Transcript Przyroda a człowiek

Przyroda a człowiek
Przyroda
to
skomplikowany
układ
obejmujący
elementy
ożywione (rośliny, zwierzęta) i nieożywione (woda,
gleba, klimat, temperatura).
Przyroda
(Ekosystem)
Ożywiona
Nieożywiona
(Biocenoza)
(Biotop)
Ochrona przyrody jest to wszelka działalność zmierzająca do
zachowania
przyrody.
twórczych,
naukowych
i
estetycznych
wartości
Celem ochrony przyrody jest:
1.utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów,
2. zachowanie różnorodności biologicznej,
3. zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego,
4. zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt
i grzybów wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymanie lub
przywracanie do właściwego stanu ochrony,
5. ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach
oraz zadrzewień,
6. utrzymanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony
siedlisk przyrodniczych, a także zasobów, tworów i składników
przyrody,
7. kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody
poprzez edukację, informowanie i promocję w dziedzinie ochrony
przyrody.
FORMY OCHRONY PRZYRODY
Dane z 2008r.
Parki Narodowe
park narodowy to najwyższa prawna forma ochrony przyrody
obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami
przyrodniczymi,
naukowymi,
społecznymi,
kulturowymi
i
edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na
którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe.
W Polsce istnieją 23 parki narodowe, które łącznie obejmują
powierzchnię 314 551 ha, co stanowi ok. 1% powierzchni kraju.
1. Babiogórski Park Narodowy (1954r.)
2. Białowieski Park Narodowy (1932r.)
3. Biebrzański Park Narodowy (1993r.)
4. Bieszczadzki Park Narodowy (1973r.)
5. Borów Tucholskich (1996r.)
6. Drawieński Park Narodowy (1990r.)
7. Gorczański Park Narodowy (1981r.)
8. Gór Stołowych (1993r.)
9. Kampinoski Park Narodowy (1959r.)
10. Karkonoski Park Narodowy (1959r.)
11. Magurski Park Narodowy (1995r.)
12. Narwiański Park Narodowy (1996r.)
13. Ojcowski Park Narodowy (1956r.)
14. Pieniński Park Narodowy (1932r.)
15. Poleski Park Narodowy (1990r.)
16. Roztoczański Park Narodowy (1974r.)
17. Słowiński Park Narodowy (1967r.)
18. Świętokrzyski Park Narodowy (1950r.)
19. Tatrzański Park Narodowy (1954r.)
20. Ujście Warty (2001r.)
21. Wielkopolski Park Narodowy (1957r.)
22. Wigierski Park Narodowy (1989r.)
23. Woliński Park Narodowy (1960r.)
Parki krajobrazowe
Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na
wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory
krajobrazowe w celu zachowania i popularyzacji tych wartości w
warunkach zrównoważonego rozwoju.
Obecnie na terenie naszego kraju znajduje się sto dwadzieścia
parków krajobrazowych. Spośród nich najstarszy jest Suwalski
Park Krajobrazowy (1976r.), zaś największy – Park Krajobrazowy
Dolina Baryczy (ponad 84 ha)
Obszar chronionego krajobrazu
Obszar chronionego krajobrazu - Obszary takie zajmują różnej
wielkości tereny, zwykle rozległe, obejmujące pełne jednostki
środowiska naturalnego takie jak doliny rzeczne, kompleksy leśne,
ciągi wzgórz, pola wydmowe, torfowiska.
W Polsce istnieje 445 obszarów chronionego krajobrazu
Obszar chronionego krajobrazu
Obszar Kleckie – Część Pojezierza
Pogórza Wiśnickiego - Żarnówka Drawskiego
Rezerwaty przyrody
Rezerwat przyrody
obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym,
ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska
zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej,
wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi,
kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.
Biorąc pod uwagę przedmiot ochrony lub charakter środowiska przyrodniczego
podlegającego ochronie, wyróżnia się 9 typów rezerwatów przyrody:
1. Florystyczne (np. Rezerwat „ Cisowa Góra”)
2. Faunistyczne ( np. Rezerwat przyrody Jezioro Orłowo Małe - ochrona
żółwia błotnego)
3. Krajobrazowe ( np. Rezerwat krajobrazowy „Źródła Rzeki Łyny”)
4. Leśne (np. Rezerwat „Kretówki”- znajduje się tu 400 cisów)
5. Wodne (np. Rezerwat wodny „Rzeka Drwęca”)
6. Torfowiskowe (np. rezerwat przyrody „Torfowisko Mieleńskie”)
7. Stepowe ( np. Rezerwat przyrody „Góry Pieprzowe”)
8. Słonoroślowe ( np.Rezerwat przyrody „ Ciechocinek”)
9. Przyrody nieożywionej ( np.Rezerwat „ Skamieniałe miasto”)
Rezerwaty dzielimy na ścisłe (gdzie wykluczona jest ingerencja człowieka) i
częściowe ( dopuszcza się tu niektóre prace, np. zabiegi ochronne).
Pomniki przyrody
Pomnikami przyrody są to pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej
lub ich skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej,
historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami,
wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy
gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary,
głazy narzutowe oraz jaskinie.
Do pomników przyrody ożywionej należą: pojedyncze krzewy, drzewa i grupy
drzew odznaczające się sędziwym wiekiem, wielkością, niezwykłymi kształtami lub
innymi cechami, a także zabytkowe aleje drzew.
Do pomników przyrody nieożywionej należą: największe głazy narzutowe,
tzw. eratyki oraz interesujące formy powierzchni ziemi np. – źródła, wodospady,
jary, skałki, wywierzyska, przełomy rzeczne, jaskinie, odkrywki itp.
Pomniki są najstarszą formą ochrony przyrody w Polsce.
Najpopularniejsze polskie dęby rosną w Bartkowie, Rogalinie i Górecku
Kościelnym
Najstarszym polskim drzewem jest 1 260-letni cis z Henrykowa Lubańskiego
70 % drzew-pomników przyrody stanowią dęby (głównie szypułkowe) i lipy, z
drzew iglastych najczęściej pomnikami są cisy
najstarszym polskim drzewem jest 1 260-letni cis z Henrykowa Lubańskiego
Przykłady pomników przyrody
•
Pojedyncze drzewa (28 217 ) – np. dąb Bartek
koło Zagnańska (Województwo świętokrzyskie),
• Grupy drzew (4 924 ) – np. cisów w Borach
Tucholskich i dębów w Rogalinie ( woj.
Wielkopolskie),
• Głazy narzutowe (1 226 )– np. Trygław Tychowo koło Białogardu oraz Królewski Głaz
w Zalewie Kamieńskim koło Kamienia
Pomorskiego,
Trygław - jest to największy w Polsce, i
jedyny w Europie ciemnoszary głaz,
którego obwód wynosi 50m., wysokość nad
ziemią 3,8 m, pod ziemią sięga on na
głębokość 4 m, jego masę określa się na
200 000 kg.
• Aleje drzew (875), np. Lipowa w Rzucewie koło Pucka
•
Pojedyncze skały i wychodnie skalne ( 700 razem z grotami i
jaskiniami), np. Maczuga Herkulesa wysokość maczugi wynosi około 25
metrów. Znajduje się na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego oraz
Pielgrzymy w Karkonoszach- są to 3 granitowe skały, z których
najwyższa ma ok. 25 m
Maczuga
Herkulesa
Pielgrzymy
• Jaskinie, groty, np. Raj w Górach Świętokrzyskich i Niedźwiedzia
koło Kletna w Sudetach
Stanowiska dokumentacyjne
Forma ochrony przyrody w Polsce, cenne pod względem naukowym i
dydaktycznym miejsca występowania formacji geologicznych, skamieniałości,
tworów mineralnych, jaskinie, schroniska podskalne oraz fragmenty
eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemne.
Stanowiska dokumentacyjne często mogą być miejscami zupełnie nie
niewyróżniającymi się na powierzchni ziemi lecz muszą być oznakowane
tablicami. Sankcjom prawnym podlega tam jakiekolwiek niszczenie lub
przekształcanie chronionego obiektu. Nie można też w żaden sposób
ingerować w glebę, wydobywać minerałów, torfu ani skamieniałości. Ochroną
na stanowiskach dokumentacyjnych objęta jest cała fauna i flora.
Stanowiska dokumentacyjne należą do obiektowych, czyli indywidualnych
form ochrony przyrody.
stanowisko dokumentacyjne "TRIAS" - wybierzysko paleontologiczne
zlokalizowane na terenie kopalni iłów w Krasiejowie (woj. opolskie);
Stanowisko dokumentuje skamieniałości pochodzące sprzed 225 mln lat. Jest
to pierwsze tego typu odkrycie w Polce, a w całej Europie zaledwie kilka
stanowisk można porównać z krasiejowskim pod względem nagromadzenia
tak dobrze zachowanych szczątków zwierząt.
Użytki ekologiczne
Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów,
mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - naturalne
zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów,
bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza,
wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska
rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt, i grzybów, ich ostoje oraz
miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania.
Istotnym powodem tworzenia użytków ekologicznych jest potrzeba objęcia
ochroną niewielkich powierzchniowo obiektów, ale cennych pod względem
przyrodniczym, o dużym znaczeniu dla zachowania unikatowych zasobów
genowych. Z reguły nie mogły one zostać objęte ochroną rezerwatową ze względu
na niewielką powierzchnię i mniejszą rangę walorów przyrodniczych.
użytek ekologiczny „Pustynia Błędowska” obejmuje powierzchnię 683,91 ha,
położona w Małopolsce.
Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe
Zespół przyrodniczo-krajobrazowy wyznacza się w celu ochrony
wyjątkowo cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego,
dla zachowania jego wartości przyrodniczych, kulturowych i
estetycznych.
•
Zespół przyrodniczo - krajobrazowy
„Uroczysko Lubniewsko”,
tworzy je
jezioro Lubniewsko wraz z otaczającymi lasami.
Ciekawym elementem znajdującym się na terenie uroczyska jest
wczesnośredniowieczne grodzisko słowiańskie z VII w.
Ochrona gatunkowa
Ochrona gatunkowa jest w Polsce jedną z form ochrony przyrody. Ma ona
na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko
występujących roślin, grzybów i zwierząt oraz ich siedlisk, a także
zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. Ochrona ta dotyczy
gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych na zagrożenia i
zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie umów
międzynarodowych.
• * Dane
szacunkowe
• ** dane z
2003r.
Ilość gatunków objętych ochroną ścisłą i
częściową w Polsce
Natura 2000
Natura 2000 – program utworzenia w krajach Unii Europejskiej
wspólnego systemu (sieci) obszarów objętych ochroną przyrody.
Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk
przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i
zagrożone w skali całej Europy.
Przykłady:
Dolina Baryczy, Ujście Warty, Dolina Biebrzy, Bieszczady, Puszcza
Kampinoska, Karkonosze, Masyw Ślęży
UNESCO
UNESCO- Lista Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego
Ludzkości
lista
obiektów
objętych
szczególną
ochroną
międzynarodowej organizacji UNESCO, ze względu na ich unikatową
wartość kulturową bądź przyrodniczą dla ludzkości.
Konwencja ta podpisana w 1972 roku w Paryżu. Światowe Dziedzictwo
ma przedstawiać różnorodność kulturalną i bogactwo natury
wszystkich regionów świata.
Wśród 13 obiektów UNESCO w Polsce do tych związanych z przyrodą
należą 2:
1. Białowieski Park Narodowy jest
miejscem o niepowtarzalnych walorach
przyrodniczych i kulturowych. Chroni
ostatnie na niżu Europy lasy naturalne o
cechach pierwotnych, jakie przed
wiekami rozciągały się w strefie lasów
liściastych i mieszanych. Są to lasy
wielowiekowe i wielogatunkowe, o
ogromnym bogactwie świata roślin,
grzybów i zwierząt.
1. Białowieski Park Narodowy jest miejscem o niepowtarzalnych walorach
przyrodniczych i kulturowych. Chroni ostatnie na niżu Europy lasy naturalne o cechach
pierwotnych, jakie przed wiekami rozciągały się w strefie lasów liściastych i
mieszanych. Są to lasy wielowiekowe i wielogatunkowe, o ogromnym bogactwie świata
roślin, grzybów i zwierząt.
2. Park Krajobrazowy Łuk Mużakowa, obiekt kulturalno-przyrodniczy; park
krajobrazowy w województwie lubuskim, założony w celu ochrony szczególnego tworu
geologicznego - moreny czołowej powstałej podczas zlodowacenia środkowopolskiego
(Odry).
Bibliografia
P. Głąb, Formy ochrony przyrody w Polsce oraz wybrane aspekty ochrony
przyrody w innych krajach Unii Europejskiej, prezentacja multimedialna
Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl
KONIEC