Transcript somatoforme stoornissen

Van somatoforme stoornissen
naar somatisch symptoom stoornis
Prof. dr. Sako Visser
Universiteit van Amsterdam
Pro Persona GGZ
Het verdwijnen van
hypochondrie
En andere begrepen en onbegrepen
verschillen
Inhoud
• Geen klaagzang over de DSM 5:
vooruitgang (maar ook problemen)
• Overzicht:
– Somatoforme stoornissen DSM-IV-TR
– Somatische symptoom stoornis en aanverwante
stoornissen DSM 5
• Waar zitten de veranderingen
• Conclusies
DSM-IV-TR classificaties van
somatoforme stoornissen
• Hypochondrie
• Stoornis in de lichaamsbeleving: Body
Dysmorphic Disorder (BDD)
• Conversie
• Pijnstoornis
• Somatisatie stoornis
• Ongedifferentieerde somatoforme stoornis
• NAO
DSM-IV-TR
• Onvoldoende somatische verklaring
• Afwezigheid na somatisch onderzoek
• Diagnose per exclusie
DSM 5 classificaties van:
somatic symptom and related disorders
• Somatisch symptoom stoornis
• Ziekte angststoornis
• Conversie stoornis: functioneel
neurologisch symptoomstoornis
• Psychische factoren die somatische
aandoeningen beïnvloeden
Vervolg DSM 5
• Nagebootste stoornis
• Andere gespecificeerde somatisch
symptoomstoornis
• Ongespecificeerde somatisch
symptoomstoornis
De beelden uit de DSM 5
• Prominente aanwezigheid van lichamelijke
klachten (maar: lichamelijke klachten horen bij het
dagelijks leven)
• Dimensioneel:
– Acuut – persisterend
– Licht – matig - ernstig – (zeer ernstig)
DSM 5
• Nadruk op de psychische factoren, minder
op de lichamelijke klachten
• Minder het lichaam-geest dualisme
• Loslaten van onbegrepen en begrepen
lichamelijke klachten
Somatisch symptoom stoornis
(somatic symptom disorder)
• Eén of meer lichamelijke klachten waar de betrokkene
onder lijdt, of die het dagelijks leven in significante mate
verstoren
• Excessieve gedachten, gevoelens of gedragingen
samenhangend met de lichamelijke klachten of de hiermee
gepaard gaande zorgen over de gezondheid, tot uiting
komend in minstens één van de volgende kenmerken:
– Disproportionele en persisterende gedachten over de ernst van de
klachten
– Een persisterende hoge mate van ongerustheid over de gezondheid
of de klachten
– Het excessief veel tijd en energie besteden aan deze klachten of
over de gezondheid
Somatisch symptoom stoornis
• Niet elke afzonderlijk klacht steeds
aanwezig te zijn, maar het hebben van
klacht op zich is wel persisterend ( 6
maanden)
Specificeer
• Met voornamelijk pijn: voorheen
pijnstoornis
• Persisterend: ernstige klachten en
beperkingen
• Dimensioneel: actuele ernst: licht, matig,
ernstig
Belangrijkste classificatie
• Duidelijkheid over psychische factoren en
gedrag
• Gevaar: een vergaarbak van classificaties
• Geen plaats voor de pijnstoornis apart
• Lumpers en splitters
Belangrijkste classificatie
• Overdiagnostiek: lichamelijke klachten
horen bij het dagelijks leven
• Geheel nieuwe onbekende diagnostische
term
• Onderzoekstraditie
Ziekteangst stoornis
(illness anxiety disorder)
• Preoccupatie met het hebben of krijgen van een
ernstige ziekte
• Lichamelijke klachten zijn niet aanwezing, of, als
dit wel het geval is, slechts in lichte mate.
• Er is een hoge mate van angst over de gezondheid
Ziekteangst stoornis
• De betrokkene vertoont excessief
gezondheidsgerelateerd gedrag (controleren) of
maladaptieve vermijding (doktersafspraken,
ziekenhuizen)
• Preoccupatie met ziekt is minstends 6 maanden
• Niet beter verklaard door een andere psychische
stoornis, w.o. somatic symptom disorder
Specificeer
• Zorgzoekende type: (hoog) frequente
medische zorg
• Zorgvermijdende type: vermijdt somatische
zorg: dokters, ziekenhuizen en medische
hulp
Hypochondrie DSM-IV-TR
• A. Preoccupatie met de vrees of opvatting een
ernstige ziekte te hebben, gebaseerd op een
interpretatie van lichamelijke symptomen.
• B. De preoccupatie houdt aan ondanks adequaat
medisch onderzoek en geruststelling
• C. De overtuiging heeft niet de intensiteit van een
waan (zoals bij een waanstoornis, somatisch type)
Een probleem!
Hypochondrie
• Zowel
– somatisch symptoomstoornis
– als ziekte angststoornis
– Schatting: 75% vs. 25 %
• Komende jaren nog de diagnose
Voor- en nadelen
• Ziekte hebben en krijgen
• Adequaat medisch onderzoek in de DSMIV-TR
• Vermijders
• Twee classificaties voor de hypochonderen
• Interpretatie wetenschappelijke studies
Conversie stoornis
functioneel neurologisch symptoomstoornis
• Een of meer symptomen van veranderingen in de
willekeurige motorische of de sensorisch functies
• Uit klinisch onderzoek blijkt dat het symptoom
incompatibel is met een bekende neurologische of
anders somatische aandoening
• Kan niet beter worden verklaard door een andere
somatische of psychische stoornis
• Veroorzaakt significant klinische lijdensdruk of
beperkingen
Specificeer
• Symptoom type: verlamming, tremor,
aanvallen, blindheid etc.
• Acute episode – persisterend
• Met psychische stressor
• Zonder psychische stressor
Voor- en nadelen
• Betere diagnostiek: niet bij exclusie maar
incompatibiliteit
• Acceptabele diagnose voor patiënten
• Maar: voldoet ook aan de somatisch
symptoomstoornis
Psychologisch factoren die somatische
aandoeningen beïnvloeden
• Somatisch symptoom of somatische aandoening is
aanwezig (geen psychische stoornis)
• Psychische of gedragsfactoren hebben een ongunstige
invloed op de somatische aandoening:
– Beloop
– Interfereert de somatische behandeling
– Gezondheidsrisico’s
– Beinvloed de onderliggende pathophyiologie, of
versnellen ontstaan of verergeren
• Niet beter verklaard door een andere psychische stoornis
Specificeer
• Licht – matig - ernstig – zeer ernstig
Nagebootste stoornis (opgelegd
aan zichzelf) (Munchhausen)
• Het voorwenden van lichamelijke of psychische klachten
of verschijnselen, of het doelbewust veroorzaken van
verwondingen of ziekte, waarbij aantoonbaar sprake is van
misleiding
• Presenteert zich tegenover anderen als ziek, gehandicapt of
gewond
• Het misleidend gedrag is evident, ook met de afwezigheid
van externe beloning
• Niet verklaard door andere psychische stoornis, zoals
waanstoornis of psychotische stoornis
Specificeer
• Eenmalige episode
• Recidiverende episodes
Nagebootste stoornis opgedrongen aan
iemand anders (Munchhausen by proxi)
• Het voorwenden van lichamelijke of psychische klachten
of verschijnselen, of het doelbewust veroorzaken van
verwondingen of ziekte bij een ander, waarbij aantoonbaar
sprake is van misleiding
• Presenteert een ander (slachtoffer) tegenover anderen als
ziek, gehandicapt of gewond
• Het misleidend gedrag is evident, ook met de afwezigheid
van externe beloning
• Niet verklaard door andere psychische stoornis, zoals
waanstoornis of psychotische stoornis
Voor- en nadelen
• Logisch verwante stoornis
• Merkwaardig: ook nagebootste psychische
stoornis
Anders gespecifieerde somatische
symptoom stoornis
• Kortdurende somatisch symptoomstoornis
• Kortdurende ziekte angststoornis
• Ziekte angststoornis zonder excessief
gezondheidsgerelateerd gedrag
• Pseudokyesis: schijnzwangerschap
Ongespecificeerde somatisch
symptoom stoornis
• Zo min mogelijk gebruiken
• Niet volledig voldoen aan de criteria
Obsessief compulsieve
stoornissen
• Obsessief compulsieve stoornis
(dwangstoornis)
• Hoarding: verzamelstoornis
• Body dismorphic disorder (BDD):
morfodysfore stoornis
• Skinpicking; huidpulstoornis
• Trichotillomanie
Body dismorphic disorder (BDD)
• Preoccupatie met vermeende onvolkomenheid van
het uiterlijk, wat niet observeerbaar is voor
anderen
• Repetitief gedrag (spiegel, verzorging,
geruststelling) of mentaal gedrag (vergelijken)
• Significant lijden of beperkingen
• Geen andere psychische stoornissen, zoals
eetstoornissen
Specificeer
• Musculodysfore stoornis: (gespierde
mannen)
• Realiteitsbesef:
– Goed of redelijk
– Gering
– Ontbrekend /waanovertuigingen
Terecht of onterecht
• Lichaam om de voorgrond
• Wel dwangmatig
• Ook sociaal fobisch.
Samenvattend
• Vooruitgang: eenduidig lichamelijk
klachten als overkoepelend
• Vooruitgang: meer nadruk op de psychische
factoren
• Dimensioneel: nog halfslachtig
• Risico: brede classificatie als vergaarbak en
overdiagnostiek. Advies: diagnostiek door
klinisch ervaren professionals.
Samenvattend
• Ongedifferentieerde somatoforme stoornis
past niet altijd binnen de somatische
symptoom stoornis
• Interpretatie van wetenschappelijk
onderzoek, m.n. hypochondrie, pijnstoornis
• Nog onduidelijk zijn de consequenties voor
de behandeling (lumpers zien hier wel
toekomst in
Dank u wel!