Transcript 07.11.2015 Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ Edimsel (Operant) koşullanmaya bazen Araçsal (instrumental) koşullanma da denir. 07.11.2015 Dr.

07.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
1
Edimsel (Operant) koşullanmaya
bazen
Araçsal (instrumental) koşullanma
da denir.
07.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
2
Doktorası:
"Animal
Intelligence: An
Experimental
Study of the
Associative
Processes in
Animals"
Puzzle boxes
Sınama ve yanılma (trial-and-error)
Ödül ve ceza (reward and punishment)
Ödüllendirilen davranış öğrenilir (kaçma veya yiyecek).
07.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
3
Thorndike, çağrışımı,
duygusal uyarıcılar ile
harekete geçiriciler arasında
kurulan bir bağ ya da
bağlaşım olarak görmektedir.
Bu nedenle onun kuramı,
bağlaşımcılık olarak
adlandırılmaktadır.
07.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
4
Thorndike’nin Öğrenmeye
İlişkin Temel Görüşleri
Bağlaşımcılık: Thorndike’ın ilgilendiği
sadece uyarıcı koşullar ve davranış
eğilimleri değil, aynı zamanda uyarıcı
ve tepkiyi bir arada tutan şeyin ne
olduğudur. Thorndike, uyarıcı ve
tepkinin sinirsel bir bağla
bağlandığına inanmaktadır.
07.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
5
Deneme ve Yanılma: Thorndike’a
göre öğrenmenin en temel formu
deneme yanılma öğrenmesidir.
İnsan ya da hayvan olsun,
öğrenme durumunda olan
organizma, belli bir problemlerle
karşılaştığında kendisi amaca
götürmeyen başarısız tepkileri
eler. Haz ile sonuçlanan, başarıya
götüren tepkiler kalıcı hale gelir.
Thorndike bu duruma seçme ve
bağlama adını vermektedir.
07.11.2015
Not:
Having taught one cat
to escape from the
puzzle box by
operating a latch, he
looked to see whether
a second cat would
acquire the correct
solution simply by
watching the first. A
series of such
experiments produced
uniformly negative
results, and Thorndike
concluded that trial
and error was the only
form of learning
available to animals
other than humans.
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
6
Öğrenme Küçük Adımlarla Oluşur:
Thorndike, problem çözme süresi,
ardışık denemlerın sonucunda yavaş
yavaş kısaldığından öğrenmenin
birden bire içgörüsel bir şekilde değil,
yavaş yavaş oluştuğuna karar
vermiştir. Öğrenme, büyük
atlamalardan çok, küçük sistemli
adımlarla meydana gelir.
07.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
7
Throndike’a göre öğrenme
doğrudandır ve düşünme veya
usa vurma yoluyla
yönlendirilemez. Ona göre
öğrenmede deneme yanılma
yoluyla doğrudan seçme ve
bağlama vardır.
07.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
8
Thorndike’ın
öğrenmeyle ilgili üç
temel kanunu vardır.
Bunlar: 1- Hazır
bulunuşluluk 2-Tekrar
3- Etki kanunlarıdır.
07.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
9
Hazır Bulunuşluluk Kanunu:
a) Bir kişi, etkinlik göstermeye hazır ise, etkinliği
yapmasına izin verilmesi ona mutluluk verir.
b) Bir kişi etkinlik göstermeye hazır olduğu halde,
etkinliğin yaptırılmaması, bireyde kızgınlık yaratır.
c) Bir kişi etkinliği yapmaya hazır olmadığı halde
yapmaya zorlanırsa kızgınlık duyar.
Çocuk, düzgün yazı yazmaya hazır ve buna izin verilirse,
yazmaktan haz duyar. Çocuk, kalem tutmaya hazır, fakat eline
kalem almasına izin verilmezse, çocukta kızgınlık yaratır. Çocuk,
düzgün yazı yazmaya zorlanırsa kızgınlık duyar.
07.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
10
Tekrar Kanunu: 1930’dan önceki tekrar
yasası, kısaca, tekrar ederek öğreniniz; tekrar
etmediğimizde unuturuz şeklinde ifade
edilmiştir. Ancak 1930’dan sonra tekrar yasası
tamamen değiştirilmiştir. Tekrar etme, uyarıcı
tepki arasındaki bağı güçlendirmediği gibi;
kullanmama da bağın gücünü yok etmez.
Bununla birlikte, tekrar etme, bağın gücünde
az bir gelişme sağlayabilir. Kullanmama da
biraz unutmaya yol açabilir.
07.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
11
Etki Kanunu: 1930’dan önce: Eğer uyarıcının yol açtığı
tepkinin sonucu haz verici ise uyarıcı ve tepki arasındaki
bağ güçlenir, uyarıcının yol açtığı tepkinin sonucu
rahatsız edici ise uyarıcı ve tepki arasındaki bağ zayıflar.
Diğer bir deyişle, etki pekiştirilirse uyarıcı tepki
arasındaki bağ güçlenir. Tepki cezalandırılırsa uyarıcı ve
tepki arasındaki bağ zayıflar.
1930’dan sonra: Uyarıcıya karşı yapılan tepki haz verici
bir sonuç yaratırsa uyarım ve tepki arasındaki bağın
gücü artmaktadır. Ancak, tepki tatmin edici bir sonuç
yaratmazsa ya da cezalandırılırsa bağın gücüne hiçbir
etkisi olmamaktadır. Pekiştirilme ile davranış
biçimlendirilebilirken, cezalandırma, istenmeyen
davranışı yok etmemektedir.
07.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
12
Thorndike’in etki kanunu,
yani davranışın, sonuçları
tarafından şekillendirildiği
ilkesi, Skinner’in edimsel
koşullama teorisinin
temellerini oluşturmuştur.
07.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
13
Thorndike’ın Eğitime İlişkin Görüşleri
Öğretimin düzenlenmesine, öğrenciye
kazandırılacak hedef davranışları
belirleyerek başlamalıdır.
Bu hedef davranışları belirlerken
öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyi
dikkate alınmalıdır. (Hazırbulunuşluk
kanunu)
07.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
14
Öğrenme küçük birimler halinde
oluştuğundan, öğrenme adım adım
sağlanmalıdır.
Öğrenci, uyarıcı durumdaki dikkati
çeken baskın ögelere tepkide
bulunur, diğer önemsiz ayrıntıları eler.
Bu durumda, öğretme -öğrenme
sürecinde, hedef davranışa
yöneltecek uyarıcıların dikkati çekici
nitelikte olması gerekir.
07.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
15
Doğru tepkiler hemen
pekiştirilmeli, yanlışlar tekrar
edilmeden düzeltilmelidir. Bu
nedenle öğrenciye geribildirim
(dönüt) verebilmek için düzenli
olarak sınav yapmak
gerekmektedir.
07.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
16
Thorndike’ın
sisteminde ceza
yoktur. Çünkü ceza,
uyarıcı ile tepki
arasındaki bağı
zayıflatmaz.
07.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
17
Öğretme - öğrenme ortamının
gerçek yaşamın bir temsilcisi
olmasına özen gösterilmelidir.
Thorndike’ın “benzer ögeler
transfer teorisi”ne göre iki
durum arasındaki ortak ögeler
ne kadar çok olursa, transfer o
kadar yüksek olur.
07.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
18
Öğretme - öğrenme
ortamında öğretmen
değil, öğrenci etkin
olmalı; yaparak
yaşayarak öğrenmelidir.
07.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
19