Transcript The IFRS for SMEs Konu 2.1(a) Bölüm 11 Temel Finansal Araçlar © 2011 IFRS Foundation.

The IFRS for SMEs
Konu 2.1(a)
Bölüm 11 Temel Finansal Araçlar
© 2011 IFRS Foundation
1
2
This PowerPoint presentation was prepared by IFRS Foundation education
staff as a convenience for others. It has not been approved by the IASB.
The IFRS Foundation allows individuals and organisations to use this
presentation to conduct training on the IFRS for SMEs. However, if you
make any changes to the PowerPoint presentation, your changes should be
clearly identifiable as not part of the presentation prepared by the IFRS
Foundation education staff and the copyright notice must be removed from
every amended page .
This presentation may be modified from time to time. The latest version
may be downloaded from:
http://www.ifrs.org/IFRS+for+SMEs/SME+Workshops.htm
The accounting requirements applicable to small and medium-sized entities
(SMEs) are set out in the International Financial Reporting Standard (IFRS)
for SMEs, which was issued by the IASB in July 2009.
The IFRS Foundation, the authors, the presenters and the publishers do not
accept responsibility for loss caused to any person who acts or refrains
from acting in reliance on the material in this PowerPoint presentation,
whether such loss is caused by negligence or otherwise.
Bölüm 11-12 – Giriş
3
• Finansal araçlar iki bölüme ayrılır:
- Bölüm 11 – Temel Finansal Araçlar
- Bölüm 12 – Diğer Finansal Araçlar
• Her iki bölüm de finansal varlık ve
borçların finansal tablolarda
gösterilmesini, ölçülmesini,
muhasebeleştirilmesini ve finansal tablo
dışı bırakılmasını kapsar.
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11-12 – Giriş
4
• Bölüm 11 tüm KOBİ’lerle ilgilidir.
• Bölüm 12’nin kullanılmasını gerektiren
durumlar:
– Egzotik finansal araçlara – niteliği
itibariyle temel finansal araçlardan farklı
getiriler veya riskler taşıyan araçlar –
sahip olan veya piyasaya süren KOBİ’ler
– Finansal riskten korunma muhasebesi
yapmak isteyen KOBİ’ler
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11-12 – Muhasebeleştirme
tercihi
5
• İşletme, aşağıdaki seçeneklerden birini izlemeyi
tercih edebilir:
– Bölüm 11 ve 12’nin tamamı veya
– TMS 39’un muhasebeleştirme ve ölçüm
hükümleri ve Bölüm 11 ve 12’deki açıklama
hükümleri
– TFRS 9 kullanılamaz
• Tercih edilen seçenek finansal araçların hepsi
için kullanılmalıdır (ayrı ayrı değil)
• Seçeneği değiştirmek için Bölüm 10’un hükümleri
uygulanmalı
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11-12 – Temel ilkeler
6
• Bölüm 11’in temel ilkeleri:
– Halka açık veya gerçeğe uygun değeri
güvenilir bir şekilde ölçülebilen imtiyazlı ve
adi hisse senetleri dışındaki temel finansal
araçların tümü için itfa edilmiş maliyet modeli
kullanılır – bunlar kâr veya zarar yoluyla
gerçeğe uygun değerdir
• Bölüm 12’in temel ilkeleri:
– Bölüm 11’in kapsamı dışındaki finansal
araçlar
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Kapsam
7
• The IFRS for SMEs’in diğer bölümlerinin
kapsamı dışındaki tüm temel finansal araçlar:
– Bağlı ortaklıklardaki, iştiraklerdeki ve iş
ortaklıklarındaki yatırımlar (bakınız: Bölüm 9, 14,
15)
– İşletmenin kendi özkaynakları (bakınız: Bölüm
22, 26)
– Kiralamalar (bakınız: Bölüm 20)
– Çalışanlara sağlanan faydalara ilişkin hak ve
yükümlülükler (bakınız: Bölüm 28)
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11-12 – Tanımlar
8
• Finansal araç
– Bir işletmenin bir finansal varlığa, başka
bir işletmenin ise bir finansal borç veya
özkaynağa dayalı finansal araca sahip
olmasını sağlayan sözleşmedir.
– Nakit de bu tanımın içerisine girer
– Ancak, altın gibi ‘nakit benzeri mallar’
finansal araç değildir.
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11-12 – Tanımlar
9
• Temel finansal araçlar*
– Nakit
– Sonraki slaytta koşulları belirtilecek olan
borçlanma araçları (hesaplar, senetler ve
tahsil edilebilir ve ödenebilir krediler)
– Dönüştürülemeyen ve satma opsiyonu
bulunmayan adi ve imtiyazlı hisse
senetleri
*Bu notlar kredi taahhütleri için geçerli değildir
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Temel borçlanma araçları
• Aşağıdaki kriterlere uyan borçlanma araçları
Bölüm 11 kapsamındadır:
– Sahibine getirisi sabit olan, değişken
gözlemlenebilir bir oranı temsil eden veya bu
ikisinin beraber bulunduğu
– Sahibinin anaparasını kaybetmesine neden
olabilecek özel bir hüküm olmayan
– Önceden ödeme koşullarının gelecekteki bir
olaya bağlı olmayan
– Özel koşullu getirisi olmayan
© 2011 IFRS Foundation
10
Bölüm 11 – Temel borçlanma araçları
11
• Temel borçlanma araçları örnekleri:
– Alacaklı ve borçlu olunan ticari hesaplar ve senetler
– Bankalardan veya diğer üçüncü taraflardan alınan
krediler
– Yabancı para biriminden ödenecek hesaplar
– Bağlı ortaklıklardan veya iştiraklerden alınan veya
bunlara verilen, talep edildiğinde ödenecek olan
krediler
– İhraççının temerrüde düşmesi nedeniyle hemen
alınabilecek borçlanma aracı
• Yukarıda belirtilen borçlanma araçlarının tümü
itfa edilmiş maliyet üzerinden ölçülür
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Temel borçlanma araçları
12
• Temel borçlanma araçları kapsamına girmeyen
finansal araçlar:
– Dönüştürülebilir veya satın alma opsiyonlu hisse
senedi yatırımları
– Swap, forward ve future sözleşmeleri;opsiyonlar,
haklar ve diğer türevler
– Olağandışı ön ödeme koşullu krediler (vergi
değişikliğine, muhasebe değişikliğine dayalı, şirket
performansından kaynaklanan)
• Belirtilen borçlanma araçlarının tümü Bölüm 12
kapsamında gerçeğe uygun değerleri kâr veya
zarara yansıtılır
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Muhasebeleştirme ve ölçüm
13
• İlk muhasebeleştirme:
– İşletme, aracın sözleşme hükümlerine
taraf olduğunda
– IFRS for SMEs “işlem tarihi” veya “ödeme
tarihi” ile muhasebeleştirmeye izin verir;
ancak uygulamada tutarlı olunmalıdır
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Muhasebeleştirme ve ölçüm
14
• İlk muhasebeleştirme:
– İşlem fiyatından
– Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya
zarara yansıtılan finansal araçlar
dışındakiler için işlem maliyetlerini de
içerir
– Ödeme normal koşulların ötesine
ertelenmişse veya piyasa faiz oranının
altında ise “emsal faiz” tutarı hesaplanır
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Muhasebeleştirme ve ölçüm
15
• İlk muhasebeleştirme – ölçüm örnekleri:
– Başka bir işletmeye verilen kredi: Faiz
ve anapara ödemelerinin bugünkü değeri
ölçülür
– Normal kredi koşullarında müşteriye
satılan mallar (tedarikçiden satın
alınan): Alacak (borç) indirgenmemiş
fatura fiyatından ölçülür
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Muhasebeleştirme ve ölçüm
• İlk muhasebeleştirme – ölçüm örnekleri:
16
– 2 yıllık faizsiz kredi ile satılan mal (satın alınan) : Cari
nakit satış fiyatı veya borç veya alacağın bugünkü
değerinden ölçülür
Örnek: 1.000 PB’lik mal sattık, ödeme 2 yılda faizsiz
olarak gerçekleşecek. Nakit fiyatı = 857 PB. İGO= %8.
Günlük girişler
Borç Alacak
Satış sırasında
Alacak
Satış Geliri
1. Yılın sonunda Alacak
%8 x 857 = 69
Faiz Geliri
© 2011 IFRS Foundation
857
857
69
69
Bölüm 11 – Muhasebeleştirme ve ölçüm
17
• Sonraki ölçüm:
– Bölüm 11 kapsamındaki borçlanma araçları (halka
açık olanlar dahil):
– Etkin faiz yöntemi kullanarak itfa edilmiş maliyet
üzerinden ölçülenler
– Bölüm 11 kapsamındaki özkaynağa dayalı finansal
araçlar:
– Halka açık olarak işlem görenler veya gerçeğe
uygun değeri güvenilir bir şekilde ölçülebilenler:
GUDFKVZY
– Diğer yatırımlar: değer düşüklüğü maliyet
değerinden düşülür
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Muhasebeleştirme ve ölçüm
18
• “İtfa edilmiş maliyet” nedir?
– İlk muhasebeleştirmede ölçülen tutar
– Eksi anaparanın geri ödemeleri
– Artı veya eksi ilk muhasebeleştirmedeki tutar ile
vade tutarı arasındaki farkın (etkin faiz yöntemi
kullanılarak) itfasının birikmiş tutarı
– Eksi (varlıklar için) değer düşüklüğü veya tahsili
şüpheli alacaklardan kaynaklanan indirim
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Muhasebeleştirme ve ölçüm
19
• “Etkin faiz yöntemi” nedir?
– Etkin faiz, gelecekteki nakit ödemeleri (tahsilatları)
tam olarak net defter değerine indirgeyen orandır
– Ayrıca “İç Verim Oranı” olarak da bilinir
– İtfa edilmiş maliyet = Gelecekteki nakit girişlerini
(ödemelerinin) etkin faiz oranı ile indirgenmiş
bugünkü değeridir
– Faiz gideri (geliri) = dönem başındaki defter değeri
x etkin faiz oranı
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Etkin Faiz Örnek
20
1 Ocak 20X0’da 900 PB’lik 5 yıl vadeli bir tahvil 50 PB işlem
maliyetine katlanılarak satın alınmıştır. 40 PB yıllık faiz tutarı
olup, beş yıl boyunca (31 Aralık 20X0 – 31 Aralık 20X4)
dönem sonlarında alınacaktır. 31 Aralık 20X4’de 1.100 PB’lik
zorunlu ödemesi yapılacaktır.
Yıl
Dönem başı
defter değeri (PB)
%6.9583*
Nakit
Üzerinden faiz girişi
geliri (PB)
(PB)
Dönem sonu
defter değeri
(PB)
20X0
950,00
66,10
(40,00)
976,11
20X1
976,11
67,92
(40,00)
1.004,03
20X2
1.004,03
69,86
(40,00)
1.033,89
20X3
1.033,89
71,94
(40,00)
1.065,83
20X4
1.065,83
74,16
(40,00)
1.100,00
*% 6.9583 değeri, nakit akışını 950,00 PB’ye tam olarak indirgeyen orandır
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Muhasebeleştirme ve Ölçüm
21
• “Gerçeğe uygun değer” nedir?
– Finansal araçların piyasa koşullarına uygun bir
işlemde satıldığı veya ödendiği tutardır
– En iyisi: Aktif bir piyasadaki kotasyonlu piyasa
fiyatıdır (teklif fiyatı)
– En yakın: Benzer bir varlık için gerçekleşmiş son
işlemdeki fiyat (ekonomik koşullarda önemli bir
değişiklik olmadığı sürece)
– Bir değerleme tekniği (bir model) kullanılarak
tahmin edilebilir
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Değer düşüklüğü
22
• Değer düşüklüğü sadece maliyet bedeli veya itfa
edilmiş maliyet bedeli üzerinden ölçülmüş FA için
geçerlidir.
• Her raporlama tarihinde, gerçeğe uygun değerin
defter değerinden düşük olduğuna ilişkin kanıtlar
aranır
– İhraççının önemli ölçüdeki finansal sıkıntısı
– Temerrüt veya ihmal
– Alacaklı (kreditör) tarafından borçluya sağlanan anormal
imtiyaz
– Borçlunun iflas etme veya borçlarını yapılandırma olasılığı
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Değer düşüklüğü
23
• Değer düşüklüğünün değerlendirilmesi:
– Tüm özkaynağa dayalı finansal araçlar bireysel
olarak
– Bireysel olarak öneme sahip olan borçlanma
araçları bireysel olarak
– Diğer borçlanma araçları için, bireysel olarak veya
benzer risk özelliklerine göre gruplandırılarak
• Değer düşüklüğünün muhasebeleştirilmesi:
– Defter değerinin azaltılması kâr veya zararda
muhasebeleştirilir
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Değer düşüklüğü
24
• Değer düşüklüğü zararının ölçümü:
– Borçlanma araçları: Varlığın defter değeri ile
varlığın orijinal etkin faiz oranı ile iskonto
edilmiş tahmini nakit akışlarının bugünkü
değeri arasındaki farktır. (Etkin faiz oranı
değişkense cari oran kullanılır.)
– Özkaynağa dayalı finansal araçlar: Varlığın
defter değeri ile işletmenin raporlama tarihinde
varlığı satması durumunda alacağı tutarın (bu
tutar sıfır olabilir) en gerçekçi tahmini (yaklaşık
bir değer) arasındaki farktır.
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Değer düşüklüğü
25
• Değer düşüklüğü zararının iptali:
– Orijinal değer düşüklüğünün nedeninde oluşan bir
değişme sonucu değer düşüklüğü zararı
azaldığında gereklidir
– Defter değerini arttır fakat değer düşüklüğü zararı
yazılmasaydı defter değerinin olması
gerektiğinden daha fazla arttırma ( ör gerçeğe
uygun değere değil de yeni ‘itfa edilmiş değere’)
– İptal işlemi kâr veya zararda muhasebeleştirilir
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Finansal tablolardan çıkarma
26
• Finansal tablolardan çıkarma :
– Tablo dışı bırakma= bilanço dışı bırakma
– Sadece aşağıdaki durumlarda:
a. Vadesi geldiğinde veya ödendiğinde nakit akışı
oluşturan haklar
b. Tüm risk ve getirilerin (nakit akışları) önemli
ölçüde diğer işletmeye devredilmiş olması
c. Önemli ölçüdeki tüm risk ve getirileri devretmemiş
olmasına karşın ve varlığın fiziki kontrolünü, ilişkili
olmayan üçüncü bir tarafa satma hakkına sahip,
diğer bir tarafa devretmiş olması.
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Finansal tablolardan çıkarma
27
• Bir finansal varlığın finansal durum tablosu dışı bırakılması:
– Yukarıdaki (c) durumunda:
– Eski varlık tümüyle finansal durum tablosu dışı bırakılır
ve
– Devir sırasında ortaya çıkan veya devredilmeyen
herhangi bir hak ve yükümlülük ayrı ayrı olarak
muhasebeleştirilir (gerçeğe uygun değer ile ölçülür)
– Devir, finansal durum tablosu dışı bırakmayla
sonuçlanmadıysa, devredilen varlık defterde korunur ve
alınan karşılık için finansal yükümlülük olarak
muhasebeleştirilir
– Varlık ile ilgili karşılık tutarı netleştirilmez
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Finansal tablolardan çıkarma
28
• Finansal varlığın finansal durum tablosu dışı
bırakılması – örnekler:
– Finansal durum tablosu dışı bırakılmalı:
Alacaklarımızı bankaya sattık; ancak işlem ücreti
karşılığında tahsilat ve havale işlemlerine devam
etmektedir. Banka kredi riskini üstlenmiştir.
– Finansal durum tablosu dışı bırakılamaz: Koşullar
yukarıdaki ile aynıdır ancak, işletmenin vadesi 120
günden daha fazla geçmiş olan alacaklarını geri alma
konusunda anlaşması vardır. İşletme, alacakların tahsili
tamamlana kadar veya tahsil edilemeyen alacakları
defterden silene kadar, alacaklarını finansal durum
tablosunda göstermeye devam eder
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Finansal tablolardan çıkarma
29
• Finansal borcun finansal durum tablosu dışı
bırakılması:
– Sadece borç ortadan kalktığında, finansal durum tablosu dışı
bırakılır:
a.
b.
c.
Ödenmiş
İptal edilmiş
Vadesi geçmiş
• Mevcut borç, önemli ölçüdeki farklı koşullara
sahip yeni bir borç ile takas edilirse (veya mevcut
borcun koşullarında önemli bir değişiklik varsa ):
– Orijinal yükümlülük finansal durum tablosu dışı bırakılır, ve
yeni bir yükümlülük olarak muhasebeleştirilir
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Açıklama
30
• Finansal araçlar için muhasebe politikaları açıklanır
• Finansal durum tablosunda finansal varlıklar ve borçlar
kategorilere ayrılarak açıklanır:
– Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılarak
ölçülen finansal borç veya özkaynak
– İtfa edilmiş maliyet bedeli ile ölçülen borçlar
– Maliyet değerinden değer düşüklüğü tutarı indirilerek ölçülen
özkaynağa dayalı finansal araçlar
– Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılarak
ölçülen borçlar
– İtfa edilmiş maliyet bedeli ile ölçülen borçlar
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Açıklama
31
• Şartlar, koşullar ve finansal varlık ve borçların
sınırlamaları
• GUDFKZ’a yansıtılanlar için, GUD’in
hesaplanmasına dair detaylar
• Devredilen bir varlığın neden finansal durum
tablosu dışı bırakma niteliği taşımamasının
detayları,
• Teminat olarak verilen finansal varlıklara ilişkin
detaylar,
• Ödenecek kredilere ilişkin temerrüt ve ihlallerin
detayları
devamı sonraki slaytta...
© 2011 IFRS Foundation
Bölüm 11 – Açıklama
32
• Gelir, gider, kazanç ve kayıp kalemleri:
– GUDFKZ’a yansıtılarak ölçülen finansal
araçların, GUD’indeki değişiklikler
– GUDFKZ’a yansıtılarak ölçülmeyen FA
için toplam faiz geliri ve toplam faiz
gideri
– Finansal varlık sınıfı itibariyle değer
düşüklüğü zararı
© 2011 IFRS Foundation