
Verantwoordelijkheidvoordeveiligheid:97%vanhet
managementgeeftaanvolledigverantwoordelijktezijn
voordeveiligheidvandemedewerkers.Slechts3%isdeels
verantwoordelijk.
Invloedopdenalevingvandeveiligheidregels(lees:
gedrag):89%vanhetmanagementgeeftaandatze
vollediginvloedhebbenopdenalevingvande
veiligheidsregels.
Toezicht
Zorgenvoortoezichtwanneerjezelfbentverhinderd:55%geeftaan
zeldentotnooitvervangendtoezichtteregelen.VoorhetLager
Managementisditzelfs71%.
Derisico’svandewerkzaamhedenen/ofervaringvandemedewerkers
bepalendematevantoezicht.35%geeftaandatdezeafwegingaltijd
plaatsvindt.53%geeftaandatditregelmatiggebeurt.
Directreagerenoponveiligesituaties:95%procentvanhet
managementreageertdirectoponveiligesituaties.5%geeftaandatdit
zeldentotnooitgebeurt.
Onveiliggedragnegeren:34%vanhetmanagementgeeftaandatditwel
eens(zelden)voorkomt.Bij6%vanhetMiddenenHogerManagement
komtditaltijdvoor.
Corrigerenvangedragvanmedewerkersdienietondereigenleiding
valt:27%geeftaandatditzeldentotnooitgebeurt.OnderhetLager
Managementligtditpercentageop34%.
Moeiteommedewerkersaantesprekenophoudingengedrag:75%
vanhetmanagementgeeftaanzeldentotnooitmoeitetehebbenmet
hetaanspreken.30%vanhetLagerManagementen17%vanhet
MiddenManagementgevenaanhiersomsmoeitemeetehebben.
Aansprekenoponveiliggedrag:Vanhetmanagementgeeft59%aan
medewerkersaltijdaantesprekenoponveiliggedrag.16%vanhetLager
Managementgeeftaanditsomstedoen.
Toezichtcollegaleidinggevende(n):25%geeftaandathet
toezichtdoorcollegaleidinggevendeslechttotmatigis.
Opvallendisdathet20%vanHogerManagementhet
toezichtdoorcollega’sookmatigvindt.
Stimuleren van veiligheid
Zelfbesprekenvanveiligheidinstructies/toolboxen:45%procentgeeft
zeldentotnooitveiligheidinstructies.BijhetMiddenManagement61%
enbijhetHogerManagementisdit82%,
Tijdenswerkbezoeksprekenover(denalevingvan)veiligheid:Bij27%
vanhettotalemanagementgebeurtditsoms.46%vanhetHoger
Managementgeeftaanditaltijdtedoen.DehelftvanhetLageren
Middenmanagementgeeftaanditregelmatigtedoen.
Veiligheidbovenaanopdeagendatijdensoverleg:In56%vande
gevallenstaatveiligheidzeldentotnooitbovenaandeagenda.Hierbijis
deverdelingindemanagementlagenongeveergelijk.Bij6%vande
overleggenstaatveiligheidbovenaanopdeagenda.
Medewerkerslatenmeedenkenoverveiligheid:86%vanhet
managementgeeftaanditregelmatigtotaltijdtedoen.Bij15%gebeurt
ditzeldentotnooit.
Stijlvanleidinggevenheeftgewensteinvloedophoudingengedrag:
82%geeftaandatdestijlvanleidinggevenhetgewensteeffectheeftop
hetgedragvandemedewerkers.Bij18%ishettegenovergesteldewaar.
Hetgoedevoorbeeldgeven:93%geeftaanregelmatigtotaltijdhet
goedevoorbeeldtegeven.7%doetditzelden.MetnamehetLager
Managementgeeftin12%vanderespondentenzeldenhetgoede
voorbeeld.
Informatieterugkoppelenoverongevallenenonveiligesituaties:82%
vanhetmanagementgeeftaanditregelmatigtotaltijdtedoen.18%
geeftaanditzeldentotnooittedoen.Dezeverdelingisongeveergelijk
overhetgehelemanagement.
Keuzesmakendiedeveiligheidniettengoedekomt:27%geeftaandat
zijregelmatigtotaltijdkeuzesmakendiedeveiligheidniettengoede
komt.BijhetHogerManagementisdit34%.
Indeonderstaandetabelwordtweergevenopwelkewijzedeleidinggevendedemedewerkers
stimulerenopzichaandeveiligheidseisentehouden:
Wijzevanstimuleren
Percentagevanrespondenten*
Wijzeopdegevarenengevolgen
26%
Toezichthouden/(openlijk)aanspreken
17%
(interactieve)voorlichting&onderricht/training 15%
Goedvoorbeeldgeven
13%
Opgedaneervaringen/voorbeeldengebruiken
7%
*Leidinggevendenkondenmeerdereantwoordengeven
Werkplekinspecties(WPI)
VoldoendetijdnemenvooreenWPI:37%vanhetgehelemanagement
geeftaanditzeldentotnooittedoen.DitkomtmetnamebijhetLager
Management(44%)voor
HoudenvaneenWPIzienalseenverplichting:58%vanhet
managementervaarthethoudenvaneenWPIregelmatigtotaltijdals
eenverplichting.BijhetLagerenMiddenManagementisdit71%,resp.
61%.BijhetHogerManagement20%.
BetrekkenvanmedewerkersbijeenWPI.In45%komtditzeldentot
nooitvoor.BijhetLagerManagementisdit58%.BijhetHoger
Management(20%)beduidendminder.
ObserverenenbeoordelenophoudingengedragtijdenseenWPI:40%
geeftaantijdenseenWPIzeldentotnooitophouding&gedragte
observerenenbeoordelen.BijhetLagerManagementisdit56%.Hoger
Managementgeeftaanditin86%regelmatigtotaltijdtedoen.
Handhavingsbeleidenbelonen
Belonenvangoedeveiligheidsprestaties:bijnahetgehelemanagement
(75%)beloontgoedeveiligheidsprestatieszeldentotnooit.BijhetHoger
Managementisdit57%,enbijMiddenenLagerManagement79%
Toepassenveiligheidshandhavingsbeleid:91%vanhetmanagement
geeftaanhethandhavingsbeleidzeldentotnooittoetepassen.Bij
HogerManagementisdit69%,hetMiddenManagement99%enLager
Management95%.
Beoordelenenafsprakenmaken(tijdensontwikkelingsgesprek)
Beoordelenvanmedewerkersopveiligheid:uitdeenquêteblijktdat
22%vanhetmanagementzeldentotnooitmedewerkersbeoordeeltop
veiligheid.BijHetHogerManagementisdit29%enbijMidden
Management25%.
Concreteafsprakenmakenbijhetnietnalevenvandeveiligheidsregels:
37%vanhetmanagementgeeftaanzeldentotnooitconcreteafspraken
temakenmeteenmedewerkerdiezichniethoudtaande
veiligheidsregels.BijhetLagerManagementlooptditoptot55%.
Ondersteuning
Ondersteuningvandeleidinggevende:34%geeftaande
ondersteuningslechttotmatigtevinden.BijhetMidden
Managementligthetpercentageop41%.
Ondersteuningvandeskundigen(KAMadviseurs,
Veiligheidskundige,V&Gcoördinatoren:41%geeftaan
datdeondersteuningvandeskundigenslechttotmatigis.
DitwordtmetnamedoorhetLagerManagement(47%)
ervaren.
Enquête:Toezichtopnalevingvandeveiligheidsregels
Bestecollega,Ikdankuvooruwtijdenmedewerkingvoorhetdoornemeneninvullenvandezeenquête.De
resultatenvandezeenquêtewordenanoniemverwerkt.Gelievedeenquêteindividueelbinnentweewekenin
tevullen.Hetinvullenkostjecirca510minuten.Devragenwaareen*achterstaatiseenvereistevraag.Deze
moetubeantwoorden.Metvriendelijkegroet,WernervanEckIKZcoördinator/Veiligheidskundige
WatisuwpositiebinnenHeijmans*
Lagermanagement(AssUitvoerder,Uitvoerder)
Middenmanagement(Hoofduitvoerder,Projectleider)
Hogermanagement(Projectmanager,Bedrijfsleider,Directeur
Voeltuzichverantwoordelijkvoordeveiligheidvanuwwerknemers*
Ja
Nee
Deels
Heeftuinvloedopdenalevingvandeveiligheidregelsvanuwwerknemers*
Ja
Nee
Beperkt
Hoeveelprocentvanuwtijdbentufysiekaanwezigopbouwplaats?*Geefalleenhetgetalweer
1.Stimulerenvanveiligheid
Geefuwantwoordopbasisvandeschaal1t/m4.1:ZeldenofNooit2:Soms3:Regelmatig4:Altijd
Ikbespreekzelfdeveiligheidsinstructies/toolboxenmetmijnwerknemers*
1
2
3
4
Tijdenswerkbezoekenspreekikmetmijnwerknemersoverveiligheidenhetnalevenvandeveiligheidsregels*
1
2
3
4
Bijmijstaattijdenseenoverlegveiligheidbovenaanopdeagenda*
1
2
3
4
Ikwaardeerideeënvanmijnwerknemersterverbeteringvandeveiligheid*
1
2
3
4
Iklaatmijnwerknemersmeedenkenovermaatregelen/ideeënterverbeteringvandeveiligheid*
1
2
3
4
Mijninvloed(stijlvanleidinggeven)heefthetgewensteeffectopdehoudingengedragvanmijnwerknemers*
1
2
3
4
Ikstimuleermijnmedewerkersomzichaandeveiligheidsregelstehouden*
1
2
3
4
Ikgeefhetgoedevoorbeeldbijhetnalevenvandeveiligheidsregels*
1
2
3
4
Ikkoppelinformatieoverongevallenengevaarlijkesituatiesen/ofhandelingenterugaanmijnwerknemers*
1
2
3
4
Werkplekinspectie
Geefuwantwoordopbasisvandeschaal1t/m4.1:ZeldenofNooit2:Soms3:Regelmatig4:Altijd
Ikneemvoldoendetijdomwerkplekinspectiesadequaattehouden*
1
2
3
4
Ikervaarhethoudenvanwerkplekinspectiesalseenverplichting*
1
2
3
4
Ikbetrekmijnwerknemersbijeenwerkplekinspectie*
1
2
3
4
Ikobserveerenbeoordeeltijdenseenwerkplekinspectiemijnwerknemersophoudingengedrag*
1
2
3
4
Toezicht
Geefuwantwoordopbasisvandeschaal1t/m4.1:ZeldenofNooit2:Soms3:Regelmatig4:Altijd
Ikzorgvoortoezichtopdewerkzaamhedenwanneerikzelfbenverhinderd*
1
2
3
4
Ikreageerdirectopgeconstateerdonveiligesituaties*
1
2
3
4
Derisico'svandewerkzaamhedenenervaringvandewerknemersbepalendematewaariniktoezichthoud*
1
2
3
4
Ikcorrigeeronveiliggedragvanwerknemers,ookalbehorenzijniettotmijngroep/bedrijfsstroom*
1
2
3
4
Ikmaakkeuzestenbehoevevanbelangenzoalsplanningenproductie,diedeveiligheidniettengoedekomt*
1
2
3
4
Ikkijksoms“deanderekantop”wanneerikonveiliggedragzie*
1
2
3
4
Sanctie&belonen
Geefuwantwoordopbasisvandeschaal1t/m4.1:ZeldenofNooit2:Soms3:Regelmatig4:Altijd
Ikbeloongoedeveiligheidsprestatiesopenlijk,opbijeenkomsten*
1
2
3
4
Ikpashetveiligheidshandhavingsbeleid“GeleenRodekaarten”toe*
1
2
3
4
Ikspreekwerknemersaanoponveiliggedrag*
1
2
3
4
Ikhebmoeiteommijnwerknemersaantesprekenophunhoudingen(onveilig)gedrag*
1
2
3
4
Ikbeoordeelmijnwerknemersookopveiligheidtijdensontwikkelingsgesprekken*
1
2
3
4
Ikmaakconcreteafsprakenmeteenwerknemerwanneerhijzichniethoudaandeveiligheidsregels*
1
2
3
4
Openvragen/Meningen
Hoeervaartudeondersteuningvandeskundigen(KAMadviseurs,Veiligheidskundige,V&Gcoördinatoren)bij
hettoezienophetnalevenvandeveiligheidsregels*
slecht
matig
voldoende
goed
Hoeervaartudeondersteuningvanuwleidinggevendebijhettoezienophetnalevenvande
veiligheidsregels*
slecht
matig
voldoende
goed
Hoeervaartuhettoezichtopdenalevingvandeveiligheidsregelsdatdooruwcollegaleidinggevende(n)wordt
gehouden*
slecht
matig
voldoende
goed
Watisuwmeningoverhet"veiligheidshandhavingsbeleidGeleenRodeKaarten"*Watvindtupositief?Wat
kanerverbeterdworden?
Hoestimuleeruuwmedewerkersomzichaandeveiligheidsregelstehouden*welkeactiviteitenvoertuuit,
welkemethodenen/ofmiddelengebruiktu?
Opwelkeveiligheidsonderwerpenbeoordeelduuwwerknemerstijdenseenontwikkelingsgesprek?*
WelkeverbeteringenzouugraagbinnenHeijmansWegenwillenzienophetgebiedvanveiligheid,
houdingengedrag?*
Bedanktvoorhetinvullenvandeenquête!
Alsugeïnteresseerdbentindeanalysevanalleretourontvangenenquêtesenuwiltdezeontvangen,stuur
[email protected]/opmerkingenplaatstdezedanhieronder.
Vrijeruimtevoorvragenofaan/opmerkingen
Insturen
MogelijkgemaaktdoorGoogleDocumenten