Transcript PROGRAM DEĞERLENDİRME CURRICULUM EVALUATION MODELS AND METHODS Prof.Dr. Mustafa Ergün Afyon Kocatepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi 1.

PROGRAM
DEĞERLENDİRME
CURRICULUM EVALUATION
MODELS AND METHODS
Prof.Dr. Mustafa Ergün
Afyon Kocatepe Üniversitesi
Eğitim Fakültesi
1. Öğrencilerin
neyi bilmelerini
istiyorsun?*
2. Bu öğrenmenin
olduğunu nerden
anlayacaksın?*
3. Herkes için etkili
öğrenmeyi nasıl
düzenleyeceksin?
Öğretimi planlarken cevaplandırılacak üç soru vardır.
* Ralph W. Tyler. Basic Principles of Instructional Design. 1949
Temel sorular
Program
1. Öğrencilerin neyi
bilmelerini
istiyorsun?*?
2. Bu öğrenmenin
olduğunu nerden
anlayacaksın?*
3. Herkes için etkili
öğrenmeyi nasıl
düzenleyeceksin?
Sınıftaki planlama*
BEKLENTİLER
Ulaşmak istediğiniz
hedefleri belirleyin
BAŞARI DÜZEYİ
Ölçülebilecek hedefler
koyunuz
ÖĞRETME/ÖĞRENME
STRATEJİLERİ
KAYNAKLAR
Öğrenme
deneyimlerini ve
öğretimi planlayınız
Sınıftaki ders planlaması, program önceliklerini yansıtır.
* Grant Wiggins and Jay McTighe. Understanding by Design. 1999
Beklentiler
MEB ve Talim
Ölçme,
Değerlendirme
Ve raporlama
Terbiye Dairesi
Genel
durum
Beklenen iş ve
ölçütler
Kaynaklar
Öğretme /
Öğrenme
Stratejileri
Öğrenme deneyimlerinin planlanması, öğretmenlerin
durumu değerlendirme ve yeniden düzenlemelerine
yardımcı olur.
Değerlendirmeyi kim yapar
• Sınıf öğretmeni
• Program geliştirici
• Dışardan bir değerlendirici
Değerlendirme
(evaluation)
nedir?
Değerlendirme, bilgi toplama
işidir. Bu bilgilerle...
program tanımlanır ve kalitesi ölçülür,
programın güvenilirliği ve işe yararlığı
ortaya çıkar.
Değerlendirmenin amaçları
• Hangi hedeflere ulaşılmış olduğunu
tespit etmek
• Maliyetini tespit etmek
• Programın tek tek parçalarını
değerlendirmek
• Eğitimin bilimsel temellerine katkıda
bulunmak
Ne toplanacak?
• Programa kaç kişi (ve kimler) katılıyor?
• Katılanlar programı ne kadar sevdiler?
• Eğitsel hedeflere hangi boyutlarda
ulaşıldı?
• Diğer hedeflere ne ölçüde ulaşıldı?
• Programın tamamlanması kaça
maloldu?
Nasıl toplanacak
• Değerlendirme desenleri
– Bilgilerin kimden ve ne zaman
toplanacağını planlayınız.
• Değerlendirme teknikleri
– Bilgi toplamak için kullanacağın
metodları belirle
Değişik değerlendirme tipleri
• Patton, 100 farklı değerlendirme tipi tespit etmesine
rağmen, bu tipler arasındaki temel farklara göre
Scriven 1967 yılında iki gruba ayırdı:
– Biçimlendirici değerlendirme (Formative evaluation)yapılmakta olan işlemlere odaklanır
– Düzey belirleyici değerlendirme (Summative
evaluation)- eğitimin en son ürününe odaklanır
• Ama her iki tip de bir değerlendirme metodolojisi
kullanır.
Dört değerlendirme tipi
Teşhis edici (Diagnostic)
 Öncelikle ihtiyaçlar tespit edilir
Biçimlendirici (Formative)
•
Öğretim sırasında süreci gözetim altına
alır
Süreç (Process)
 Planlandığı gibi yürüyüp yürümediğini
kontrol eder
Düzey belirleyici (Summative)
 Sonunda çıktı veya etkiye bakar
Teşhis edici değerlendirme
• Öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını
belirlemek
– Başta öğrencilerin bilgi ve becerileri
nedir
– Güdüleyici ve pekiştirici faktörler
– Kolaylaştırıcı şartlar
• Ya önce ya da öğretimin
başlangıcında yapılır
Teşhis edici değerlendirme
Bu değerlendirme için veri
toplanır
İlgili kişilerle mülakatlar yapılır,
raporlar düzenlenir
Literatür taraması yapılır, veri
tabanları ve araştırmalar incelenir
Hayatın belli dönemleri incelenir
Bütün veriler analiz edilir, öncelikler
tespit edilir
Biçimlendirici değerlendirme
• Öğrencinin gelişimini ölçme
– Onlar istenilen hedeflere ulaşıyorlar mı
• Süreç içinde değerlendirme
• Program desenini sistematik
değerlendirme
– Teorik çerçevedeki amaç ve hedefleri
kontrol etme
– Amaç ve hedeflerle öğrenme
deneyimlerini kontrol etme
Biçimlendirici Değerlendirme
• İhtiyaçları ölçme:
– Bu programa kim ihtiyaç duyuyor, ihtiyaç ne kadar
büyük, bu ihtiyacları ne karşılar
• Değerlendirilebileceği ölçme:
– Değerlendirme madden yapılabilir mi, eğer öyle ise
kim yapacak
• Değerlendirmeyi yapma:
– Program doğru olarak yürütülüyor mu?
• Süreç değerlendirme:
– Programın mümkün farklı işlenişlerinden yarar
sağlanabilir mi?
Düzey belirleyici (summative)
değerlendirme
• Etkileme
– Davranış değiştirmeyi sağlayacak yakın
çıktılar nelerdir
– Eğitim programı bitince hemen ölçme
yapılır
• Sonuç
– Öğretimin uzak sonuçları nelerdir
– Uzun zaman sonra ulaşılacak etkileri
ölçmek zordur
Düzey belirleyici değerlendirme
• Sonuç değerlendirme:
– Programın görülebilir bir sonucu var mı? Önceden
belirlenen hedeflerin ötesinde öngörülmeyen etkileri var
mı?
• Maliyet-ürün değerlendirmesi:
– Programa harcanan para ile elde edilen sonuç birbiriyle
uyumlu mu?
• Son analizler:
– Daha önce toplanan verileri yeni yöntemlerle
değerlendirme
• Meta-analizler:
– Bu gibi program değerlendirmelerini toplu olarak eşle
alma
Süreç değerlendirme
• Planlandığı gibi yürüyor mu?
– Kaç öğretmen, ne kadar sık
değerlendiriyor?
– Tamamını mı, parçalarını mı?
– Programın ne kadarı, ne kadar
sıklıkla değerlendiriliyor?
• Uygulamayı engelleyen faktörler
– Çevresel, lojistik
CIPP
• Stufflebeam bu modeli 1985’te ileri sürmüştür.
• Baş harfleri oluşturan temel elemanlar:
– Context (bağlam)hedefleri ortaya çıkaran tüm ihtiyaçlar ve mevcut durum
– Input (girdi)ulaşılabilir kaynaklar, mümkün başka stratejiler,
belirlenen hedefler en iyi nasıl karşılanabilir
– Process (işlem)planın nasıl yürütüldüğünün incelenmesi
– Product (ürün)elde edilen ürün planlandığı gibi mi? Yoksa hata hangi
bölümde ise başa orada düzeltilmelidir
Niteliksel / Antropolojik
Değerlendirme Modelleri
• Bunların başlıcaları şunlardır:
1. Stake‘in Uygunluk (Countenance) Modeli
2. Scriven's Goal-Free Model
3. Eisner's Connoisseurship Model
Uygunluk Modeli
• Robert Stake tarafından 1967 yılında geliştirildi.
Değerlendirmenin iki yüzü var: tasvir ve karar
verme.
• Değerlendirmede iki tür veri toplanır:
değerlendirmecinin tasviri gözlemleri ve
değerlendirilecek faaliyetlerle ilgili uygun ölçütlerin
listesi.
• Sonunda iki veri mukayese edilerek, hedeflenen
amaçlara ulaştırmaya uygunluk açısından farklar
yorumlanır.
STAKE’İN UYGUNLUK-OLASILIK
MODELİ
(CONGRUENCE-CONTINGENCY)
• Üç çeşit veri toplanır
– Önceki durum (giriş)
– İşlemler (öğretim yapma)
– Çıktılar
• Uygunluk
– Hedeflerle çıktılar arasındaki uygunluk
derecesi
• Olasılık
– Değişkenler arası ilişki. Mesela öğrenme süresi
ve becerilerin öğrenilmesi
Hedefsiz (Goal-Free) Model
• Michael Scriven tarafından 1972’de geliştirildi.
Tümevarım yoluyla değerlendirme: programın
çıktılarını inceler ve bunların istenen hedeflere
uygun olup olmadığını anlamaya çalışır.
• Değerlendirmeciler programı hazırlayan ve
yönetenlerle değil, uygulamaya fiilen katılanlarla
görüşürler. Önceden belirlenen hedeflerle (explicit)
gözlenen hedefler birbirine uygun mu? Varsayılan
hedeflerin o kadar peşinde değil.
Uzmanlık (Connoisseurship) Modeli
• Michael Eisner tarafından 1979’da
geliştirildi. Eleştiricilik presiplerine
dayanır. Bir uzmanın seviyesinden
programı algılayıp, anlayıp eleştirmeye
dayanır.
• Çok subjektif bir metottur. Uzmanlık
gerektiren cerrahi, spor, tiyatro, müzik
gibi alanlarda kullanılır.
EISNER’İN EĞİTSEL
UZMANLIK MODELİ
• Eğitsel anlamı olan olayları
değerlendirme sanatı, uzmanlığı
• Derin, geniş kapsamlı gözlemler
yapma. Sonuçlarını yazılı olarak
rapor etme
– Tasvir etme
– yorumlama
– değerlendirme
Katılımcı Yönlendirmeli
Değerlendirme
• Cevap veren modeli ("responsive models“)
de denir. Değerlendirmeye katılabileceklerin
iddiaları, kaygıları ve yazıp kaydettiklerine
dayanır. Bu katılımcılar:
– Programı yapanlar ve destekleyenler
– Programdan yararlananlar (hedef gruplar)
– kurbanlar (programdan atılanlar)
Katılımcı Yönlendirmeli
Değerlendirme
• Bu modeli uygulayan büyük örnekler:
– Parlett‘in Aydınlatıcı (Illuminative)
Değerlendirmesi
– Wolf‘un Düşmanca (Adversarial) Değerlendirmesi
– Guba ve Lincoln‘ün Dördüncü Nesil (FourthGeneration) Değerlendirmesi
Aydınlatıcı Değerlendirme
(Illuminative Evaluation)
• Malcolm Parlett tarafından 1972’de geliştirildi.
Model, katılımcılar tarafından yaşanmış ve rapor
edilen çeşitli durumlardaki gizli ve açık olmayan
durumları aydınlatmaya dayanır.
• Şu anda İngiltere’de insan-bilgisayar ilişkileri ve
BDE alanında yaygın olarak kullanılıyor.
• Donald Norman‘ın program uygulanırken
yaşanan günlük şeylerin psikolojisine dayanan
çalışmaları da aydınlatıcı değerlendirme olarak
görülebilir.
Dümanca (Adversarial) Değerlendirme
•
Wolf, 1975’te adli tipte bir değerlendirme modeli
geliştirdi:
1. Konu geliştirme, İçlerinden seçim yapmak için bazı
konular geliştirilir, içinden seçim yapılır ve geliştirilir
2. Olay hazırlama (deliller aranır ve tezler ortaya konur)
3. Hangi işlemlerin yapılacağı konusunda toplantılar
düzenlenir
4. Uygun talimatlar hazırlanır
5. Olayın karşıtlarını ortaya getirme, tanıkları çağırma
6. Yargılama usulünü yürütmek için dinleme randevuları
verme
7. Bir kurban belirlemek için bir jüri seçme veya panel
düzenleme
Dördüncü Nesil Değerlendirme
• Egon Guba ve Yvonne Lincoln, “değerlendirme
kuşakları” denen listelemelerini adlandırmak için bu
kavramı kullanmışlardır.
• “İlk kuşak" değerlendirmeciler katılımcıları
seçerler
• “İkinci kuşak“değerlendirmeciler katılımcıları
tasvir ederler
• “Üçüncü kuşak" değerlendirmeciler katılımcıları
yargılarlar (değerlendirirler)
• “Dördüncü kuşak" değerlendirmeciler
katılımcılara cevap verirler