Prof.Dr. Kemal GÜVEN Dicle Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Moleküler Biyoloji ABD Başkanı Genel Anlamda Çevre Sorunları Hava Kirliliği Su Kirliliği Toprak Kirliliği Katı Atık Sorunu Sıvı Atık Sorunu
Download ReportTranscript Prof.Dr. Kemal GÜVEN Dicle Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Moleküler Biyoloji ABD Başkanı Genel Anlamda Çevre Sorunları Hava Kirliliği Su Kirliliği Toprak Kirliliği Katı Atık Sorunu Sıvı Atık Sorunu
Prof.Dr.
Kemal GÜVEN
Dicle Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Moleküler Biyoloji ABD Başkanı
Genel Anlamda Çevre Sorunları
Hava Kirliliği
Su Kirliliği
Toprak Kirliliği
Katı Atık Sorunu
Sıvı Atık Sorunu
Gürültü Kirliliği
HAVA KİRLİLİĞİ
HAVA KİRLİLİĞİ
Hava kirliliği; canlıların sağlığını olumsuz yönde etkileyen ve/veya maddi zararlar meydana getiren havadaki yabancı maddelerin, normalin üzerindeki miktar ve yoğunluğa ulaşmasıdır. Bir başka deyişle hava kirliliği; havada katı, sıvı ve gaz şeklindeki yabancı maddelerin insan sağlığına, canlı hayatına ve ekolojik dengeye zarar verecek miktar, yoğunluk ve sürede atmosferde bulunmasıdır. İnsanların çeşitli faaliyetleri sonucu meydana gelen üretim ve tüketim aktiviteleri sırasında ortaya çıkan atıklarla hava tabakası kirlenerek, yeryüzündeki canlı hayatı olumsuz yönde etkilenmektedir.
Yesterday Low Pollution/High Visibility High Pollution/Low Visibility
ŞEHİRLERİMİZDEKİ HAVA KİRLİLİĞİNİN TEMEL NEDENLERİ o FABRİKALAR o OTOLAR o PARFÜMLER o YANLIŞ ISINMA
ŞEHİRLERİMİZDEKİ HAVA KİRLİLİĞİNİN TEMEL NEDENLERİ
Sources of Common Environmental Contaminants Which Modify Asthma
Hava Kirliliğinin Başlıca Nedenleri
Evsel Isıtma ;
Ülkemizde özellikle ısınma amaçlı, düşük kalorili ve kükürt oranı yüksek kömürlerin yaygın olarak kullanılması ve yanlış yakma tekniklerinin uygulanmasi hava kirliliğine yol açmaktadır. Linyit, fuel-oil, taş kömürü, odun türü yakıtların emisyonu.
Endüstriyel Faaliyetler;
Sanayi tesislerinin kuruluşunda yanlış yer seçimi, çevre korunması açısından gerekli tedbirlerin alınmaması (baca filtresi, arıtma tesisi olmaması vb.), uygun teknolojilerin kullanılmaması Enerji üretim tesisleri, Gübre, demir-çelik, çimento, petrokimya ve metan endüstrileri gibi sanayii işletmeleri hava kirliliğinde rol oynarlar
Motorlu araçlar;
paralel olarak, sayısı hızla artan motorlu taşıtlardan çıkan egzoz gazları, hava kirliliğinde önemli bir faktör oluşturmaktadır. SO, NO, CO, organik kirleticiler, kurşun ve partiküler madde.
Nüfus artışı ve gelir düzeyinin yükselmesine
Ziraai ilaçlar, radyoaktif maddeler
Sources
Natural
Primary Pollutants
SO
2
CO NO CO
2
NO
2
Most hydrocarbons Most suspended particles
Secondary Pollutants
SO
3
HNO
3
H
2
SO
4
H
2
O
2
Most – NO
3
O
3
and PANs SO
4 2
– salts Stationary Mobile
Solar radiation H 2 O Water Ultraviolet radiation NO 2 Nitrogen dioxide NO Nitric oxide O Atomic oxygen Hydrocarbons HNO 3 Nitric acid PANs Peroxyacyl nitrates Aldehydes (e.g., formaldehyde) O 3 Ozone O 2 Molecular oxygen
200 150 100 50 0 1920 1940 Year 1960 1980 2000
Hava Kirliliğinin İnsan SağlığıÜzerindeki Etkileri
Havada taşınan kurşun, ozon, CO, SO2, Hidrokarbonlar, Kanserojen maddeler gibi kirleticiler insanların solunum yollarını etkileyerek bronşlarda iltihaplanma ve dolayısıyla nefes darlığına (örn. astım) ve sıkıntılara yol açabilmektedir. Akciğer kanserinin ortaya çıkmasında büyük bir rolü vardır. Ayrıca, kansızlık, kalp yetmezliği gibi hastalıklara da yol açar. En ilginç olanı kirliliğin yoğun olarak yaşandığı yerlerde kurşundan dolayı beyin etkilendiğinden şiddet olaylarında 3 kat artış gözlendiği kaydedilmiştir.
Erken ölüm insidansında artış
Kirli hava, insanlarda solunum yolu hastalıklarının artmasına sebep olmaktadır. Örneğin; kurşunun kan hücrelerinin gelişmesini ve olgunlaşmasını engellediği, kanda ve idrarda birikerek sağlığı olumsuz yönde etkilediği, karbonmonoksit (CO)'in ise, kandaki hemoglobin ile birleşerek oksijen taşınmasını aksattığı bilinmektedir. Bununla birlikte kükürtdioksit (SO olumsuz etki yapmaktadır. 2 )'in, üst solunum yollarında keskin, boğucu ve tahriş edici etkileri vardır. Özellikle duman akciğerden alveollere kadar girerek Ayrıca kükürtdioksit ve ozon bitkiler için zararlı olup; özellikle ozon, ürün kayıplarına sebep olmakta ve ormanlara zarar vermektedir.
Tablo. Hava Kirliliği ve Risk Grupları
v v v v v Bebekler ve gelişme çağındaki çocuklar Gebe ve emzikli kadınlar Y aşlılar Kronik solunum ve dolaşım sistemi hastalığı v v v v v v olanlar Endüstriyel işletmelerde çalışanlar Sigara kullananlar Düşük sosyoekonomik grup içinde yer alanlar
Çevre Üzerindeki Diğer Etkileri • Asit Yağmuru • Ozone Eksilmesi • Küresel ısınma
Acid Rain Chemistry
Wind Transformation to sulfuric acid (H 2 SO 4 ) and nitric acid (HNO 3 ) Nitric oxide (NO) Acid fog Sulfur dioxide (SO and NO Windborne ammonia gas and particles of cultivated soil partially neutralize acids and form dry sulfate and nitrate salts 2 ) Dry acid deposition (sulfur dioxide gas and particles of sulfate and nitrate salts) Farm Ocean Wet acid deposition (droplets of H 2 SO 4 HNO 3 and dissolved in rain and snow) Lakes in deep soil high in limestone are buffered Lakes in shallow soil low in limestone become acidic
Emission
Acid deposition SO 2 H 2 O 2 PANs NO X O 3 Other s Direct damage to leaves and bark Reduced photosynthesis and growth Increased Susceptibility to drought, extreme cold, insects, mosses, and disease organisms Soil acidification Leaching of Soil nutrients Acid Release of toxic metal icons Root damage Reduced nutrient and water uptake Tree death Groundwater
Acid rain
• contains high levels of sulfuric or nitric acids • contaminate drinking water and vegetation • damage aquatic life • erode buildings • Alters the chemical equilibrium of some soils
Hava Kirliliğini Önlemek İçin Alınabilecek Tedbirler:
Sanayi tesislerinin bacalarına filtre takılması sağlanmalı,
Evleri ısıtmak için yüksek kalorili kömürler kullanılmalı, her yıl bacalar ve soba boruları temizlenmeli,
Pencere, kapı ve çatıların izolasyonuna önem verilmeli,
Kullanılan sobaların TSE belgeli olmasına dikkat edilmeli,
Doğalgaz kullanımı yaygınlaştırılarak, özendirilmeli,
Kalorisi düşük olan ve havayı daha çok kirleten kaçak kömür kullanımı engellenmeli,
Kalorifer ve doğalgaz kazanlarının periyodik olarak
• Yeni yerleşim yerlerinde merkezi ısıtma sistemleri
kullanılmalı,
Yeşil alanlar arttırılmalı, imar planlarındaki hava kirliliğini azaltıcı tedbirler uygulamaya konulmalı,
Toplu taşım araçları yaygınlaştırılmalı, Bütün bu etkenlerin yanında; atıkların uygun olmayan tesislerde yakılarak bertaraf edilmesinin önlenmesi, sanayi tesisi yer seçiminin yerleşim alanları dışında ve hakim rüzgarlar dikkate alınarak yapılması, imar planlarında bu alanların çevresinde yapılaşmaların önlenmesi ve araçların egzoz emisyon ölçümlerinin periyodik olarak yapılması sağlanmalı, bununla birlikte; alternatif enerji kullanan motorlu taşıtlar geliştirilmeli ve özendirilmelidir. (LPG vb.)