İLKYARDIM TEMEL İLKELERİ A.İlkyardımın Temel Uygulamaları İlkyardım Acil Tedavi İlk yardım ile Acil Tedavi Arasındaki Farklar İlkyardımın Amaçları 112 ‘nin Aranmasında Dikkat Edilecekler İlkyardımcının Müdahale ile İlgili.
Download ReportTranscript İLKYARDIM TEMEL İLKELERİ A.İlkyardımın Temel Uygulamaları İlkyardım Acil Tedavi İlk yardım ile Acil Tedavi Arasındaki Farklar İlkyardımın Amaçları 112 ‘nin Aranmasında Dikkat Edilecekler İlkyardımcının Müdahale ile İlgili.
İLKYARDIM TEMEL İLKELERİ A.İlkyardımın Temel Uygulamaları İlkyardım Acil Tedavi İlk yardım ile Acil Tedavi Arasındaki Farklar İlkyardımın Amaçları 112 ‘nin Aranmasında Dikkat Edilecekler İlkyardımcının Müdahale ile İlgili Yapılması Gerekenler İlkyardımcı ve Özellikleri Hayat Kurtarma Zinciri İLKYARDIM TEMEL İLKELERİ • İLKYARDIM : Ani olarak hastalanan yada kazaya uğrayan kimseye tıbbi tedavisi yapılana kadar olay yerinde yapılan hayat kurtarıcı girişimlere ilk yardım denir. İLKYARDIM TEMEL İLKELERİ • ACİL TEDAVİ: Acil tedavi ünitelerinde hasta/yaralılara doktor ve sağlık personeli tarafından yapılan tıbbi müdahalelerdir. İLKYARDIM TEMEL İLKELERİ • İLKYARDIM İLE ACİL TEDAVİ ARASINDAKİ FARKLAR Acil tedavi bu konuda ehliyetli kişilerce gerekli donanımla yapılan müdahale olmasına karşın ilkyardım bu konuda eğitim almış herkesin olayın olduğu yerde bulabildiği malzemeleri kullanarak yaptığı hayat kurtarıcı müdahaledir. İLKYARDIM TEMEL İLKELERİ • İLKYARDIMIN AMAÇLARI Hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak Hasta/yaralının durumunun. kötüleşmesini önlemek İyileşmeyi kolaylaştırmak. İLKYARDIM TEMEL İLKELERİ • İLKYARDIMIN TEMEL UYGULAMALARI • İlkyardım temel uygulamaları Koruma Bildirme Kurtarma (KBK) olarak ifade edilir. Koruma: Kaza sonuçlarının ağırlaşmasını önlemek için olay yerinin değerlendirilmesini kapsar. En önemli işlem olay yerinde oluşabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır. • Bildirme: Olay / kaza mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefon veya diğer kişiler aracılığı ile gerekli yardım kuruluşlarına bildirilmelidir. Türkiye'de ilkyardım gerektiren her durumda telefon iletişimleri 112 acil telefon numarası üzerinden gerçekleştirilir. • Kurtarma (Müdahale): Olay yerinde hasta / yaralılara müdahale hızlı ancak sakin bir şekilde yapılmalıdır. İLKYARDIM TEMEL İLKELERİ • 112’NİN ARANMASINDA DİKKAT EDİLECEKLER • Sakin olunmalı yada sakin olan bir kişinin araması sağlanmalıdır. • 112 merkezi tarafından sorulan sorulara net bir şekilde cevap verilmelidir; • Kesin yer ve adres bilgileri verilirken olayın olduğu yere yakın bir caddenin yada çok bilinen bir yerin adı verilmelidir • Kimin hangi numaradan aradığı bildirilmelidir • Hasta/yaralı(lar)ın adı ve olayın tanımı yapılmalıdır • Hasta/yaralı sayısı ve durumu bildirilmelidir • Eğer herhangi bir ilkyardım uygulaması yapıldıysa nasıl bir yardım verildiği belirtilmelidir • 112 hattında bilgi alan kişi gerekli olan tüm bilgileri aldığını söyleyinceye kadar telefon kapatılmalıdır. İLKYARDIM TEMEL İLKELERİ • İLKYARDIMCININ MÜDAHALE İLE İLGİLİ YAPMASI GEREKENLER • Hasta / yaralıların durumunu değerlendirmek (ABC) ve öncelikli müdahale edilecekleri belirlemek • • Hasta/yaralının korku ve endişelerini gidermek Hasta/yaralıya müdahalede yardımcı olacak kişileri organize etmek • Hasta/yaralının durumunun ağırlaşmasını önlemek için kendi kişisel olanakları ile gerekli müdahalelerde bulunmak • Kırıklara yerinde müdahale etmek • Hasta/yaralıyı sıcak tutmak • Hasta/yaralının yarasını görmesine izin vermemek • Hasta/yaralıyı hareket ettirmeden müdahale yapmak • Hasta/yaralının en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevkini sağlamak (112) (Ancak ağır hasta/yaralı bir kişi hayati tehlikede olmadığı sürece asla yerinden kıpırdatılmamalıdır.) . İLKYARDIM TEMEL İLKELERİ • İLKYARDIMCI VE ÖZELLİKLERİ • Olay yeri genellikle insanların telaşlı ve heyecanlı oldukları ortamlardır. Bu durumda ilkyardımcı sakin ve kararlı bir şekilde olayın sorumluluğunu alarak gerekli müdahaleleri doğru olarak yapmalıdır. Bunun için bir ilkyardımcıda aşağıdaki özelliklerin olması gerekmektedir: • İnsan vücudu ile ilgili temel bilgilere sahip olmak • Önce kendi can güvenliğini korumak • Sakin kendine güvenli ve pratik olmak • Eldeki olanakları değerlendirebilmek • Olayı anında ve doğru olarak haber vermek (112’yi aramak) • Çevredeki kişileri organize edebilmek ve onlardan yararlanabilmek • İyi bir iletişim becerisine sahip olmak. İLKYARDIM TEMEL İLKELERİ • HAYAT KURTARMA ZİNCİRİ • Hayat kurtarma zinciri 4 halkadan oluşur. Son iki halka ileri yaşam desteğine aittir ve ilkyardımcının görevi değildir. 1.Halka - Sağlık kuruluşuna haber verme 2.Halka - Olay yerinde yapılan Temel Yaşam Desteği 3.Halka - Ambulans ekiplerince yapılan müdahaleler 4.Halka - Hastane acil servisleridir İLKYARDIM TEMEL İLKELERİ HASTA/ YARALI VE OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ I. İNSAN VÜCUDU VE İŞLEYİŞİ II. HASTA / YARALI DEĞERLENDİRİLMESİNİN AMACI III.HASTA / YARALILARIN İLK DEĞERLENDİRİLME AŞAMALARI IV.HASTA / YARALILARIN İKİNCİ DEĞERLENDİRİLME AŞAMALARI V. OLAY YERİ DEĞERLENDİRİLMESİ VI.OLAY YERİ DEĞERLENDİRİLMESİNDE YAPILACAKLAR HASTA/ YARALI VE OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ İNSAN VÜCUDU VE İŞLEYİŞİ: Hareket sistemi: Vücudun hareket etmesini desteklenmesini sağlar ve koruyucu görev yapar. Hareket sistemi şu yapılardan oluşur: KEMİKLER EKLEMLER KASLAR Dolaşım sistemi: Vücut dokularının oksijen besin hormon bağışıklık elemanı ve benzeri elemanları taşır ve yeniden geriye toplar. Dolaşım sistemi şu yapılardan oluşur: KALP KAN DAMARLARI KAN Sinir sistemi: Bilinç anlama düşünme algılama hareketlerinin uyumu dengesi ve solunum ile dolaşımı sağlar. Sinir sistemi şu yapılardan oluşur: BEYİN BEYİNCİK OMURİLİK OMURİLİK SOĞANI HASTA/ YARALI VE OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Solunum sistemi: Vücuda gerekli olan gaz alışverişi görevini yaparak hücre ve dokuların oksijenlenmesini sağlar. Solunum sistemi şu organlardan oluşur: A. SOLUNUM YOLLARI B. AKCİĞERLER Boşaltım sistemi: Kanı süzerek gerekli maddelerin vücutta tutulması zararlı olanların atılması görevlerini yaparak vücutta iç dengeyi korur. Boşaltım sistemi şu organlardan oluşur: İdrar borusu İdrar kesesi İdrar kanalları Böbrekler HASTA/ YARALI VE OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Sindirim sistemi: Ağızdan alınan besinlerin öğütülerek sindirilmesi ve kan dolaşımı vasıtasıyla vücuda dağıtılmasını sağlar. Sindirim sistemi şu organlardan oluşur: Dil ve Dişler Yemek Borusu Mide Safra Kesesi Pankreas Bağırsaklar HASTA/ YARALI VE OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ oVücutta nabız alınabilen bölgeler nelerdir? oŞah damarı (adem elmasının her iki yanında) oÖn-kol damarı (Bileğin iç yüzü baş parmağın üst hizası) oBacak damarı (Ayak sırtının merkezinde) oKol damarı (Kolun iç yüzü dirseğin üstü) oHasta/yaralıların dolaşımını değerlendirirken çocuk ve yetişkinlerde şah damarından bebeklerde kol atardamarından nabız alınır. HASTA/ YARALI VE OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Hasta/yaralının değerlendirilmesinin amacı nedir? a. Hastalık yada yaralanmanın ciddiyetini değerlendirmek b. İlkyardım önceliklerini belirlemek c. Yapılacak ilkyardım yöntemini belirlemek d. Güvenli bir müdahale sağlamak HASTA/ YARALI VE OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Hasta/yaralının ilk değerlendirilme aşamaları nelerdir? Hasta/yaralıya sözlü uyaran yada hafifçe omzuna dokunarak “iyi misiniz?” diye sorularak bilinç durumu değerlendirmesi yapılır. Bilinç durumunun değerlendirilmesi daha sonraki aşamalar için önemlidir. Buna göre hasta/yaralının ilk değerlendirilme aşamaları şunlardır: A. Havayolu açıklığının değerlendirilmesi: ØÖzellikle bilinç kaybı olanlarda dil geri kaçarak solunum yolunu tıkayabilir yada kusmuk yabancı cisimlerle solunum yolu tıkanabilir. Havanın akciğerlere ulaşabilmesi için hava yolunun açık olması gerekir. ØHava yolu açıklığı sağlanırken hasta/yaralı baş boyun gövde ekseni düz olacak şekilde yatırılmalıdır. ØBilinç kaybı belirlenmiş ise ağız içi önce göz ile daha sonra işaret parmağı yandan ağız içine sokularak bir çengel gibi kullanılarak diğer yandan çıkartılmak suretiyle kontrol edilmeli ardından yabancı cisim varsa bir bez aracılığı ile çıkarılmalıdır. ØDaha sonra bir el hasta/yaralının alnına konarak diğer elin 2-3 parmağı ile çene tutularak baş geriye doğru itilip Baş-Çene pozisyonu verilir. Bu işlemler sırasında sert hareketlerden kaçınılmalıdır. HASTA/ YARALI VE OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ B. Solunumun değerlendirilmesi: İlkyardımcı başını hasta/yaralının göğsüne bakacak şekilde yan çevirerek yüzünü hasta/yaralının ağzına yaklaştırır Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile solunum yapıp yapmadığını 10 saniye süre ile değerlendirir. ØSolunum hareketini gözler. ØSolunum sesini dinler. ØYanağında hasta/yaralının nefesini hissetmeye çalışır. Solunum yoksa derhal yapay solunuma başlanır. C. Dolaşımın değerlendirilmesi: Dolaşımın değerlendirilmesi için ilkyardımcı çocuk ve yetişkinlerde şalı damarından bebeklerde kol atardamarından 3 parmakla 5 saniye süre ile nabız almaya çalışılır. Bu süre içinde nabız alınmıyorsa derhal dış kalp masajına başlanır. İlk değerlendirme sonucu hasta/yaralının bilinci kapalı fakat solunum ve nabzı varsa derhal koma pozisyonuna getirerek diğer yaralılar değerlendirilir. HASTA/ YARALI VE OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Hasta/yaralının ikinci değerlendirmesi nasıl olmalıdır? İlk muayene ile hasta/yaralının yaşam belirtilerinin varlığı güvence altına alındıktan sonra ilkyardımcı ikinci muayene aşamasına geçerek baştan aşağı muayene yapar. İkinci değerlendirme aşamaları şunlardır : Görüşerek bilgi edinme: ØKendini tanıtır ØHasta/yaralının ismini öğrenir ve adıyla hitap eder ØHoşgörülü ve nazik davranarak güven sağlar ØHasta/yaralının endişelerini gidererek rahatlatır ØOlayın mahiyeti koşulları kişisel özgeçmişleri sonuç olarak ne yedikleri kullanılan ilaçlar ve alerjinin varlığı sorularak öğrenilir. HASTA/ YARALI VE OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Baştan aşağı kontrol yapılır: ØBilinç düzeyi anlama algılama ØSolunum sayısı ritmi derinliği ØNabız sayısı ritmi şiddeti ØVücut veya cilt ısısı nemi rengi Baş: Saç saçlı deri baş ve yüzde yaralanma morluk olup olmadığı kulak yada burundan sıvı yada kan gelip gelmediği değerlendirilir ağız içi kontrol edilir. Boyun: Ağrı hassasiyet şişlik şekil bozukluğu araştırılır. Aksi ispat edilinceye kadar boyun zedelenmesi ihtimali göz ardı edilmemelidir. Göğüs kafesi: Saplanmış cisim açık yara şekil bozukluğu yada morarma olup olmadığı hafif baskı ile ağrı oluşup oluşmadığı kanama olup olmadığı değerlendirilmelidir. Göğüs kafesi genişlemesinin normal olup olmadığı araştırılmalıdır. Göğüs muayenesinde eller arkaya kaydırılarak hasta/yaralının sırtı da kontrol edilmelidir. Karın boşluğu: Saplanmış cisim açık yara şekil bozukluğu şişlik morarma ağrı yada duyarlılık olup olmadığı ve karnın yumuşaklığı değerlendirilmelidir. Eller bel tarafına kaydırılarak muayene edilmeli ardından kalça kemiklerinde de aynı araştırma yapılarak kırık yada yara olup olmadığı araştırılmalıdır. Kol ve bacaklar: Kuvvet his kaybı varlığı ağrı şişlik şekil bozukluğu işlev kaybı ve kırık olup olmadığı nabız noktalarından nabız alınıp alınmadığı değerlendirilmelidir. İkinci değerlendirmeden sonra mevcut duruma göre yapılacak müdahale yöntemi seçilir. Olay yerini değerlendirmenin amacı nedir? Olay yerinde tekrar kaza olma riskini ortadan kaldırmak Olay yerindeki hasta/yaralı sayısını ve türlerini belirlemek. Olay yerinin hızlı bir şekilde değerlendirilmesinin ardından yapılacak müdahaleler planlanır. Olay yerinin değerlendirilmesinde yapılacak işler nelerdir? Herhangi bir olay yerinin değerlendirilmesinde aşağıdakiler mutlaka yapılmalıdır: ØKazaya uğrayan araç mümkünse yolun dışına ve güvenli bir alana alınmalı kontağı kapatılmalı el freni çekilmeli araç LPG’li ise aracın bagajında bulunan tüpün vanası kapatılmalıdır. ØOlay yeri yeterince görünebilir biçimde işaretlenmelidir. Kaza noktasının önüne ve arkasına gelebilecek araç sürücülerini yavaşlatmak ve olası bir kaza tehlikesini önlemek için uyarı işaretleri yerleştirilmelidir. Bunun için üçgen reflektörler kullanılmalıdır. ØOlay yerinde hasta/yaralıya yapılacak yardımı güçleştirebilecek veya engelleyebilecek meraklı kişiler olay yerinden uzaklaştırılmalıdır. ØOlası patlama ve yangın riskini önlemek için olay yerinde sigara içilmemelidir. ØGaz varlığı söz konusu ise oluşabilecek zehirlenmelerin önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır. ØOrtam havalandırılmalıdır. ØKıvılcım oluşturabilecek ışıklandırma veya çağrı araçlarının kullanılmasına izin verilmemelidir. ØHasta/yaralı yerinden oynatılmamalıdır. ØHasta/yaralı hızla yaşam bulguları yönünden (ABC) değerlendirilmelidir. ØHasta/yaralı kırık ve kanama yönünden değerlendirilmelidir. ØHasta/yaralı sıcak tutulmalıdır. ØHasta/yaralının bilinci kapalı ise ağızdan hiçbir şey verilmemelidir. ØTıbbi yardım istenmelidir (112). ØHasta/yaralının endişeleri giderilmeli nazik ve hoşgörülü olmalıdır. ØHasta/yaralının paniğe kapılmasını engellemek için yarasını görmesine izin verilmemelidir. ØHasta/yaralı ve olay hakkındaki bilgiler kaydedilmelidir. ØYardım ekibi gelene kadar olay yerinde kalınmalıdır. • TEMEL YAŞAMA DESTEĞİ • SOLUNUM VE KALP DURMASI • HAVA YOLUNU AÇMAK İÇİN BAŞ GERİ-ÇENE YUKARI POZİYONU VERİLMESİ • YETİŞKİNLERDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ UYGULAMA TEKNİĞİ • ÇOCUKLARDA TEMEL YAŞAM DESTEĞİ UYGULAMA TEKNİĞİ • BEBEKLERDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ UYGULAMA TEKNİĞİ • SOLUNUM YOLU TIKANIKLIĞIMDA İLK YARDIM TEMEL YAŞAM DESTEĞİ NEDİR • Temel Yaşam Desteği nedir? Hayat kurtarmak amacı ile hava yolu açıklığı sağlandıktan sonra solunumu ve/veya kalbi durmuş kişiye yapay solunum ile akciğerlerine oksijen gitmesini dış kalp masajı ile de kalpten kan pompalanmasını sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahalelerdir. Temel yaşam desteğine başlarken eğer çevrede biri varsa hemen 112 aratılmalıdır. Boğulma ve travmalarda ilkyardımcı yalnız ise 1 siklusdan sonra kendisi yardım çağırmalıdır. Bebek ve çocuklarda ilkönce iki solunum yapılır ardından 112 aranır. SOLUNUM VE KALP DURMASI NEDİR • Solunum ve kalp durması nedir? Solunum durması: Solunum hareketlerinin durması nedeniyle vücudun yaşamak için ihtiyacı olan oksijenden yoksun kalmasıdır. Hemen yapay solunuma başlanmaz ise bir süre sonra kalp durması meydana gelir. Kalp durması: Bilinci kapalı kişide büyük arterlerden nabız alınamaması durumudur. Kalp durmasına 5 dakika içinde müdahale edilmezse dokuların oksijenlenmesi bozulacağı için beyin hasarı oluşur. TEMEL YAŞAM DESTEĞİ NEDİR • Temel Yaşam Desteği nedir? Hayat kurtarmak amacı ile hava yolu açıklığı sağlandıktan sonra solunumu ve/veya kalbi durmuş kişiye yapay solunum ile akciğerlerine oksijen gitmesini dış kalp masajı ile de kalpten kan pompalanmasını sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahalelerdir. Temel yaşam desteğine başlarken eğer çevrede biri varsa hemen 112 aratılmalıdır. Boğulma ve travmalarda ilkyardımcı yalnız ise 1 siklusdan sonra kendisi yardım çağırmalıdır. Bebek ve çocuklarda ilkönce iki solunum yapılır ardından 112 aranır. Hava yolunu açmak için Baş-Çene pozisyonu nasıl verilir? Hava yolunu açmak için Baş-Çene pozisyonu nasıl verilir? Bilinci kapalı bütün hasta/yaralılarda solunum yolu kontrol edilmelidir. Çünkü dil geriye kayabilir yada herhangi bir yabancı madde solunum yolunu tıkayabilir. Ağız içi kontrol edilerek temizlendikten sonra hastaya baş-çene pozisyonu verilir. Bunun için ; Bir el alına yerleştirilir Diğer elin iki parmağı çeneye yerleştirilir Baş geriye doğru itilir. Böylece dil yerinden oynatılarak hava yolu açıklığı sağlanmış olur. ÇOCUKLARDA TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Çocuklarda (1-8 yaş) Temel Yaşam Desteği nasıl yapılır? --Çocuğun hava yolu açıldıktan sonra solunum Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile değerlendirili --Solunum yoksa tıbbi yardım istenir (112) --Çocuğa önce Baş-Çene pozisyonu verilir Hemen yapay solunuma başlanır. YAPAY SOLUNUMA BAŞLAMADAN ÖNCE SOLUNUMUN OLMADIĞINDAN KESİNLİKLE EMİN OLUNMALIDIR! Yapay solunum ağızdan ağıza ya da ağızdan ağız ve buruna tekniği ile çocuğun yaşı ve yüzünün büyüklüğüne göre gerçekleştirilir Yapay solunuma iki kez hava üflenerek başlanır ve tıbbi yardım istenir (112) Yapay solunum dakikada 15-20 olacak şekilde yapılır Nabız kontrolü yetişkinlerdeki gibidir (şah damarından 5 saniye süreyle kontrol edilir) NABIZIN ALINAMADIĞINDAN YANİ KALBİN ATMADIĞINDAN KESİN OLARAK EMİN OLUNDUKTAN SONRA KALP MASAJINA BAŞLANMALIDIR! Kalp masajı tek elle basılarak yapılır Bası noktası yetişkinlerde olduğu gibi belirlenir. Büyük çocuklarda tek elin basısı yetersiz görülürse yine yetişkinlerdeki gibi uygulama yapılır Çocuklarda dakikada 100 bası uygulanır Bası gücü ise göğüs boşluğu 2.5-5 cm çökecek şekilde (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) Çocuklarda bir ya da iki ilkyardımcı ile 5/1 olacak şekilde uygulama yapılır ancak çocuğun iriliğine göre bu uygulama gerekirse yetişkinlerde olduğu gibi 5/2 olarak gerçekleştirilir. BEBEKLERDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ • Bebeklerde (0-1 yaş) Temel Yaşam Desteği nasıl yapılır? ØBebeğin topuğuna hafifçe vurularak bilinç kontrolü yapılır ØÇocuğun hava yolu açıldıktan sonra solunum Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile değerlendirilir ØSolunum yolunun açılması için bebeğe Baş-Çene pozisyonu verilir (bebeğin başı hafifçe itilir). Başın fazla gerdirilmesi solunum yollarını tıkayıp olumsuz sonuçlar yaratabileceğinden başa hafif bir eğim vermek son derece önemlidir! ØYapay solunuma başlanırken ilkyardımcı ağzını bebeğin ağzı ve burnunun üstüne yerleştirilmelidir ØYapay solunuma iki kez hava verilerek başlanır ØTıbbi yardım istenir (112) ØÜflemenin ayarı bebeğin göğsünün kalkış hareketlerine göre olmalıdır çocuğun akciğerlerinin alacağından daha fazla hava üflenmemelidir ØSolunum sıklığı dakikada 20-25 olmalıdır ØNabız kontrolü dirsek önyüz iç kısmındaki kol atardamarı hissedilerek yapılır Hava yolu tıkanıklığı nedir? • Hava yolunun, solunum için gerekli havanın geçişine engel olacak şekilde tıkanmasıdır. • Tıkanma, hava geçişinin tamamen engellendiği tam tıkanma yada azda olsa bir miktar hava geçişinin olduğu kısmi tıkanma şeklinde olabilir. Hava yolu tıkanıklığı belirtileri nelerdir? Tam tıkanma belirtileri: • Nefes alamaz, • Acı çeker, ellerini boynuna götürür, • Konuşamaz, • Rengi morarmıştır, • Bu durumda Heimlich Manevrası (=Karına bası uygulama) yapılır • HEİMLİCH MANEVRASI (KARINA BASI UYGULAMASI NASIL YAPILIR? Bilinci yerinde olan(=bilinci açık) kişilerde Heimlich manevrası: Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir, Arkadan sarılarak gövdesi kavranır, Bir elin baş parmağı midenin üst kısmına, göğüs kemiği ( iman tahtası ) altına gelecek şekilde yumruk yaparak konur. Diğer el ile yumruk yapılan el kavranır, Kuvvetle arkaya ve yukarı doğru bastırılır, Bu hareket 5-7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar tekrarlanır, Şah damarından nabız ve solunum değerlendirilir, Tıbbi yardım istenir (112). Bebeklerde tam tıkanıklık olan hava yolunun açılması • Bebek ilkyardımcının bir kolu üzerine ters (yüzüstü ) olarak yatırılır, • Başparmak ve diğer parmakların yardımıyla bebeğin çenesi kavranarak boynundan tutulur ve yüzüstü pozisyonda öne doğru eğilir, • Baş gergin ve gövdesinden aşağıda bir pozisyonda tutulur, • 5 kez el bileğinin iç kısmı ve el ayası ile bebeğin sırtına kürek kemiklerinin arasına hafifçe vurulur Diğer kolun üzerine başı elle kavranarak sırtüstü çevrilir, Yabancı cismin çıkıp çıkmadığına bakılır, Çıkmadıysa başı gövdesinden aşağıda olacak sırtüstü şekilde tutulur, 5 kez iki parmakla göğüs kemiğinin alt kısmından karnın üs kısmına baskı uygulanır, Yabancı cisim çıkana kadar devam edilir, Tıbbi yardım istenir (112). Kısmi tıkanıklık olan kişilerde nasıl ilkyardım uygulanır? • Eğer kişinin hava yolunda yeterli hava giriş çıkışı mevcutsa, kazazede öksürmeye teşvik edilmeli, yakından izlenmeli ve başka bir girişimde bulunulmamalıdır. Kazazedenin henüz ayakta durabildiği bu dönemde onun arka tarafında yer alınmalıdır. • Bu durumda, kazazede öncelikle bulunduğu pozisyonda bırakılmalıdır Kazazedenin solunum ve öksürüğü zayıflarsa ya da kaybolursa ve morarma saptanırsa derhal girişimde bulunulmalıdır. Belirgin bir yabancı cisim, yerinden çıkmış veya gevşemiş takma dişleri varsa bunlar yerinden çıkarılır. Eğer yabancı cisim görülemiyorsa ve hastanın durumu kötüye gidiyorsa yukarıda tam tıkanmada anlatılan uygulamalara başlanır. KANAMALAR KANAMA: Damarın yırtılması sonucu kanın damar dışına akmasına ‘kanama’ denir İnsan vücudunda 5-7 litre kan vardır. Vücut ağırlığının ortalama 1/13’ü kandır. Vücudumuzdaki kanın %20’si kaybedilirse hayati tehlike başlar. Aşırı kanama sonucu dolaşım sistemi yetersizleşir. KANAMALAR KANAMA ÇEŞİTLERİ 1. 2. 3. 1. 2. Atardamar kanaması: Fışkırarak kesik kesik akar (köpüklü) açık kırmızı renklidir. En tehlikeli kanamadır. Toplar damar kanaması: Koyu kırmızıdır, sürekli akar, kirli kandır. Kılcal damar kanaması: Sızıntı şeklindedir, kendi kendine durabilir. KANIN AKTIĞI YERE GÖRE Dış kanama: Vücut derisinin bütünlüğü bozularak damardan kanın vücut dışına çıkmasıdır İç kanama: Kanın içeriye doğru vücut boşluklarına ve organlara akmasına iç kanama denir. İç kanama belirtileri: Baş dönmesi, bölgede sertlik ve soğukluk, bulantı, kusma, iç kanama geçiren kazazedeye, kanayan yere göre pozisyon verilir. KANAMALAR GEÇİCİ KANAMA DURDURMA METOTLARI 1. Kanayan yere elle baskı: Damar el ve parmaklarla sıkıştırılır. KANAMALAR 2. Basınç noktalarına baskı: - Baş bölgelerindeki kanamalar için şakaklara, - Sırt bölgesindeki kanamalar için köprücük kemiği arka iç kısmına, - Koldaki ve gövdedeki kanamalar için koltuk altına, - Bacaktaki kanamalar için kasıklara basınç uygulanır. - Kafa derisi ve şakak bölgesi kanamalarında kulak önüne baskı uygulanır. KANAMALAR 3. Kanayan yerin kalp seviyesinden yukarı tutulması: Kanayan yerdeki kan basıncı azalır, kanama yavaşlar. KANAMALAR İLKYARDIM MALZEMELERİ İLE KANAMA DURDURMA YÖNTEMLERİ 1. Turnike metodu: Kanayan yer ile kalp arasında tek kemik üzerinden sıkma bağı uygulanarak yapılan kanama durdurma metodudur. KANAMALAR Turnike malzemeleri: 1. Genişliği 6-8 cm olan elastik bandaj, eşarp, kravat, mendil. 2. Sicim, tel, urgan, ip gibi malzemelerden turnike malzemesi olmaz. 3. Turnike 20 dakikada bir 5-10 saniye gevşetilir. 4. Turnikeye en fazla 2 saat devam edilir. KANAMALAR 2. Basınçlı sargı ile kanamayı durdurmak: Kanayan bölgedeki damarlar sıkıştırılmış olur. KANAMALAR 3. Kırık kemiklerin atellenmesi yöntemi: Kırık kemik atellerle sabitlenir ise kanama duracaktır. KANAMALAR Burun kanamaları: Burun kanamalarında, burun kanatları hafifçe sıkılır, burun üzerine veya enseye buz konur, yüz soğuk su ile yıkanır kanama durmuyorsa buruna tampon yerleştirilir. kanama 20 dakika içerisinde durmazsa bir doktora müracaat edilir. KANAMALAR Kulak ve burun kanamaları: • Kulak ve burun kanaması beraber meydana gelmişse kazazede kanayan kulak altta kalacak şekilde yan yatırılır kanama engellenmez. KANAMALAR 1. 2. 3. 4. 5. Kanamalarla ilgili önemli notlar: En tehlikeli kanama atardamar kanamasıdır. Kendiliğinden meydana gelen burun kanamasında kazazede oturtulur ve enseye soğuk tatbik edilir. Kulak kanamalarında kanayan kulak tarafına kazazede yan yatırılır. Kulak kanaması engellenmez. Bacakta turnike bölgesi diz ile kalça, kolda turnike bölgesi dirsek ve omuzdur. Öksürme ile ağızdan köpüklü kan gelmesi, akciğer kanamasının belirtisidir. ŞOK VE BAYILMADA İLK YARDIM Şok: Çeşitli sebeplere bağlı olarak kan dolaşımının giderek azalması ve kaybolmasına şok denir. Bayılma: Kan dolaşımının yetersizliği nedeniyle beyne gelen oksijenin azalması nedeniyle geçici olarak oluşan bilinç kaybına bayılma denir. Koma: Hastanın çevreyi tanımayacak kadar algılama özelliğinin kaybolmasına derin bilinç kaybına koma denir. ŞOK VE BAYILMADA İLK YARDIM ŞOKUN NEDENLERİ: İç ve dış kanamalar Çok şiddetli ağrı Beklenmedik bir karşılaşma Geniş yanıklar Zehirlenmeler Aşırı s ve tuz kaybı Alerjiler Kalp krizleri Ciddi enfeksiyonlar Yüksek ateş olayla ŞOKUN BELİRTİLERİ: Yaşamsal faaliyetlerde zayıflama Huzursuzluk-endişe Nabzın süratli ve zayıf olması Yüzeysel solunum Soğuk nemli cilt,titreme Deride solukluk Vücut ısısının hızla düşmesi Giderek bilinç kaybı Bulantı kusma Göz bebekleri büyük,anlamsız bakış Kan basıncında düşme ŞOK VE BAYILMADA İLK YARDIM Şok pozisyonu: Kazazede düz ve sert bir yerde sırt üstü yatırılır. Ayaklar yukarıya kaldırılır, üstü örtülür, baş yana çevrilir. Üstünü örtmekle vücut sıcaklığı korunur, başını yana çevirmekle dilin solunum yolunu tıkaması önlenmiş olur. Bilinci açık ve iç kanama yoksa ılık içecekler verilir. Kesinlikle alkol verilmez ŞOK VE BAYILMADA İLK YARDIM BAYILMA NEDENLERİ: BAYILMA BELİRTİLERİ: • • • • • Kan kaybı kan görme Kan basıncının düşmesi Havasızlık Beklenmedik bir olayla karşılaşma Çok şiddetli ağrı Stres Açlık, kan şekerinin düşmesi Kansızlık Çık sıcak yüksek ateş • • • • Baş dönmesi, göz kararması Soğuk terleme Nabızda artma, zayıflama Yüzün solması Solunumun sık ve yüzeysel olması Kasların gevşemesi,hareket edememe Kusma,bulantı Bilinç kaybının hemen oluşması Kendinden geçme ŞOK VE BAYILMADA İLK YARDIM BAYILMA POZİSYONU: Sıkan giysiler çıkartılır, temiz hava alması sağlanır, şok pozisyonu verilir, duyu organları yarılır, solunumu kontrol edilip takma dişi varsa çıkartılır, yüzü soğuk su ile yıkatılır NOT: Tokat atılmaz, yakın mesafeden uzun süre alkol koklatılmaz, tüm bu yapılanlara karşı ayılmıyorsa komaya geçiş sürecinde olduğu düşünülerek sağlık kurumuna götürülür ŞOK VE BAYILMADA İLK YARDIM KOMA NEDENLERİ: KOMA BELİRTİLERİ: • Baş travmaları, beyin kanaması • Kanamalara bağlı şok, elektrik şoku • Psikojenik şok • Alkol zehirlenmeler • Alerjiler • Suda boğulma • Şeker hastalığı, sara, beyin zarı iltihabı vb hastalıklar • Sıcak çarpması, donma • Bilinçsizlik, uyku • Hareketsizlik, halsizlik • Uyarılara reaksiyonsuzluk, refleks kayıpları • Hırıltılı solunum • Dilin gevşeyerek geriye doğru toplanması ŞOK VE BAYILMADA İLK YARDIM KOMA POZİSYONU: Soluk yolu açıl tutulur, nefes borusu tıkanmışsa hava yolu borusu konur ve yan çevrilir. Solunum durmuşsa suni solunum yapılır, vücut ısısı korunur, sıvı verilmez ve uygun pozisyonda sevk edilir. ŞOK VE BAYILMADA İLK YARDIM 1. 2. 3. 4. 5. Şok ve bayılmalarla ilgili önemli notlar: Şokta zamanla bayılmada aniden meydana gelen bulgu bilinç kaybıdır. Bayılan kişilerin duyu organları uyarılır. Şok pozisyonunda kazazedenin ayaklarını yukarıya kaldırmanın faydası beyne kan gitmesine yardımcı olmaktır. Şok pozisyonunda kazazedenin üstünü örtmenin yararı vücut sıcaklığının korunmasıdır. Bayılan ve şoka girenler şok pozisyonuna alınır. YARALANMALAR YARA: Çeşitli nedenlerle vücut dokularının bütünlüğünün bozulması yada bir kısmın kaybına yara denir. ÇEŞİTLERİ: • Ezik yaralar: Çarpma nedeniyle derinin kemik ile zemin arasında ezilmesidir. • Batıcı ve delici yaralar: Sivri uçlu kesici cisimlerle meydana gelen yaralanmalardır. • Kesik yaralar: Kesici cisimlerle meydana gelen ağrılı ve kanamalı yaralardır. • Diğer yaralar: Ateşli silah yaralanmaları, hayvan ısırmaları, yanıklar vs. YARALANMALAR BAŞ YARALANMALARI: Sert bir cismin başa yada başın sert cisimlere çarpması sonucunda oluşan yaralanmalardır. Trafik kazalarının %70 inde kafa travması meydana gelir. BELİRTİLERİ; Başta şişlik-yara- kanama- çöken kırık- baş ağrısı- baş dönmesi- göz çevresinde morluk- görme bozukluğu- göz bebeklerinde büyüme- kızarmış yüz- derinden hissedilen nabız- bulantı- kusma- hırıltılı soluk almageçici hafıza kaybı- beyin kanaması var ise kulak ve burundan sarımsı bir sıvı sonra kan gelmesi. İLK YARDIM; Solunum yolu açık tutulur uygun pozisyon verilir. Başa- beyine batan cisim varsa asla çıkarılmaz. Beyin görünüyorsa üzerine temiz bez örtülür. Yaralının başı soğuk vücudu sıcak tutulur. Beyin kanaması yoksa baş yara üstüe gelecek şekilde yükseltilir. YARALANMALAR GÖĞÜS YARALANMALARI: Göğüs bölgesinde açık yada kapalı yaralanmalardır. BELİRTİLERİ; Yara- solunum güçlüğüağızdan açık kırmızı, köpüklü öksürükle kan gelmesi- morarmakaburga kırığı- batma hissi- ağrı ve şok belirtileri İLK YARDIM; Göğüste delici yara var ise bu delikten hava girmesi temiz bez üzerine naylon koyarak veya ıslak bezle elin ayası ile engellenir. Batan cisim çıkarılmaz, kapalı göğüs yarası ise soğuk uygulanır, yarı oturur veya oturur pozisyonda sevk edilir YARALANMALAR KARIN YARALANMALARI: Vurma çarpma ve basınç altında kalmaya bağlı olarak açık ve kapalı karın yaralanmalarıdır BELİRTİLERİ: Kapalı karın yaralanmalarında; Karında kızarıklık- morarma- karında sertlikkusma bulantı- karında kramplarsusuzluk hissi Açık karın yaralanmalarında; İç organların görünmesi veya dışarı çıkması- kusma bulantı- yaygın ağrı İLK YARDIM: Kapalı karın yaralanması ise soğuk tutulur, organ dışarı çıkmış ise uygun pozisyon verilerek organlar içine sokulmadan yaralının üst kısmına toplanarak temiz ıslak bir bezle kapatılır. Kesinlikle ağızdan bir şey verilmez, dudaklar ıslatılabilir YARALANMALAR OMURGA YARALANMASI: Omurgayı meydana getiren omurların kayması, omurga bağlarının yırtılması, omurların kırılması olayıdır. BELİRTİLERİ; Duyu kaybıhareketsizlik- güçsüzlük- yaralanan yerde şişme- boyun omurga kırıklarında başı öne eğme sonucu solunum güçlüğü İLKYARDIM; Yaralı hareket ettirmeden atellenir, felç olasılığına karşı kesinlikle oturtulmaz, omurga kırık ise sert zemine sırt üstü yatırılır, boyun yaralanması varsa boyunluk takılır KIRIK- ÇIKIK VE BURKULMALAR KIRIKLAR VE İLKYARDIM KIRIK: Kemik dokusunun bütünlüğünün bozulmasına kırık denir. KIRIKLAR VE İLKYARDIM BELİRTİLERİ: • • • • • • Ani şişme , morarma Ani şiddetli ağrı veya hareketle ağrı Normal olmayan görünüş, şekil bozukluğu Kemik uçları oynatıldığında sürtünme sesi Hareketlerde azalma, hareketsizlik Açık kırıklarda kemik uçlarının dışarı çıkması ÇEŞİTLERİ: • • • • • • Kapalı kırık: Kemik uçları deriyi delmemiştir, yara yoktur. Açık kırık: Kırılan kemik uçlarının dışarı çıkmıştır, yara ve kanama vardır, sinirlerde hasar olduğunda sakatlık riski vardır. Çöken kırık: Yassı kemiklerde görülen kırıktır. Komplike kırık: Kırılan kemik komşu organa zarar vermiştir, Yaş ağaç kırığı: Kemik bütünlüğü tamamen bozulmamıştır, bozukluk bir bölümdedir. Parçalı kırık: Kemik birkaç yerinden kırılmıştır. KIRIKLAR VE İLKYARDIM 1. 2. 3. 4. 5. 6. Yatarak sevk edilmesi gereken kırıklar: Bacak, boyun, omur ilik ve boyun kırıklarıdır. Diğer bölgedeki kırıklar oturuş yada yarı oturuş pozisyonunda sevk edilmelidir. Özellikle omur ilik kırıklarında sedye tercih edilmelidir. Omur ilik kırıklarında bek ekseni bozulursa kazazede felç olabilir. Köprücük kemiği kırıklarında omuz tespit edilmelidir. (üçgen sargı bezi ile) Kırık bölgeler tespit edilmezse felç yada iç kanama olabilir. Boyun kırıklarında kask veya yumuşak bir malzemeyle boyun bölgesi korunmalıdır. KIRIKLAR VE İLKYARDIM ATEL: Kırık bölgeleri tespit etmek için kullanılan düz nesnelere atel denir. Atel kol ve bacak kırıklarında kullanılır. Bacaklarda kırık bölge diz ile kalça arasında ise atelin boyu topuktan koltuk altına kadar olmalıdır. Kırık bölge diz ile ayak arasında ise atelin boyu topuktan kalçaya kadar olmalıdır. Atel bulunamadığı takdirde kırık bacak araya yumuşak bir malzeme konularak sağlam bacağa bağlanır. ÇIKIKLAR VE İLKYARDIM ÇIKIK: Hareketli eklemlerin birbirinden ayrılmasına çıkık denir. ÇIKIKLAR VE İLKYARDIM BELİRTİLERİ: • • • • • Ağrı Şişme ve morarma Şekil bozukluğu, vücut simetrisinin bozulması Hareketsizlik ve hareket azlığı Eklem çukurunun ele boş gelmesi İLKYARDIM: • • • • • • Kesinlikle çıkığı yerine yerleştirmek için uğraşmamalı Çıkan organ hareketsiz duruma getirilir Hemen o bölgeye soğuk uygulanmalı Elastiki bandajla bandajlanarak kalp seviyesinden üste tutulmalı Vücut sıcak tutulmalı Uygun pozisyon verilerek sevk edilmeli BURKULMALAR VE İLKYARDIM BURKULMA: Eklem bağlarının zedelenmesine burkulma denir. BURKULMALAR VE İLKYARDIM BELİRTİLERİ: • Hassasiyet • Şişme, morarma • Organı kullanamama • Ağrı İLKYARRDIM: • Burkulan yer hareket ettirilmemeli • Şişmeyi önlemek için ekleme önce 1520 dk aralıklarla ilk 12saat soğuk sonra sıcak uygulanmalı • Elastiki bandajla bandajlanmalı • Burkulan bölge kalp seviyesinden yukarıda tutulmalı • Burkulan bölge soğuk tutulurken diğer bölgeler şoku engellemek için üstü örtülerek sıcak tutulur KIRIK – ÇIKIK – BURKULMA *Önemli Dipnotlar* Kırılan, burkulan ve çıkan bölgeler kalp seviyesinin üzerinde tutulmalıdır. Ön kol kemiği kırıklarında atel malzemesi yok ise kol gövdeye paralel olacak şekilde tespit edilir. Köprücük kemiği kırıklarında kazazedenin omuzu tespit edilmelidir. Sedye ile kazazedeleri taşırken dikkat edilecek hususlar: Sedyenin taşıma yönü ayaklar istikametinde olmalıdır. Merdiven inerken ve çıkarken kazazedenin başı yukarıda olmalıdır. Ambulansa konulurken kazazedenin başı ön tarafta olmalıdır. • Kapsam: • • Bilinç kaybı nedir? • • Bilinç kaybı nedenleri nelerdir? • • Koma pozisyonu (Yarı yüzükoyun-Yan pozisyon) • • Havale nedir? • • Sara krizi (Epilepsi) nedir? • • Sara krizinin belirtileri nelerdir? • • Sara krizinde ilkyardım nasıl olmalıdır? • • Kan şekeri düşüklüğü nedir? • • Göğüs ağrısı Bilinç Kaybı: • Beynin normal faaliyetlerindeki bir aksama nedeni ile uyku halinden başlayarak (bilinç bozukluğu), hiçbir uyarıya cevap vermeme haline kadar giden (bilinç kaybı) bilincin kısmen yada tamamen kaybolması halidir. Bayılma (Senkop): • Kısa süreli, yüzeysel ve geçici bilinç kaybıdır. Beyne giden kan akışının azalması sonucu oluşur. – Korku, aşırı heyecan – Sıcak, yorgunluk – Kapalı ortam, kirli hava – Aniden ayağa kalkma – Kan şekerinin düşmesi – Şiddetli enfeksiyonlar Koma: • Yutkunma ve öksürük gibi reflekslerin ve dışarıdan gelen uyarılara karşı tepkinin azalması yada yok olması ile ortaya çıkan uzun süreli bilinç kaybıdır – Düşme veya şiddetli darbe – Özellikle kafa travmaları – Zehirlenmeler – Aşırı alkol, uyuşturucu kullanımı – Şeker hastalığı – Karaciğer hastalıkları – Havale gibi ateşli hastalıklar Bilinç Bozukluklarında İlkyardım: • Kişi başının döneceğini hissederse • Eğer kişi bayıldıysa; • Bilinç kapalı ise: Koma Pozisyonu: Havale: • Sinir sisteminin merkezindeki bir tahriş (irritasyon) yüzünden beyinde meydana gelen elektriksel boşalmalar sonucu oluşur. – Kafa travmasına bağlı beyin yaralanmaları – Beyin enfeksiyonları – Yüksek ateş – Bazı hastalıklar Ateş nedeniyle oluşan havale : • Herhangi bir ateşli hastalık sonucu vücut sıcaklığının 38°C'nin üstüne çıkmasıyla oluşur. • 6 ay-6 yaş • İlkyardım: – Soğut – 112 Epilepsi (Sara Krizi) • Tehlike kontrolü. • Yardım çağırılır. • Tehlikeden uzaklaştırılır. • Başının altına destek konur. • Çırpınmaları engellenmez • Gözlenir… Kan Şekeri Düşüklüğü: • Şeker hastalığı tedavisine bağlı • Uzun egzersizler sonrası • Uzun süre aç kalma • Barsak ameliyatı geçirenlerde yemek sonrası Kan Şekeri Düşüklüğü: • Ani • Korku • Terleme • Hızlı nabız • Titreme • Aniden acıkma • Yorgunluk • Bulantı • Yavaş • Baş ağrısı • Görme bozukluğu • Uyuşukluk • Zayıflık • Konuşma güçlüğü • Kafa karışıklığı • Sarsıntı ve şuur kaybı Kan Şekeri Düşüklüğü: • DRABC, • Hastanın bilinci yerinde ve kusmuyorsa; – ağızdan şeker, şekerli içecekler verilir, – 15-20 dakikada düzelmiyorsa 112’ yi ara • Hastanın bilinci yerinde değilse – koma pozisyonu – 112 Göğüs Ağrısı: Kalp Spazmı • Sıkıntı veya nefes darlığı • Ağrı hissi; Genellikle göğüs ortasında başlar kollara, boyuna, sırta ve çeneye doğru ilerler. • Sıklıkla fiziksel zorlama, heyecan, üzüntü yada fazla yemek yeme sonucu ortaya çıkar. • Kısa sürelidir ve istirahatle durur. İstirahat halindeyken görülmesi ciddi bir durumu Göğüs Ağrısı: Kalp Krizi • Hasta ciddi bir sıkıntı hisseder, terleme, mide bulantısı, kusma vb. görülür. • Ağrı; göğüs yada mide boşluğunun herhangi bir yerinde, sıklıkla kravat bölgesinde görülür. Omuzlara ve sol kola yayılır. • Bazen hazımsızlık ve kas ağrısı şeklinde belirti verir.