Transcript Avrupa Birliği ve Türkiye Ekonomisi Doç. Dr. Utku UTKULU Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü Utku Utkulu&Aydın Arı

Avrupa Birliği ve
Türkiye Ekonomisi
Doç. Dr. Utku UTKULU
Dokuz Eylül Üniversitesi
İİBF İktisat Bölümü
Utku Utkulu&Aydın Arı
Sunum Planı







Entegrasyon Sürecinde Türkiye
AB-Türkiye: Kısa Tarihçe
AB’nin Kurumları
Gümrük Birliği
Ekonomik ve Parasal Birlik (EPB)
AB’nin Genişlemesi
AB-Türkiye İlişkisinde Mevcut Durum
Utku Utkulu&Aydın Arı
Entegrasyon Sürecinde Türkiye




Uluslararası Ekonomik
Entegrasyon
Dünya Ticaretinin
Serbestleştirilmesi
Gümrük Birliği
Avrupa Birliği
Utku Utkulu&Aydın Arı
Uluslararası Ekonomik Entegrasyon





Ulus-devletlere ait ekonomik birimler
arasındaki ayrımcılığı ortadan kaldırmaya
yönelik önlemler alınması sürecidir.
Ayrımcılığa son verilerek belli bir bölgede
ticaretin serbestleştirilmesi hedeflenir.
Entegrasyon işbirliğinden farklıdır:
İşbirliği, ayrımcılığı azaltmayı,
Entegrasyon, ayrımcılığı ortadan
kaldırmayı hedefler.
Utku Utkulu&Aydın Arı
Ayrımcılığı Ortadan Kaldırmaya Yönelik Önlemler

Gümrük tarifelerinin,

Tarife dışı araçların ortadan kaldırılması;

Vergilerin,

Para ve Maliye Politikalarının uyumlulaştırılması;

Ortak politika ve karar mekanizmalarının
oluşturulmasıdır.
Utku Utkulu&Aydın Arı
Entegrasyonda en temel özellik;

Ticaretin serbestleştirilmesidir.

Üretim faktörlerinin serbest dolaşımını da kapsar.

Mal ve faktör hareketleri üzerinde, coğrafi uzaklık ve
ulaştırma masraflarının yüksekliği gibi engellerden çok
devletlerin uyguladığı ayrımcılıkların ortadan
kaldırılması önemlidir.

Entegrasyon, dünya ticaretinin serbestleştirilmesinden
farklıdır.

Entegrasyon, küreselleşmeden (globalizasyon) farklıdır.
Utku Utkulu&Aydın Arı
Entegrasyon Türleri (Aşamaları)







Tercihli Ticaret Anlaşmaları
Serbest Ticaret Bölgesi
Gümrük Birliği
Ortak Pazar
Ekonomik ve Parasal Birlik
Tam İktisadi Bütünleşme
Politik Bütünleşmeler
Utku Utkulu&Aydın Arı
Dünya Ticaretinin Serbestleştirilmesi



II. Dünya Savaşından sonra oluşan yeni
ekonomik düzenin temel hedefidir.
Temel dayanağı, 1948’de yürürlüğe giren
Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel
Anlaşmasıdır (GATT).
Uruguay Round (1986-1994) sonrası GATT’a
imza atmış ülke sayısı 125’tir; Türkiye de
bunlardan biridir.
Utku Utkulu&Aydın Arı
GATT’ın Temel İlkeleri






Ticarette ayrım yapmama
Ulusal ekonomiyi dış rekabetten koruma
amacı olarak yalnızca tarifelerin
kullanılabilmesi
Karşılıklı ödün ilkesi
Ticari anlaşmazlıklarda arabuluculuk
Haksız rekabete karşı önlemler
1995’den itibaren GATT’ın yerini Dünya
Ticaret Örgütü almıştır.
Utku Utkulu&Aydın Arı
AB-Türkiye: Kısa Tarihçe







31 Temmuz 1959’da “ortak üye” başvurusu.
12 Eylül 1963 Ankara Anlaşması
25 Aralık 1976’da Türkiye tek taraflı olarak
yükümlülüklerini dondurdu.
30 Haziran 1980’de Topluluk Türkiye’ye ek
tavizler vermeyi kabul etmiş fakat Askeri
Müdahaleden sonra ilişkiler yavaşladı.
16 Eylül 1986’da Ortaklık Konseyi toplandı.
14 Nisan 1987 Tam üyelik başvurusu
1 Ocak 1996 Gümrük Birliği’nin başlaması
Utku Utkulu&Aydın Arı
AB’nin Kurumları

AB Konseyi (Zirvesi):

AB Bakanlar Konseyi: Yasama ve Karar alma organıdır.
AB Komisyonu: Üye devletlerce atanan 20 üyeden oluşur.

Topluluk üyesi ülkelerin Devlet
Başkanları’nın 6 ayda bir yaptıkları Zirve Konferansları sonucunda
“de facto” ortaya çıkmıştır.
Almanya, Fransa, İngiltere, İspanya ve İtalya’nın 2’şer, diğer
devletlerin 1’er üyesi vardır. Yürütme Organıdır.

Avrupa Parlamentosu: Komisyon ve Konsey arasında
paylaşılmış yasama ve yürütme yetkilerinin demokratik biçimde
denetlenmesi amacıyla kurulmuştur.


Adalet Divanı: Yüksek Yargı organıdır.
Avrupa Hesap Mahkemesi (Sayıştay): Mali denetim
yapar.
Utku Utkulu&Aydın Arı
Gümrük Birliği
Türkiye AB ile birlikte şunları uygulamaktadır:
- Ortak gümrük tarifesi
- İthalatta ortak kurallar
- Dampingli ithalata karşı korunma
- Sübvansiyonlu ithalata karşı korunma
- Miktar kısıtlamalarının yönetimi
- Haksız ticari uygulamalara karşı Topluluk haklarının
korunması
- Ticari markaların korunması, çeşitli standart ve teknik
şartlara ilişkin düzenlemeler, tekstilde özel
düzenlemeler
- İhracatta ortak kurallar
- Resmi destekli ihracat kredileri
Utku Utkulu&Aydın Arı
Gümrük Birliklerinin Ekonomik Etkileri



Statik Etkiler

Ticaret yaratıcı
Ticaret saptırıcı








Utku Utkulu&Aydın Arı
Dinamik Etkiler
İçsel Ekonomiler
Dışsal ekonomiler
Rekabetin
yoğunlaşması
Teknolojik gelişme
Yatırımlarda artış
Risk ve belirsizliklerin
azalması
Döviz rezervlerinin
artışı
Sanayileşme hızının
artışı
Gümrük Birliği’nin Türkiye
Ekonomisine Etkileri








Dış denge üzerine etkileri
İhracata yönelik sanayi dallarına etkileri
KOBİ’lere etkileri
Teşvik politikalarına (yatırım, ihracat)
etkileri
Tarım sektörüne etkileri
Verimliliğe etkileri
Kamu sektörü dengesine etkileri
Rekabete etkileri
Utku Utkulu&Aydın Arı
Ekonomik ve Parasal Birlik


Avrupa Birliği açısından Ekonomik ve Parasal
Birlik (EPB), kişilerin malların, hizmetlerin ve
sermayenin serbest dolaşımının yanı sıra,
milli paralar arasında kesin olarak tespit
edilmiş sabit kurlar ve nihayet tek bir para
biriminin kabulü anlamına gelmektedir.
Bu amaçlara ulaşmak için gerekli olan ortak
para politikası, ekonomik politikaların
yakınlaştırılması ve başta maliye politikası
olmak üzere birçok alanda uyum sağlanması
öngörülmektedir.
Utku Utkulu&Aydın Arı
EPB’nin koşulları







Mal, hizmet, sermaye ve emeğin serbest
dolaşımı sağlanmalıdır,
Ortak gümrük tarifesi uygulamaya konulmalıdır,
Üyeler arasında döviz kuru birliği
gerçekleştirilmelidir,
Ortak ekonomik ve parasal politikalar
uygulanmalıdır,
Asgari seviyede mali bütünleşmeye gidilmelidir,
Üçüncü ülkelere karşı ortak para politikaları
izlenmelidir,
Ortak bir merkez bankası kurulmalıdır.
Utku Utkulu&Aydın Arı
EPB’ye katılmak için:



Birliğe katılan bütün üye ülke para
birimlerinin tam konvertibilitesinin
sağlanması,
Sermaye hareketlerinin tam
liberalizasyonu ile bankacılık ve diğer mali
piyasaların entegrasyonu,
Paraların değerindeki dalgalanma
marjlarının kaldırılması ve kurların geri
dönülmez biçimde sabitleştirilmesi
gerekmektedir.
Utku Utkulu&Aydın Arı
Gümrük Birliği ve EPB
 Gümrük Birliğinde, üye
ülkeler kendi
aralarında gümrük
tarifelerini sıfırlar, 3.
ülkelere karşı ise ortak
bir gümrük tarifesi
uygular.
 Gümrük Birliği kısmi
bir anlaşma olup
EPB’nin aşamasıdır.
Utku Utkulu&Aydın Arı
 EPB’de malların ve üretim
faktörlerinin serbest dolaşımı ve
ekonomik-mali politikaların
uyumu söz konusudur.
 EPB para ve mali istikrarı
amaçladığı için üye ülkelerin
ekonomik ve mali politikaları
disiplin edici özelliği vardır.
 EPB’de gelirin tekrar ve adil
dağılımı amaçlandığından, zayıf
ülkelerin EPB’ye girmeleri daha
avantajlıdır.
 EPB, AB’ye tam üyelik için
olmazsa olmaz bir kriterdir.
EPB’ye katılmanın etkileri


OLUMLU ETKİLER
Mikroekonomik Etkiler
İşlem Maliyetlerinin Ortadan
Kaldırılması
Döviz Kuru Belirsizliğinin
Ortadan Kalkması






Makroekonomik Etkiler
Enflasyon ve Faiz Oranlarındaki
Gelişmeler
Birlik Rezerv Politikasının
Değişmesi
Sermaye Piyasalarının Gelişmesi
Utku Utkulu&Aydın Arı


OLUMSUZ ETKİLER
Talep şokları karşısında üye ülke
ekonomilerinin ayarlanma
sorununun oluşması.
Üye ülkelerin farklı enflasyonişsizlik oranı seçimlerinin
yaratacağı eşitsizlik.
İşgücü piyasalarının merkezleşme
derecelerine bağlı olarak nominal
ücretlerde artış yaratması
Büyüme hızı yüksek ülkelerde
refah kaybına yol açması.
Bütçe açıklarının finansmanı
yöntemlerinin yaratacağı refah
kaybı.
EPB’nin Türkiye Ekonomisine
Muhtemel Etkileri
Türkiye’nin doğrudan etkilenecek
olmasının nedenleri:


Türkiye toplam ithalatının % 43’ünü, ihracatının
% 39’unu euro bölgesi ülkeleri ile yapmaktadır.
Gelen turistlerin, yabancı sermayenin, işçi
dövizlerinin büyük bölümü AB kökenlidir.
Halihazırda bir GB anlaşması mevcuttur. Uyum
çalışmalarının büyük kısmı gerçekleşmiş
durumdadır.
Utku Utkulu&Aydın Arı
EPB’nin Türkiye Ekonomisine
Muhtemel Etkileri



Dolaylı etkiler

AB ile ekonomik ve ticari
ilişkilerin yoğunluğundan
dolayı görülebilecek
etkilerdir.
AB ülkelerinde faizlerin
düşmesi, yatırımların
artması, büyümenin
hızlanması gibi beklentiler
Türkiye’yi olumlu
etkileyecektir.






Utku Utkulu&Aydın Arı
Dolaysız etkiler
Euro, Türkiye’de izlenen para
ve döviz kuru politikalarında
değişiklik yapılmasını
gerektirecektir.
Euronun döviz rezervleri
içindeki payı artacaktır.
Dış ticarette euro ile
işlemlerin payı artacaktır.
Fiyat istikrarını ve
makroekonomik istikrarı
sağlamak zorunlu hale
gelecektir.
Euro cinsinden borçlanma
maliyetleri azalacaktır.
Firmaların rekabet güçlerinin
gerçek değerini ortaya
çıkaracaktır.
AB’nin Genişlemesi
















Üye Ülkeler
Almanya
Avusturya
Belçika
Fransa
İspanya
İngiltere
İrlanda
İtalya
Hollanda
Danimarka
İsveç
Lüksemburg
Finlandiya
Portekiz
Yunanistan














Aday Ülkeler
Macaristan
Polonya
Romanya
Slovakya
Letonya
Estonya
Litvanya
Bulgaristan
Çek Cumhuriyeti
Slovenya
Malta
Güney Kıbrıs Rum Kesimi
TÜRKİYE
Utku Utkulu&Aydın Arı
AB’de genişleme stratejisi
Aday Ülkeleri Tek Paraya Götürecek Sürecin Aşamaları
1.
Adaylık Aşaması
Kopenhag Kriterlerine Uyum
İşleyen bir piyasa ekonomisinin varlığı
Birlik içindeki rekabet baskısı ve piyasa güçleriyle
mücadele etme kapasitesi
EPB ile ilgili mevzuata uyum
MB bağımsızlığı ve fiyat istikrarı hedefi
Bankacılık düzenlemeleri
Mali piyasalar ile ilgili düzenlemeler
Sermayenin serbest dolaşımı
2. Üyelik Aşaması
Maastricht Kriterlerine uyum
İstikrar ve Büyüme Paktı’nın koşullarına uyum
3. Euro Aşaması
Utku Utkulu&Aydın Arı
AB Laeken Zirvesi
(14-15 Aralık 2001)


Laeken Zirve Sonuç Bildirisine eklenen AB’nin Geleceğine İlişkin
Bildiride, iki Dünya Savaşı’nın ardından barışın sürekliliğinin
sağlanması yönünde AB’nin ilerleme kaydettiği, ayrıca ekonomik
bütünleşmesini tamamladığı belirtilmiştir.
10 yıl önce Maastricht Antlaşması ile ortaya koyulan siyasi
bütünleşme hedefini gerçekleştirme yönünde sosyal politika,
istihdam, mülteciler ve göç politikası, polis ve adli işbirliği, dış
politika gibi alanlarda emin adımlarla ilerlediği ifade edilmiştir.
Buna göre bütünleşmenin temel göstergelerinden biri olan tek
paranın fiili olarak uygulamasının ise 2002 Ocak ayından itibaren
başlatılacağı bir kez daha teyid edilmiştir.
Utku Utkulu&Aydın Arı
Laeken Zirvesi’nde ele alınan konular


Euro’ya geçiş (1 Ocak 2002’den itibaren)
Genişleme [2004 yılında gerçekleştirilmesi düşünülen ve Avrupa’nın Geleceği’nin
tartışılacağı bir sonraki Hükümetlerarası Konferansa ilişkin hazırlıkların mümkün
olduğu ölçüde geniş ve şeffaf şekilde gerçekleşmesi amacıyla bir Konvansiyon’un
oluşturulması kararı alınmıştır]

Birlik İçerisinde Yetki Alanlarının Yeniden Paylaşımı ve
Tanımlarının Yapılması [Birliğin Araçlarının Basitleştirilmesi; Birlik İçinde
Daha Fazla Demokrasi, Şeffaflık ve Etkinlik; Avrupa Vatandaşları İçin Bir Anayasa]

Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası (AGSP)[Bildiride askeri
imkan ve yeteneklerinin geliştirilmesinin Avrupa ordusunun oluşturulması anlamına
gelmediği vurgulanmıştır. AB’ye üye olmayan NATO ülkelerinin ve AB’ye aday diğer
ülkelerin askeri ve diğer güvenlik birimleri açısından Avrupa imkan ve yeteneklerinin
arttırılması niyetiyle önemli katkıda bulundukları üzerinde durulmuştur.]
Utku Utkulu&Aydın Arı
Genişlemenin Avrupa Para Birliği
(APB) üzerine etkileri




Ekonomilerin asimetrik şoklardan farklı
düzeylerde etkileneceği öne
sürülmektedir.
APB’nin güvenilirliğini artırabilmek için
giriş koşulları ağırlaştırılmıştır.
Bazı ülkelerin euro alanına katılmadan
APB’ye katılması düşünülmektedir.
Birliğin zayıf ülkeleri, Yapısal Fon’dan,
Uyum Fonu’ndan ve Ortak Tarım
Politikası’ndan elde ettikleri kaynaklardan
vazgeçmek istememektedirler.
Utku Utkulu&Aydın Arı
Genişlemenin Faydaları




Avrupa kıtasında politik istikrar, demokrasi ve
insan haklarının güvenceye alınması.
500 milyondan fazla tüketiciyi kapsayan bir iç
Pazar, mal ve hizmetlerin serbestçe
dolaşabildikleri bir alan. Pek çok farklı kural ve
yönetmelik yerine AB standartları.
Çevre kirliliği, örgütlü suçlar, yolsuzluk, yasadışı
mal ve insan trafiği gibi sorunlarla mücadele
yeteneğinin artması.
Aday ülkelerin yaşam standartlarının artması,
küresel rekabet gücü kazanmaları. Üye ülkelerde
daha fazla iş, daha fazla vergi geliri, sosyal
güvenliğe daha fazla kaynak.
Utku Utkulu&Aydın Arı
AB-Türkiye İlişkisinde Mevcut Durum




Helsinki Avrupa Konseyi toplantısında Türkiye’nin AB
tam üyeliğine adaylık statüsünün tanınmasından sonra
Türkiye için hazırlanan ilk kapsamlı rapor Aralık 2000
tarihli Nice Avrupa Konseyi’ne sunulmuştur
15-16 Haziran 2001 tarihli Göteborg Avrupa Konseyi,
Helsinki’de alınan kararların Türkiye’yi AB’ye daha fazla
yakınlaştırdığını ve Türkiye’nin Birliğe üyelik amacına
yeni bir boyut kazandırdığını belirtmiştir.
Konsey Katılım Ortaklığı Belgesini 8 Mart 2001 tarihinde
resmen onaylamıştır.
Türk hükümeti 19 Mart 2001 tarihinde Ulusal Programı
onaylamıştır.
Utku Utkulu&Aydın Arı
Türkiye’nin yerine getirmesi
gereken kriterler








Kısa vadede makro ekonomik istikrarın sağlanması
Orta vadede ekonomik gelişemeye sağlam temeller
oluşturulması
Tarım, bankacılık ve kamu sektöründe kapsamlı
yapılanmaya gidilmesi
Eğitim, sağlık, sosyal hizmet ve altyapı çalışmaları için
bütçenin düzenlenmesi
Şeffaflık sağlanması, kara para aklamaya karşı
mücadelenin sürdürülmesi
Alkol ve tütünde kamu tekelinin değerlendirilmesi
Belgelendirmede AB kıstaslarına uyum sağlanması
Siyasi kriterlere uyum sağlanması
Utku Utkulu&Aydın Arı
Maastricht Kriterleri




Enflasyon oranı için referans değer:
Enflasyonda en iyi başarıma sahip üç ülkenin
ortalamasına 1.5 puan eklenmesi ile elde
edilir.
Faiz oranı için referans değer: En iyi
başarıma sahip üç ülkenin ortalamasına 2
puan eklenmesi ile elde edilir.
Bütçe açığı/GSYİH oranı: % 3’ü
geçemeyecektir.
Kamu borçları/GSYİH oranı: % 60’ı
geçemeyecektir.
Utku Utkulu&Aydın Arı
TÜRKİYE
birim
1996
1997
1998
1999
2000
%
7,0
7,5
3,1
-4,7
7,2
-6,1
Yıllık ortalama
%
80,4
85,7
84,6
64,9
54,6
54.4
Aralık ayı1
%
79,8
99,1
69,7
68,8
39,0
68,5
%
6,7
6,5
6,8
7,6
6,6
6,9
Haziran
Bütçe dengesi
GSYİH oranı
-8,4
-13,4
-11,9
-21,8
-11,0
-29,7
oc-eylül
Cari işlemler dengesi
GSYİH oranı
-1,4
-1,4
1,0
-0,7
-4,9
0,8
Oc-hz
Cari işlemler dengesi
Milyon euro
-1945
-2333
1766
-1276
-10574
288
Oc-kası
%
171,2
155,9
156,1
199,6
210,2
Milyon euro
52797
64308
67583
80196
108865
135935
Oc-eylü
GSYİH oranı
0,4
0,4
0,5
0,4
0,5
2,6
Oc-hz
m.euro
576
712
837
735
1063
1874
Oc-hz
Reel GSYİH büyümesi
2001 en son veri
Oc-eylül
Enflasyon Oranı (TÜFE)
Yıl sonu işsizlik oranı (ILO tanımı)
Dış borç
borç/ihracat oranı
brüt dış borç
Doğrudan yabancı yatırımlar
ödemeler dengesi
Utku Utkulu&Aydın Arı
Maastricht Uyum Kriterleri Açısından Üye Ülkelerin
ve Türkiye’nin Durumu
Enflasyon oranı
1998
Almanya
0,6
Fransa
0,7
İtalya
2
İspanya
1,8
Hollanda
1,8
Belçika
0,9
Avusturya
0,8
Lüksemburg
1
Finlandiya
1,4
Portekiz
2,2
İrlanda
2,1
EURO Alanı
1,2
Danimarka
1,3
İngiltere
1,5
İsveç
1
Yunanistan
4,5
AB 15
1,3
Türkiye
69,7
En iyi üç
0,7
Referans
2,2
1999
0,6
0,6
1,7
2,2
2
1,1
0,5
1
1,3
2,2
2,5
1,1
2,1
1,3
0,6
2,3
1,2
64,9
0,6
2,4
Bütçe Açığı/GSYİH
2000
1998
1999
1,2
-2,1
-1,6
1,1
-2,9
-2,1
1,8
-2,7
-2,2
2,2
-1,8
-1,4
2,2
-0,9
-1,3
1,2
-1,3
-1
1,1
-2,1
-2,2
1,2
2,1
2,2
1,9
1,4
3,5
2,5
-1,5
-1,3
2,5
2,3
2,9
1,5
-2
-1,6
2,2
0,9
3
1,5
0,2
-0,6
1,5
2,3
1,9
1,9
-2,4
-1,9
1,5
-1,5
-1
39
-7,2
-10,6
1,1
2,6
-3
-3
Devlet Borçları/GSYİH
2000
1998
1999
-1,2
61,1
61,8
-1,7
58,8
59,4
-1,7
118,7
117,5
-0,8
65,1
64
-1
67,5
65,2
-0,7
118,2
116,3
-2,6
63
63,2
2,1
6,9
7,1
4,1
49,7
43,2
-1,2
57,8
56,1
3,1
49,5
47
-1,2
73,5
73,1
2,6
58
54,8
-1,2
48,7
46,1
2,2
74,2
69,5
-1,6
106,3
104,5
-0,6
69,6
68,6
-11,5
43
75
-3
60
60
Uzun dönem faiz
2000
1998
1999
61,3
4,6
5
59
4,7
5,1
114,7
4,9
5,2
62
4,8
5,2
61,6
4,7
5,1
112,9
4,8
5,2
63,2
4,3
5,3
7,2
38,3
4,8
5,2
54,6
4,9
5,4
39,3
4,8
5,3
71,5
4,6
5
51,2
4,9
5,4
42,1
5,5
5,2
61,7
5
5,6
103
8
6,5
66,3
5
5,3
80
115,5
109,5
60
2000
6
6,1
6,2
6,2
6,1
6,2
6,1
6,2
6,3
6,2
6,1
6,2
6,4
6,3
6,4
6,2
39,3
Utku Utkulu&Aydın Arı
Kopenhag Kriterleri
21-22 HAZİRAN 1993 tarihinde Kopenhag’da toplanan
Avrupa Birliği Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesinde
bir takım ekonomik ve siyasi kriterler belirlenmiştir:









Siyasi Kriterler
Demokrasinin ve demokrasinin devamını sağlayan kurumların istikrarı
İnsan Hakları
Azınlıklara saygı gösterilmesi ve korunması
Hukukun üstünlüğü
Ekonomik Kriterler
Etkin işleyen bir serbest piyasa ekonomisinin varlığı
Birlik içindeki piyasa güçleri ile rekabet edebilme ve rekabetçi baskıya
uyum sağlama kapasitesi
Ekonomik ve Parasal birliğe geçiş ölçütlerine uyumdur.
Utku Utkulu&Aydın Arı
Kopenhag Kriterleri açısından
değerlendirme
İşleyen bir piyasa ekonomisinin varlığı






2000 yılının büyük bir kısmındaki güçlü büyümeden sonra Kasım
2000 finansal krizinden bu yana ekonomik faaliyetler
küçülmektedir.
Kasım 2000 ve Şubat 2001’de yaşanan finansal karışıklık
nedeniyle faizlerdeki ve tüketici fiyatlarındaki yüksek artış,
harcanabilir reel geliri ve tüketici güvenini azaltmış ve bu durum
talep artışı ile piyasada yaşanan canlılığı aniden durdurmuştur.
İşsizlik 2001 yılında artmaya devam etmiştir.
Enflasyonist baskı yeniden canlanmıştır
Krizden sonra para politikası daha uyumlu hale gelmiş, faiz
oranlarında ise keskin bir yükselme gözlenmiştir.
Şubat ayında başlayan dalgalı kurdan bu yana Türk Lirası
%50’den fazla değer kaybına uğramıştır. Son aylarda TL değer
kazanmaktadır.
Utku Utkulu&Aydın Arı






Kamu Sektörü Borçlanmasını da içerecek bir kamu kesimi
faiz dışı fazlası oluşturulması gerekmiştir.
Faiz ödemeleri diğer harcama kategorilerini dışlamaktadır.
Cari işlemler dengesi paranın değer kaybından sonra gözle
görülür şekilde bir iyileşme kaydetmiştir.
Kamunun üretimdeki rolü halen önemini korumaktadır ve
özelleştirmedeki ilerleme yavaştır.
Mülkiyet hakları da dahil olmak üzere yasal altyapı
mevcuttur. Ancak kanunların ve sözleşmelerin yerine
getirilmesinde bazen zorluklar yaşanmaktadır.
Mali sektör halen yeniden yapılanma altındadır ve bu
nedenle verimli yatırımlara yeterli mali kaynak
aktaramamaktadır.
Utku Utkulu&Aydın Arı
Birlik içindeki rekabet baskısı ve piyasa güçleriyle
mücadele etme kapasitesi








Beşeri ve fiziki sermayenin kompozisyonu kalite ve bölgesel dağılım
açısından çok heterojen olup acil iyileştirmeye gereksinim duymaktadır.
Fiziki sermayenin kalitesi çok heterojen olup önemli verimlilik
farklılıklarına yol açmaktadır.
İşgücü piyasasına yönelik politikanın geliştirilmesi gerekmektedir.
Brüt sabit sermaye formasyonu çok dalgalıdır.
Yabancı doğrudan yatırımlar konusundaki liberalizasyonun artırılmasına
rağmen, girişler marjinal kalmıştır.
Özel sektörde ve özellikle tarım sektöründe işletmelerin yeniden
yapılandırılması, yapısal reformlarla daha da hızlandırılmıştır.
Küçük ve çok küçük aile şirketleri Türkiye ekonomisinin belkemiğini
oluşturmaktadır.
Devlet müdahalesi tarım ve mali sektörlerde diğerlerine oranla daha fazla
azalmaktadır.
Utku Utkulu&Aydın Arı
AB İçin Ulusal Program



19 Mart 2001’de Hükümet tarafından onaylandı.
“Türkiye Cumhuriyeti, Avrupa Birliği üyesi ülkelerle, evrensel ortak
değerleri esas alan, barışçı ve aydınlık bir geleceği paylaşmak ve
bu hususta katkılarda bulunmak azmindedir. Türk Hükümeti,
Türkiye'nin Avrupa Birliği üyeliğini, Cumhuriyetimizin kurucu
felsefesini ve Atatürk'ün geleceğe bakışını doğrulayan kilit bir
aşama ve Türkiye Cumhuriyeti için yeni bir basamak olarak
değerlendirmektedir.”
“Türkiye, başta insan hakları ve demokrasi alanlarında olmak
üzere, Avrupa Birliği müktesebatı niteliğindeki evrensel normlar ile
Avrupa Birliği ülkelerinin uygulamalarına daha fazla uyum
sağlamak amacıyla, gerekli tüm uluslararası sözleşmelere taraf
olacak ve bunların etkin şekilde uygulanmasını sağlayacak
tedbirleri alacaktır. Türkiye esasen, bu bağlamdaki sözleşmelerin
çoğuna taraftır.”
Utku Utkulu&Aydın Arı
Siyasi Kriterler








1. Düşünce ve İfade Özgürlüğü
2. Dernek Kurma Özgürlüğü
3. İşkenceyle Mücadele
4. Duruşma Öncesi Gözaltı
5. İnsan Hakları İhlâlleri Sonuçlarının Düzeltilmesi İmkânlarının
güçlendirilmesi
6. Devlet Memurları ve Kamu Görevlilerinin İnsan Hakları
Konusunda Eğitimleri
7. Devlet Güvenlik Mahkemeleri Dahil Olmak Üzere, Yargının
İşlevselliği ve Verimliliği
8. Ölüm Cezasının Kaldırılması
Utku Utkulu&Aydın Arı









9. Kültürel Yaşam ve Bireysel Özgürlükler
10. Tüm Vatandaşların Ekonomik, Sosyal ve Kültürel İmkanlarının
Artırılması
11. Tüm Bireylerin, Herhangi Bir Ayrım Yapılmaksızın
ve Dil, Irk, Renk, Cinsiyet, Siyasî Görüş, Felsefî İnanç veya Dinine
Bakılmaksızın, Tüm İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerinden Tam
Olarak Yararlandırılması
12. Anayasa'nın ve İlgili Diğer Yasaların AB Müktesebatına Uyumu
13. BM Uluslararası Medenî ve Siyasî Haklar Sözleşmesi
14. Cezaevlerindeki Tutukluluk Koşulları
15. Millî Güvenlik Kurulu
16. Olağanüstü Hal
Utku Utkulu&Aydın Arı
Bazı önemli internet adresleri
AB resmi internet sitesi:
http://europa.eu.int/index_en.htm
Avrupa Komisyonu Türkiye Temsilciliği:
http://www.deltur.cec.eu.int/main-t.html
Dışişleri Bakanlığı:
http://www.mfa.gov.tr/
İktisadi Kalkınma Vakfı:
http://www.ikv.org.tr/
Bilgi Üniversitesi Avrupa Dökümantasyon Merkezi:
http://library.bilgi.edu.tr/screens/edc.html
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası:
http://www.tcmb.gov.tr
Utku Utkulu&Aydın Arı