Achtergrond richtlijn hemodialyse (volwassenen)

Natrium- en vochthuishouding

Inhoud

1.

2.

3.

4.

5.

Inleiding Relatie natrium – vocht Vochtbalans Vocht in de voeding Literatuur

Nota bene:

Deze Achtergrond richtlijn HD Natrium- en vochthuishouding zal nog worden geïntegreerd in de Position Paper hemodialyse Interdialytic Weight Gain (IDWG).

1.

Bij verlies van urineproductie is een vochtbeperking noodzakelijk om toename van extracellulair volume en hypertensie te voorkomen. De toegestane hoeveelheid drinkvocht is afhankelijk van de restdiurese. Het goed naleven van de vochtbeperking lukt over het algemeen alléén als gelijktijdig een natriumbeperking wordt toegepast. Wees daarbij alert op de hoeveelheid natrium in medicijnen en dialysaat.

Inleiding

De nier zorgt voor het handhaven van de vochtbalans in het lichaam door de uitscheiding van zout en vocht. Als de patiënt start met dialyseren is er meestal nog urineproductie, maar dit zal geleidelijk afnemen. Een grote groep patiënten heeft op den duur geen eigen diurese meer. Bij een progressief verlies van diurese is een natrium- en vochtbeperking noodzakelijk om toename van het extracellulair volume, hypertensie en excessieve IDWG (Interdialytic Weight Gain) te voorkomen bij anurische en oligurische dialysepatiënten. Hypertensie komt voor bij 70 tot 75% van de hemodialysepatiënten. gewichtstoename van een patiënt tussen 2 dialyses te beperken tot 2-2,5 kg of 4-4,5% van het droog gewicht. Dit komt de bloeddruk ten goede en kan als resultaat hebben dat antihypertensiva verminderd of zelfs gestopt kunnen worden. over de hoeveelheden perspiratie- en oxidatievocht.

2.

Relatie natrium -vocht

[1] [3] Streven is om de Bij een overvulde patiënt zal tijdens de dialyse in korte tijd veel vocht onttrokken worden, waardoor een verhoogd risico op hypotensieve krampen ontstaat. Dit risico neemt toe als de patiënt voor de dialyse antihypertensiva heeft ingenomen. Een patiënt die te veel aankomt tussen twee dialyses krijgt het advies minder te drinken. De toegestane hoeveelheid vocht per patiënt is afhankelijk van de restfunctie van de nieren. Als er nog urineproductie is mag deze hoeveelheid vocht extra genomen worden. Daarnaast is er vochtverlies via huid, longen en ontlasting. Ook wordt vocht opgenomen door vrijkomend oxidatiewater ten gevolge van de stofwisseling. In de literatuur is geen eenduidigheid Er bestaat een directe relatie tussen vochtinname en natriuminname. Door vermindering van de natriuminname naar 80-100 mmol (5-6 gram zout, 2000-2400 mg natrium) per dag wordt de dorstprikkel van de patiënt verminderd. Dit verbetert de compliance t.a.v. de vochtbeperking en verlaagt de IDWG. Behalve voeding kunnen ook medicijnen en het Natrium- en vochthuishouding - versie 3, 11/2014 – status definitief - geldig tot 2017 Eindverantwoordelijk : DNN WG richtlijnen Contactperso(o)n(en) : Sophie Luderer, diëtist nierziekten Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Nijmegen Goedgekeurd door : DNN WG richtlijnen, met instemming van NfN kwaliteitscommissie Afdrukdatum : 22-11-2014 Pagina 1 van 3

dialysaat een belangrijke bron van natrium zijn. Bij de inschatting van de natriuminname dient deze hoeveelheid natrium meeberekend te worden.

3.

Vochtbalans

In tabel 1 staat de berekening van de vochtbalans bij normale lichaamstemperatuur volgens Krause in Food Nutrition and diet therapy (vocht in ml).

Vocht opname Per 24 uur Vocht uitscheiding Per 24 uur

Oxidatiewater van het metaboliseren van de voeding 200 ml Water in ontlasting 100 ml Voeding Dranken incl. yoghurt, vla Variabel Variabel Urine Dialyse Variabel Variabel

Totaal opname

Tabel 1 berekening vochtbalans In tabel 2 staan rekenvoorbeelden van een vochtbalans per 24 uur bij een anure patiënt die 3 keer per week dialyseert. Aantal dagen tussen twee dialyses (interdialytische periode) Maximale gewichtstoename (IDWG) tussen 2 dialyses Vocht uitscheiding door het lichaam opgeteld met vochtonttrekking met dialyse per 24 uur Totaal van vocht uitscheiding verminderd met vocht opname door het lichaam (200 ml oxidatievocht) per 24 uur Maximaal toegestaan Drinkvocht per 24 uur, waarbij vaste voeding ± 450 ml levert (zie hieronder) Als er nog verlies met urine is mag deze hoeveelheid bij deze getallen opgeteld worden 3 dagen 2 dagen 3 dagen 2 dagen 2 kg = 2000 ml 2 kg = 2000 ml 1,5 kg = 1500 ml 1,5 kg = 1500 ml 200 ml Perspiratieverlies via huid longen

Totaal uitscheiding

800 ml + (2000 ml : 3) = ± 1500 ml 800 ml + (2000 ml : 2) = ± 1800 ml 800 ml + (1500 ml : 3) = ± 1300 ml 800 ml + (1500ml : 2) = ± 1550 ml 1500 ml - 200 ml = 1300 ml 1800 ml -200 ml = 1600 ml 1300 ml -200 ml = 1100 ml 1550 ml - 200 ml = 1350 ml 350 ml 350 ml 800 ml 1300 ml – 450 ml = 850 ml 1600 ml - 450 ml = 1150 ml 1100 ml – 450 ml = 650 ml 1350 ml - 450 ml = 900 ml Tabel 2 berekening vochtbalans bij anurie Natrium- en vochthuishouding - versie 3, 11/2014 – status definitief - geldig tot 2017 Eindverantwoordelijk : DNN WG richtlijnen Contactperso(o)n(en) : Sophie Luderer, diëtist nierziekten Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Nijmegen Goedgekeurd door : DNN WG richtlijnen, met instemming van NfN kwaliteitscommissie Afdrukdatum : 22-11-2014 Pagina 2 van 3

4.

Vocht in de voeding

Voorbeeldberekening vocht uit een warme maaltijd + gebruik van 1 stuk fruit [2] 100 gram vlees 2 lepels jus (50 ml) : : 70 ml 50 ml 3 opscheplepels groente (150 gram) 3 aardappelen (150 gram) totaal 1 stuk fruit (120 gram) : : : : 135 ml 115 ml 370 ml 100 ml totaal

5.

1.

Literatuur

Fouque, D.

et al.

: 470 ml (2007). EBPG Guideline on Nutrition,

Nephrology Dialysis

2.

Transplantation, 22(

Suppl 2), ii45-ii87.

Nederlands Voedingsstoffenbestand (NEVO Online). (2011). Geraadpleegd op 30 december 2012, van http://nevo-online.rivm.nl/ProductenZoeken.aspx 3.

Tuccillo, S. et al. (2005). Hypertension in patients on hemodialysis: the role of salt intake.

Giornale Italiano Nefrologia, 22

(5), 456-465.

Natrium- en vochthuishouding - versie 3, 11/2014 – status definitief - geldig tot 2017 Eindverantwoordelijk : DNN WG richtlijnen Contactperso(o)n(en) : Sophie Luderer, diëtist nierziekten Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Nijmegen Goedgekeurd door : DNN WG richtlijnen, met instemming van NfN kwaliteitscommissie Afdrukdatum : 22-11-2014 Pagina 3 van 3