Transcript M - Elektropraktijk

ONAFHANKELIJKE PRAKTIJKINFORMATIE VOOR DE ELEKTROTECHNISCH INSTALLATEUR
NEGENDE JAARGANG
april 2014 #
3
Duurzaamheid
Sportbedrijf Deventer pakt sportieve
uitdaging energiek aan
KNX
Zonwering in monumentaal pand
op automatische piloot
Spotlight
domotica / gebouwautomatisering
Spotlight
domotica / gebouwautomatisering
Woonhuisautomatisering
binnen bereik van iedereen
Consument weet niet wat domotica is…
Een nieuwe dimensie
in dimmen.
Busch-Dimmer® LED.
Led’s voor een nieuwe definitie van licht. Vooral voor het besparen van
energie. De Busch-Dimmer® is speciaal ontwikkeld voor het dimmen van
moderne retrofit-leds, maar is ook geschikt voor halogeen(spaar)lampen.
Bekijk de nieuwe dimensie in dimmen op www.BUSCH-JAEGER.nl
www.BUSCH-JAEGER.nl
De toekomst begint nu.
SIMCAST:
Snel, duurzaam
en betrouwbaar
SIMCAST
Simcas vernieuwt de serie groepenkasten. Met een nieuw modern
design en vele ingebouwde extra's
is het voor de installateur makkelijk
om sneller, eenvoudiger, en veiliger
te werken.
Sterke punten
n
220x330 vanaf nu leverbaar
Voorbedraad met GEWISS componenten
n
Bekend van de Schupa kwaliteit
n
Binnenkort:
Extra bovenstuk met buisinvoer
n
Geaard in techniek
Postbus 96842 - 2509 JE Den Haag
T 070 3501661
I www.simcas.nl
E [email protected]
C
o
l
u
m
n
i
Duurzaamheid
Domotica???
Neem het mij alstublieft niet kwalijk, maar ik
roep het al jaren… Wat een ‘rot-term’ is het eigenlijk: domotica! Oké, de naam heeft alles in zich:
‘domus’ voor woning en ‘tica’ voor alles wat met
techniek te maken heeft. Maar zitten consumenten wel te wachten op dit laatste?
In mijn ogen draait het allemaal om comfort!
Hoe we het ook noemen. Ik vraag mij serieus
af of we als branche wel verder ‘moeten’ met
do­motica. Ook de term ‘woonhuis- of gebouw­
automatisering’ staat te dicht bij techniek. Maar
ja, wat dan; en om nu wéér met een nieuwe term
te komen?!
Maar waarom eigenlijk ook niet? Uit een recent
gehouden onderzoek door USP Marketing Consultancy is namelijk naar voren gekomen dat de
gemiddelde consument nog nooit van ‘domotica’
heeft gehoord. En áls ze er al van hebben gehoord denkt dezelfde consument bij domotica
volgens datzelfde onderzoek niet in termen van
‘E- of W-installatie’, maar wil hij of zij ‘gewoon’
geïntegreerde oplossingen die het wooncomfort
vergroten. Dus waarom niet gewoon afscheid
nemen van deze term?! Weg ermee!
Hoe dan ook. Volgens mij is het wel juist nú de
tijd om meer techniek de woningen in te ‘duwen’,
echter zonder hier de nadruk op te leggen. De
gemiddelde consument wil steeds meer gemak
– niet alleen binnen zijn woning – én is steeds
frequenter op zoek naar energiebesparende
mogelijkheden, waar domotica – of hoe we het
vanaf nu ook gaan noemen – beslist bij kan (en
moet?) helpen.
What’s in a name? Blijkbaar meer dan we ons
realiseren! Als we er maar voor waken héél ver
van technische termen weg te blijven en ons volledig te verplaatsen in onze klanten. Comfortwoningen? Is dat iets? Gemak dient ten slotte
de mens…
Jan van den Broek
Hoofdredacteur Elektropraktijk
e-mail: [email protected]
twitter: @duurzaamcontact
twitter: @JanvandenBroek
4
#3 april 2014
n
KNX
Sportbedrijf
Deventer pakt
sportieve uitdaging
energiek aan
Zonwering in
monumentaal pand
op automatische
piloot
Sportbedrijf Deventer exploiteert meerdere sportaccommodaties in de gelijknamige stad. Sport- en belevingscentrum De Scheg is met
zo’n 900.000 bezoeken per jaar
toonaangevend voor Deventer en
de wijde omgeving. Er viel veel te
winnen door energieopwekking
te verduurzamen en het – fossiele
- energieverbruik van het centrum terug te dringen. De ambities van Deventer zijn niet gering.
De stad wil in 2020 voor 20 procent ‘nieuwe energie’ benut zien
en in 2030 zelfs een energieneutrale gemeente zijn. Geavanceerde techniek gaat dat waarmaken
bij De Scheg. De integratie van Een de W(erktuigbouwkundig)
techniek is de sleutel voor succes.
Sommige gebouwautomatiseringsprojecten behoren misschien qua omvang niet tot de top, maar zijn
toch een belevenis om er aan te
mogen meewerken. Zoals de opdracht voor Het Hof in Dordrecht.
Bij de ingrijpende renovatie van
dit belangrijke rijksmonument
werd de Somfy binnenzonwering
op basis van het KNX-protocol op
de automatische piloot gezet.
BAM Techniek had de eer om de
historische raampartijen op dit
automatiseringssysteem aan te
sluiten.
14
20
I
n
h
o
u
h
d
o
u
Spotlight
Spotlight
domotica /
gebouwautomatisering
domotica /
gebouwautomatisering
En verder in dit nummer
Marktnieuws kort
Woonhuisautomatisering
binnen bereik van
iedereen
Consument weet
niet wat domotica
is…
Woonhuisautomatisering
oftewel domotica. Het
werd tot voor kort veelal in
verband gebracht met ‘exclusiviteit’ en ‘kostbaar’. Maar langzaam
begint het tij te keren. De consument begint domotica te omarmen en de mogelijkheden te zien.
De versnelling wordt ingevoerd
door de belangstelling voor duurzaamheid en ontwikkelingen in de
zorg; denk daarbij aan ouderen die
langer zelfstandig blijven wonen.
Luxe blijft, maar gemak, veiligheid
en comfort zijn bezig met een opmars. Opmerkelijk: niet iedere installateur is er al klaar voor.
De meeste installateurs
en systeem integratoren
op het vlak van domotica
zijn het er over eens dat de
meeste consumenten onbekend
zijn met de term domotica. De
ínhoud van de term is echter wel
degelijk bekend maar wordt
door de meeste consumenten
weer geassocieerd met hoge
kosten en (overbodige) luxe.
Kennisoverdracht is dus van essentieel belang om domotica te
laten floreren en voor E-installateurs om de kansen te verzilveren.
24
d
32
7
Marktnieuws: Jong geleerd,
oud gedaan
10
Marktnieuws:
Light+Building 2014 –
Meer LED, minder kabels
12
Spotlight: Domotica brengt
E- en W-installatie bij elkaar 28
Productnieuws36
Colofon en
adverteerdersindex42
Bij de voorpagina
Een onafhankelijk aanbieder en installateur
voor het leveren en monteren van laadvoorzieningen ten behoeve van elektrisch
vervoer.
BAM EV-Desk
Steenbok 15
5215 MG ‘s-Hertogenbosch
www.bamopladen.nl
[email protected]
(088) 486 00 22
#3 april 2014
5
Klein, kostenefficient,
krachtig
DEHNcube: Dé „outdoor“
overspanningsbeveiliging
voor omvormers!
- Eerste type 2 DC afleider op basis van IP65
behuizing
- Compleet geleverd inclusief aansluitkabels
- Versies voor een of twee MPP-trackers
- Voorkomt brandschade door SCI technologie
- Beveilig de omvormer én achterliggende installatie
Meer informatie:
www.conduct.nl
DEHN beveiligt.
Overspanningsbeveiliging, Bliksembeveiliging en Veiligheidsmateriaal
Officieel Agentschap
Conduct Nederland
Stockholm 31, 2993 LM Barendrecht, (t) 0180-531120, (f) 0180-531121
[email protected]
6
#3 april 2014
Anz_DEHNcube_NL_90x270.indd 1
07.04.14 11:23
M
a
r
k
t
n
i
e
u
w
s
Klanten doneren tijdens
spaaractie € 20.000,aan Stichting Opkikker
Ontzettend blij
“Wij zijn ontzettend blij met het gedoneerde be-
o
r
t
zin. Dit draagt bij aan de mentale
energie van het kind én het gezin
en helpt de vele vervelende dagen voor even te vergeten.
Stichting Opkikker heeft 22 maart jl. uit handen van
Marie-José Tijssen, Manager Marketinggroep van
Technische Unie, een cheque ontvangen ter waarde
van € 20.000
Klanten konden het afgelopen jaar punten sparen
voor verschillende artikelen waaronder gereedschap of cadeauartikelen. Maar de gespaarde punten konden ook worden gedoneerd aan Stichting
Opkikker. Dat hebben vele van haar klanten dan
ook gedaan. De technische groothandel in installatiematerialen heeft eerder meerdere goede doelen
gesteund waarin het kind centraal staat. De jeugd
heeft de toekomst; Technische Unie vindt het daarom belangrijk hierin haar steentje bij te dragen.
k
Stichting Opkikker ontvangt de cheque ter waarde van
€ 20.000 uit handen van Marie-José Tijssen (mi) van
Technische Unie.
drag”, aldus Jeffrey Kesselaar van Stichting Opkikker. “Met dit bedrag kunnen we een compleet
verzorgde Opkikkerdag verzorgen voor maar liefst
veertig gezinnen.”
De cheque werd uitgereikt tijdens de Super Opkikkerdag in Zeewolde. Tijdens zo’n dag biedt
Stichting Opkikker ruim vijftig gezinnen met een
langdurig ziek kind een dag vol ontspanning aan,
afgestemd op de wensen van het kind en het ge-
Over Stichting Opkikker
De behandelingen, de (lange)
perioden van ziekenhuisopname, de onzekerheid: langdurige
ziekte vraagt heel veel doorzettingsvermogen en energie van
een kind, maar ook van het gezin.
Daarom organiseert Stichting
Opkikker jaarlijks verschillende
Opkikkerdagen waarbij in totaal
zo’n 1800 gezinnen een zorgeloze dag tegemoet gaan.
www.technischeunie.com
www.opkikker.nl
Woonconnect klaar voor veranderde maatschappelijke vragen
Woonconnect heeft tijdens het innovatie boostcamp, een initiatief van Bouwend Nederland en
Obvion, gewonnen in de categorie ‘Bouwen aan
een betere afstemming tussen vraag en aanbod’.
Tijdens het Innovatie Boostcamp in het Bouwhuis
in Zoetermeer werd een selectie van ideeën en
concepten gepresenteerd waarmee de bouw laat
zien klaar te zijn voor de veranderde maatschappelijke vragen.
Het initiatief voor de voordracht van WoonConnect kwam van Huybregts Systeembouw, dat zelf
ook was genomineerd in de categorie ‘Bouwen
voor de woonbehoeften van de toekomst’.
De prijs is een extra stimulans voor de verdere
uitrol van WoonConnect en een teken dat de weg
die Huybregts Systeembouw als gebruiker van
het eerste uur daarmee heeft ingezet de juiste
is. WoonConnect is een integraal sectoroverstijgend platform voor het afstemmen van vraag en
aanbod tussen marktpartijen en de eindgebruiker.
Andere marktpartijen stimuleren
Huybregts Systeembouw wil met deze voordracht
andere marktpartijen stimuleren om hun producten en oplossingen ook via dit platform aan te
bieden, zodat een steeds interessanter platform
ontstaat voor de eindgebruiker.
Bouwend Nederland en hypotheekverstrekker
Obvion hebben deze prijsvraag uitgeschreven
om een bijdrage te leveren aan een aantal belangrijke maatschappelijke vragen. De bouw- en infrasector bruist van
het ondernemerschap en het vermogen
om technologische oplossingen te ontwikkelen.
Onder de naam Innovatie
Boost organiseren
zij samen twee evenementen om die
ideeën en concepten te versnellen
en te ondersteunen; een ‘boost’ te geven.
Interactieve omgeving
WoonConnect – een ontwikkeling van KPN en
De Twee Snoeken - is een interactieve omgeving
waar, voor zowel nieuwbouw als bestaande bouw,
de consument zelf oplossingen kan configureren
die invulling geven aan zijn individuele behoeften. De intelligente motor van WoonConnect
maakt het mogelijk dat de consument direct alle
consequenties van zijn keuzes krijgt gepresenteerd, zowel visueel als qua kosten, effect op de
energierekening etc. De professional kan met
WoonConnect automatisch alle benodigde informatie genereren voor een efficiënte uitvoering.
Daarmee biedt WoonConnect de verbinding tussen vraag en aanbod en de oplossing om maatwerk te leveren tegen massaprijzen.
#3 april 2014
WoonConnect is een interactieve omgeving waar de consument zelf oplossingen kan configureren die invulling geven
aan zijn individuele behoeften.
www.woonconnect.nl
[email protected]
(073) 750 63 65
Nieuwsberichten
over uw bedrijf of
organisatie
kunt u – voorzien van
een afbeelding –
doorgeven via:
[email protected]
7
GEYER IS OFFICIEEL PARTNER VAN HENSEL GmbH & Co. KG.
OP MAAT GEMAAKTE
VERDEELSYSTEMEN
VAN PLAATSTAAL...?
BIJ GEYER!
Of het nu gaat om grote projecten of om
kleine, ú en úw wensen staan bij GEYER
in de spotlights. Goede kwaliteit en een
scherpe prijs spelen daarbij de hoofdrol.
Een betrouwbaar product, nauwkeurige
assemblage en stipte levering, hebben bij
GEYER altijd de hoogste prioriteit.
HENSEL biedt zeer goede kwaliteit aftakproducten,
beveiligingsproducten en verdeeltoepassingen voor
Professionaliteit, kwaliteit en flexibiliteit
Persoonlijk contact met elke opdrachtgever
Heldere, gezamenlijke communicatielijnen
Messcherpe calculatie, duidelijke presentatie
Begeleiding van A tot Z bij alle opdrachten
WEEGSCHAALSTRAAT 50 7324 BH APELDOORN T. 055 5998200 F. 055 5998219
503413015.indd 4
HENSEL wordt vooral toegepast waar hoge eisen
worden gesteld in zowel utiliteit als industrie. Voor
HENSEL zijn tevreden klanten de beste referentie.
WWW.HENSEL-ELECTRIC.NL
WWW.GEYER.NL
8
elektrische energie binnen het laagspanningsbereik.
WEEGSCHAALSTRAAT 50 7324 BH APELDOORN T. 055 5998200 F. 055 5998219
#3 april 2014
503413015.indd
9
07-10-13 11:47
07-10-13 11:
Hogescholen gaan
BIMmen
Stroomversnelling
Vanaf het studiejaar 2016 / 2017 zal het werken
met het Bouw Informatie Model (BIM) een integraal onderdeel vormen binnen hbo-opleidingen
in de installatie- en bouwbranche. Deze ambitie
hebben veertien Hogescholen dinsdag 25 maart
uitgesproken in het bijzijn van UNETO-VNI voorzitter Titia Siertsema, voorzitter Maxime Verhagen van Bouwend Nederland en Cees Brandsen
namens de Bouw Informatie Raad (BIR).
De hogescholen spraken verder ook af om de
BIM-gerelateerde competenties die jonge professionals moeten verwerven uiterlijk in 2016 vast
te stellen en de brancheorganisaties Bouwend
Nederland en UNETO-VNI te betrekken bij hun
samenwerking. Voorzitter Titia Siertsema van
UNETO-VNI prees de hogescholen voor hun inspanningen om toekomstige werknemers te gaan
voorbereiden op een toekomst met BIM. Zij sprak
de verwachting uit dat de jongeren die straks met
hun diploma's van de hogescholen komen, hun
oudere collega's nog veel kunnen leren en de technische installatiesector een impuls kunnen geven.
Samenwerken
Veertien hogescholen tekenen de intentieverklaring in het
bijzijn van Titia Siertsema (voorzitter UNETO-VNI) Maxime
Verhagen (Bouwend Nederland) en Cees Brandsen (Bouw
Informatie Raad). Foto: René van den Burg
Verhagen: “Alleen met BIM kunnen we deze integrale keten met massieve stromen van goederen,
geld en informatie optimaliseren.” Hij riep de
Bouw Informatie Raad op om blijvend aandacht
te besteden aan onderwijs. Uitgangspunt daarbij
is kennis delen. 'Dat is goed voor de leraar, de student, het bouwbedrijf, de opdrachtgever en hiermee voor de BV Nederland. '
Cees Brandsen, hoofdingenieurdirecteur bij Rijkswaterstaat,
sprak de vertegenwoordigers
van de hogescholen toe namens
de Bouw Informatie Raad (BIR).
Dit is het overlegorgaan tussen
opdrachtgevers, bouwers, installateurs, ingenieursbureaus,
architecten en toeleveranciers.
Brandsen gaf aan dat de BIR de
ontwikkelingen van harte ondersteunt. “Wij zijn graag betrokken bij de volgende stappen
die gezet gaan worden. Ons doel
daarbij is de implementatie van
BIM in de sector in een stroomversnelling te brengen.”
www.uneto-vni.nl
PV-in-dak-montagesysteem voor 29
woningen in Rijswijk-Buiten
ken. Om esthetisch te voldoen
aan de eisen van veel welstandscommissies, zijn alle elementen
uitgevoerd in zwart RAL 9005.
Siertsema: “Werken met een BIM maakt het straks
nog interessanter voor jongeren om carrière te
maken in de installatiesector.' De voorzitter zei
te verwachten dat de vraag naar technici de komende jaren fors zal toenemen. 'Dat geldt voor
vakmensen op mbo-niveau, maar zeker ook voor
hoger opgeleide technici en bedrijfskundigen die
snappen wat BIM inhoudt en ermee kunnen werken. Samenwerken, wel te verstaan. Want daar
draait het om bij BIM.”
Integrale keten
Volgens voorzitter Maxime Verhagen van Bouwend Nederland draait het in de bouw al lang
niet meer om alleen het bouwen, maar ligt de
focus meer en meer op het hele traject: van ontwerp, bouw, onderhoud en beheer tot aan sloop.
Indien de All-Black zonnepanelen worden toegepast ontstaat er een egaal zwart vlak dat tussen de pannen ligt.
Het in-dak-montagesysteem is door Klimaatgarant
Solar nieuw ontworpen om een fraaiere integratie
van PV-systemen tussen de pannen mogelijk te ma-
Elektropraktijk 2014
Nr.
Spotlight (thema)
Verschijning
Redactionele sluiting
4
Licht / (nood)verlichting / lichtregelsystemen
dinsdag 27 mei 2014
5
Schakel- en verdeelinrichting / (schakel)kasten & panelen
dinsdag 24 juni 2014
6
Duurzaam installeren / energiebesparing
dinsdag 23 september 2014 vrijdag 8 augustus 2014
7
Gebouwautomatisering / domotica
dinsdag 21 oktober 2014
8
UPS / noodstroom / aggregaten
dinsdag 25 november 2014 vrijdag 10 oktober 2014
8A
Officiële beursspecial Elektro Vakbeurs Hardenberg
2014 (losse uitgave)
dinsdag 25 november 2014 vrijdag 10 oktober 2014
vrijdag 9 mei 2014
vrijdag 5 september 2014
#3 april 2014
Indien de All-Black zonnepanelen worden toegepast ontstaat
er een egaal zwart vlak dat tussen de pannen ligt. De verschillende componenten zijn zo op
elkaar afgestemd, dat bij correcte montage een waterdichte
oplossing met een dakhelling
van 20 tot 60 graden wordt bereikt.
Het PV-systeem bestaat uit
HDPE onderplaten, waarop ankers worden gemonteerd die
worden verbonden aan de profielen waarop de panelen rusten. De zijafdichting wordt gevormd door verholen goten met
geplakte schuimstroken en de
onder afdichting door Wakaflex
of Ubiflex loodvervangende afdichting.
www.klimaatgarantsolar.nl
[email protected]
(0180) 49 67 60
9
M
a
r
k
t
n
i
e
u
w
s
Jet-Net Junior laat kinderen zien hoe leuk technologie is
Jong geleerd, oud gedaan
De dramatische daling in de jaren 90 van het aantal studenten dat koos voor een bètatechnische opleiding was aanleiding voor vijf Nederlandse multinationals en de
overheid om in actie te komen. Het doel van het Jet-Net, het Jongeren en Technologie
Netwerk Nederland is om een brug slaan tussen het bedrijfsleven en het onderwijs
en zo meer jonge mensen warm te laten lopen voor een studie en carrière in bèta en
technologie. Daar kan je niet vroeg genoeg mee beginnen en zo is medio 2013 Jet-Net
Junior gelanceerd om kinderen in het basisonderwijs interactief met wetenschap en
technologie te laten kennismaken.
Auteur: Tom de Hoog
e eerste Jet-Net Junior-school is
De Nutsschool in Wassenaar. Een
actieve en netwerkende ouder
koppelde Jet-Net aan deze school met als
resultaat dat Staatsecretaris Sander Dekker begin maart 2014 de officiële aftrap
kon geven voor een Jet-Net Junior pilot.
Schooldirecteur Gerard Meijer: “We doen
al jaren veel aan techniek. Zo was er al een
speciale techniekdag waarop kinderen
met bussen naar allerlei techniekmusea
gaan in Nederland, dat blijven we doen.
Ook is er de interne techniekdag en dan
is echt iedereen met techniek bezig. We
zijn er trots op dat we als basisschool nu
in deze pilot mee mogen doen als Jet-Net
Junior-school.” Louis Bekker van Siemens,
de samenwerkingspartner voor deze pilot, was eveneens aanwezig bij deze officiële aftrap: “In groep 1 en 2 kweek je de
nieuwsgierigheid en bij groep 8 heb je
het over ‘de stad van de toekomst’. Er komt
veel interessante technologie aan waar
de kinderen later mee te maken gaan
krijgen. Denk aan het 'internet of things'
waarbij alles verbonden is aan elkaar.”
D
Vliegende auto’s
Afb. 1:
10
Op het schoolplein van de Nutsschool
worden leerlingen door staatssecretaris
Dekker gevraagd naar hun visie op techniek en de stad van de toekomst. Een
leerling roept: “Dan denk ik dat er alleen
maar vliegende auto's zijn.” Een ander:
“Een heel mooi dorp met allemaal groene
producten.” Een meisje zegt: “Wij hebben
een gebouw gemaakt met alles er in: hotels, snoepwinkel, bloemist en woningen
zodat er meer ruimte is voor natuurgebieden. En we hebben zwevende bomen zodat er meer plek is voor bomen.” Een andere leerling: “Het zijn zwevende gebouwen
waaronder veel groen kan en weilanden.”
Weer een ander voegt toe: “Wij hebben
een stad van de toekomst gemaakt met
zonnepanelen op alle daken en tunnels
onder de grond voor auto's en fietsen,
zodat er meer plek is voor groen.” Weer
een andere leerling heeft een vervoersvisie zichtbaar gemaakt door een weg met
magneten eronder voor magneetauto’s te
ontwerpen.
Kinderen zijn nieuwsgierig.
#3 april 2014
a
r
k
t
n
i
e
u
w
s
Label Jet-Net Junior
in ontwikkeling
Projectleider Daphne van Deursen van
Jet-Net legt uit waarom het zo belangrijk
is bij jonge kinderen de interesse in wetenschap en technologie te stimuleren:
“In het voortgezet onderwijs koppelen
we bedrijf en school 1-op-1 aan elkaar,
waarbinnen ze samen aan de slag gaan
met het opstellen van een programma
voor het hele schooljaar. Het gebeurt
echter nog relatief weinig dat in het basisonderwijs aandacht wordt gegeven
aan wetenschap en technologie in de
lessen. Dan mis je een kans om interesse
van kinderen in technologie te prikkelen, want juist kinderen zijn nieuwsgierig. De pilot op de Nutsschool is om te
onderzoeken of onze 1-op-1 aanpak ook
mogelijk is voor het basisonderwijs. Binnen deze pilot zullen alle groepen van de
school gastlessen krijgen, verzorgd door
medewerkers van Siemens, met als rode
draad ‘de Stad van de Toekomst’. Bij deze
pilot zijn leerkrachten en ouders nauw
betrokken om zo de Jet-Net aanpak voor
jongere kinderen goed neer te kunnen
zetten. Daarbij is ‘stad van de toekomst’
gekozen als centraal onderwerp, omdat
dit een heel aansprekende vorm is om
op een prikkelende en positieve wijze
wetenschap en technologie op jongere
kinderen over te brengen.”
“Er gaan meerdere pilots draaien dit jaar.
Dat kunnen met ruim zevenduizend
basisscholen echter niet allemaal 1-op1-projecten worden. Daarom willen we
bestaande initiatieven een impuls gaan
geven en onder de vlag van Jet-Net Junior
brengen. Grotere bedrijven doen namelijk vaak al iets voor het basisonderwijs.
Dat kan bijvoorbeeld het gebruik zijn
van de technieklokalen van Tata Steel in
IJmuiden door groepen leerlingen van
omliggende basisscholen. Of het Waterinstituut Wetsus in Leeuwarden, dat
leerlingen van zo’n honderd basisscholen
in het noorden een programma aanbiedt
met proefjes. Daarvoor bouwen zij een
klaslokaal om tot waterlaboratorium. Er
zijn meerdere routes mogelijk en die verkennen we dit jaar”, aldus Van Deursen.
Wetenschap en technologie
verankeren in onderwijs
De Jet-Net Junior aanpak is een uitwerking van het Kernadvies dat de Verkenningscommissie Wetenschap en Techno-
Afb. 2:
Zo vroeg mogelijk kennis laten maken met wetenschap en technologie.
BRON FOTO’S: Jet-Net
logie Primair Onderwijs in 2013 presenteerde. De commissie stelt dat het belang
van wetenschap en technologie in onze
huidige samenleving groot is en steeds
verder toeneemt. Daarbij constateert
men dat onze economie worstelt met
een groeiend tekort aan technologisch
geschoolde mensen. Het onderwijs zou
dan ook volop aandacht moeten besteden aan wetenschap en technologie. En
daar zo jong mogelijk mee beginnen, bij
voorkeur in het basisonderwijs. De focus
bij scholen ligt echter bij vakken als taal
en rekenen, omdat daaraan vooral de
kwaliteit van onderwijs wordt afgeme-
ten. Een tweede aspect is dat veel basisschoolleraren geen duidelijk beeld hebben van wat wetenschap en technologie
inhoudt. Ze denken daarbij vooral aan de
traditionele techniekvakken, zoals timmeren, solderen en elektrotechniek. Het
zijn juist deze zaken die Jet-Net Junior
wil aanpakken door leraren en ouders
actief te betrekken bij een vernieuwende wetenschap- en technologieaanpak in
het basisonderwijs.
Wie het zelf wil zien:
www.nutswassenaar.nl #3 april 2014
Y
11
M
a
r
k
t
n
i
e
u
w
s
Meer LED, minder kabels
LED is dé lichtbron. Dat kan de conclusie
zijn van de beurs Light+Building, die van
30 maart tot en met 4 april gehouden
werd in het Duitse Frankfurt am Main.
Bovendien wordt de verlichting meer en
meer intelligent aangestuurd. “Na ‘energie-efficiënte’ en ‘controle’ is ‘connectiviteit’ de volgende stap die de lichtindustrie moet maken”, aldus een exposant.
Verslag vanaf de beursvloer.
Auteur: Henk-Jan Hoekjen
e organisatie van Light + Building
had het al van tevoren aangekondigd: LED speelt de hoofdrol
op de beurs. Natuurlijk hadden ook de
edities van 2008, 2010 en 2012 al meer en
meer een ‘LED-karakter’. Maar nog nooit
speelde deze elektronische lichtbron zo’n
eenzame hoofdrol op het evenement als
tijdens de afgelopen editie. Op de stands
van de meer dan 2.300 internationale
exposanten moesten andersoortige
lichtbronnen met een lampje gezocht
worden. Of het nu ging om designverlichting of functionele verlichting, ‘solid
D
state lighting’ voerde de boventoon in
Frankfurt. “Precies daarom hebben we
dit jaar een extra hal ingericht, speciaal
gericht op technische verlichting”, meldt
een woordvoerder van de organisatie. “In
hal 6.2 exposeren vooraanstaande bedrijven als Samsung en LG.”
Integratie en intelligentie
vormen toekomst
In hal 6.2 was bijvoorbeeld ook de Belgische fabrikant Havells Sylvania te vinden.
De stand van dit bedrijf gaf een aardig
doorkijkje van de stand van zaken in de
huidige lichtmarkt. Zo toonde de aanbieder een nieuwe retrofit LED-‘gloeilamp’.
“Maar dit is niet het product van de toekomst”, zegt directeur Christian Schraft
eerlijk. “De echte toekomst van de LEDmarkt ligt op twee gebieden: het integreren van lichtbronnen en armaturen én
het toevoegen van intelligentie aan verlichting.” De eerste ontwikkeling wordt
volgens de Havells Sylvania-directeur veroorzaakt door de lange levensduur van
de LED. “De lichtbron gaat net zo lang of
nog langer mee dan de armatuur”, zegt
hij. Dat betekent dus dat je als fabrikant
moet nadenken over de wijze waarop je
beide kunt integreren. Dat is dan ook één
van de terreinen waarop wij actief zijn.”
Ook de andere ontwikkeling – het toevoegen van intelligentie aan verlichting
– neemt de Belgische fabrikant serieus.
Schraft: “We presenteren hier het systeem Organic Response. Door elk armatuur standaard uit te rusten met sensoren, een infrarood-ontvanger en -zender,
kun je lichtsystemen intelligent maken
en met elkaar laten communiceren. Let
wel: dit is geen toekomstmuziek; het
“Het is achterhaald om
allemaal extra kabels te
gaan trekken om je licht
aan te sturen”
gebeurt nú. In Engeland hebben we al
een project gedaan, waar gebruikers de
verlichting kunnen aanpassen met hun
tablet of smartphone. Zonder dat er één
extra kabel is gelegd!”
Datzelfde geluid was in tal van andere
hallen te horen. Ook in ‘designhal’1.1
toonden verschillende aanbieders ‘slimme systemen’. Volgens Bert Coenen van
lichtfabrikant Nimbus gaan dergelijke
softwaregebaseerde systemen oudere
systemen vervangen. “Heel dat KNXverhaal is eigenlijk passé”, zegt hij. “Het
is achterhaald om allemaal extra kabels
te gaan trekken om je licht aan te sturen.
In de toekomst doet iedereen het met de
PC, laptop of smartphone.”
OLED
Afb. 1: Organic Response van Havells Sylvania: sensoren, een infrarood-ontvanger en -zender,
waarmee lichtsystemen intelligent worden gemaakt.
12
#3 april 2014
N at u u r l i j k wa re n e r t i j d e n s
Light+Building ook tal van andere ontwikkelingen en producten te zien. Zo
liet dit ‘grootste internationale evenement op het gebied van verlichting en
gebouwtechniek’ de eerste voorzichtige
stapjes richting de ‘organic light emitting diode’ (OLED) zien. Hoewel op de
beursvloer nog vrij algemeen de mening
heerste dat deze lichtgevende kunststof
oppervlakken de eerstkomende vijf jaar
Afb. 3: Bij General Electric presenteerde
men Habiteq, een kabelloos systeem dat
het mogelijk maakt om tal van gebouwsystemen centraal aan te sturen.
de Frankfurtse beurs. Dat was overigens
voorzien door de beursorganisatie. Net
als in 2010 was er tijdens de afgelopen
editie van Light+Building weer een onderdeel ‘Smart Grid’, waar allerlei innovatieve gebouwtechnieken getoond
werden. “Een studie van de Universiteit
Afb. 2: Bij Philips was er op LED-gebied het nodige te zien. De lichtgigant toonde onder meer
een serie nieuwe zogenaamde ‘hue-producten’ die naar verluidt extra lichtmogelijkheden toevoegen aan de ‘connected’ woning.
nog geen oplossingen voor algemene verlichting gaat opleveren, was bij een aantal exposanten toch al wat OLED te zien.
Zo toonde LG een aantal armaturen met
kleine OLED-oppervlaktes en presenteerde
ETAP het OLED-noodverlichtingsarmatuur
K4 voor de internationale markt. Overigens
had ETAP de kaarten niet alleen gezet op
deze innovatie. De Belgische fabrikant vroeg
voorts de aandacht voor LED-diffusoren en
LED-softlights. “Deze producten zijn onder
meer zeer geschikt voor toepassing in de
gezondheidszorg en het onderwijs”, vertelt
een medewerker. “De LED-softlights zijn een
verdere ontwikkeling van onze Ebind-serie.
Deze lichtbronnen blinken uit vanwege het
hoge comfort en de hoge lichtopbrengst van
maximaal 115 lumen per watt.”
Extra lichtmogelijkheden
Ook bij Philips – dat evenals tijdens voorgaande edities van de beurs weer in zijn
eentje een hele beurshal bezette – was er
op LED-gebied natuurlijk het nodige te
zien. En ook hier werd voorts de nadruk
gelegd op intelligentie en ‘connectivity’.
In dit kader presenteerde de lichtgigant
onder meer een serie nieuwe zogenaamde ‘hue-producten’ die naar verluidt extra lichtmogelijkheden toevoegen aan de
‘connected’ woning. “Met de hue tap, een
innovatieve lichtschakelaar die werkt op
basis van kinetische energie, kan iedere
gewenste hue-lichtscène geregeld worden.”
En daarmee was niet ‘LED’, maar ‘intelligentie’ het meest gehoorde woord op
“Een studie heeft laten
zien dat het mogelijk
is om met slimme
gebouwtechniek een
besparing van maar
liefst 50 procent te
behalen”
van Biberach in opdracht van de branchevereniging Zentralverband Elektrotechnikund Elektronikindustrie (ZVEI) heeft
laten zien dat het mogelijk is om met
slimme gebouwtechniek een besparing
van maar liefst 50 procent te behalen”,
zegt de woordvoerder van de beursorganisatie over deze keuze. “Dus de sleutel
tot lagere energieconsumptie ligt in het
gebruik van slimme gebouwautomatisering.”
En, zo leerde de beurs eveneens: de toenemende intelligentie en energiebesparing gaat gepaard met een afname van
het aantal kabels in een gebouw.
Y
#3 april 2014
13
D
u
u
r
z
a
a
m
h
e
i
d
Duurzame opwekking stroom, warmte en koude voor sportaccommodatie De Scheg
Sportbedrijf Deventer pakt
sportieve uitdaging energiek aan
Sportbedrijf Deventer exploiteert meerdere sportaccommodaties in de gelijknamige stad. Sport- en belevingscentrum
De Scheg is met zo’n 900.000 bezoeken
per jaar toonaangevend voor Deventer
en de wijde omgeving. Er viel veel te winnen door energieopwekking te verduurzamen en het – fossiele - energieverbruik
van het centrum terug te dringen. De ambities van Deventer zijn niet gering. De
stad wil in 2020 voor 20 procent ‘nieuwe
energie’ benut zien en in 2030 zelfs een
energieneutrale gemeente zijn. Geavanceerde techniek gaat dat waarmaken
bij De Scheg. De integratie van E- en de
W(erktuigbouwkundig) techniek is de
sleutel voor succes.
Auteur: Tom de Hoog
Afb. 1:
14
Bevestigingsrail met klemmen voor zonnepanelen.
#3 april 2014
Bron: Van Dorp Installaties
Afb. 2A: Het glooiende dak van Kunstijsbaan De
r
o
d
u
c
e plaatsing van ruim 1500 zonnepanelen op het dak van de kunstijsbaan van De Scheg is straks
goed voor een elektriciteitsproductie
van gemiddeld 337.000 kWh per jaar, ofwel 397 kWp(iek). Die stroom hoeft niet
meer te worden ingekocht en dat levert
een jaarlijkse besparing op van ongeveer
dertigduizend euro. Het ‘zonnepark’ is
een onderdeel van een groot energieproject in 2014 en 2015 van Sportbedrijf
Deventer.
Dit project heet ‘Samen op weg naar
energieneutraal Deventer’ en voorziet in
een vijftigtal maatregelen. Als het totale
plan gerealiseerd is bespaart Sportbedrijf Deventer zo’n 230.000 euro per jaar
op de inkoop van energie. Het plan wordt
deels financieel mogelijk gemaakt door
een financiering vanuit het Energiefonds
Overijssel en het ASN Groenprojectenfonds. Als deelnemer van het collectief
Zonopkomst ontvangt het zonnepark de
subsidie Duurzame energieopwekking
en energiebesparing van de provincie
Overijssel.
D
Het dak op
Een van de projectpartners is Arjan Wieggerinck die met zijn bedrijf Wadenso de
Scheg…
t
n
i
e
u
Kiezen voor fabrikanten
die service en garanties
geven
installatie van de 1547 zonnepanelen
voor zijn rekening neemt. “Een aantal
jaren terug zijn de eerste gesprekken
gevoerd. Op dat moment was er subsidie vanuit de provincie voor zonnepanelen voor een bepaald bedrag per Wp.
Er is toen gekeken of we voor De Scheg
een zonnepark gesubsidieerd konden
inrichten. De aanvraag daarvoor is goedgekeurd en zo konden we starten. Er is
vervolgens een globale scan gemaakt
van het energiegebruik en de mogelijkheden om tot besparingen te komen. Zo
hebben we het dakvlak van de ijsbaan
in kaart gebracht om in te kunnen te inschatten hoeveel panelen ofwel kWp we
daarop zouden kunnen plaatsen. Dat dak
gaf door de gebruikte profielplaten en de
vorm overigens best wat hoofdbrekens.
Voor de zonnepanelen bleek een onderconstructie noodzakelijk bestaande
uit rails met allerlei soorten klemmen.
w
s
u
Daarnaast is de optimale plek gezocht
voor de omvormers, die immers nodig
zijn om van de gelijkstroom die de zonnepanelen afgeven wisselstroom (AC) te
maken. Daarvoor waren verschillende
mogelijkheden, maar belangrijk is dat je
een locatie kiest die gunstig ligt voor de
verbinding met de hoofdverdeler, want
daar moeten ook leidingen naar toe. En
dat is op een sportcomplex van twintigduizend m2 – de kunstijsbaan alleen al is
6500 m2 - geen kleinigheid. Naar de koppeling met wisselstroom is samen met
Van Dorp Installaties gekeken omdat zij
de E-installatie doen.”
Kiezen voor verantwoorde
kwaliteit
Wieggerinck: “Kwaliteit van de omvormers en panelen is zeer belangrijk. Bij
dit project geven wij als verantwoordelijke installateur voor de zonnepanelen
een garantie af voor de opbrengst en levensduur. Daarom selecteerden we leveranciers die behalve bewezen duurzame
producten goed ondersteunen met service en garantie. Tevens zijn referenties
opgevraagd om de keuze zo gefundeerd
mogelijk te kunnen maken. We hebben
dus kortom fabrikanten gezocht die pas-
Afb. 2B: …stelt hoge eisen aan de montage van de zonnepanelen. Bron: Van Dorp Installaties
#3 april 2014
15
Meerdere functies
aansturen
Intelligente techniek treft stijlvol design: alle functies worden opgenomen in een netwerk en kunnen intuïtief
bediend worden. Verlichting, rolluiken, temperatuur, multimedia en smart-meetering via één bedienunit
aansturen. Voor meer comfort en zekerheid bij gebouwautomatisering - van uit huis of onderweg.
Vertegenwoordiging voor Nederland:
Hateha Elektrotechnische Handelsonderneming B.V. | Tel.: 071-3419009 | www.hateha.nl | [email protected]
r
o
d
u
c
ten bij onze eisen en niet andersom, wat
je helaas nog maar al te vaak ziet. In dat
laatste geval krijg je kwaliteiten geleverd
‘waar je het dan maar mee moet doen’ en
dat wijzen we absoluut af in relatie tot
verduurzaming.”
Niet alleen keek Wieggerinck grondig
naar de fabrikanten voor de materialen
die hij inkocht voor dit project, hij dacht
ook goed na over zijn rol als onderneming. Een deel van het werk aan de in-
t
n
i
e
u
stallatie van het zonnepark wordt namelijk gedaan door mensen van Sallcon
Werktalent in Deventer. “Met Sallcon zijn
we een samenwerking aangegaan. Er is
een medewerker gedetacheerd bij ons en
ook zijn werkzaamheden binnen het zonneparkproject bij Sallcon ondergebracht.
Bijvoorbeeld het monteren van klemmen
en allerlei hand- en spandiensten op logistiek gebied binnen het project. Zo
krijgen deze Sallcon-medewerkers een
w
s
u
stukje inzicht in wat duurzame energie
is en dat kan ze straks helpen aan een volwaardige baan te komen.”
Technische ruimte opnieuw
inrichten
Bij Van Dorp Installaties is projectleider
Mischa van der Wal nauw betrokken bij
de E-installatiewerkzaamheden binnen
het project waarmee het sportcomplex
De Scheg wordt verduurzaamd. “Als je
zo’n kleine vierhonderdduizend kWpiek
aan zonne-energie opbrengst op het
dak van de ijsbaan hebt, dan is een belangrijke vraag welke elektrotechnische
voorzieningen je daarvoor moet treffen. Het terugvoeren van die opbrengst
vraagt nogal wat omvormers en daar
moet je plek voor hebben. Na onderzoek
bleek daarvoor de CV-ruimte van de ijs-
400.000 kWpiek aan
zonne-energie vraagt
speciale elektrotechniek
baan de meest geschikte ruimte. Daar
konden we twee wanden gebruiken
voor de 25 te plaatsen omvormers. Dit
wel nadat we een boiler, verlichting en
enkele leidingen hadden verplaatst en
verlegd. Door de nieuwe apparatuur voor
de opwekking van koude en hergebruik
van warmte konden in deze technische
ruimte diverse apparaten vervallen. We
plaatsten de omvormers en een installatiekast met een hoofdschakelaar van 630
A met 25 eindgroepen voor terugvoer van
stroom vanuit de omvormers. Vervolgens
legden we de kabel naar de hoofdverdeler in de transformatorruimte aan de
andere zijde van het complex. Om die
145 meter te kunnen overbruggen moest
het halve terrein om de ijsbaan heen
open gegraven worden en dat is direct
na het schaatsseizoen gedaan. Voor de
aansluiting met de trafo was een nieuw
veld nodig. Dat is door Eaton Holec nog in
het seizoen gerealiseerd. Dat moest overigens ’s nachts gebeuren omdat er dan
geen publiek op de ijsbaan is en dus de
spanning eraf mocht.”
Licht met gasontlading
Afb. 3:
ning.
25 omvormers zetten de gelijkstroom van de 1547 zonnepanelen om naar wisselspanBron: Wadenso
Voor de verlichting in het wedstrijdbad
is gekozen voor gasontladingslampen
en niet voor LED. Van der Wal: “Er zijn be-
#3 april 2014
17
PortaDial Touch
> Glazen frontplaat
met RVS zetting
> Microfoon van
hoogwaardige kwaliteit
> Optionele
kleurencamera
> Capacitieve
drukknoppen
> LCD display
(2 regels,
16 karakters)
> Leverbaar met
antidiefstalschroeven
> Luidspreker van
hoogwaardige kwaliteit
Advitronics Telecom BV introduceert
een nieuw type deurtelefoon: de
PortaDial Touch. Voorzien van een geheel
nieuwe design frontplaat bestaande uit
een glasplaat en RVS in combinatie met
capacitieve drukknoppen en lcd displays.
Met de PortaDial Touch vult Advitronics
Telecom BV, naast kwaliteit, degelijkheid
en veiligheid, ook de vraag naar een
design product uitstekend in.
De PortaDial Touch is in een aantal
modellen leverbaar, optioneel voorzien
van camera. Bezoekt u onze website
www.advitronics.nl voor uitgebreide
informatie betreffende de PortaDial
Touch.
Advitronics Telecom
> Garnizoenstraat 1
5363 VX Velp (N.Br.)
> Postbus 11, 5360 AA Grave
> Telefoon: +31 0486 – 478888
> Fax: +31 0486 – 478889
> Gehele frontplaat
spatwaterdicht
> Standaard PortaDial afmeting
(109 x 229 x 33mm)
> E-mail: [email protected]
> Website: www.advitronics.nl
Maximaal Comfort.
Minimaal energieverbruik.
KNX installatie concepten
KNX verhoogd
het wooncomfort. Dat is
duidelijk. Maar
KNX kan nog
meer. Met KNX
oplossingen
van Theben,
reduceert u het energieverbruik tot een
minimum. Bijvoorbeeld met een aanwezigheidafhankelijke licht- en klimaatsturing. KNX zorgt
echter ook voor meer veiligheid in zowel een
privé als zakelijke omgeving: KNX weerstations
zorgen ervoor dat bij storm de jaloezieën en
markiezen automatisch omhoog worden
gestuurd. Theben KNX installatieconcepten
maken het voor u eenvoudiger. Voor zowel
woningbouw als kantoorrenovatie.
www.theben.de/nl
18
185x132_4c_VARIA_11_2013_NL.indd 1
#3 april 2014
11.11.13 13:47
r
o
d
u
c
t
n
i
e
u
w
s
u
dat terug geleverd aan het openbare
net en dat tegen bedrijfstarief. Mooi is
natuurlijk dat zelfopgewekte energie nu
een stevige bijdrage kan leveren aan de
energievraag van De Scheg.”
De kansen van samenwerking
Bij Van Dorp installaties werkt men met
een multidisciplinaire aanpak. Dekker:
“Er is een contract voor twintig jaar met
Sportbedrijf Deventer voor beheer en onderhoud. We zijn nu twee jaar bezig en
als blijkt dat nieuwere of slimmere techAfb. 4:
“We kiezen voor de
nieuwste techniek”
De verwachte besparing op energie en water bij Sportcomplex De Scheg.
Bron: Sportbedrijf Deventer
hoorlijk wat calculaties gemaakt en uiteraard is gekeken naar LED-verlichting.
Je wilt energie besparen, maar toezicht
in een zwembad vraagt nu eenmaal
goed licht. LED plaatsen voor een bedrag
dat op redelijke termijn is terug te verdienen levert ‘sfeerverlichting’ op. Dus,
minder Lux-waarde. Het is gewoon duur-
moniak. Dat wordt nu nog afgekoeld
met een koeltoren, maar die vervangen
we door warmtepomp. De warme die
vrijkomt bij de koude-opwekking wordt
ingekoppeld op de cv-installatie van de
zwembaden. Die kunnen we zo deels
gaan verwarmen.” Voor Van Dorp Installaties is dit nieuw maar zo verzekert Dek-
nieken beter tegemoetkomen aan onze
eisen dan kiezen we daarvoor. Zo was een
pelletkachel voorzien in het plan voor de
buiten- en binnenbaden, maar nu kijken
we naar een toepassing met een warmtepomp. Het komt erop neer om voor het
zelfde geld slimmere keuzes te maken.
Dat doen we samen met de leveranciers
en de gebruiker, het Sportbedrijf Deventer. Samenspel en vertrouwen is zo
belangrijk bij dit soort projecten.” Wieggerinck van Wadenso onderschrijft deze
visie. “Samenwerking biedt kansen. Je
moet niet meer denken in concurrentie
en omzetderving. Met samenwerken
wint iedereen en dan is er veel mogelijk.
Dat zie je wel in dit project!”
Y
Afb. 5: De restwarmte van de koude-opwekking van de ijsbaan gaat het zwemwater
verwarmen.
Bron: Sportbedrijf Deventer
der als meer Lux nodig is om het met LED
goed uit te lichten. We kozen daarom
gasontladinglampen voor het wedstrijdbad. Die zijn duurzaam en zuinig en hebben een hoge lichtopbrengst. Voor het
wedstrijdbad bestaat de verlichting nu
uit asymmetrische armaturen die recht
naar beneden stralen en zijdelings het
zwembad in. Voor het recreatiebad zijn
we nu aan het ontwerpen.”
Zwembaden verwarmen met de ijsbaan
Ronald Dekker, technisch beheerder bij
Van Dorp installaties: “In de vriescompressoren voor de kunstijsbaan zit am-
ker: “Het is al meer toegepast. We zijn het
nu aan het uitwerken op basis van een
600 kWh warmtepomp thermisch en
binnen het eerder gemaakte verduurzamingsplan. We hebben daarvoor contact
gezocht met de huidige leverancier die
de machines voor de ijsbaan onderhoudt
en daarnaast een andere fabrikant. Ook
deze laatste partij kwam met een warmtepompoplossing voor hergebruik van
restwarmte. Dit wordt wel vaker gedaan
in 'ijsland'. De door het zonnepark opgewekte stroom gaat terug de installatie
van het complex in. Bij een overschot
aan opgewekte zonne-energie wordt
#3 april 2014
19
K
N
X
KNX maakt het mogelijk
Zonwering in monumentaal
pand op automatische piloot
Sommige gebouwautomatiseringsprojecten behoren misschien qua omvang
niet tot de top, maar zijn toch een belevenis om er aan te mogen meewerken.
Zoals de opdracht voor Het Hof in Dordrecht. Bij de ingrijpende renovatie van
dit belangrijke rijksmonument werd de
Somfy binnenzonwering op basis van het
KNX-protocol op de automatische piloot
gezet. BAM Techniek had de eer om de
historische raampartijen op dit automatiseringssysteem aan te sluiten.
Auteur: Astrid Zoumpoulis - Verbraeken
et Hof van Dordrecht is niet zomaar een rijksmonument. In Het
Hof, een Augustijnenklooster uit
1275, werd in voorgaande eeuwen geschiedenis geschreven. Hier vond in 1572
de Eerste Vrije Statenvergadering plaats,
die uiteindelijk leidde tot de oprichting
van de onafhankelijke Republiek der Nederlanden. In 1618 huisvestte de nabijgelegen Kloveniersdoelen de Nationale
Synode, waar onder meer besloten werd
om de bijbel in het Nederlands te vertalen. Vanaf 1835 is Het Hof in handen van
de gemeente. De laatste jaren deed het
dienst als maatschappelijk-cultureel centrum en vonden een peuterspeelzaal, een
H
kinderdagverblijf, verschillende clubs en
een kerkgenootschap er onderdak.
Een aantal jaren geleden besloot de gemeente het gebouw grondig te renoveren en om te toveren tot een museum.
Tussen de oude muren komt straks de rol
van Dordrecht in de nationale geschiedenis op hypermoderne wijze, multimediaal in beeld. Het gebouw zelf wordt daarbij het belangrijkste museumstuk. De
ingrijpende operatie startte eind 2012 en
volgens plan gaat Het Hof in het voorjaar
van 2015 weer open voor het publiek.
Bouwconstructie en installaties
Architectenbureau Mecanoo verzorgt
Afb. 1: Bij de ingrijpende renovatie van rijksmonument Het Hof in Dordrecht besloot BAM Techniek de zonwering volautomatisch
te laten functioneren.
20
#3 april 2014
r
t
i
k
e
l
n
a
a
m
Afb. 2: De ingrijpende verbouwingsoperatie startte eind 2012 en volgens plan
gaat Het Hof in het voorjaar van 2015
weer open voor het publiek.
Afb. 4: Het lag voor de hand om de automatiseringswensen met KNX in te vullen,
want conventioneel is dat nooit zo exact te regelen.
Afb. 3: Zonwering is cruciaal, terwijl
voor elke ruimte en functie, weerstype en
jaargetijde een andere vorm van lichtinval of -wering gewenst is.
het ontwerp en restauratie-bouwbedrijf
Schakel & Schrale – een dochteronderneming van BAM – kreeg na een Europese
aanbestedingsprocedure de opdracht
om de bouwactiviteiten te realiseren.
Het bedrijf was al eerder betrokken bij de
restauratie van het Paleis op de Dam en
het Scheepvaartmuseum Amsterdam en
voert momenteel ook de restauratie van
Slot Loevestein uit. Voor de aanpak viel
de keus op het concept Smart Building
Logistics, een methode om efficiënter en
groener te bouwen vanuit ketensamenwerking en duurzame processen. De
renovatie omvat onder meer de verbetering van de bouwconstructie, het creëren
van een nieuwe kelder op staal onder het
“Het uitgangspunt
was om met zo min
mogelijk middelen
die het gebouw
zouden aantasten
de installaties uit te
voeren”
bestaande gebouw en de totale vernieuwing van de elektrotechnische en de
werktuigbouwkundige installaties. De
gemeente Dordrecht investeert in totaal
16 miljoen euro in de operatie.
Uitdagingen
De Blaay-Van den Bogaard Raadgevende
Ingenieurs uit Rotterdam adviseerde
over de installaties. Piet Rietveld, senior
adviseur bij het laatstgenoemde bedrijf,
kreeg daarbij met een groot aantal uitdagingen te maken. “Uiteraard was het
uitgangspunt om met zo min mogelijk middelen die het gebouw zouden
aantasten, de installaties uit te voeren.
Maar ook om de installaties af te stemmen op de nieuwe, museale functie van
het gebouw. Zo moest de verlichting een
#3 april 2014
21
waaronder het ventilatiesysteem en de
verwarmingsinstallatie. De bestaande
schoorsteenkanalen en doorvoeren worden gebruikt voor luchtkoeling, dataverkeer en ventilatie. Buizen en leidingen
zijn nauwelijks te zien in het gebouw.
Zelfs niet van en naar de vitrinekasten
in het gebouw, die voorzien moeten worden van stroom, data en speciale luchtbehandeling.
Beproefde techniek
Afb. 5: Voor een feilloze werking koos BAM Techniek de Somfy binnenzonwering en zette
deze op de automatische piloot op basis van het KNX-protocol.
belangrijke rol spelen bij het accentueren van museumstukken en bijzondere
ruimtes, maar mochten de ventilatiekanalen niet zichtbaar zijn en zo de historische ruimten ontsieren. We moesten
de authentieke indeling handhaven, en
tegelijk op een slimme manier toegang
bieden aan minder-validen, zoals met
liftpartijen en verbrede deuren. Wat betreft de w-installaties hadden we te maken met de beperking dat we ons op 'historische grond' bevonden. Daardoor was
warmte- en koudeopslag bijvoorbeeld
uitgesloten, want hoe dieper je afdaalt,
hoe meer historische vondsten je tegenkomt en schaadt.” Om de prachtige, gewelfde kelder toegankelijk te maken voor
het publiek is voor één van de twee liften
extra onderkeldering gemaakt. Tijdens
de werkzaamheden stuitte men op een
waterkelder uit de 16e eeuw. Omdat de
liftschachten niet boven het dak mochten uitsteken, vanwege het monumentale karakter van het gebouw, gaan de
liften maar tot de eerste verdieping.
dan dat ze in de praktijk ook uit te voeren waren. De hoogteverschillen tussen
de vloeren in de bouwdelen bedroegen
soms wel een halve meter en veel gevels
staan scheef.” Alle technische installaties zijn ondergebracht op de zolderverdieping van één van de bouwdelen,
22
#3 april 2014
“Het tekenen van de
leidingen en kabels ging
veel sneller dan dat ze
in de praktijk ook uit te
voeren waren”
men met zwaarder geschut komen. BAM
Techniek koos daarbij voor een geautomatiseerde aansturing vanuit KNX. “De
opdrachtgever zag het voordeel in op het
gebied van functionaliteit en gebruiksgemak en was zich ervan bewust dat zij
met de keuze voor KNX een beproefde
techniek in huis halen die over tien jaar
nog steeds door gerenommeerde fabrikanten zal worden ondersteund.”
Weerstation en daglichtregeling
Geen spoor van leidingen
De uitvoerders hadden te maken met
verzakte vloeren en een veelheid aan bemuurde ruimten waar de muren onaangetast moesten blijven. “Het tekenen van
de leidingen en kabels ging veel sneller
Verlichting en zonwering vervullen
straks een belangrijke rol in het museum. Kunstvoorwerpen wil men op een
zo natuurlijk mogelijke manier kunnen
verlichten, maar deze voorwerpen dulden geen fel zonlicht of extreme warmte
door zonnestraling. Vooral als het gaat
om het tentoonstellen van schilderijen
of oude documenten is zonnestraling funest. Maar in publieksruimten is het juist
weer gewenst om wat zonlicht binnen
te laten. Zonwering is dus cruciaal, terwijl voor elke ruimte en functie, weers­
type en jaargetijde een andere vorm van
lichtinval of –wering gewenst is. Dat was
niet over te laten aan een conventioneel
zonweringssysteem. Hiervoor moest
Afb. 6: Ook kan men de regeling met
een sleutelschakelaar overrulen als bijvoorbeeld de glazenwasser aan het werk
moet.
Foto’s: BAM Techniek
Remco Hoveling, ICT- en KNX-specialist
bij BAM Techniek, maakte het automatiseringsplan voor de zonwering. “Het lag
voor de hand om die wens met KNX in te
vullen, want conventioneel is dat nooit zo
exact te regelen. We kozen ervoor om de
r
t
i
k
e
veertig raampartijen aan de zonzijde te
voorzien van binnenzonwering van Somfy, met 12 KNX motor-controllers die de 10
Somfy-kastjes en de 40 motoren aansturen. Buitenzonwering was geen optie
omdat we op geen enkele manier in de
buitenschil mochten ingrijpen. In combinatie met een KNX-weerstation konden
we de zonwering heel mooi inregelen
aan de hand van het eisenpakket. In de
meeste ruimten werkt de zonwering op
een daglichtregeling, op andere plekken
zijn er centrale schakelaars die de regeling kunnen overrulen. Als daar bijvoorbeeld een tentoonstelling plaatsvindt,
mag er geen zonlicht binnenkomen en
kan de zonwering niet op de daglichtregeling werken. Ook kan men de regeling
met een sleutelschakelaar overrulen als
bijvoorbeeld de glazenwasser aan het
werk moet”, vertelt hij. Hoveling vindt
het jammer dat de opdrachtgever niet
ook meteen andere functies op de KNXbus wilde koppelen. “Je hebt daar helaas
l
n
a
a
m
“Het lag voor de hand
om de klantwensen
met KNX in te vullen,
want conventioneel is
dat nooit zo exact te
regelen”
weinig invloed op in dit soort complexe
projecten waar zoveel verschillende partijen bij betrokken zijn. Maar met de busleiding die nu in het pand ligt, is het in de
toekomst heel goed mogelijk om ook andere installaties te integreren in de KNX
gebouwautomatisering.”
systeem dat communiceert via DMX, wat
niet ongebruikelijk is bij complexe, theatrale lichttoepassingen in combinatie
met andere AV-toepassingen en lichtshows. Maar er zou heel goed een interface tussen DMX en KNX kunnen komen,
waardoor de twee installaties centraal
zijn aan te sturen. De zonwering is nu
niet op afstand te bedienen door smartphones of tablets. Rietveld: “Maar het kan
best zo zijn dat de nieuwe exploitant van
het gebouw – het Dordrechts museum
– dat wel wil kunnen. Zodat ze op een
centrale plek bepaalde installaties in de
twee gebouwen op afstand kunnen bedienen of aanpassen. In dat geval ligt het
voor de hand om KNX extra aan het werk
te zetten.”
Y
Verlichting koppelen aan KNX
Dat zou bijvoorbeeld de verlichting kunnen zijn. De verlichting werkt nu op een
Advertentie
Eenvoudig energie besparen
Geniet van intredend daglicht
Reduceer kosten door verlichting optimaal te sturen.
De 870569 is een aanwezigheid sensor met een daglicht afhankelijke
1-10 Volt regeling. Het detectieveld is 50 m2. Eenvoudig te installeren.
Ook met wieland voorgestekkerd leverbaar.
Bezoek ons op de vakbeurs Gebouwbeheer van 4 t/m 6 juni 2014
www.klemko.nl
#3 april 2014
23
p
automatisering
Domotica / gebouw-
S
o
t
l
i
g
h
t
a
m
Woonhuisautomatisering oftewel domotica. Het werd tot voor kort veelal in verband gebracht met
‘exclusiviteit’ en ‘kostbaar’. Maar langzaam begint het tij te keren. De consument begint domotica te
omarmen en de mogelijkheden te zien. De versnelling wordt ingevoerd door de belangstelling voor duurzaamheid en ontwikkelingen in de zorg; denk daarbij aan ouderen die langer zelfstandig blijven wonen.
Luxe blijft, maar gemak, veiligheid en comfort zijn bezig met een opmars. Opmerkelijk: niet iedere installateur is er al klaar voor.
Auteur: Gerrit Tenkink
Woonhuisautomatisering
binnen bereik van iedereen
arm Elzinga, CTO en founder van
XXter ziet een groeiende markt:
“Naar ons idee wordt het steeds
breder toegepast. Dat geldt zowel voor
de gebruikers als voor de techniek. Zo
zie je een omarming van de zorgsector,
langer thuis wonen is vaak toch een stuk
goedkoper, hierdoor is er meer wil om te
investeren in techniek. In techniek zien
we ook een verbreding, naar steeds meer
systemen. Koppelingen worden gemakkelijker naar bijvoorbeeld inbraak-alarmsystemen, camera’s maar ook volledige
CV ketel sturingen.”
Ook Erwin Boonstra, van Schneider Electric ziet naast luxe het levensbestendig
H
“Er zijn nog altijd
installateurs die niet
heel comfortabel zijn
met domotica”
Afb. 1:
24
Eaton Industries presenteert xComfort Lystyring.
#3 april 2014
Bron: Eaton Industries
wonen als belangrijke aanjager: “Bij KNX
denkt men in eerste instantie aan comfort: met je smartphone een half uur
voordat je naar huis gaat de verwarming
hoger zetten. Maar met de huidige trends
levensbestendig wonen en duurzaamheid kan KNX een grote rol spelen. Denk
aan veiligheid zoals een paniekknop of
automatische routeverlichting naar de
WC. Dit laatste kan bijvoorbeeld bereikt
p
Afb. 2:
rol.
o
t
l
i
g
h
t
a
m
Bij woonhuisautomatisering ging het vroeger om luxe. Tegenwoordig spelen comfort, veiligheid en duurzaamheid een belangrijker
Bron: Hateha
bij Elektrotechnische Handelsonderneming Hateha. “De kosten voor een basisoplossing vallen mee.
Bij een nieuwe woning bedraagt de gebouwautomatisering
gemiddeld zo’n 1 à 2
procent extra op de
totale bouwsom. Als
je dan kijkt naar de
mogelijkheden waarop men direct of in de
toekomst weer verder
kan uitbouwen in de
richting van luxe, veiligheid en/of gemak,
dan vallen die kosten
heel erg mee.“ Dat beaamt Edwin Hannink
van Theben Nederland. Bovendien stelt
Hannink dat de aanleg van de basisstructuur de waarde van
de woning verhoogt.
“Gelukkig zie je dat
een toenemend aanAfb. 3: Bediening op afstand van
tal mensen zich dat
bijvoorbeeld de verwarming of de
realiseert. Woningvoordeur: kwestie van comfort en
corporaties of angevoel van veiligheid.
dere opdrachtgevers
Bron: XXter
worden door een bewegingsmelder onder het bed.” Ook Ingmar de Winter van
Eaton Industries kan
de nodige voorbeelden noemen: “De
mogelijkheid alle
verlichting en apparatuur in de woning
te kunnen besturen
via smartphone en
tablet. Het is nu nog
een trend, maar dit
zal snel steeds meer
gewoon worden.
Tevens wordt duurzaamheid, denk aan
energiebesparing
en monitoring, ook
steeds belangrijker.
Hierbij is vooral sprake van doorontwikkeling.”
Kosten
Domotica wordt
vaak nog gezien als
kostbaar, maar het
is maar hoe je er tegenaan kijkt, zegt
Bob Brugman van
technisch adviseur
hikken aan tegen die extra kosten. Zorg
dat je, vooral bij nieuwbouw, de basis
aanlegt, die je dan op een later moment
kunt activeren. Weinig extra kosten en
veel meer mogelijkheden op een later
moment.”
Van push naar pull
Gebouwautomatisering lijkt een groeiende markt, maar vreemd genoeg lijkt
het er op dat veel installateurs er nog
“Gebouwautomatisering wordt
minder vaak gezien als
enkel een luxe artikel”
niet goed raad mee weten. Dat ervaart
ook Ingmar de Winter. “De installateur
is zeer conservatief als het gaat om de
elektrische installatie in een woning”,
zegt hij. Bob Brugman heeft dezelfde
ervaringen. “Vreemd genoeg zijn er nog
altijd installateurs die niet heel comfortabel zijn met domotica. De markt van de
gebouwautomatisering is lange tijd een
pushmarkt geweest, waarin fabrikanten
#3 april 2014
25
p
o
t
l
i
allerlei producten aan de man probeerden te brengen. Stapsgewijs zie je dat
het steeds meer een pullmarkt wordt. De
consument heeft de gebouwautomatisering ontdekt en vraagt tegenwoordig
steeds vaker aan de installateur dergelijke oplossingen. Niet alle installateurs
zijn voorbereid om aan het technische
en commerciële deel tegemoet te komen
om zo aan de vragen van hun klant te
kunnen voldoen.”
g
h
t
a
m
zoeken, maar ook via beurzen, seminars
en eigen activiteiten als trainingen en
productscholingen. Ook denken we mee
in oplossingen, zoals conceptgedachten
die we vertalen naar Jip en Janneke taal,
zodat de installateur deze kan toepassen in het gesprek met de eindgebruiker.
Trainingen
Brugman vindt het jammer dat er bij
klaarstaan om een helpende hand te
bieden in het begeleiden van complexere
installaties.
Ingmar de Winter van Eaton Industries
is al begonnen met het invullen van die
vraag: “We trainen de installateur in het
toepassen van ons xComfort-pakket.
Hiervoor is een drietal trainingen ontwikkeld (Basis, Gevorderd en Training
Smart Home Controller). Hierin leert de
installateur de mogelijkheden en onmogelijkheden van het pakket. Hoe hij/zij
het kan installeren, programmeren en
hoe hij het kan verkopen bij zijn klant.”
Ook Edwin Hannink van Theben heeft
het afgelopen jaar, naast de genoemde
folders in Jip en Janneke-taal meerdere
cursussen op gebied van gebouwautomatisering voor installateurs georganiseerd. “Veel installateurs hebben geen
idee wat je met KNX kunt doen. Die cursussen voorzien de installateur van alle
nodige informatie en de handvatten om
het op een begrijpelijke manier aan de
klant uit te leggen.”
Nieuwe producten
Afb. 4: Speciaal voor de installateur verzorgt Theben Nederland starterscursussen en cursussen voor specialisten op het gebied van gebouwautomatisering. Bron: Theben Nederland
Tot dezelfde conclusie komt Edwin Hannink van Theben Nederland. Ook hij ervaart een toenemende belangstelling
voor domotica en tegelijkertijd een achterstand bij installateurs: “Hoe breng je
de producten aan de man? Ik denk dat
het nog veel uitleg behoeft om alle mogelijkheden te laten zien aan de eindgebruiker. Wij denken zeker niet alleen
in producten. Het gaat om de functie,
dat is wat de eindgebruiker aanspreekt.
De installateur en de system integrator
dient te weten welke producten hij nodig heeft om de wensen van de eindgebruiker te kunnen realiseren. Deze partijen bereiken we via persoonlijke be26
#3 april 2014
deze categorie installateurs niet eerder
is gewerkt aan kennisverbreding rondom dit thema. Ter ondersteuning van
installateurs geeft Hateha (in-company)
trainingen, niet alleen om de technische
kennis op een hoger niveau te brengen,
maar ook om de installateur te voorzien
van allerlei middelen om de commerciële
kant af te dekken. Brugman verwacht dat
de markt steeds meer behoefte heeft aan
zogenaamde system integrators, specialisten die de technische disciplines aan
elkaar verbinden en vraag en aanbod bij
elkaar brengen. Ook zal er een grotere
vraag naar ondersteuning komen richting de fabrikanten die uiteraard graag
Uiteraard komen fabrikanten regelmatig met nieuwe producten op de markt.
Soms nieuw, soms als doorontwikkeling.
XXter CTO Harm Elzinga: ”Ons product
zelf is continu in ontwikkeling en we
brengen hier regelmatig software update voor uit met nieuwe functies. Zo
hebben we pas allerlei mogelijkheden
toegevoegd om zonder ingewikkelde
instellingen, allerlei informatie automatisch te kunnen verwerken naar handige
statistieken en grafieken. Een stukje inzicht in bijvoorbeeld energiegebruik,
stooktemperaturen, aanwezigheidstijden en nog veel meer. Wat betreft producten in het algemeen in de markt zie je
steeds meer koppelingen komen tussen
verschillende protocollen, waardoor het
koppelen tussen verschillende systemen
gemakkelijker wordt. Over het algemeen
betreft het voornamelijk doorontwikkelingen.”
Voor wat betreft nieuwe producten en
marktkansen voor nu en in de toekomst
zijn volgens Bob Brugman van Hateha de
mogelijkheden enorm: “Multimedia oplossingen, bediening met mobile devices,
energie management, het is er allemaal
al en technisch mogelijk.Ik verwacht dat
het steeds vaker voor zal komen, dat het
p
o
t
l
i
de consument er naar vraagt en de installateur reageert.”
Schneider Electric heeft drie oplossingen ontwikkeld voor visualisatie. Inside
Control voor woningen, U-motion voor
“De markt heeft
behoefte aan system
integrators die de
technische disciplines
met elkaar verbinden”
woningen en kleine gebouwen en homeLYnk voor gebouwen. Erwin Boonstra:
“Met deze oplossingen krijgen eindgebruikers volledige controle over alle
g
h
t
a
m
KNX functies in woning of gebouw. Een
SmartPhone of tablet kan worden ingezet als afstandsbediening! Licht- en temperatuurregeling, scènes inschakelen
en aflezing van het energieverbruik zijn
maar een paar voorbeelden van de mogelijkheden die deze oplossingen bieden.
En dan, tot slot, wat betreft nieuwe
producten, Eaton Industries. Dit bedrijf
heeft afgelopen jaar de Smart Home
Controller(SHC) geïntroduceerd. Dit is
een kleine krachtige besturingscomputer, waarmee het mogelijk is de draadloze
xComfort installatie flexibel te besturen
en via internet toegankelijk te maken. De
Smart Home Controller (SHC) wordt in de
meterkast gemonteerd, kan eenvoudig
met de aanwezige xComfort-installatie
communiceren en diverse scènes en besturingen activeren. De SHC wordt eenvoudig op het lichtnet aangesloten en
met het internet verbonden. De rest van
de communicatie in huis gebeurt draadloos. Eaton biedt daarnaast een gratis
smartphone app voor iOS en Android
met de mogelijkheid om het xComforthuisautomatiseringssysteem op afstand
via internet met een smartphone en/of
tablet te bedienen. Een mooi voorbeeld
hoe gemak en veiligheid te combineren
zijn met extra luxe en wooncomfort en
ook nog eens duurzame energiebesparing realiseren, oftewel, het summum
van woonhuisautomatisering.
Y
Advertentie
Flexibele verlichtingsbesturing in het KNX-systeem
Gira KNX DALI-gateway Plus
Als interface tussen de KNX-installatie en een digitale DALI verlichtingsinstallatie kunnen met behulp van de nieuwe
Gira KNX DALI-gateway Plus tot 64 lampen in max. 32 groepen worden geschakeld en gedimd. Zo kan ruimtespecifieke
lichtbesturing van kantoortuinen, productiehallen, vergaderzalen, privéwoningen, enz. in het KNX-gebouwenbeheer
worden geïntegreerd – energie-efficiënt en met weinig onderhoud. Daarbij is de Gira KNX DALI-gateway Plus een
echte allrounder: naast een bedrijfsurenteller is het apparaat voorzien van een uitgebreide scènebesturing – lampen
en verlichtingsgroepen kunnen zo in maximaal 16 lichtscènes worden geïntegreerd. Nog meer flexibiliteit wordt
geboden door de maximaal 16 effecten met elk 16 effectstappen: daarmee kunnen ook complexe dynamische lichtsferen worden gecreëerd. Bovendien is de Gira KNX DALI-gateway Plus voorzien van een trappenhuis- en een gangfunctie conform DIN 18015-2 en kan deze ook in een DALI noodverlichtingssysteem worden geïntegreerd.
Meer informatie via www.gira.nl Afb.: Gira KNX DALI-gateway Plus
Onderhoud
Storingsmeldingen van de DALI
verlichtingsinstallatie worden
naar het KNX-systeem doorgestuurd
Dynamische lichtsferen
16 effecten met elk 16 effectstappen voor bv. lichtscenario’s
die het verloop van de dag volgen
Energie besparen
Automatische standby-uitschakeling van de voedingsspanning
van de DALI-apparaten via het
KNX-systeem
Noodverlichting
Integratie in DALI-noodverlichtingsinstallaties met eigen of
centrale voeding conform IEC
62386-101, IEC 62386-102 en
IEC 62386-202
Ontwerp
ETS plug-in voor online en
offline ontwerp
Bedrijfsurenteller
Bijvoorbeeld voor automatische
notificatie van het onderhoudspersoneel
203782_Anz_DALI-Gateway-Plus_185x132 NL.indd 1
19.03.14 11:38
#3 april 2014
27
p
o
t
automatisering
Domotica / gebouw-
S
l
i
g
h
t
a
m
De markt voor domotica is volop in ontwikkeling. Zo komen er bijvoorbeeld steeds meer doe-het-zelf
systemen die makkelijk door de consument zelf zijn te installeren en waar geen installateur bij komt
kijken. Ook verschijnen er steeds meer toepassingen uit de hoek van de W-installatie, zoals op de laatste
VSK beurs te zien was. Maar zijn deze trends nu een kans of bedreiging voor de E-installateur? USP Marketing Consultancy heeft de abonnees van Elektropraktijk naar hun mening gevraagd over dit onderwerp.
Daarnaast hebben we ook de uiteindelijke klant, de consument, over domotica bevraagd.
Auteur: Reinoud de Jager, USP Marketing Consultancy
Domotica brengt E- en Winstallatie bij elkaar
e potentiële markt voor domotica
is aanzienlijk. Er is grote belangstelling voor de concrete toepassingen en mogelijkheden die domotica
biedt. Maar wat betreft de belangstelling
voor domotica is er wel een tweedeling
te zien onder consumenten. Zo is 59%
(zeer) geïnteresseerd in één of meerdere
toepassingen; gemiddeld toont men dan
D
interesse in bijna vier verschillende (3,8).
De overige 41% ziet er de voordelen niet
van in en toont helemaal geen belangstelling. Hoewel mannen en jongeren
over het algemeen een grotere voorliefde
voor elektronica en nieuwe gadgets hebben, vertaalt zich dit niet in een bovengemiddelde interesse in domotica binnen
deze doelgroepen. De belangstelling is
Interesse in domoticatoepassingen onder consumenten
Verwarming
50%
Verlichting
44%
Beveiliging
30%
Zonwering/rolluiken
22%
Gordijnen
16%
Garagedeur
14%
Ramen
14%
10%
GEEN
Weet niet/geen mening
Afb. 1:
28
“Apps voor verwarming
en verlichting populair”
24%
Sloten
Toegangshek
het grootst onder hoger opgeleide consumenten en consumenten met hogere
inkomens (beide 74%). Installateurs en
fabrikanten die optimaal op de vraag
van de consument willen inspelen, kunnen het beste verstand hebben van zowel
E-, als W-installatie. De consument denkt
bij domotica namelijk niet in termen
van E- of W-installatie, maar wil gewoon
geïntegreerde oplossingen die het wooncomfort vergroten. De grootste winst
voor het eigen wooncomfort denkt men
te behalen met het (automatisch laten)
26%
7%
Interesse in domoticatoepassingen onder consumenten.
#3 april 2014
aansturen van de verwarming (50%), de
verlichting (44%), de beveiligingsinstallatie (30%) en de zonwering of rolluiken
(24%).
Consumenten schaffen domotica dus
aan om verschillende redenen. Het verhogen van het comfort wordt door ruim
zes op de tien E-instalateurs (61%) als belangrijkste verkoopargument gebruikt.
In het verlengde hiervan scoort ook ‘meer
gemak’ hoog (17%). Verder worden nog
de mogelijkheden tot het realiseren van
p
o
t
l
i
g
h
t
a
m
Consumenten: Kent u de term domotica?
Consumenten: Kent u de term domotica?
Consumenten: Kent u de term domotica?
16%
10%
74%
16%
10%
74%
gebruik kan worden bijgehouden en live
op afstand thuis kan worden meegekeken d.m.v. camera’s.
Ruim drie keer zoveel installateurs zien
dit soort producten eerder als een kans
dan als een bedreiging voor de installatiesector (49% vs. 16%). De installateurs
die dit als kans zien verwachten dat de
grote massa door dit soort instappakketten kennismaakt met domotica, meer
over de verschillende mogelijkheden te
weten wilt komen, zich vervolgens gaat
16%
10%u 'domotica' een goede term naar consumenten
74%
Installateurs:
Vindt
toe?
Ja
Ja, maar weet niet wat het precies inhoudt
Nee
Installateurs: Vindt u 'domotica' een goede term naar consumenten toe?
Installateurs: Vindt u 'domotica' een goede term naar consumenten toe?
Ja 38%
38%
Ja, maar weet niet wat het
precies inhoudt
25%
Nee
Ja
Ja, maar weet niet wat het precies inhoudt
Nee
38%
38%
25%
38%
38%
25%
Ja
Afb. 2:
Domotica Ja
als term.
Ja
Nee
Nee
Nee
energiebesparing vaak genoemd (13%).
Veiligheid wordt van secundair belang
gezien.
Nog nooit van domotica gehoord
Slechts een klein deel van de consumenten (12%) weet ook merken te noemen
die domotica aanbieden. Omdat verwarming en verlichting de populairste
toepassingen zijn, wordt energiemaatschappij Eneco (bekend van Toon) en
lichtfabrikant Philips nog het vaakst
genoemd. Niet alleen de fabrikanten die
domotica aanbieden zijn relatief onbekend, ook de term zelf blijkt onbekend
onder de meeste consumenten. Maar
liefst 74% heeft nog nooit van domotica
gehoord, 10% heeft er wel eens van gehoord maar weet niet wat het inhoudt,
terwijl slechts 16% wel (inhoudelijk) bekend is, oftewel ook echt weet wat er mee
bedoeld wordt. Aan de E-installateur
is dan ook gevraagd of men domotica
een goede term vindt om te hanteren
in de communicatie naar consumenten
toe. Ruim zes op de tien vindt van niet.
Grootste kritiekpunten zijn dat de term
moeilijk is uit te leggen, niet blijft hangen en eigenlijk een veel te lastig woord
is dat alleen installateurs kennen. Van
de E-installateurs weet 38% bovendien
ook nog een betere term. Suggesties die
worden genoemd zijn ‘smart besturing’,
‘huisautomatisering’, ‘slimme installatie’, of ‘smart home’.
“Doe-het-zelf domotica
is een kans”
Weet niet/geen mening
Weet niet/geen mening
Weet niet/geen mening
Doe-het-zelf domotica: kans of
bedreiging?
Een voorbeeld van een doe-het-zelf domotica systeem is HomeWizard, waar
momenteel op TV reclame voor wordt
gemaakt. Ongeveer de helft van de ondervraagde E-installateurs kent dit product. Dergelijke systemen zijn door consumenten zelf te installeren en maken
het mogelijk om draadloze apparatuur
aan te sturen via de smartphone of tablet, zodat bijvoorbeeld verlichting kan
worden geautomatiseerd, het energie-
oriënteren, uitgebreidere wensen krijgt
en vervolgens in een later stadium meer
professionele systemen zal laten installeren. De E-installateur verwacht dat men
voor een complexere en efficiëntere besturing dan vaak toch een vakman nodig
zal hebben. Het gros van de potentiële
gebruikers is namelijk niet zo technisch
dat zij alles zelf kunnen installeren en/of
uitbreiden.
Belangrijke aanname hierbij is dat de
dhz-klant dan wel bereid moet zijn om
te willen investeren in kwaliteit. Niet iedere respondent in ons onderzoek was
daarvan overtuigd. Er zijn namelijk ook
E-installateurs die in de praktijk twee
Installateurs: Doe-het-zelf domotica: kans of bedreiging?
49%
Kans
Bedreiging
16%
"Consumenten met dhz-systemen willen op gegeven
moment investeren in luxere domotica."
"Zodra men complexere systemen wilt, heeft men
toch een vakman nodig."
"Consumenten raken gewend aan lagere prijzen en
begrijpen niet dat ze voor KNX bij een vakman veel
meer moeten betalen."
"Als dhz-systemen niet functioneren, krijgt KNX een
slechte naam."
Weet niet of geen
invloed
Afb. 3:
35%
"Het zijn twee totaal verschillende markten: dhz en
luxe die elkaar niet raken."
Installateurs: Doe-het-zelf domotica: kans of bedreiging?
#3 april 2014
29
De nieuwe
grootte
Instelbare Momentschroevendraaier
(1,2–3,0 Nm) met snelwisselhouder.
Karakteristiek voor het nieuwe Bus-Video-Panel zijn de grote monitor en
een touchscreen bij de Comfort modellen. Alle panelen beschikken over een
beeldgeheugen en kunnen schakel- en stuurfuncties uitvoeren voor bijvoorbeeld de verlichting en beveiliging. Ook signaleren van bijvoorbeeld poortof deurstand, statussen van verlichting, deuroproep doorschakeling en
gemiste oproepen zijn in één oogopslag waarneembaar. De primaire functies
als oproepaanname en deuropener worden middels de mechanische toetsen
geactiveerd. De akoestische eigenschappen van het paneel voldoen aan de
hoge eisen die Siedle aan alle producten stelt. Het design van het paneel is
gebaseerd op de voor Siedle kenmerkende bouwmethode die een behuizing
uit zwart of wit kunststof combineert met een oppervlakte afwerking aan
de voor- en achterzijde. De afwerkingen maken de vormgeving variabel. Zij
bestaan uit aluminium of edelstaal, wat
verchroomd, verguld of gelakt kan worden.
Maar ook biedt Siedle witte en zwarte matSiedle Nederland B.V.
gelakte panelen uit puur kunststof aan. De
www.siedle.nl
Bus-Video-Panelen zijn als wandmodel en,
[email protected]
met gebruikmaking van de accessoire, ook
als tafelmodel te inzetbaar.
(030) 233 05 00
Wera Werk · Duitsland
Tel +49 (0)2 02 / 40 45-322
www.wera.de
DE OPLOSSING VOOR (MOBIELE) STROOM
Continuïteit is de belangrijkste doelstelling bij de aankoop van
een aggregaat. Met JCB aggregaten bieden wij een hele goede
oplossing voor mobiele stroom. Kijk op www.jcb-aggregaten.nl
voor meer informatie.
“Kwaliteit en betrouwbaarheid zijn
de belangrijkste factoren bij onze
keuze voor een aggregaat.”
ALWAYS Remote I/O
MOVING
FORWARD Remote I/O
GSM-PRO
• Eenvoudig in gebruik
• Gebruiksvriendelijk
afstand,
onder controle:
Robuust
envolledig
duurzaam
•Op
Ontdek intelligente oplossingen!
Kenmerken:
www.bnmotoren.nl
BN_adv185x60_0529(1).indd 1
Remote I/O
RemoteRemote
I/O I/O
GSM-PRO
GSM-PRO
GSM-PRO
Op afstand, volledig onder controle:
Ontdek intelligente oplossingen!
Op afstand, volledig onder controle:
Op afstand, volledig onder controle:
Ontdek intelligente oplossingen!
Remote I/O
●
●
●
30
(0…10V) ingangen
Op afstand,
onder
controle:
(SMTP)volledig
en SMS
berichten
● Email
Ontdek
oplossingen!
Air)intelligente
parameter
wijziging en
● OTA (Over The
systeemsoftware updaten.
Kenmerken: Ontdek intelligente oplossingen!
● 8 digitale(24Vdc) / analoge (0…10V) ingangen
● 4 relais uitgangen
Kenmerken:
● Email (SMTP) en SMS berichten
8 digitale(24Vdc)
/ analogewijziging
(0…10V)
(Over The Air) parameter
eningangen
● ●OTA
4 relais uitgangen
●systeemsoftware
updaten.
Email
enlog
SMS berichten
● ●Event
log(SMTP)
en ingang
OTA (Over The Air) parameter wijziging en
● ●Urenteller
detectieupdaten.
systeemsoftware
● Power-down
ook
per telefoon oproep
● ●Uitgangen
Event log
enactiveren
ingang log
monitoren via PC-software
● ●Centraal
Urenteller
Zowel
iOS
als
Android
APP
● ● Power-down
detectie
van een mini USB-aansluiting
● Voorzien
● Uitgangen ook activeren per telefoon oproep
CONTA-CLIP
Nederland BV
CONTA-CLIP Nederland BV
Tel. 0495-566046
Tel.
0495-566046
[email protected]
[email protected]
CONTA-CLIP Nederland BV
GSM-PRO
/ analoge
Engelenburgstraat
45, 7391 AM Twello
● 8 digitale(24Vdc)
T. 0571-27
[email protected]
relais
uitgangen
● 69400,
20-12-2010 11:22:35
● Event
log en ingang log
Kenmerken:
● Urenteller
● 8 digitale(24Vdc) / analoge (0…10V) ingangen
detectie
● 4 relais uitgangen
● Power-down
en SMS per
berichten
● Email (SMTP)
ook activeren
telefoon oproep
● Uitgangen
OTA
(Over
The
Air)
parameter
wijziging en
●
Centraal
monitoren
via
PC-software
●
systeemsoftware updaten.
iOS
als
Android
APP
● Zowel
● Event log en ingang log
van een mini USB-aansluiting
● Voorzien
● Urenteller
GSM-PRO
● Power-down detectie
● Uitgangen ook activeren per telefoon oproep
Op afstand,
volledig
onder
Kenmerken:
monitoren
viacontrole:
PC-software
● Centraal
Ontdek
oplossingen!
● 8 digitale(24Vdc) / analoge (0…10V) ingangen
iOS alsintelligente
Android APP
● Zowel
● 4 relais uitgangen
● Voorzien van een mini USB-aansluiting
Centraal monitoren via PC-software
(SMTP)
en SMS berichten
● iOSEmail
Zowel
als Android
APP
Voorzien van een mini USB-aansluiting
● OTA (Over The Air) parameter wijziging en
systeemsoftware updaten.
Kenmerken:
8 digitale(24Vdc) / analoge (0…10V) ingangen
4 relais uitgangen
Email (SMTP) en SMS berichten
OTA (Over The Air) parameter wijziging en
systeemsoftware updaten.
27-01-14 11:17
Event log en ingang log
Urenteller
Power-down detectie
●
●
● Urenteller
Tel. 0495-566046
●
● Power-down detectie
[email protected]
Uitgangen ook activeren per telefoon oproep●
CONTA-CLIP Nederland ●
BV
● Centraal monitoren via PC-software
Tel. 0495-566046
CONTA clip 02 14.indd 1 [email protected]
● Zowel iOS als Android APP
●
#3 april 2014
● Voorzien van een mini USB-aansluiting
●
●
● Event log en ingang log
p
o
t
l
i
g
h
t
a
m
Installateurs: Belangrijke bronnen voor domotica
Vakbladen
32%
Beurzen
17%
Internet (Google, algemene websites)
10%
Bronnen groothandel (documentatie,
vertegenwoordiger, website)
Anders
6%
2%
Weet niet/geen mening
Afb. 4:
USP Marketing Consultancy BV is
een marktonderzoeks- en adviesbureau dat onderzoek verricht naar
en adviseert rond vraagstukken op
het gebied van bouw, vastgoed en
installatie. USP is continu actief in
deze branches en werkt voor veel
toonaangevende marktpartijen zoals brancheorganisaties, uitgevers,
kennisinstituten, fabrikanten, handelsorganisaties, bouwbedrijven en
installateurs. De installatiesector
kenmerkt zich door ontwikkelingen
op het gebied van duurzaamheid
en energiebesparing, ontwikkeling
van nieuwe producten en concepten en het alsmaar belangrijker
worden van de marketingfunctie.
27%
Bronnen fabrikant (documentatie,
vertegenwoordiger, website)
6%
www.usp-mc.nl
Installateurs: Belangrijke bronnen voor domotica.
BRON AFBEELDINGEN: USP Marketing Consultancy B.V.
verschillende markten zien: ‘low end’
klanten die bediend worden door de
dhz-pakketten en de high end klanten
die voor de meer luxe systemen gaan. De
‘low end’ klant doet veel zelf en zal niet
snel duurdere systemen kopen, de ‘high
end’ klanten komen bij de installateur terecht. Zij zien dus weinig invloed op hun
business.
Ook is er een groep die de zelf te installeren systemen als een bedreiging zien.
Een mogelijk gevaar van doe-het-zelven,
volgens hen, is dat de veiligheid in het
gedrang komt of het systeem niet goed
functioneert, waardoor domotica een
slechte naam krijgt. Het uitvallen van
dergelijke systemen is niet bevorderlijk
voor het gevoel van de klant. Ook vreest
men een prijsdruk op KNX omdat de
consument niet snapt dat er een groot
prijsverschil is met de dhz-domotica. Ook
geeft een respondent het volgende aan;
“Wij hebben als installateur deze kansen
laten liggen en nu vult een ander dit in
zonder dat wij er aan te pas komen en als
we niet heel goed oppassen en snel schakelen gaat dit ook in de zorg gebeuren!”
E-installateur laat domotica
graag zien aan klant
USP Marketing
Consultancy
Er zullen steeds meer partijen de markt
binnentreden, zowel fabrikanten als kennis- en brancheorganisaties, die show-
rooms of experience centers inrichten
waar installateurs met hun klanten heen
kunnen om ze in contact te laten komen
met de verschillende toepassingen van
domotica. Een voorbeeld hiervan is het
Living Space Experience in het Home
Trade Center in Nieuwegein van ABB/
“Laat de klant het zelf
beleven”
meer ook in de W-installatie gemeengoed wordt, moet de E-installateur wel
oppassen dat de W-installateur er zo
meteen met zijn klant van doorgaat!
Tot slot is gevraagd welke bronnen men
raadpleegt om op de hoogte te blijven
van de laatste ontwikkelingen. Traditionele media als vakbladen en beurzen
blijken het meest populair.
Y
Busch-Jaeger. Binnen het project ‘Technologie Thuis Nu!’ van OTIB en Alzheimer
Nederland is sinds kort een dementie
modelwoning te bezichtigen waar OTIB
en Alzheimer Nederland laten zien dat
zelfstandig wonen, door de toepassing
van technologie op maat, langer kan. De
installateurs is gevraagd hoe aantrekkelijk zij het vinden om met klanten (dat
kunnen zowel particulieren als bedrijven
zijn) een dergelijke showroom te bezoeken. Ruim de helft vindt het (zeer) aantrekkelijk om dit te doen (53%). Slechts
een op de twintig ziet hier helemaal niks
in (5%). Deze uitkomsten zijn best opmerkelijk omdat de E-installateur van nature
veel minder gewend is met een klant samen naar een showroom te gaan. Dit is
over het algemeen meer het domein van
de W-installateur. Als domotica meer en
#3 april 2014
31
p
automatisering
Domotica / gebouw-
S
o
t
l
i
g
h
t
a
m
De meeste installateurs en systeem integratoren op het vlak van domotica zijn het er over eens dat de
meeste consumenten onbekend zijn met de term domotica. De ínhoud van de term is echter wel degelijk
bekend maar wordt door de meeste consumenten weer geassocieerd met hoge kosten en (overbodige)
luxe. Kennisoverdracht is dus van essentieel belang om domotica te laten floreren en voor E-installateurs
om de kansen te verzilveren.
Auteur: Ing. M. de Wit – Blok
…aan de E-installateur de schone taak om dit uit te leggen
Consument weet niet
wat domotica is…
U
it een onderzoek van USP Marketing Consultancy blijkt dat de
term domotica bij driekwart van
de consumenten (er zijn 538 consumenten ondervraagd uit het USP ‘DeelUwMening panel) onbekend is. Deze conclusie
komt ook naar voren uit een vragenrondje onder installateurs en systeemintegratoren op het vlak van domotica. Er
is echter een voorzichtige toename van
bekendheid. Onder andere door reclames
van energieleveranciers die met slimme
apps komen om de verwarming op een
afstand te regelen. Installateurs geven
ook aan dat ze minder vaak dan vroeger
De naam domotica is
ongelukkig gekozen;
beter is te spreken van
comfort installatie
hoeven uit te leggen wat domotica is,
maar dat de focus van de meeste consumenten zich beperkt tot wat eenvoudige
aan / uit toepassingen.
Afb. 1: Domotica betekent vooral het combineren van uiteenlopende gegevens om huizen of
werkomgevingen comfortabeler te gebruiken, veiliger te maken of energie te besparen.
Bron: Bolk domotica
32
#3 april 2014
“En dat is eigenlijk jammer”, meent
Maarten van der Boon, voorzitter van
de vakgroep domotica&ICT van UNETOVNI. Domotica houdt namelijk veel meer
in en kenmerkt zich onder andere door
het feit dat uiteenlopende functies met
elkaar zijn te koppelen. Natuurlijk kun je
p
o
t
l
i
g
h
t
a
m
consument moeten worden gecommuniceerd om hen enthousiast te maken
voor domotica.”
Wel of geen domotica?
Voor iedereen die de inhoud en mogelijkheden van domotica kent is er eigen-
Investeren in domotica
is investeren in de
toekomst
Afb. 2: Het bedienen van de verschillende apparaten en installaties (variërend van zonwering
en camera’s tot verwarming en verlichting) is mogelijk via fraaie schermen aan de wand.
Bron: D-Touch Systeemintegratie.
het zonnescherm automatisch laten bedienen door middel van een sensor die de
zonnestraling detecteert. Maar je kunt
dezelfde informatie ook koppelen met
het dimmen of juist sterker maken van
de verlichting of de verwarming in een
huis. Of wanneer een bewoner ’s avonds
thuis komt met zijn auto en de garage-
deur vanuit zijn auto bedient, dan zou
het toch prettig zijn wanneer de verlichting van het tuinpad naar de voordeur
aangaat en in huis een bepaalde setting
aan verlichting gaat branden. Zo zijn er
nog honderden andere combinaties te
bedenken die het leven comfortabeler
maar in andere gevallen ook veiliger
maken of ondersteunen in het besparen
van energie. Het zijn deze voordelen en
voorbeelden die naar de
lijk al geen discussie meer. Eén van de
respondenten geeft aan: “Ik maak voor
potentiële klanten die niet overtuigd
zijn van domotica altijd de vergelijking
tussen Centrale Verwarming midden jaren 60 tot eind jaren 60. De mensen die
toen bouwden en extra geld investeerden in CV hebben voor hun woning een
duidelijke meerwaarde gecreëerd. Mensen die nu bouwen en niet investeren in
domotica hebben gegarandeerd binnen
5 tot 10 jaar bij een wederverkoop een
‘min’waarde. De generatie die er nu aan
komt is immers geboren in een wereld
waarin alles op afstand is te bedienen, te
regelen en te communiceren. Voor hen
is het een evidentie, voor oudere generaties is het een aanpassing, daar zit het
grote verschil.”
Veel leveranciers geven echter ook aan
dat consumenten domotica direct koppelen aan ‘hoge kosten’. Dit stamt on-
Afb. 3A en 3B:
Omdat domotica draadloos is, kan de gebruiker zijn apparaten en
installaties aansturen middels zijn smartphone, tablet of iPad.
Bron: Negotica Development Projects
#3 april 2014
33
p
o
t
l
i
g
h
t
a
m
ander prijskaartje en zijn ook goed geschikt voor toepassing in bestaande woningen. Daarbij komt dat het modulaire
karakter de consument de mogelijkheid
biedt om te starten met een eenvoudig
basissysteem en dit eventueel later uit
te breiden. Er wordt gesproken over een
starterspakket van €. 500,00 dat later is
uit te breiden met setjes van €. 150,00.
Ook hier kan comfort en gemak een rol
spelen, maar nog meer is de lowbudget
woningmarkt te overtuigen door de
mogelijkheid om met domotica energie
te besparen en het verhogen van de veiligheid. Daarbij is het onder andere belangrijk om ook de echte huishoudelijke
apparaten in het domoticasysteem te
integreren.
Afb. 4: Domotica kan een belangrijke rol spelen in de zorg voor ouderen; bijvoorbeeld door
een koppeling met (bestaande) noodoproepsystemen. Bron: Cross Hardware
getwijfeld uit de beginperiode toen domotica uiteraard duurder was, als extra
‘luxe’ werd gezien en vooral werd toegepast in de duurdere woningen. Wat dat
betreft is de luxe markt ook zeker nog te
overtuigen door het comfort, het gemak,
de veiligheid en de mogelijkheid om zaken op afstand te kunnen controleren.
Bepaalde (nieuwe) systemen die inmiddels beschikbaar zijn, dragen echter een
Communicatie naar de consument
Installateurs en systeem integratoren
zijn overtuigd van het nut van domotica,
maar toch blijkt het lastig te zijn deze
kennis over te dragen aan de consument.
Hieraan liggen verschillende redenen
ten grondslag. Wanneer het om nieuwbouw gaat heeft de installateur te maken met het feit dat bouwend Nederland
geen baat heeft bij slimme installaties.
Er moet gebouwd worden conform het
Afb. 5: Willen installateurs succesvol zijn in het informeren van consumenten, dan is ook een zekere interesse in mensen en het onderwerp nodig.
Bron: Bolk domotica
34
#3 april 2014
p
o
t
l
i
Bouwbesluit met installaties conform
de geldende normen. Het verhogen van
procesrisico’s door domotica installaties
mee te nemen in het bestek levert hen
niets op. Om dit te doorbreken zal moeten worden samengewerkt tussen alle
partijen in de bouwkolom waarbij onder
andere de installateur een adviserende
rol kan hebben om aan te tonen hoe
belangrijk domotica kan zijn in bijvoorbeeld het flexibel kunnen gebruiken (en
dus verhuren) van een gebouw.
Samenwerken
In de bestaande bouw speelt onder meer
de problematiek dat installateurs klanten onvoldoende informeren over de
mogelijkheden van domotica. Bijzonder
is dat hierbij één van de Nederlandse
respondenten aangeeft dat men in België op dit vlak al véél verder is, terwijl
een Belgische respondent juist aangeeft
dat domotica daar pas aan de orde komt
wanneer de klant daar uitdrukkelijk om
vraagt. Hierbij wordt door installateurs
echter verzuimd om aan te geven dat de
klant het stapsgewijs kan opbouwen. Het
resultaat is dat offertes vaak complete
installaties omvatten waarvan de kosten
(véél) hoger zijn dan bij conventionele
installaties zodat bewoners toch liever
afzien van een comfort- en veiligheidverhogend systeem dat bovendien energie
kan besparen. Een negatieve spiraal dus
die verhindert dat domotica het populaire imago krijgt dat het concept eigenlijk
verdient.
De meeste installateurs geven aan hun
kennis over te dragen door op beurzen te
staan en goede, begrijpelijke informatie
op de website te plaatsen. Succesvolle
projecten zijn volgens veel installateurs
echter vooral het gevolg van mond-totmond reclame en pionieren. Niet blijven
hangen in ‘oude’ domotica oplossingen
die vaak ook wat duurder zijn, maar juist
rondkijken en vooral: met klanten praten.
De verbaasde reacties van consumenten
wanneer zij horen wat er allemaal mogelijk is met domotica op het vlak van
comfort, veiligheid en energiebesparing
komt in vele antwoorden terug. Kortom:
het informeren van de klant over de
meerwaarde van domotica is van essentieel belang om zijn interesse te wekken.
Daarbij wordt opvallend vaak gebruik
gemaakt van de vergelijking tussen domotica en ‘de heilige koe’. De kern van het
g
h
t
a
m
verhaal is dat een auto eigenlijk al vol zit
met domotica zoals deurvergrendeling
op afstand of automatisch, verlichting
die automatisch aangaat wanneer het
donker is, ruitenwissers die automatisch
inschakelen bij het detecteren van regen
en aparte klimaatregeling per zitplaats.
Wanneer consumenten hiervoor willen
Waarom comfort en
gemak wel in je auto,
maar niet in je huis?
betalen – en dat bij iedere nieuwe opnieuw – betekent dat domotica in een
woning ook zeer goed aan de man moet
zijn te brengen.
de installateursbranche nog een beetje
huiverig is voor ‘klantje pik’. Ik denk dat
dit niet meer nodig is. Je kunt heel goed
samenwerken op basis van vertrouwen
waarbij iedere partij zijn sterke kanten
inzet. Je zult wat dat betreft als installateur ook keuzes moeten maken, je kunt
niet alles. En wanneer je beter bent in
het leveren van installatietechnische capaciteit dan het overdragen van kennis,
zoek dan een samenwerking met een installateur of systeem integrator die juist
bezig is met kennisintensieve projecten
maar wellicht de capaciteit mist om dit
in te vullen. Het betreft uiteindelijk immers niet alleen de installatie van een
systeem, maar tevens de mogelijkheid
om jarenlang het onderhoud uit te voeren of eventueel aanvullingen te doen.”
Y
Interesse
Willen installateurs succesvol zijn in het
informeren van consumenten, dan is
ook een zekere interesse in mensen en
het onderwerp nodig. Interesse om bijvoorbeeld kantooromgevingen comfortabeler, veiliger en efficiënter te maken
of juist een woning. Daarnaast liggen er
speciale kansen in de zorgsector waar
domotica een belangrijke bijdrage kan
leveren om mensen langer zelfstandig
te laten wonen of het welzijn (zelfredzaamheid) te verhogen. Bovendien pleit
Maarten van der Boon voor meer samenwerking tussen installateurs onderling:
“Je ziet in veel branches, dat er onderling
steeds meer wordt samengewerkt terwijl
Voor meer informatie
2Nexus: www.2Nexus.nl
Bolkdomotica: www.iPad-domotica.nl
Cross Hardware, www.e-domotica.com
Automaticals Consulting bvba – Domoticals: www.automaticals.com/domoticals
Domoticom: www.domoticom.nl
Leertouwer: www.leertouwer.nl/wonen
D-Touch Systeemintegratie: www.d-touch.nl
Frame domotica: www.framedomotica.nl
Huitsing Domotica: www.huitsing.nl
Negotica Development Projects: www.negotica.net
Smarter Control: www.smartercontrol.nl
Smarthome engineering: www.smarthome-engineering.com
Elektriciteit Vochten: www.vochten.be
Wirelesswonen: www.wirelesswonen.nl
#3 april 2014
35
P
r
o
d
u
c
t
n
Design schakelmateriaal
De serie Livinglight Air
van BTicino biedt gebruikers ultrafijne afdekramen vanaf 5 mm
dikte, waarmee vele
combinaties mogelijk
zijn. Eén serie bestaat
uit de drie toetsafwerkingen Wit, Tech en
Antraciet en uit de drie
modellen afdekramen
rechthoekig, ovaal en Air. Het is geschikt voor montage in compacte Italiaanse of Nederlandse inbouwdozen.
Binnen het pakket zijn ook milieuvriendelijke oplossingen voor energiebesparing beschikbaar, zoals de Green Switch: een display dat het
verbruik zichtbaar maakt en zorgt voor het beheer van verlichting, klimaatregeling en muziekinstallatie. Tevens is een volledig, geavanceerd
aanbod dimmers beschikbaar voor elk type dimbare verlichting, inclusief LED-lampen.
Legrand Nederland B.V.
T www.legrand.nl
W [email protected]
(0411) 65 31 11
a
Analoge modulen voor de machinebouw
Phoenix Contact
breidt het productenprogramma van
de I/O-familie voor
de schakelkast Axioline F uit. De achtkanaals modulen voor
het registreren en
doorgeven van normsignalen en voor temperatuurmeting zijn aangevuld met compacte vierkanaals varianten.
De nieuwe ingangsmodulen voor stroom en spanning registreren alle
gangbare normsignalen bussynchroon en bieden een geïntegreerde
sensorvoeding. De hoge overspraakdemping en de robuuste vormgeving – met het oog op EMC en uiteenlopende omgevingsinvloeden –
zorgen voor een nauwkeurige en betrouwbare registratie van analoge
signalen. Kortsluitvaste uitgangen, die belastingen tot 500 ohm met
stroomsignalen aansturen, tonen de betrouwbaarheid van de compacte uitgangsmodulen aan. Ook deze geven de normsignalen voor stroom
en spanning bussynchroon door aan de applicatie. Daarbij ondersteunen korte signaalreactietijden een snelle signaaloutput in dynamische
processen.
Twee vierkanaals varianten voor temperatuurmeting maken de productserie compleet.
PHOENIX CONTACT BV
T www.phoenixcontact.nl
W [email protected]
(0316) 59 17 20
#3 april 2014
e
u
w
s
u
Wandsensor
De wandsensor Klemko
IB-PIR-W/10MG is een
driedraads wandsensor
die geschikt is voor vrijwel alle soorten verlichting met een maximaal
schakelvermogen tot
2 kW. Omdat de sensor
negen meter zijdelings
maar ook rechtstandig
naar beneden kijkt is
deze sensor prima geschikt als vervanger van
trekkoordschakalaars
boven de deur.
De sensor past in vrijwel alle muurinbouwdozen en kan met een formaat van 50 × 50 mm met nagenoeg alle merken enkel- of meervoudige
afdekramen worden afgedekt. De ideale montagehoogte is tussen de
1.20 en 2 meter. De sensor is voorzien van een geavanceerde microprocessor waardoor veel functies en kenmerken zijn toegepast: zelflerende
luxwaarde-stand, hoge instelbare gevoeligheid en master- slave ingangen, zodat de sensoren eenvoudig koppelbaar zijn.
Klemko Techniek BV
T www.klemko.nl
W [email protected]
(088) 002 33 00
a
Terrasverwarming
Jowitherm brengt dit
voorjaar de vernieuwde
Solamagic terrasverwarmer S1 op de markt, een
doorontwikkeling op de
ECO+ serie.
Voor de S1 is voor een
nieuw design en een
kwalitatief hoogwaardige uitvoering. Bovendien is ook goed gekeken
naar het verder verbeteren van de efficiency. Deze terrasverwarmer is
bedoeld om te worden ingezet in buitentoepassingen, waarbij de korte
golf infrarood, met een aandeel zichtbaar rood licht, een optimale manier van verwarmen is. Door gebruik te maken van de nieuwste lampentechnologie (Solarstar) is de mate van rood licht aanmerkelijk verzacht,
zonder afbreuk te doen aan de efficiency.
De S1 is verkrijgbaar in diverse kleuren, zoals door uzelf gekozen RALkleur. Op de modulaire opbouw kan een draadloze dimmer worden
aangesloten. Vanaf juni is bediening met een smartphone mogelijk.
Jowitherm Nederland BV
T www.eenwarmterras.nl
W [email protected]
(088) 889 88 00
a
a
36
i
r
o
d
u
c
t
n
i
e
u
w
s
u
Kabelmanagement voor PV-installaties
HellermannTyton heeft
een selectie uit haar
leveringsprogramma
gemaakt, speciaal toegesneden op PV-installaties.
In een speciale brochure
vindt u enkele bevestigingsoplossingen, waaronder bundelbanden
met een bijzonder hoge UV-bestendigheid, bevestigingselementen die
direct op de module of aan het frame kunnen worden bevestigd en bundelbanden die bijzonder corrosievast zijn.
Tevens vindt u een combinatie van diverse elementen, waaronder snel
verwerkbare en UV-bestendige bundelbanden in combinatie met een
gemakkelijk monteerbare clip.
Speciale aandacht wordt besteed aan componenten die in kuststreken
of in
offshore-installaties worden gebruikt, waar standaard polyamide niet
voldoet. HellermannTyton biedt daarvoor een complete serie banden
uit Polyamide 11.
WIJ HEBBEN ER
EEN NEUS VOOR
KnX-aanWeZiGHeiDssensoren
met tot 4 sensoren
nieUW
pD-atmo 360i/8 o KnX
pD-atmo 360i/8 a KnX
pD-atmo 360i/8 t KnX
HellermannTyton B.V.
T www.hellermanntyton.nl
(033) 460 06 90
a
Slijtvaste werkbroek
Blåkläder introduceert
een nieuwe werkbroek
in een nieuw sterk
materiaal: CORDURA®
NYCO – een combinatie
van comfort, functionaliteit en duurzaamheid.
De stof heeft een hoge
mate van slijtvastheid,
wat minder gaten en
scheuren betekent en
dus minder reparaties
of vervangingen. Door
een hoger percentage
katoenvezels dan de meeste gebruikte polyester/katoenen stoffen
heeft deze stof een betere vochtabsorptie. De stof lijkt meer op katoen
en minder op synthetisch en geeft een hoog draagcomfort.
CORDURA® NYCO stof is bijzonder geschikt voor zware werkomstandigheden. Vooral in omgevingen waar hoge eisen worden gesteld aan het
kledingstuk zoals in de bouw, installatie en zware industrie.
Blåkläder Nederland BV
T www.blaklader.nl
W [email protected]
(0522) 24 67 42
a
perfect Klimaatcomfort Door
professionele lUcHtKWaliteitsmetinG: atmo®-sensoren Van esylUX.
De ATMO®-sensoren combineren tot wel vier verschillende sensoren in één: ze reageren op beweging,
temperatuur, luchtvochtigheid en vluchtige organische
verbindingen (VOC’s) en analyseren dus alle factoren
die bijdragen aan een aangenaam en prestatieverhogend
binnenklimaat. In woningen en utiliteitsgebouwen.
De serie omvat 3 verschillende modellen – afhankelijk
van behoefte – en is „Made in Germany“.
performance for simplicity
ESYLUX Nederland B.V. | [email protected] | www.esylux.nl
AD_ATMO_NL_140404_E_prakt_3_14.indd 1
#3 april 2014
04.04.14 08:10
37
74% van de installateurs heeft last van beunhazerij
Er is een antwoord…
Erkende installateurs geven aan regelmatig last te hebben van beunhazerij,
19% zelfs vaak. Dat is vervelend voor uw omzet en bovendien loopt u een
groot risico. U bent namelijk risicoaansprakelijk voor de door u geïnstalleerde
installatie. Gelukkig heeft ABB een passend antwoord: HafonormID. Dit
slimme registratieprogramma voor installatiekasten helpt beunhazerij tegen
te gaan en risicoaansprakelijkheid te beperken. Tevens legt u met registratie
op de HafonormID-website de basis voor een langdurige relatie met uw klant.
HafonormID maakt van u het erkende aanspreekpunt. Profiteer van de vele
voordelen. Meld u nu aan via www.abb.nl/registratie.
ABB b.v.
Low Voltage Products
Tel.: +31 (0)318 66 93 00, Fax: +31 (0)318 63 17 18
E-mail: [email protected]
r
o
d
u
c
t
n
10kV isolatieweerstandmeter
De MIC-10k1 isolatieweerstandmeter kan
met een variabel instelbare testspanning van
50 V tot 10 kV de isolatieweerstand meten van
elektrotechnische installaties, transformatoren,
generatoren en hoogspanningsmotoren. Het
meetbereik van de MIC10k1 bedraagt 40 Teraohm. De isolatieweerstandmeter heeft belangrijke duurmetingen
en analysefuncties aan
boord. Zo kunnen waarden bepaald worden als
polarisatie index (PI), diëlectrische absorptie ratio (DAR) en diëlectrische
ontlading (DD). Op de grafische display is het verloop van de metingen
duidelijk te volgen. Door de toepassing van digitale filters wordt de invloed van ruis ook tot een minimum beperkt. De MIC-10k1 heeft bovendien de mogelijkheid om laagohmige weerstanden te meten met een
teststroom van 200 mA. Ook heeft het instrument een spanningsmeter
voor het meten van spanningswaarden tot 750 VAC/DC.
Technisch Handels- en Adviesbureau Vandentempel BV
T www.vandentempel.nl
W [email protected]
(038) 444 90 09
i
e
u
w
s
u
Deurcommunicatiesysteem
Het nieuwe deurcommunicatiesysteem V-Touch/mini biedt installateurs en gebruikers volgens leverancier Vercoma Communicatie
Systemen een keur aan gebruiksvriendelijke voordelen, zoals een
meertalige in flat design uitgevoerde
user interface, eenvoudig op afstand
muteerbare naamgegevens van de
bewoners, altijd actuele content
dankzij ‘firmware updates’ en een
duidelijk afleesbaar 7” antireflectietouchscreen.
Bovendien is het systeem ‘hufterproof’ en leverbaar in twee technieken; met bus-technologie (2-draads
en 6-draads) en in full IP via het LANnetwerk.
Vercoma Communicatie Systemen B.V.
T www.vercoma.nl
W [email protected]
(075) 621 76 28
a
Modulaire veldbus-oplossing voor in de
schakelkast
IDS voegt drie nieuwe
camerafamilies toe aan
haar portfolio die voorzien zijn van de USB
3.0-interface.
De USB 3 uEye LE is
dankzij zijn kunststof
behuizing zeer licht en
robuust voor de meest
veeleisende industriële omgevingen; De USB 3 uEye ‘LE boardlevel-versie’ is de eerste echte industriële single-board USB 3.0-camera op de
markt. De camera biedt een exceptionele connectiviteit middels een 8
pins connector met een 5 volt voeding, trigger, flash 2 GPIOs en een I2C
bus voor het triggeren van externe apparatuur; De USB 3 uEye ML is met
zijn afmetingen van 47 × 46 × 28 millimeter en gewicht van slechts 41
gram een ideale camera voor toepassingen met weinig ruimte.
Alle modellen zijn uitgerust met CMOS-sensoren van Aptina en e2V met
resoluties variërend van 1,3 tot 5 megapixels.
Murrelektronik heeft met CUBE20S een nieuwe modulaire
veldbus-oplossing ontworpen
voor in de schakelkast. Het
compacte en krachtige veldbus I/O-systeem is een consequente doorontwikkeling van
het bekende CUBE systeem.
Bij Cube20S plaatst men een
busnode die het veldbusprotocol bepaalt en schuift
daarachter eenvoudig smalle
uitbreidingsmodules. Dit kunnen zowel digitale als analoge
in- en uitgangsmodules zijn
maar ook intelligente functiemodules. De modules zijn 12,5 mm breed en er kunnen in totaal 64
modules worden aangesloten. Via een backplane worden de modules
van spanning voorzien, waardoor het aansluiten snel en eenvoudig kan
geschieden.
Beschikbaar is een busnode geschikt voor Profibus, DeviceNet, CANopen, Profinet, Ethernet IP, Ethercat, en Modbus. Door het groot aantal
varianten en de snelle respons-tijd tot 20 µs is CUBE20S geschikt voor
uiteenlopende applicaties.
Phaer
T www.phaer.be/nl/
W [email protected]
+32 9 261 61 60
Murrelektronik B.V.
T www.murrelektronik.nl
W [email protected]
(0162) 49 24 11
a
Drie nieuwe camerafamilies
a
a
#3 april 2014
39
4 sensoren in 1
IP65 verdelers
ESYLUX Nederland B.V.
T www.esylux.nl
W [email protected]
(0184) 64 70 00
ABB b.v. Low Voltage Products
T www.abb.nl
W [email protected]
(0318) 66 93 00
Onlangs heeft ESYLUX de nieuwe PD- ATMO 360i/8 O KNX
aanwezigheidssensor geïntroduceerd. Deze sensor neemt
niet alleen detectie waar, maar
voert daarnaast een gemengde meting uit van licht, temperatuur, luchtvochtigheid alsook geur in de vorm van VOC
(vluchtige organische verbindingen), waarvoor tot op heden meerdere
sensoren benodigd waren. De sensor, die zorgt voor een gevoel van welbehagen en voor voldoende frisse lucht in de ruimte, is dan ook geschikt
voor toepassing in wachtruimtes, sanitaire ruimtes, vergaderruimtes,
kantoortuinen, kantines, kleedkamers, klaslokalen, fitnessruimtes, etc.
Aangezien er slechts één sensor in het KNX-systeem dient te worden
geïntegreerd, kunnen installatie en inbedrijfname snel en eenvoudig
worden uitgevoerd.
a
Met de nieuwe serie System pro E comfort
MISTRAL65 introduceert ABB verdelers
voor industriële-, commerciële- en woonomgevingen. De serie onderscheidt zich
door comfort en flexibiliteit tijdens het
installeren en tal van nieuwe features.
De System pro E comfort MISTRAL65 serie
sluit naadloos aan op een grote variëteit
aan ABB-producten, zoals installatieautomaten, aardlekschakelaars, schakelaars, en
overspanningsbeveiligingen.
De nieuwe serie verdeelsystemen is vervaardigd van een halogeenvrije (GWT650), recyclebare thermoplast en
wordt geleverd in IP65-uitvoering. Door het brede leveringsprogramma
is er voor nagenoeg iedere toepassing een passende uitvoering leverbaar. Naast transparant zijn de deuren ook leverbaar in ingetogen, ondoorzichtige uitvoering in de kleur van de behuizing.
a
7500
PRINT EXEMPLAREN
ONAFHA
NEGEND
E JAARGA
NG
D u u rz a
NKELIJK
E PRAKTIJ
KIN FORM
ATIE VO
OR DE EL
EKTROT
ECHN ISC
H INSTAL
LATEUR
3
april 20
14 #
a m h e id
Sp or tb ed
ui td ag in rij f De ve nt er
pa
g en er gi
ek aa n kt sp or tie ve
KNX
Zonwering
in monu
op automa
tische pi mentaal pand
loot
S p o tl ig
ht
domotic
Woonhuis
a / geb
ouwaut
omatiserin
binnen be automatisering
g
reik van
iedereen
S p o tl ig
100% Betrouwbare oplagecijfers?
Alleen met het HOI-keurmerk.
Dit tijdschrift draagt het HOI-keurmerk. Zo weet u zeker
dat de oplage-cijfers kloppen en dat u niet te veel
betaalt voor uw advertentie. Dat zijn gegarandeerd de
harde cijfers. Dat is HOI.
40
#3 april 2014
Consum
ht
domotic
ent weet
a / geb
ouwaut
niet wat
omatiserin
domotic
g
a is…
HOI. DE HARDE CIJFERS VAN DIGITAAL ÉN PRINT.
Instituut voor Media Auditing
r
o
d
u
c
t
n
i
e
u
w
s
u
Elektrische
meetinstrumenten
Drie nieuwe typen opbouwarmaturen
De Norton Ledizationlijn is uitgebreid met
drie typen opbouwarmaturen, de CRB LED, de
SQC LED en de SQV LED.
De
plafonden
wandarmaturen kennen vele toepassingsmogelijkheden zoals in
zorginstellingen, trappenhuizen, galerijen,
gangen en entrees.
Door de combinatie van
de armaturen met de
gepatenteerde Norton Ledization Module (NLM) is een grote verbetering bereikt ten opzichte van PL-armaturen. Dankzij de geïntegreerde
LED is geen lampwissel meer nodig, zijn de energie- en onderhoudskosten zeer laag en is er een hogere lichtopbrengst.
Spaapen Handelmaatschappij bv
T www.norton.nl
W [email protected]
(0348) 47 17 34
a
Keuzetool voor overspanningsbeveiliging
Met de toevoeging van
de laatst geïntroduceerde producten completeert Conduct Nederland de digitale SPD
selectietool 2014. Door
eenvoudig door te ‘klikken’ in deze tool wordt
het selecteren van een
overspanningsbeveiliging eenvoudig gemaakt; van een eenvoudige selectie van telefonie- of videobeveiliging
tot en met de selectie van een complete gecoördineerde overspanningsbeveiligingsinstallatie. Vanuit de startpagina selecteert u eerst laagspanningverdelers om zodoende eerst de gehele laagspanningsinstallatie te beveiligen. Vervolgens klikt u op Tel/Data/Cai om ook hier de
juiste keuze te maken voor afleiders.
U vindt er tevens complete oplossingen voor het beveiligen van PV-zonnepaneelinstallaties. De SPD selectietool 2014 biedt totaaloplossingen
op basis van de laatste technologie, afkomstig van DEHN+SÖHNE en
gebaseerd op de laatste normen.
Conduct Nederland
T www.conduct.nl
W [email protected]
(0180) 53 11 20
Nieuwe digitale multimeters
Stolwijkstraat 33
NL-3079 DN Rotterdam
I www.hprtechniek.com
T +31(0)10 292 87 87
F +31(0)10 292 87 65
E [email protected]
Infraroodverwarming;
comfortabel
en
duurzaam,
als de zon.
OUTDOOR
INFRAROODVERWARMING
BUITENSHUIS VERWARMEN
Voor het verwarmen op terrassen en veranda`s is de SOLAMAGIC
korte golf infrarood onverslaanbaar. Het is de meest efficiënte
manier van verwarmen. Bovendien heeft de SOLAMAGIC een fraai
design en zijn er diverse accessoires en regeltechniek leverbaar.
Uniek is de mogelijkheid elke gewenste kleur te bestellen en te
combineren met licht en geluid.
WWW.EENWARMTERRAS.NL
a
Jowitherm Nederland BV Specialist in infraroodverwarming | www.jowitherm.nl | [email protected]
#3 april 2014
41
C
o
l
o
Jaargang 9, nummer 3,
april 2014
Verschijnt 8X per jaar
Uitgever
Fair-Media
Jaap Korving
T:
(0570) 67 65 00
F:
(0570) 62 00 11
E:
[email protected]
I:
www.Fair-Media.nl
Hoofdredacteur
Jan van den Broek
T:
(073) 623 42 46
M: (06) 40 88 68 37
E:
[email protected]
Redactieadres
Redactie Elektropraktijk
Postbus 2290
5202 CG ’s-Hertogenbosch
Medewerkers
ErronFotografie, Henk-Jan Hoekjen,
Tom de Hoog, Reinoud de Jager,
Gerrit Tenkink, Marjolein de
Wit - Blok, Astrid Zoumpoulis Verbraeken
Advertentieverkoop
Jaap Korving
T: (0570) 67 65 00
F: (0570) 62 00 11
E: [email protected]
f
o
n
Abonnementen en administratie
Jaarabonnement binnenland: € 79,50
Studententarief: € 25,Losse nummers: € 15,Alle prijzen zijn inclusief verzendkosten
en exclusief 6% BTW. Prijswijzigingen
voorbehouden.
Abonnementen kunnen worden opgegeven bij
Fair-Media
Postbus 281
7400 AG Deventer
Voor informatie over onze leveringsvoorwaarden kunt u terecht op
www.Elektropraktijk.nl.
Grafische Vormgeving
Create-by, Zutphen
Basisvormgeving
heuvelmans ontwerp!
’s-Hertogenbosch
Druk
Drukkerij Veldhuis, Raalte
o.v.v. Vakblad Elektropraktijk.
T:
(0570) 67 65 00
F:
(0570) 62 00 11
E:
[email protected]
ISSN 1873-6556
© 2014 Fair-Media, Deventer
Een abonnement kan op ieder gewenst
tijdstip ingaan en geldt tot wederopzegging, tenzij anders overeengekomen. De minimum looptijd van een
abonnement is één jaar. Partijen kunnen tegen het einde van de abonnementsperiode ieder schriftelijk opzeggen, met inachtneming van een opzegtermijn van twee (2) maanden.
Wij verwerken uw gegevens voor de
uitvoering van de (abonnementen)overeenkomst en om u van informatie
te voorzien over Fair-Media en eventuele zorgvuldig geselecteerde andere
bedrijven.
Indien u geen prijs stelt op deze informatie, kunt u dit schriftelijk melden bij
Fair-Media
Postbus 281, 7400 AG Deventer
Alle rechten voorbehouden
Behoudens de door de Auteurswet 1912
gestelde uitzonderingen, mag niets uit
deze uitgave worden verveelvoudigd
(waaronder begrepen het opslaan in
een geautomatiseerd gegevensbestand en / of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie,
microfilm of op welke andere wijze dan
ook, zonder voorafgaande schriftelijke
toestemming van de uitgever.
Voor het overnemen van een gedeelte
van deze uitgave in bloemlezingen,
readers en andere compilatiewerken op
grond van art. 16 Auteurswet 1912 dient
men zich te wenden tot
Stichting PRO
Postbus 3060
2130 KB Hoofddorp
T:
(023) 799 78 09
I:
www.cedar.nl/pro
Voor het overnemen van een gedeelte
van deze uitgave ten behoeve van
commerciële doeleinden dient u zich te
wenden tot de uitgever.
Hoewel aan de totstandkoming van
deze uitgave de uiterste zorg is besteed,
kunnen eventuele (druk)fouten en onvolledigheden niet worden uitgesloten.
De auteur(s), redacteur(en) en uitgever
aanvaarden dan ook geen aansprakelijkheid voor de gevolgen van eventueel voorkomende fouten en / of onvolledigheden.
www.elektropraktijk.nl
De bij toepassing van art. 16b en 17 Auteurswet 1912 wettelijk verschuldigde
vergoedingen wegens fotokopiëren,
dienen te worden voldaan aan
Stichting Reprorecht
Postbus 3060
2130 KB Hoofddorp
T:
(0900) 202 28 29
I:
www.reprorecht.nl
Advertentie-Index
ABB
omslag 2
ABB
Advitronics
Bals Nederland
Brinkmann & Niemeijer
Calpe
Conduct Nederland
Conta-Clip Nederland
Esylux
38
18
6
30
42
6
30
37
Evenementenhal Hardenberg
Geyer Nederland
omslag 3
8
GIRA
27
Hellermann Tyton
42
Jowitherm
41
Hateha
Hensel
Klemko Techniek
16
Simcas
3
Theben
18
Wera
30
Wildkamp
bijsluiter
8
23
Niko
omslag 4
Advertentie
Q-
serie
ruim
25% r
snelle
Snel. Eenvoudig. Efficiënt: Q-serie!
b u n d elen
EMC
www.jacob-gmbh.de
KABELWARTELS EN TOEBEHOREN
GL
42
#3 april 2014
Tot M110
Hardenberg
9, 10 en 11 december 2014
Venray
17, 18 en 19 maart 2015
De vakbeurs die installatie, industrie en energie met elkaar verbindt
Introductie nieuwe huisstijl
Met veel trots introduceren wij vandaag onze nieuwe huisstijl en het
nieuw logo. In de afgelopen jaren is Elektro Vakbeurs gegroeid naar
een stabiel en betrouwbaar platform voor de gehele wereld van
elektrotechniek. Ook onze toekomstplannen zijn ambitieus, dus wij
vonden het tijd voor een nieuwe, moderne en frisse uitstraling. Het
nieuwe logo straalt kracht en betrouwbaarheid uit. De combinatie van
verschillende elementen in het logo, symboliseren de disciplines
installatie, industrie en energie, die wij met elkaar willen verbinden om
zo een waardevolle vertaalslag te maken naar de beursvloer.
Interesse in deelname?
Neem contact op met
de beursorganisator!
Marit Rothman
T. +31 (0) 523 - 289 844
E. [email protected]
Evenementen
HAL
HARDENBERG
GORINCHEM
VENRAY
Evenementenhal Hardenberg
Evenementenhal Venray
Energieweg 2
7772 TV Hardenberg
T 0523 - 28 98 98
E [email protected]
De Voorde 30
5807 EZ Venray
T 0478 - 51 97 90
E [email protected]
www.evenementenhal.nl
Ons evenement.
UW MOMENT.
Touchscreen
Niko Home Control, de nieuwe elektrische installatie
Niko Home Control is de eerste elektrische installatie waarmee gezinnen actief
energie kunnen besparen. Zo geeft een ecodisplay op elk moment aan hoeveel
energie verbruikt wordt en hebben de componenten slechts een minimum aan
energie nodig. Tegelijkertijd bedienen bewoners de installatie centraal en wonen ze
veiliger en comfortabeler.
Dankzij de inzet van Niko op innovatieve oplossingen krijgen zowel installateurs als
bewoners een installatie met een maximale gebruiksvriendelijkheid en flexibiliteit.
Nu zuinig omgaan met energie zo belangrijk is, zowel voor budget als milieu, is deze
installatie uniek.
Interesse? Schrijf u snel in voor een opleiding. Daarna ondersteunt ons ervaren team
van medewerkers u graag bij de uitwerking van uw project.
PA-378-03
www.niko.nl/nikohomecontrol • tel. 0183-640660 • [email protected]