Slide 1

BIESZCZADZKI PARK
NARODOWY

HISTORIA
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości
parkiem narodowym na terenie Polski. W chwili utworzenia w 1973
obejmował masyw Tarnicy, Krzemienia i Halicza, oraz podszczytowe
partie Połoniny Caryńskiej o powierzchni zaledwie 59,55 km².
Obszar parku był powiększany czterokrotnie w latach 1989, 1991,
1996 oraz 1999. Jednakże pojęcie "park narodowy" znane jest w
polskich Bieszczadach znacznie wcześniej niż 1973 rok. Otóż od lat
50. XX wieku połoniny znajdowały się w zarządzie dyrektora
Tatrzańskiego Parku Narodowego. Było to związane z
poszukiwaniem nowych pastwisk dla podhalańskich owiec, którym
ochrona ścisła łąk w TPN zabroniła wstępu na hale tatrzańskie.
Obecnie w granicach BdPN znajduje się ogromna część tzw.
polskich Bieszczadów Wysokich, a także kilka enklaw, z największą
w dolinie górnego Sanu, gdzie Park przejął po kombinacie Igloopol
łąki i nieużytki.
W 1992 stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu
Biosfery "Karpaty Wschodnie".

Obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego położony jest w
Bieszczadach Zachodnich, które według Kondrackiego (1998)
zaliczane są do Beskidów Wschodnich, będących najbardziej
wysuniętą na zachód częścią Karpat Wschodnich.
Według waloryzacji wykonanej dla polskich parków
narodowych, Bieszczadzki Park Narodowy osiąga bardzo wysoką
ocenę i lokuje się na trzecim miejscu po Tatrzańskim i Pienińskim
PN.
Walory przyrody sprawiają, że Bieszczadzki Park Narodowy
znajduje się w grupie kilku polskich PN dobrze znanych poza
granicami kraju (m.in. Znane są także: Białowieski PN, Biebrzański
PN i Tatrzański PN) i jest wymieniony w literaturze światowej w
grupie najciekawszych parków europejskich.

ROZMIARY
DORASTA DO 20 CM DŁUGOŚCI.
BIOTOP
DZIKIE RZEKI,STRUMIENIE I JEZIORA O CZYSTEJ
I BOGATEJ W TLEN WODZIE. UNIKAJĄ WÓD Z
MULISTYMLUB ZABAGNIONYM DNEM.
POKARM
GŁÓWNIE ROŚLINNOŚĆPODWODNA
ZAWIERAJĄCE DUŻE ILOŚCI WAPNIA JAK
MOCZARKA, ROGATEK, RAMIENICA, RDEST
WODNY I GLONY.DRUGIE MIEJSCE W
JADŁOSPISIE ZAJMUJĄ DROBNE WODNE
BEZKRĘGOWCE JAK MAŁŻORACZKI,
SKĄPOSZCZETY, WIOŚLARKI, CHRUŚCIKI,
LARWY WODNYCH OWADÓW, MIĘCZAKI ORAZ
MARTWE ZWIERZĘTA JAK ŚNIĘTE RYBY I INNA
PADLINA. PEŁNIĄ WAŻNĄ ROLĘ CZYŚCICIELI
DNA Z ROZKŁADAJĄCYCH SIĘ RESZTEK.

Traszka grzebieniasta to właściwie
"żaba z ogonem". Podobnie jak żaby
należy do płazów, a zatem zwierząt,
którym do życia potrzebny jest i ląd, i
woda. Delikatna i porowata skóra
traszki musi być wilgotna, dlatego
zwierzę nie może żyć w suchym
środowisku. W okresie kiedy żyje na
lądzie, traszka ukrywa się w dzień
między wilgotnymi kamieniami lub
pod zwalonymi pniami drzew,
porośniętymi mchem. Z kryjówki
wychodzi w nocy i wyrusza na
polowanie przez wilgotną trawę i
butwiejące liście. Wiosną, w porze
tarła ryb, traszka powraca do wody,
gdzie pozostaje do późnego lata.
Traszka jest zwierzęciem
zmiennocieplnym, dlatego aktywna
jest tylko wówczas, kiedy
temperatura jej ciała jest
wystarczająco wysoka. W lecie
warunek ten zazwyczaj jest
spełniony. W zimie, kiedy
temperatura spada, traszka popada
w stan odrętwienia.

Jest to jedyny jadowity gad żyjący na
terenie naszego kraju. Występuje na całej
powierzchni Polski, do wysokości 2000 m
n.p.m., a jej długość waha się od 55 do 60
cm .Tułów jest słabo oddzielony od głowy i
ogona. Ubarwienie żmii może być
różnorodne, dlatego warty zapamiętania
jest fakt że brzuszna strona ciała,
zazwyczaj jest jaśniej ubarwiona.

Podstawowym pokarmem tego
drapieżnika są dzikie ssaki kopytne,
głównie sarny (ok. 60-70% wszystkich
ofiar) i jelenie (20-30%), natomiast
rzadziej drobniejsze zwierzęta
(zające, gryzonie, ptaki). Z populacji
jeleni rysie wybierają głównie osobniki
młode i o słabej kondycji (zwykle
cielęta), wśród saren nie stwierdzono
takiej selekcji.

Wilk, nazywany często wilkiem
szarym należy do ssaków a
konkretnie do rodziny
psowatych. Wilk jest
zwierzęciem drapieżnym. Jego
najczęstszym miejscem
zamieszkania, są leśne ostępy,
rozległe równiny, tereny
podmokłe

Niedźwiedziami określa się
zwierzęta należące do rodziny
niedźwiedziowatych. Chociaż
gatunków niedźwiedziowatych
mamy obecnie na kuli ziemskiej
osiem i są między nimi znaczące
różnice, wszystkie są zwierzętami
sporych rozmiarów (od
kilkudziesięciu do nawet kilkaset
kilogramów, w zależności od
gatunku), masywnymi, o krótkiej szyi
i wydłużonej głowie, ze
szczątkowym ogonem.

Ogólna budowę ciała sarny można
określić jako, wysmukłą. Głowa jest
krótka, z profilu o zarysie zbliżonym
do trójkąta. Pysk (gęba) zakończony
jest dużymi, nieowłosionymi czarnymi
nozdrzami (chrapami). Oczy (świece)
z długimi rzęsami na górnej powiece,
są brunatno czarne z podłużną,
poziomo ustawioną źrenicą. Uszy
(łyżki) mają kształt podłużnie owalny,
a długość ich sięga 2/3 długości
głowy. Szyja jest stosunkowo cienka,
dłuższa od głowy. Tułów jest dosyć
krępy. Ogon jest szczątkowy, prawie
niezauważalny. Nogi (cewki) są
wysokie i cienkie. Tylna para ma
silniejszą budowę i jest w stawach
skokowych mocno wygięta. Cewki
zakończone są parą racic.

dzik jest typową zwierzyną leśną, choć
rzadziej dziki w polskich lasach są
spotykane niż na mokradłach czy
bagnach. Wyglądem tylko z pozoru
przypomina świnię domową - w
przeciwieństwie do niej ma jednak
znacznie lepiej rozwinięty przód i niższy
zad. Gwizd jest długi, a słuchy mocno
obrośnięte i stojące. Ogon w
przeciwieństwie do świni domowej - jest
prosty. Kolor sukni dzika jest zależna od
pogody. Wyróżniamy zarówno czarną, jak
i brunatną, brązową, siwą, a nawet
łaciatą. Ciemniejsze kolory, jak w
przypadku niemal wszystkich zwierząt,
pojawiają się na skórze dzika zimą.

wyróżniamy dwa gatunki jeleni –
jelenia europejskiego ( nizinny i
karpacki) oraz azjatyckiego. Jeleń
europejski nizinny charakteryzuje się
długim, walcowatym tułowiem niezbyt
długą, proporcjonalną głową. Nogi są
długie i zakończone racicami, na
których znajdują się raciczki. W
kłębie byk osiąga wielkość 150 cm,
średnio – 130 cm, masa po
wypatroszeniu waha się w granicach
130-190 kg, to o ponad połowę
więcej, niż masa łani. Suknia jelenia
zmienia się latem i zimą. Podczas
cieplejszej pory roku jest jaśniejsza ceglastobrązowa, z kolei zimą –
ciemnobrązowa.

Orzeł przedni, gatunek dużego ptaka szponiastego
z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę,
środkową Azję i Amerykę Północną w Europie.
To jeden z najbardziej majestatycznych gatunków
szponiastych. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie
brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od
samców. W Polsce drugi co do wielkości (po znacznie częściej
spotykanym bieliku) ptak drapieżny i największy przedstawiciel
podrodziny orłów.
Najsilniejszy europejski orzeł. Chwyta też gryzonie.
Lokalnie wyspecjalizowany w polowaniu na konkretne ofiary.
Pomimo mniejszych rozmiarów, w walce zwykle pokonuje
większego od siebie bielika zwyczajnego.
Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w
górach oraz na drzewach na nizinach. W Polsce wokół takich
miejsc należy wyznaczać strefę ochronną, ponieważ niepokojenie
podczas lęgów stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku.
Zazwyczaj przeżywa tylko jedno, starsze pisklę.
W locie osiąga prędkość do 160 km/h, choć zwykle lata z
prędkością znacznie mniejszą, średnio 48 km/h. W nurkowaniu z
dużej wysokości osiąga prędkość do 320 km/h.

Orlik krzykliwy jest wyraźnie mniejszy od orła
przedniego, ale w porównaniu z myszołowem lub
błotniakiem, to całkiem pokaźny ptak. Samice są
zazwyczaj nieznacznie większe od samców. Rozpiętość
skrzydeł okazałych samic osiąga ponad 160 cm, a
długość ciała ok. 65 cm. Ważną cechą w sylwetce
lecącego ptaka jest tendencja do wyginania części
dłoniowej skrzydła ku dołowi. W ubarwieniu orlika
krzykliwego dominują różne odcienie brązu, od
ciemnobrunatnych lotek i sterówek, poprzez
jasnobrązowe upierzenie tułowia i pokryw skrzydłowych
po żółtobrązowy wierzch głowy. Jasny odcień pokryw i
głowy jest ważną cechą odróżniającą orlika krzykliwego
od typowo ubarwionych orlików grubodziobych. Szpony i
nasada dzioba są jaskrawo żółto ubarwione. Młode
pierwszoroczne ptaki są wyraźnie ciemniejsze od
rodziców. Na końcach pokryw skrzydłowych i
nadogonowych w pierwszej szacie występują wyraźne
białe plamki.

Zamieszkuje pas tajgi od Półwyspu Skandynawskiego
po północny Pacyfik . Wywodzi się z chłodnych rejonów
Europy i Azji. Izolowane populacje na północy Karpat ,
w Starej Płaninie, Niemczech, Czechach, Węgrzech i
na południu Alp są uznawane za relikt okresu
lodowcowego. Europejską populację ocenia się na 600
- 800 par lęgowych. Wyróżnia się 10 podgatunków.
Południowa granica zasięgu przebiega przez lasy
Mazur . W Polsce występuje nielicznie w górach
południowo-wschodniej części kraju, w Karpatach, na
Roztoczu, Zamojszczyźnie i Kielecczyźnie. Drugi człon
łacińskiej nazwy gatunkowej uralensis pochodzi stąd,
że osobnik schwytany i opisywany jako pierwszy
pochodził właśnie z Uralu .

Wąż Eskulapa - gatunek niejadowitego węża z
rodziny płazowatych.
Wygląd-Największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej.
Długość jego ciała może przekraczać 2 m, najdłuższy
odnotowany osobnik mierzył 225 cm[2]. Samce są zwykle
dłuższe od samic. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe.
Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub
oliwkowo-brunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami.
Przednia część ciała zwykle jest jaśniejsza, a strona brzuszna
słomkowa, czasem z ciemnymi plamkami.
Pożywienie-Odżywia się myszami, małymi ssakami,
jaszczurkami, jajami, pisklętami, małymi ptakami oraz małymi
wężami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest
jadowity. Polując na zdobycz chwyta ją pyskiem i owijając
ciałem dusi a następnie połyka.
Ciekawostka - W dawnych czasach był symbolem
medyków. Obecnie również jest wykorzystywany jako symbol,
np. pojawia się w logo.


Slide 2

BIESZCZADZKI PARK
NARODOWY

HISTORIA
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości
parkiem narodowym na terenie Polski. W chwili utworzenia w 1973
obejmował masyw Tarnicy, Krzemienia i Halicza, oraz podszczytowe
partie Połoniny Caryńskiej o powierzchni zaledwie 59,55 km².
Obszar parku był powiększany czterokrotnie w latach 1989, 1991,
1996 oraz 1999. Jednakże pojęcie "park narodowy" znane jest w
polskich Bieszczadach znacznie wcześniej niż 1973 rok. Otóż od lat
50. XX wieku połoniny znajdowały się w zarządzie dyrektora
Tatrzańskiego Parku Narodowego. Było to związane z
poszukiwaniem nowych pastwisk dla podhalańskich owiec, którym
ochrona ścisła łąk w TPN zabroniła wstępu na hale tatrzańskie.
Obecnie w granicach BdPN znajduje się ogromna część tzw.
polskich Bieszczadów Wysokich, a także kilka enklaw, z największą
w dolinie górnego Sanu, gdzie Park przejął po kombinacie Igloopol
łąki i nieużytki.
W 1992 stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu
Biosfery "Karpaty Wschodnie".

Obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego położony jest w
Bieszczadach Zachodnich, które według Kondrackiego (1998)
zaliczane są do Beskidów Wschodnich, będących najbardziej
wysuniętą na zachód częścią Karpat Wschodnich.
Według waloryzacji wykonanej dla polskich parków
narodowych, Bieszczadzki Park Narodowy osiąga bardzo wysoką
ocenę i lokuje się na trzecim miejscu po Tatrzańskim i Pienińskim
PN.
Walory przyrody sprawiają, że Bieszczadzki Park Narodowy
znajduje się w grupie kilku polskich PN dobrze znanych poza
granicami kraju (m.in. Znane są także: Białowieski PN, Biebrzański
PN i Tatrzański PN) i jest wymieniony w literaturze światowej w
grupie najciekawszych parków europejskich.

ROZMIARY
DORASTA DO 20 CM DŁUGOŚCI.
BIOTOP
DZIKIE RZEKI,STRUMIENIE I JEZIORA O CZYSTEJ
I BOGATEJ W TLEN WODZIE. UNIKAJĄ WÓD Z
MULISTYMLUB ZABAGNIONYM DNEM.
POKARM
GŁÓWNIE ROŚLINNOŚĆPODWODNA
ZAWIERAJĄCE DUŻE ILOŚCI WAPNIA JAK
MOCZARKA, ROGATEK, RAMIENICA, RDEST
WODNY I GLONY.DRUGIE MIEJSCE W
JADŁOSPISIE ZAJMUJĄ DROBNE WODNE
BEZKRĘGOWCE JAK MAŁŻORACZKI,
SKĄPOSZCZETY, WIOŚLARKI, CHRUŚCIKI,
LARWY WODNYCH OWADÓW, MIĘCZAKI ORAZ
MARTWE ZWIERZĘTA JAK ŚNIĘTE RYBY I INNA
PADLINA. PEŁNIĄ WAŻNĄ ROLĘ CZYŚCICIELI
DNA Z ROZKŁADAJĄCYCH SIĘ RESZTEK.

Traszka grzebieniasta to właściwie
"żaba z ogonem". Podobnie jak żaby
należy do płazów, a zatem zwierząt,
którym do życia potrzebny jest i ląd, i
woda. Delikatna i porowata skóra
traszki musi być wilgotna, dlatego
zwierzę nie może żyć w suchym
środowisku. W okresie kiedy żyje na
lądzie, traszka ukrywa się w dzień
między wilgotnymi kamieniami lub
pod zwalonymi pniami drzew,
porośniętymi mchem. Z kryjówki
wychodzi w nocy i wyrusza na
polowanie przez wilgotną trawę i
butwiejące liście. Wiosną, w porze
tarła ryb, traszka powraca do wody,
gdzie pozostaje do późnego lata.
Traszka jest zwierzęciem
zmiennocieplnym, dlatego aktywna
jest tylko wówczas, kiedy
temperatura jej ciała jest
wystarczająco wysoka. W lecie
warunek ten zazwyczaj jest
spełniony. W zimie, kiedy
temperatura spada, traszka popada
w stan odrętwienia.

Jest to jedyny jadowity gad żyjący na
terenie naszego kraju. Występuje na całej
powierzchni Polski, do wysokości 2000 m
n.p.m., a jej długość waha się od 55 do 60
cm .Tułów jest słabo oddzielony od głowy i
ogona. Ubarwienie żmii może być
różnorodne, dlatego warty zapamiętania
jest fakt że brzuszna strona ciała,
zazwyczaj jest jaśniej ubarwiona.

Podstawowym pokarmem tego
drapieżnika są dzikie ssaki kopytne,
głównie sarny (ok. 60-70% wszystkich
ofiar) i jelenie (20-30%), natomiast
rzadziej drobniejsze zwierzęta
(zające, gryzonie, ptaki). Z populacji
jeleni rysie wybierają głównie osobniki
młode i o słabej kondycji (zwykle
cielęta), wśród saren nie stwierdzono
takiej selekcji.

Wilk, nazywany często wilkiem
szarym należy do ssaków a
konkretnie do rodziny
psowatych. Wilk jest
zwierzęciem drapieżnym. Jego
najczęstszym miejscem
zamieszkania, są leśne ostępy,
rozległe równiny, tereny
podmokłe

Niedźwiedziami określa się
zwierzęta należące do rodziny
niedźwiedziowatych. Chociaż
gatunków niedźwiedziowatych
mamy obecnie na kuli ziemskiej
osiem i są między nimi znaczące
różnice, wszystkie są zwierzętami
sporych rozmiarów (od
kilkudziesięciu do nawet kilkaset
kilogramów, w zależności od
gatunku), masywnymi, o krótkiej szyi
i wydłużonej głowie, ze
szczątkowym ogonem.

Ogólna budowę ciała sarny można
określić jako, wysmukłą. Głowa jest
krótka, z profilu o zarysie zbliżonym
do trójkąta. Pysk (gęba) zakończony
jest dużymi, nieowłosionymi czarnymi
nozdrzami (chrapami). Oczy (świece)
z długimi rzęsami na górnej powiece,
są brunatno czarne z podłużną,
poziomo ustawioną źrenicą. Uszy
(łyżki) mają kształt podłużnie owalny,
a długość ich sięga 2/3 długości
głowy. Szyja jest stosunkowo cienka,
dłuższa od głowy. Tułów jest dosyć
krępy. Ogon jest szczątkowy, prawie
niezauważalny. Nogi (cewki) są
wysokie i cienkie. Tylna para ma
silniejszą budowę i jest w stawach
skokowych mocno wygięta. Cewki
zakończone są parą racic.

dzik jest typową zwierzyną leśną, choć
rzadziej dziki w polskich lasach są
spotykane niż na mokradłach czy
bagnach. Wyglądem tylko z pozoru
przypomina świnię domową - w
przeciwieństwie do niej ma jednak
znacznie lepiej rozwinięty przód i niższy
zad. Gwizd jest długi, a słuchy mocno
obrośnięte i stojące. Ogon w
przeciwieństwie do świni domowej - jest
prosty. Kolor sukni dzika jest zależna od
pogody. Wyróżniamy zarówno czarną, jak
i brunatną, brązową, siwą, a nawet
łaciatą. Ciemniejsze kolory, jak w
przypadku niemal wszystkich zwierząt,
pojawiają się na skórze dzika zimą.

wyróżniamy dwa gatunki jeleni –
jelenia europejskiego ( nizinny i
karpacki) oraz azjatyckiego. Jeleń
europejski nizinny charakteryzuje się
długim, walcowatym tułowiem niezbyt
długą, proporcjonalną głową. Nogi są
długie i zakończone racicami, na
których znajdują się raciczki. W
kłębie byk osiąga wielkość 150 cm,
średnio – 130 cm, masa po
wypatroszeniu waha się w granicach
130-190 kg, to o ponad połowę
więcej, niż masa łani. Suknia jelenia
zmienia się latem i zimą. Podczas
cieplejszej pory roku jest jaśniejsza ceglastobrązowa, z kolei zimą –
ciemnobrązowa.

Orzeł przedni, gatunek dużego ptaka szponiastego
z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę,
środkową Azję i Amerykę Północną w Europie.
To jeden z najbardziej majestatycznych gatunków
szponiastych. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie
brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od
samców. W Polsce drugi co do wielkości (po znacznie częściej
spotykanym bieliku) ptak drapieżny i największy przedstawiciel
podrodziny orłów.
Najsilniejszy europejski orzeł. Chwyta też gryzonie.
Lokalnie wyspecjalizowany w polowaniu na konkretne ofiary.
Pomimo mniejszych rozmiarów, w walce zwykle pokonuje
większego od siebie bielika zwyczajnego.
Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w
górach oraz na drzewach na nizinach. W Polsce wokół takich
miejsc należy wyznaczać strefę ochronną, ponieważ niepokojenie
podczas lęgów stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku.
Zazwyczaj przeżywa tylko jedno, starsze pisklę.
W locie osiąga prędkość do 160 km/h, choć zwykle lata z
prędkością znacznie mniejszą, średnio 48 km/h. W nurkowaniu z
dużej wysokości osiąga prędkość do 320 km/h.

Orlik krzykliwy jest wyraźnie mniejszy od orła
przedniego, ale w porównaniu z myszołowem lub
błotniakiem, to całkiem pokaźny ptak. Samice są
zazwyczaj nieznacznie większe od samców. Rozpiętość
skrzydeł okazałych samic osiąga ponad 160 cm, a
długość ciała ok. 65 cm. Ważną cechą w sylwetce
lecącego ptaka jest tendencja do wyginania części
dłoniowej skrzydła ku dołowi. W ubarwieniu orlika
krzykliwego dominują różne odcienie brązu, od
ciemnobrunatnych lotek i sterówek, poprzez
jasnobrązowe upierzenie tułowia i pokryw skrzydłowych
po żółtobrązowy wierzch głowy. Jasny odcień pokryw i
głowy jest ważną cechą odróżniającą orlika krzykliwego
od typowo ubarwionych orlików grubodziobych. Szpony i
nasada dzioba są jaskrawo żółto ubarwione. Młode
pierwszoroczne ptaki są wyraźnie ciemniejsze od
rodziców. Na końcach pokryw skrzydłowych i
nadogonowych w pierwszej szacie występują wyraźne
białe plamki.

Zamieszkuje pas tajgi od Półwyspu Skandynawskiego
po północny Pacyfik . Wywodzi się z chłodnych rejonów
Europy i Azji. Izolowane populacje na północy Karpat ,
w Starej Płaninie, Niemczech, Czechach, Węgrzech i
na południu Alp są uznawane za relikt okresu
lodowcowego. Europejską populację ocenia się na 600
- 800 par lęgowych. Wyróżnia się 10 podgatunków.
Południowa granica zasięgu przebiega przez lasy
Mazur . W Polsce występuje nielicznie w górach
południowo-wschodniej części kraju, w Karpatach, na
Roztoczu, Zamojszczyźnie i Kielecczyźnie. Drugi człon
łacińskiej nazwy gatunkowej uralensis pochodzi stąd,
że osobnik schwytany i opisywany jako pierwszy
pochodził właśnie z Uralu .

Wąż Eskulapa - gatunek niejadowitego węża z
rodziny płazowatych.
Wygląd-Największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej.
Długość jego ciała może przekraczać 2 m, najdłuższy
odnotowany osobnik mierzył 225 cm[2]. Samce są zwykle
dłuższe od samic. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe.
Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub
oliwkowo-brunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami.
Przednia część ciała zwykle jest jaśniejsza, a strona brzuszna
słomkowa, czasem z ciemnymi plamkami.
Pożywienie-Odżywia się myszami, małymi ssakami,
jaszczurkami, jajami, pisklętami, małymi ptakami oraz małymi
wężami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest
jadowity. Polując na zdobycz chwyta ją pyskiem i owijając
ciałem dusi a następnie połyka.
Ciekawostka - W dawnych czasach był symbolem
medyków. Obecnie również jest wykorzystywany jako symbol,
np. pojawia się w logo.


Slide 3

BIESZCZADZKI PARK
NARODOWY

HISTORIA
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości
parkiem narodowym na terenie Polski. W chwili utworzenia w 1973
obejmował masyw Tarnicy, Krzemienia i Halicza, oraz podszczytowe
partie Połoniny Caryńskiej o powierzchni zaledwie 59,55 km².
Obszar parku był powiększany czterokrotnie w latach 1989, 1991,
1996 oraz 1999. Jednakże pojęcie "park narodowy" znane jest w
polskich Bieszczadach znacznie wcześniej niż 1973 rok. Otóż od lat
50. XX wieku połoniny znajdowały się w zarządzie dyrektora
Tatrzańskiego Parku Narodowego. Było to związane z
poszukiwaniem nowych pastwisk dla podhalańskich owiec, którym
ochrona ścisła łąk w TPN zabroniła wstępu na hale tatrzańskie.
Obecnie w granicach BdPN znajduje się ogromna część tzw.
polskich Bieszczadów Wysokich, a także kilka enklaw, z największą
w dolinie górnego Sanu, gdzie Park przejął po kombinacie Igloopol
łąki i nieużytki.
W 1992 stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu
Biosfery "Karpaty Wschodnie".

Obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego położony jest w
Bieszczadach Zachodnich, które według Kondrackiego (1998)
zaliczane są do Beskidów Wschodnich, będących najbardziej
wysuniętą na zachód częścią Karpat Wschodnich.
Według waloryzacji wykonanej dla polskich parków
narodowych, Bieszczadzki Park Narodowy osiąga bardzo wysoką
ocenę i lokuje się na trzecim miejscu po Tatrzańskim i Pienińskim
PN.
Walory przyrody sprawiają, że Bieszczadzki Park Narodowy
znajduje się w grupie kilku polskich PN dobrze znanych poza
granicami kraju (m.in. Znane są także: Białowieski PN, Biebrzański
PN i Tatrzański PN) i jest wymieniony w literaturze światowej w
grupie najciekawszych parków europejskich.

ROZMIARY
DORASTA DO 20 CM DŁUGOŚCI.
BIOTOP
DZIKIE RZEKI,STRUMIENIE I JEZIORA O CZYSTEJ
I BOGATEJ W TLEN WODZIE. UNIKAJĄ WÓD Z
MULISTYMLUB ZABAGNIONYM DNEM.
POKARM
GŁÓWNIE ROŚLINNOŚĆPODWODNA
ZAWIERAJĄCE DUŻE ILOŚCI WAPNIA JAK
MOCZARKA, ROGATEK, RAMIENICA, RDEST
WODNY I GLONY.DRUGIE MIEJSCE W
JADŁOSPISIE ZAJMUJĄ DROBNE WODNE
BEZKRĘGOWCE JAK MAŁŻORACZKI,
SKĄPOSZCZETY, WIOŚLARKI, CHRUŚCIKI,
LARWY WODNYCH OWADÓW, MIĘCZAKI ORAZ
MARTWE ZWIERZĘTA JAK ŚNIĘTE RYBY I INNA
PADLINA. PEŁNIĄ WAŻNĄ ROLĘ CZYŚCICIELI
DNA Z ROZKŁADAJĄCYCH SIĘ RESZTEK.

Traszka grzebieniasta to właściwie
"żaba z ogonem". Podobnie jak żaby
należy do płazów, a zatem zwierząt,
którym do życia potrzebny jest i ląd, i
woda. Delikatna i porowata skóra
traszki musi być wilgotna, dlatego
zwierzę nie może żyć w suchym
środowisku. W okresie kiedy żyje na
lądzie, traszka ukrywa się w dzień
między wilgotnymi kamieniami lub
pod zwalonymi pniami drzew,
porośniętymi mchem. Z kryjówki
wychodzi w nocy i wyrusza na
polowanie przez wilgotną trawę i
butwiejące liście. Wiosną, w porze
tarła ryb, traszka powraca do wody,
gdzie pozostaje do późnego lata.
Traszka jest zwierzęciem
zmiennocieplnym, dlatego aktywna
jest tylko wówczas, kiedy
temperatura jej ciała jest
wystarczająco wysoka. W lecie
warunek ten zazwyczaj jest
spełniony. W zimie, kiedy
temperatura spada, traszka popada
w stan odrętwienia.

Jest to jedyny jadowity gad żyjący na
terenie naszego kraju. Występuje na całej
powierzchni Polski, do wysokości 2000 m
n.p.m., a jej długość waha się od 55 do 60
cm .Tułów jest słabo oddzielony od głowy i
ogona. Ubarwienie żmii może być
różnorodne, dlatego warty zapamiętania
jest fakt że brzuszna strona ciała,
zazwyczaj jest jaśniej ubarwiona.

Podstawowym pokarmem tego
drapieżnika są dzikie ssaki kopytne,
głównie sarny (ok. 60-70% wszystkich
ofiar) i jelenie (20-30%), natomiast
rzadziej drobniejsze zwierzęta
(zające, gryzonie, ptaki). Z populacji
jeleni rysie wybierają głównie osobniki
młode i o słabej kondycji (zwykle
cielęta), wśród saren nie stwierdzono
takiej selekcji.

Wilk, nazywany często wilkiem
szarym należy do ssaków a
konkretnie do rodziny
psowatych. Wilk jest
zwierzęciem drapieżnym. Jego
najczęstszym miejscem
zamieszkania, są leśne ostępy,
rozległe równiny, tereny
podmokłe

Niedźwiedziami określa się
zwierzęta należące do rodziny
niedźwiedziowatych. Chociaż
gatunków niedźwiedziowatych
mamy obecnie na kuli ziemskiej
osiem i są między nimi znaczące
różnice, wszystkie są zwierzętami
sporych rozmiarów (od
kilkudziesięciu do nawet kilkaset
kilogramów, w zależności od
gatunku), masywnymi, o krótkiej szyi
i wydłużonej głowie, ze
szczątkowym ogonem.

Ogólna budowę ciała sarny można
określić jako, wysmukłą. Głowa jest
krótka, z profilu o zarysie zbliżonym
do trójkąta. Pysk (gęba) zakończony
jest dużymi, nieowłosionymi czarnymi
nozdrzami (chrapami). Oczy (świece)
z długimi rzęsami na górnej powiece,
są brunatno czarne z podłużną,
poziomo ustawioną źrenicą. Uszy
(łyżki) mają kształt podłużnie owalny,
a długość ich sięga 2/3 długości
głowy. Szyja jest stosunkowo cienka,
dłuższa od głowy. Tułów jest dosyć
krępy. Ogon jest szczątkowy, prawie
niezauważalny. Nogi (cewki) są
wysokie i cienkie. Tylna para ma
silniejszą budowę i jest w stawach
skokowych mocno wygięta. Cewki
zakończone są parą racic.

dzik jest typową zwierzyną leśną, choć
rzadziej dziki w polskich lasach są
spotykane niż na mokradłach czy
bagnach. Wyglądem tylko z pozoru
przypomina świnię domową - w
przeciwieństwie do niej ma jednak
znacznie lepiej rozwinięty przód i niższy
zad. Gwizd jest długi, a słuchy mocno
obrośnięte i stojące. Ogon w
przeciwieństwie do świni domowej - jest
prosty. Kolor sukni dzika jest zależna od
pogody. Wyróżniamy zarówno czarną, jak
i brunatną, brązową, siwą, a nawet
łaciatą. Ciemniejsze kolory, jak w
przypadku niemal wszystkich zwierząt,
pojawiają się na skórze dzika zimą.

wyróżniamy dwa gatunki jeleni –
jelenia europejskiego ( nizinny i
karpacki) oraz azjatyckiego. Jeleń
europejski nizinny charakteryzuje się
długim, walcowatym tułowiem niezbyt
długą, proporcjonalną głową. Nogi są
długie i zakończone racicami, na
których znajdują się raciczki. W
kłębie byk osiąga wielkość 150 cm,
średnio – 130 cm, masa po
wypatroszeniu waha się w granicach
130-190 kg, to o ponad połowę
więcej, niż masa łani. Suknia jelenia
zmienia się latem i zimą. Podczas
cieplejszej pory roku jest jaśniejsza ceglastobrązowa, z kolei zimą –
ciemnobrązowa.

Orzeł przedni, gatunek dużego ptaka szponiastego
z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę,
środkową Azję i Amerykę Północną w Europie.
To jeden z najbardziej majestatycznych gatunków
szponiastych. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie
brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od
samców. W Polsce drugi co do wielkości (po znacznie częściej
spotykanym bieliku) ptak drapieżny i największy przedstawiciel
podrodziny orłów.
Najsilniejszy europejski orzeł. Chwyta też gryzonie.
Lokalnie wyspecjalizowany w polowaniu na konkretne ofiary.
Pomimo mniejszych rozmiarów, w walce zwykle pokonuje
większego od siebie bielika zwyczajnego.
Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w
górach oraz na drzewach na nizinach. W Polsce wokół takich
miejsc należy wyznaczać strefę ochronną, ponieważ niepokojenie
podczas lęgów stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku.
Zazwyczaj przeżywa tylko jedno, starsze pisklę.
W locie osiąga prędkość do 160 km/h, choć zwykle lata z
prędkością znacznie mniejszą, średnio 48 km/h. W nurkowaniu z
dużej wysokości osiąga prędkość do 320 km/h.

Orlik krzykliwy jest wyraźnie mniejszy od orła
przedniego, ale w porównaniu z myszołowem lub
błotniakiem, to całkiem pokaźny ptak. Samice są
zazwyczaj nieznacznie większe od samców. Rozpiętość
skrzydeł okazałych samic osiąga ponad 160 cm, a
długość ciała ok. 65 cm. Ważną cechą w sylwetce
lecącego ptaka jest tendencja do wyginania części
dłoniowej skrzydła ku dołowi. W ubarwieniu orlika
krzykliwego dominują różne odcienie brązu, od
ciemnobrunatnych lotek i sterówek, poprzez
jasnobrązowe upierzenie tułowia i pokryw skrzydłowych
po żółtobrązowy wierzch głowy. Jasny odcień pokryw i
głowy jest ważną cechą odróżniającą orlika krzykliwego
od typowo ubarwionych orlików grubodziobych. Szpony i
nasada dzioba są jaskrawo żółto ubarwione. Młode
pierwszoroczne ptaki są wyraźnie ciemniejsze od
rodziców. Na końcach pokryw skrzydłowych i
nadogonowych w pierwszej szacie występują wyraźne
białe plamki.

Zamieszkuje pas tajgi od Półwyspu Skandynawskiego
po północny Pacyfik . Wywodzi się z chłodnych rejonów
Europy i Azji. Izolowane populacje na północy Karpat ,
w Starej Płaninie, Niemczech, Czechach, Węgrzech i
na południu Alp są uznawane za relikt okresu
lodowcowego. Europejską populację ocenia się na 600
- 800 par lęgowych. Wyróżnia się 10 podgatunków.
Południowa granica zasięgu przebiega przez lasy
Mazur . W Polsce występuje nielicznie w górach
południowo-wschodniej części kraju, w Karpatach, na
Roztoczu, Zamojszczyźnie i Kielecczyźnie. Drugi człon
łacińskiej nazwy gatunkowej uralensis pochodzi stąd,
że osobnik schwytany i opisywany jako pierwszy
pochodził właśnie z Uralu .

Wąż Eskulapa - gatunek niejadowitego węża z
rodziny płazowatych.
Wygląd-Największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej.
Długość jego ciała może przekraczać 2 m, najdłuższy
odnotowany osobnik mierzył 225 cm[2]. Samce są zwykle
dłuższe od samic. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe.
Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub
oliwkowo-brunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami.
Przednia część ciała zwykle jest jaśniejsza, a strona brzuszna
słomkowa, czasem z ciemnymi plamkami.
Pożywienie-Odżywia się myszami, małymi ssakami,
jaszczurkami, jajami, pisklętami, małymi ptakami oraz małymi
wężami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest
jadowity. Polując na zdobycz chwyta ją pyskiem i owijając
ciałem dusi a następnie połyka.
Ciekawostka - W dawnych czasach był symbolem
medyków. Obecnie również jest wykorzystywany jako symbol,
np. pojawia się w logo.


Slide 4

BIESZCZADZKI PARK
NARODOWY

HISTORIA
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości
parkiem narodowym na terenie Polski. W chwili utworzenia w 1973
obejmował masyw Tarnicy, Krzemienia i Halicza, oraz podszczytowe
partie Połoniny Caryńskiej o powierzchni zaledwie 59,55 km².
Obszar parku był powiększany czterokrotnie w latach 1989, 1991,
1996 oraz 1999. Jednakże pojęcie "park narodowy" znane jest w
polskich Bieszczadach znacznie wcześniej niż 1973 rok. Otóż od lat
50. XX wieku połoniny znajdowały się w zarządzie dyrektora
Tatrzańskiego Parku Narodowego. Było to związane z
poszukiwaniem nowych pastwisk dla podhalańskich owiec, którym
ochrona ścisła łąk w TPN zabroniła wstępu na hale tatrzańskie.
Obecnie w granicach BdPN znajduje się ogromna część tzw.
polskich Bieszczadów Wysokich, a także kilka enklaw, z największą
w dolinie górnego Sanu, gdzie Park przejął po kombinacie Igloopol
łąki i nieużytki.
W 1992 stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu
Biosfery "Karpaty Wschodnie".

Obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego położony jest w
Bieszczadach Zachodnich, które według Kondrackiego (1998)
zaliczane są do Beskidów Wschodnich, będących najbardziej
wysuniętą na zachód częścią Karpat Wschodnich.
Według waloryzacji wykonanej dla polskich parków
narodowych, Bieszczadzki Park Narodowy osiąga bardzo wysoką
ocenę i lokuje się na trzecim miejscu po Tatrzańskim i Pienińskim
PN.
Walory przyrody sprawiają, że Bieszczadzki Park Narodowy
znajduje się w grupie kilku polskich PN dobrze znanych poza
granicami kraju (m.in. Znane są także: Białowieski PN, Biebrzański
PN i Tatrzański PN) i jest wymieniony w literaturze światowej w
grupie najciekawszych parków europejskich.

ROZMIARY
DORASTA DO 20 CM DŁUGOŚCI.
BIOTOP
DZIKIE RZEKI,STRUMIENIE I JEZIORA O CZYSTEJ
I BOGATEJ W TLEN WODZIE. UNIKAJĄ WÓD Z
MULISTYMLUB ZABAGNIONYM DNEM.
POKARM
GŁÓWNIE ROŚLINNOŚĆPODWODNA
ZAWIERAJĄCE DUŻE ILOŚCI WAPNIA JAK
MOCZARKA, ROGATEK, RAMIENICA, RDEST
WODNY I GLONY.DRUGIE MIEJSCE W
JADŁOSPISIE ZAJMUJĄ DROBNE WODNE
BEZKRĘGOWCE JAK MAŁŻORACZKI,
SKĄPOSZCZETY, WIOŚLARKI, CHRUŚCIKI,
LARWY WODNYCH OWADÓW, MIĘCZAKI ORAZ
MARTWE ZWIERZĘTA JAK ŚNIĘTE RYBY I INNA
PADLINA. PEŁNIĄ WAŻNĄ ROLĘ CZYŚCICIELI
DNA Z ROZKŁADAJĄCYCH SIĘ RESZTEK.

Traszka grzebieniasta to właściwie
"żaba z ogonem". Podobnie jak żaby
należy do płazów, a zatem zwierząt,
którym do życia potrzebny jest i ląd, i
woda. Delikatna i porowata skóra
traszki musi być wilgotna, dlatego
zwierzę nie może żyć w suchym
środowisku. W okresie kiedy żyje na
lądzie, traszka ukrywa się w dzień
między wilgotnymi kamieniami lub
pod zwalonymi pniami drzew,
porośniętymi mchem. Z kryjówki
wychodzi w nocy i wyrusza na
polowanie przez wilgotną trawę i
butwiejące liście. Wiosną, w porze
tarła ryb, traszka powraca do wody,
gdzie pozostaje do późnego lata.
Traszka jest zwierzęciem
zmiennocieplnym, dlatego aktywna
jest tylko wówczas, kiedy
temperatura jej ciała jest
wystarczająco wysoka. W lecie
warunek ten zazwyczaj jest
spełniony. W zimie, kiedy
temperatura spada, traszka popada
w stan odrętwienia.

Jest to jedyny jadowity gad żyjący na
terenie naszego kraju. Występuje na całej
powierzchni Polski, do wysokości 2000 m
n.p.m., a jej długość waha się od 55 do 60
cm .Tułów jest słabo oddzielony od głowy i
ogona. Ubarwienie żmii może być
różnorodne, dlatego warty zapamiętania
jest fakt że brzuszna strona ciała,
zazwyczaj jest jaśniej ubarwiona.

Podstawowym pokarmem tego
drapieżnika są dzikie ssaki kopytne,
głównie sarny (ok. 60-70% wszystkich
ofiar) i jelenie (20-30%), natomiast
rzadziej drobniejsze zwierzęta
(zające, gryzonie, ptaki). Z populacji
jeleni rysie wybierają głównie osobniki
młode i o słabej kondycji (zwykle
cielęta), wśród saren nie stwierdzono
takiej selekcji.

Wilk, nazywany często wilkiem
szarym należy do ssaków a
konkretnie do rodziny
psowatych. Wilk jest
zwierzęciem drapieżnym. Jego
najczęstszym miejscem
zamieszkania, są leśne ostępy,
rozległe równiny, tereny
podmokłe

Niedźwiedziami określa się
zwierzęta należące do rodziny
niedźwiedziowatych. Chociaż
gatunków niedźwiedziowatych
mamy obecnie na kuli ziemskiej
osiem i są między nimi znaczące
różnice, wszystkie są zwierzętami
sporych rozmiarów (od
kilkudziesięciu do nawet kilkaset
kilogramów, w zależności od
gatunku), masywnymi, o krótkiej szyi
i wydłużonej głowie, ze
szczątkowym ogonem.

Ogólna budowę ciała sarny można
określić jako, wysmukłą. Głowa jest
krótka, z profilu o zarysie zbliżonym
do trójkąta. Pysk (gęba) zakończony
jest dużymi, nieowłosionymi czarnymi
nozdrzami (chrapami). Oczy (świece)
z długimi rzęsami na górnej powiece,
są brunatno czarne z podłużną,
poziomo ustawioną źrenicą. Uszy
(łyżki) mają kształt podłużnie owalny,
a długość ich sięga 2/3 długości
głowy. Szyja jest stosunkowo cienka,
dłuższa od głowy. Tułów jest dosyć
krępy. Ogon jest szczątkowy, prawie
niezauważalny. Nogi (cewki) są
wysokie i cienkie. Tylna para ma
silniejszą budowę i jest w stawach
skokowych mocno wygięta. Cewki
zakończone są parą racic.

dzik jest typową zwierzyną leśną, choć
rzadziej dziki w polskich lasach są
spotykane niż na mokradłach czy
bagnach. Wyglądem tylko z pozoru
przypomina świnię domową - w
przeciwieństwie do niej ma jednak
znacznie lepiej rozwinięty przód i niższy
zad. Gwizd jest długi, a słuchy mocno
obrośnięte i stojące. Ogon w
przeciwieństwie do świni domowej - jest
prosty. Kolor sukni dzika jest zależna od
pogody. Wyróżniamy zarówno czarną, jak
i brunatną, brązową, siwą, a nawet
łaciatą. Ciemniejsze kolory, jak w
przypadku niemal wszystkich zwierząt,
pojawiają się na skórze dzika zimą.

wyróżniamy dwa gatunki jeleni –
jelenia europejskiego ( nizinny i
karpacki) oraz azjatyckiego. Jeleń
europejski nizinny charakteryzuje się
długim, walcowatym tułowiem niezbyt
długą, proporcjonalną głową. Nogi są
długie i zakończone racicami, na
których znajdują się raciczki. W
kłębie byk osiąga wielkość 150 cm,
średnio – 130 cm, masa po
wypatroszeniu waha się w granicach
130-190 kg, to o ponad połowę
więcej, niż masa łani. Suknia jelenia
zmienia się latem i zimą. Podczas
cieplejszej pory roku jest jaśniejsza ceglastobrązowa, z kolei zimą –
ciemnobrązowa.

Orzeł przedni, gatunek dużego ptaka szponiastego
z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę,
środkową Azję i Amerykę Północną w Europie.
To jeden z najbardziej majestatycznych gatunków
szponiastych. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie
brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od
samców. W Polsce drugi co do wielkości (po znacznie częściej
spotykanym bieliku) ptak drapieżny i największy przedstawiciel
podrodziny orłów.
Najsilniejszy europejski orzeł. Chwyta też gryzonie.
Lokalnie wyspecjalizowany w polowaniu na konkretne ofiary.
Pomimo mniejszych rozmiarów, w walce zwykle pokonuje
większego od siebie bielika zwyczajnego.
Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w
górach oraz na drzewach na nizinach. W Polsce wokół takich
miejsc należy wyznaczać strefę ochronną, ponieważ niepokojenie
podczas lęgów stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku.
Zazwyczaj przeżywa tylko jedno, starsze pisklę.
W locie osiąga prędkość do 160 km/h, choć zwykle lata z
prędkością znacznie mniejszą, średnio 48 km/h. W nurkowaniu z
dużej wysokości osiąga prędkość do 320 km/h.

Orlik krzykliwy jest wyraźnie mniejszy od orła
przedniego, ale w porównaniu z myszołowem lub
błotniakiem, to całkiem pokaźny ptak. Samice są
zazwyczaj nieznacznie większe od samców. Rozpiętość
skrzydeł okazałych samic osiąga ponad 160 cm, a
długość ciała ok. 65 cm. Ważną cechą w sylwetce
lecącego ptaka jest tendencja do wyginania części
dłoniowej skrzydła ku dołowi. W ubarwieniu orlika
krzykliwego dominują różne odcienie brązu, od
ciemnobrunatnych lotek i sterówek, poprzez
jasnobrązowe upierzenie tułowia i pokryw skrzydłowych
po żółtobrązowy wierzch głowy. Jasny odcień pokryw i
głowy jest ważną cechą odróżniającą orlika krzykliwego
od typowo ubarwionych orlików grubodziobych. Szpony i
nasada dzioba są jaskrawo żółto ubarwione. Młode
pierwszoroczne ptaki są wyraźnie ciemniejsze od
rodziców. Na końcach pokryw skrzydłowych i
nadogonowych w pierwszej szacie występują wyraźne
białe plamki.

Zamieszkuje pas tajgi od Półwyspu Skandynawskiego
po północny Pacyfik . Wywodzi się z chłodnych rejonów
Europy i Azji. Izolowane populacje na północy Karpat ,
w Starej Płaninie, Niemczech, Czechach, Węgrzech i
na południu Alp są uznawane za relikt okresu
lodowcowego. Europejską populację ocenia się na 600
- 800 par lęgowych. Wyróżnia się 10 podgatunków.
Południowa granica zasięgu przebiega przez lasy
Mazur . W Polsce występuje nielicznie w górach
południowo-wschodniej części kraju, w Karpatach, na
Roztoczu, Zamojszczyźnie i Kielecczyźnie. Drugi człon
łacińskiej nazwy gatunkowej uralensis pochodzi stąd,
że osobnik schwytany i opisywany jako pierwszy
pochodził właśnie z Uralu .

Wąż Eskulapa - gatunek niejadowitego węża z
rodziny płazowatych.
Wygląd-Największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej.
Długość jego ciała może przekraczać 2 m, najdłuższy
odnotowany osobnik mierzył 225 cm[2]. Samce są zwykle
dłuższe od samic. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe.
Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub
oliwkowo-brunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami.
Przednia część ciała zwykle jest jaśniejsza, a strona brzuszna
słomkowa, czasem z ciemnymi plamkami.
Pożywienie-Odżywia się myszami, małymi ssakami,
jaszczurkami, jajami, pisklętami, małymi ptakami oraz małymi
wężami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest
jadowity. Polując na zdobycz chwyta ją pyskiem i owijając
ciałem dusi a następnie połyka.
Ciekawostka - W dawnych czasach był symbolem
medyków. Obecnie również jest wykorzystywany jako symbol,
np. pojawia się w logo.


Slide 5

BIESZCZADZKI PARK
NARODOWY

HISTORIA
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości
parkiem narodowym na terenie Polski. W chwili utworzenia w 1973
obejmował masyw Tarnicy, Krzemienia i Halicza, oraz podszczytowe
partie Połoniny Caryńskiej o powierzchni zaledwie 59,55 km².
Obszar parku był powiększany czterokrotnie w latach 1989, 1991,
1996 oraz 1999. Jednakże pojęcie "park narodowy" znane jest w
polskich Bieszczadach znacznie wcześniej niż 1973 rok. Otóż od lat
50. XX wieku połoniny znajdowały się w zarządzie dyrektora
Tatrzańskiego Parku Narodowego. Było to związane z
poszukiwaniem nowych pastwisk dla podhalańskich owiec, którym
ochrona ścisła łąk w TPN zabroniła wstępu na hale tatrzańskie.
Obecnie w granicach BdPN znajduje się ogromna część tzw.
polskich Bieszczadów Wysokich, a także kilka enklaw, z największą
w dolinie górnego Sanu, gdzie Park przejął po kombinacie Igloopol
łąki i nieużytki.
W 1992 stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu
Biosfery "Karpaty Wschodnie".

Obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego położony jest w
Bieszczadach Zachodnich, które według Kondrackiego (1998)
zaliczane są do Beskidów Wschodnich, będących najbardziej
wysuniętą na zachód częścią Karpat Wschodnich.
Według waloryzacji wykonanej dla polskich parków
narodowych, Bieszczadzki Park Narodowy osiąga bardzo wysoką
ocenę i lokuje się na trzecim miejscu po Tatrzańskim i Pienińskim
PN.
Walory przyrody sprawiają, że Bieszczadzki Park Narodowy
znajduje się w grupie kilku polskich PN dobrze znanych poza
granicami kraju (m.in. Znane są także: Białowieski PN, Biebrzański
PN i Tatrzański PN) i jest wymieniony w literaturze światowej w
grupie najciekawszych parków europejskich.

ROZMIARY
DORASTA DO 20 CM DŁUGOŚCI.
BIOTOP
DZIKIE RZEKI,STRUMIENIE I JEZIORA O CZYSTEJ
I BOGATEJ W TLEN WODZIE. UNIKAJĄ WÓD Z
MULISTYMLUB ZABAGNIONYM DNEM.
POKARM
GŁÓWNIE ROŚLINNOŚĆPODWODNA
ZAWIERAJĄCE DUŻE ILOŚCI WAPNIA JAK
MOCZARKA, ROGATEK, RAMIENICA, RDEST
WODNY I GLONY.DRUGIE MIEJSCE W
JADŁOSPISIE ZAJMUJĄ DROBNE WODNE
BEZKRĘGOWCE JAK MAŁŻORACZKI,
SKĄPOSZCZETY, WIOŚLARKI, CHRUŚCIKI,
LARWY WODNYCH OWADÓW, MIĘCZAKI ORAZ
MARTWE ZWIERZĘTA JAK ŚNIĘTE RYBY I INNA
PADLINA. PEŁNIĄ WAŻNĄ ROLĘ CZYŚCICIELI
DNA Z ROZKŁADAJĄCYCH SIĘ RESZTEK.

Traszka grzebieniasta to właściwie
"żaba z ogonem". Podobnie jak żaby
należy do płazów, a zatem zwierząt,
którym do życia potrzebny jest i ląd, i
woda. Delikatna i porowata skóra
traszki musi być wilgotna, dlatego
zwierzę nie może żyć w suchym
środowisku. W okresie kiedy żyje na
lądzie, traszka ukrywa się w dzień
między wilgotnymi kamieniami lub
pod zwalonymi pniami drzew,
porośniętymi mchem. Z kryjówki
wychodzi w nocy i wyrusza na
polowanie przez wilgotną trawę i
butwiejące liście. Wiosną, w porze
tarła ryb, traszka powraca do wody,
gdzie pozostaje do późnego lata.
Traszka jest zwierzęciem
zmiennocieplnym, dlatego aktywna
jest tylko wówczas, kiedy
temperatura jej ciała jest
wystarczająco wysoka. W lecie
warunek ten zazwyczaj jest
spełniony. W zimie, kiedy
temperatura spada, traszka popada
w stan odrętwienia.

Jest to jedyny jadowity gad żyjący na
terenie naszego kraju. Występuje na całej
powierzchni Polski, do wysokości 2000 m
n.p.m., a jej długość waha się od 55 do 60
cm .Tułów jest słabo oddzielony od głowy i
ogona. Ubarwienie żmii może być
różnorodne, dlatego warty zapamiętania
jest fakt że brzuszna strona ciała,
zazwyczaj jest jaśniej ubarwiona.

Podstawowym pokarmem tego
drapieżnika są dzikie ssaki kopytne,
głównie sarny (ok. 60-70% wszystkich
ofiar) i jelenie (20-30%), natomiast
rzadziej drobniejsze zwierzęta
(zające, gryzonie, ptaki). Z populacji
jeleni rysie wybierają głównie osobniki
młode i o słabej kondycji (zwykle
cielęta), wśród saren nie stwierdzono
takiej selekcji.

Wilk, nazywany często wilkiem
szarym należy do ssaków a
konkretnie do rodziny
psowatych. Wilk jest
zwierzęciem drapieżnym. Jego
najczęstszym miejscem
zamieszkania, są leśne ostępy,
rozległe równiny, tereny
podmokłe

Niedźwiedziami określa się
zwierzęta należące do rodziny
niedźwiedziowatych. Chociaż
gatunków niedźwiedziowatych
mamy obecnie na kuli ziemskiej
osiem i są między nimi znaczące
różnice, wszystkie są zwierzętami
sporych rozmiarów (od
kilkudziesięciu do nawet kilkaset
kilogramów, w zależności od
gatunku), masywnymi, o krótkiej szyi
i wydłużonej głowie, ze
szczątkowym ogonem.

Ogólna budowę ciała sarny można
określić jako, wysmukłą. Głowa jest
krótka, z profilu o zarysie zbliżonym
do trójkąta. Pysk (gęba) zakończony
jest dużymi, nieowłosionymi czarnymi
nozdrzami (chrapami). Oczy (świece)
z długimi rzęsami na górnej powiece,
są brunatno czarne z podłużną,
poziomo ustawioną źrenicą. Uszy
(łyżki) mają kształt podłużnie owalny,
a długość ich sięga 2/3 długości
głowy. Szyja jest stosunkowo cienka,
dłuższa od głowy. Tułów jest dosyć
krępy. Ogon jest szczątkowy, prawie
niezauważalny. Nogi (cewki) są
wysokie i cienkie. Tylna para ma
silniejszą budowę i jest w stawach
skokowych mocno wygięta. Cewki
zakończone są parą racic.

dzik jest typową zwierzyną leśną, choć
rzadziej dziki w polskich lasach są
spotykane niż na mokradłach czy
bagnach. Wyglądem tylko z pozoru
przypomina świnię domową - w
przeciwieństwie do niej ma jednak
znacznie lepiej rozwinięty przód i niższy
zad. Gwizd jest długi, a słuchy mocno
obrośnięte i stojące. Ogon w
przeciwieństwie do świni domowej - jest
prosty. Kolor sukni dzika jest zależna od
pogody. Wyróżniamy zarówno czarną, jak
i brunatną, brązową, siwą, a nawet
łaciatą. Ciemniejsze kolory, jak w
przypadku niemal wszystkich zwierząt,
pojawiają się na skórze dzika zimą.

wyróżniamy dwa gatunki jeleni –
jelenia europejskiego ( nizinny i
karpacki) oraz azjatyckiego. Jeleń
europejski nizinny charakteryzuje się
długim, walcowatym tułowiem niezbyt
długą, proporcjonalną głową. Nogi są
długie i zakończone racicami, na
których znajdują się raciczki. W
kłębie byk osiąga wielkość 150 cm,
średnio – 130 cm, masa po
wypatroszeniu waha się w granicach
130-190 kg, to o ponad połowę
więcej, niż masa łani. Suknia jelenia
zmienia się latem i zimą. Podczas
cieplejszej pory roku jest jaśniejsza ceglastobrązowa, z kolei zimą –
ciemnobrązowa.

Orzeł przedni, gatunek dużego ptaka szponiastego
z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę,
środkową Azję i Amerykę Północną w Europie.
To jeden z najbardziej majestatycznych gatunków
szponiastych. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie
brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od
samców. W Polsce drugi co do wielkości (po znacznie częściej
spotykanym bieliku) ptak drapieżny i największy przedstawiciel
podrodziny orłów.
Najsilniejszy europejski orzeł. Chwyta też gryzonie.
Lokalnie wyspecjalizowany w polowaniu na konkretne ofiary.
Pomimo mniejszych rozmiarów, w walce zwykle pokonuje
większego od siebie bielika zwyczajnego.
Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w
górach oraz na drzewach na nizinach. W Polsce wokół takich
miejsc należy wyznaczać strefę ochronną, ponieważ niepokojenie
podczas lęgów stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku.
Zazwyczaj przeżywa tylko jedno, starsze pisklę.
W locie osiąga prędkość do 160 km/h, choć zwykle lata z
prędkością znacznie mniejszą, średnio 48 km/h. W nurkowaniu z
dużej wysokości osiąga prędkość do 320 km/h.

Orlik krzykliwy jest wyraźnie mniejszy od orła
przedniego, ale w porównaniu z myszołowem lub
błotniakiem, to całkiem pokaźny ptak. Samice są
zazwyczaj nieznacznie większe od samców. Rozpiętość
skrzydeł okazałych samic osiąga ponad 160 cm, a
długość ciała ok. 65 cm. Ważną cechą w sylwetce
lecącego ptaka jest tendencja do wyginania części
dłoniowej skrzydła ku dołowi. W ubarwieniu orlika
krzykliwego dominują różne odcienie brązu, od
ciemnobrunatnych lotek i sterówek, poprzez
jasnobrązowe upierzenie tułowia i pokryw skrzydłowych
po żółtobrązowy wierzch głowy. Jasny odcień pokryw i
głowy jest ważną cechą odróżniającą orlika krzykliwego
od typowo ubarwionych orlików grubodziobych. Szpony i
nasada dzioba są jaskrawo żółto ubarwione. Młode
pierwszoroczne ptaki są wyraźnie ciemniejsze od
rodziców. Na końcach pokryw skrzydłowych i
nadogonowych w pierwszej szacie występują wyraźne
białe plamki.

Zamieszkuje pas tajgi od Półwyspu Skandynawskiego
po północny Pacyfik . Wywodzi się z chłodnych rejonów
Europy i Azji. Izolowane populacje na północy Karpat ,
w Starej Płaninie, Niemczech, Czechach, Węgrzech i
na południu Alp są uznawane za relikt okresu
lodowcowego. Europejską populację ocenia się na 600
- 800 par lęgowych. Wyróżnia się 10 podgatunków.
Południowa granica zasięgu przebiega przez lasy
Mazur . W Polsce występuje nielicznie w górach
południowo-wschodniej części kraju, w Karpatach, na
Roztoczu, Zamojszczyźnie i Kielecczyźnie. Drugi człon
łacińskiej nazwy gatunkowej uralensis pochodzi stąd,
że osobnik schwytany i opisywany jako pierwszy
pochodził właśnie z Uralu .

Wąż Eskulapa - gatunek niejadowitego węża z
rodziny płazowatych.
Wygląd-Największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej.
Długość jego ciała może przekraczać 2 m, najdłuższy
odnotowany osobnik mierzył 225 cm[2]. Samce są zwykle
dłuższe od samic. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe.
Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub
oliwkowo-brunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami.
Przednia część ciała zwykle jest jaśniejsza, a strona brzuszna
słomkowa, czasem z ciemnymi plamkami.
Pożywienie-Odżywia się myszami, małymi ssakami,
jaszczurkami, jajami, pisklętami, małymi ptakami oraz małymi
wężami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest
jadowity. Polując na zdobycz chwyta ją pyskiem i owijając
ciałem dusi a następnie połyka.
Ciekawostka - W dawnych czasach był symbolem
medyków. Obecnie również jest wykorzystywany jako symbol,
np. pojawia się w logo.


Slide 6

BIESZCZADZKI PARK
NARODOWY

HISTORIA
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości
parkiem narodowym na terenie Polski. W chwili utworzenia w 1973
obejmował masyw Tarnicy, Krzemienia i Halicza, oraz podszczytowe
partie Połoniny Caryńskiej o powierzchni zaledwie 59,55 km².
Obszar parku był powiększany czterokrotnie w latach 1989, 1991,
1996 oraz 1999. Jednakże pojęcie "park narodowy" znane jest w
polskich Bieszczadach znacznie wcześniej niż 1973 rok. Otóż od lat
50. XX wieku połoniny znajdowały się w zarządzie dyrektora
Tatrzańskiego Parku Narodowego. Było to związane z
poszukiwaniem nowych pastwisk dla podhalańskich owiec, którym
ochrona ścisła łąk w TPN zabroniła wstępu na hale tatrzańskie.
Obecnie w granicach BdPN znajduje się ogromna część tzw.
polskich Bieszczadów Wysokich, a także kilka enklaw, z największą
w dolinie górnego Sanu, gdzie Park przejął po kombinacie Igloopol
łąki i nieużytki.
W 1992 stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu
Biosfery "Karpaty Wschodnie".

Obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego położony jest w
Bieszczadach Zachodnich, które według Kondrackiego (1998)
zaliczane są do Beskidów Wschodnich, będących najbardziej
wysuniętą na zachód częścią Karpat Wschodnich.
Według waloryzacji wykonanej dla polskich parków
narodowych, Bieszczadzki Park Narodowy osiąga bardzo wysoką
ocenę i lokuje się na trzecim miejscu po Tatrzańskim i Pienińskim
PN.
Walory przyrody sprawiają, że Bieszczadzki Park Narodowy
znajduje się w grupie kilku polskich PN dobrze znanych poza
granicami kraju (m.in. Znane są także: Białowieski PN, Biebrzański
PN i Tatrzański PN) i jest wymieniony w literaturze światowej w
grupie najciekawszych parków europejskich.

ROZMIARY
DORASTA DO 20 CM DŁUGOŚCI.
BIOTOP
DZIKIE RZEKI,STRUMIENIE I JEZIORA O CZYSTEJ
I BOGATEJ W TLEN WODZIE. UNIKAJĄ WÓD Z
MULISTYMLUB ZABAGNIONYM DNEM.
POKARM
GŁÓWNIE ROŚLINNOŚĆPODWODNA
ZAWIERAJĄCE DUŻE ILOŚCI WAPNIA JAK
MOCZARKA, ROGATEK, RAMIENICA, RDEST
WODNY I GLONY.DRUGIE MIEJSCE W
JADŁOSPISIE ZAJMUJĄ DROBNE WODNE
BEZKRĘGOWCE JAK MAŁŻORACZKI,
SKĄPOSZCZETY, WIOŚLARKI, CHRUŚCIKI,
LARWY WODNYCH OWADÓW, MIĘCZAKI ORAZ
MARTWE ZWIERZĘTA JAK ŚNIĘTE RYBY I INNA
PADLINA. PEŁNIĄ WAŻNĄ ROLĘ CZYŚCICIELI
DNA Z ROZKŁADAJĄCYCH SIĘ RESZTEK.

Traszka grzebieniasta to właściwie
"żaba z ogonem". Podobnie jak żaby
należy do płazów, a zatem zwierząt,
którym do życia potrzebny jest i ląd, i
woda. Delikatna i porowata skóra
traszki musi być wilgotna, dlatego
zwierzę nie może żyć w suchym
środowisku. W okresie kiedy żyje na
lądzie, traszka ukrywa się w dzień
między wilgotnymi kamieniami lub
pod zwalonymi pniami drzew,
porośniętymi mchem. Z kryjówki
wychodzi w nocy i wyrusza na
polowanie przez wilgotną trawę i
butwiejące liście. Wiosną, w porze
tarła ryb, traszka powraca do wody,
gdzie pozostaje do późnego lata.
Traszka jest zwierzęciem
zmiennocieplnym, dlatego aktywna
jest tylko wówczas, kiedy
temperatura jej ciała jest
wystarczająco wysoka. W lecie
warunek ten zazwyczaj jest
spełniony. W zimie, kiedy
temperatura spada, traszka popada
w stan odrętwienia.

Jest to jedyny jadowity gad żyjący na
terenie naszego kraju. Występuje na całej
powierzchni Polski, do wysokości 2000 m
n.p.m., a jej długość waha się od 55 do 60
cm .Tułów jest słabo oddzielony od głowy i
ogona. Ubarwienie żmii może być
różnorodne, dlatego warty zapamiętania
jest fakt że brzuszna strona ciała,
zazwyczaj jest jaśniej ubarwiona.

Podstawowym pokarmem tego
drapieżnika są dzikie ssaki kopytne,
głównie sarny (ok. 60-70% wszystkich
ofiar) i jelenie (20-30%), natomiast
rzadziej drobniejsze zwierzęta
(zające, gryzonie, ptaki). Z populacji
jeleni rysie wybierają głównie osobniki
młode i o słabej kondycji (zwykle
cielęta), wśród saren nie stwierdzono
takiej selekcji.

Wilk, nazywany często wilkiem
szarym należy do ssaków a
konkretnie do rodziny
psowatych. Wilk jest
zwierzęciem drapieżnym. Jego
najczęstszym miejscem
zamieszkania, są leśne ostępy,
rozległe równiny, tereny
podmokłe

Niedźwiedziami określa się
zwierzęta należące do rodziny
niedźwiedziowatych. Chociaż
gatunków niedźwiedziowatych
mamy obecnie na kuli ziemskiej
osiem i są między nimi znaczące
różnice, wszystkie są zwierzętami
sporych rozmiarów (od
kilkudziesięciu do nawet kilkaset
kilogramów, w zależności od
gatunku), masywnymi, o krótkiej szyi
i wydłużonej głowie, ze
szczątkowym ogonem.

Ogólna budowę ciała sarny można
określić jako, wysmukłą. Głowa jest
krótka, z profilu o zarysie zbliżonym
do trójkąta. Pysk (gęba) zakończony
jest dużymi, nieowłosionymi czarnymi
nozdrzami (chrapami). Oczy (świece)
z długimi rzęsami na górnej powiece,
są brunatno czarne z podłużną,
poziomo ustawioną źrenicą. Uszy
(łyżki) mają kształt podłużnie owalny,
a długość ich sięga 2/3 długości
głowy. Szyja jest stosunkowo cienka,
dłuższa od głowy. Tułów jest dosyć
krępy. Ogon jest szczątkowy, prawie
niezauważalny. Nogi (cewki) są
wysokie i cienkie. Tylna para ma
silniejszą budowę i jest w stawach
skokowych mocno wygięta. Cewki
zakończone są parą racic.

dzik jest typową zwierzyną leśną, choć
rzadziej dziki w polskich lasach są
spotykane niż na mokradłach czy
bagnach. Wyglądem tylko z pozoru
przypomina świnię domową - w
przeciwieństwie do niej ma jednak
znacznie lepiej rozwinięty przód i niższy
zad. Gwizd jest długi, a słuchy mocno
obrośnięte i stojące. Ogon w
przeciwieństwie do świni domowej - jest
prosty. Kolor sukni dzika jest zależna od
pogody. Wyróżniamy zarówno czarną, jak
i brunatną, brązową, siwą, a nawet
łaciatą. Ciemniejsze kolory, jak w
przypadku niemal wszystkich zwierząt,
pojawiają się na skórze dzika zimą.

wyróżniamy dwa gatunki jeleni –
jelenia europejskiego ( nizinny i
karpacki) oraz azjatyckiego. Jeleń
europejski nizinny charakteryzuje się
długim, walcowatym tułowiem niezbyt
długą, proporcjonalną głową. Nogi są
długie i zakończone racicami, na
których znajdują się raciczki. W
kłębie byk osiąga wielkość 150 cm,
średnio – 130 cm, masa po
wypatroszeniu waha się w granicach
130-190 kg, to o ponad połowę
więcej, niż masa łani. Suknia jelenia
zmienia się latem i zimą. Podczas
cieplejszej pory roku jest jaśniejsza ceglastobrązowa, z kolei zimą –
ciemnobrązowa.

Orzeł przedni, gatunek dużego ptaka szponiastego
z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę,
środkową Azję i Amerykę Północną w Europie.
To jeden z najbardziej majestatycznych gatunków
szponiastych. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie
brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od
samców. W Polsce drugi co do wielkości (po znacznie częściej
spotykanym bieliku) ptak drapieżny i największy przedstawiciel
podrodziny orłów.
Najsilniejszy europejski orzeł. Chwyta też gryzonie.
Lokalnie wyspecjalizowany w polowaniu na konkretne ofiary.
Pomimo mniejszych rozmiarów, w walce zwykle pokonuje
większego od siebie bielika zwyczajnego.
Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w
górach oraz na drzewach na nizinach. W Polsce wokół takich
miejsc należy wyznaczać strefę ochronną, ponieważ niepokojenie
podczas lęgów stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku.
Zazwyczaj przeżywa tylko jedno, starsze pisklę.
W locie osiąga prędkość do 160 km/h, choć zwykle lata z
prędkością znacznie mniejszą, średnio 48 km/h. W nurkowaniu z
dużej wysokości osiąga prędkość do 320 km/h.

Orlik krzykliwy jest wyraźnie mniejszy od orła
przedniego, ale w porównaniu z myszołowem lub
błotniakiem, to całkiem pokaźny ptak. Samice są
zazwyczaj nieznacznie większe od samców. Rozpiętość
skrzydeł okazałych samic osiąga ponad 160 cm, a
długość ciała ok. 65 cm. Ważną cechą w sylwetce
lecącego ptaka jest tendencja do wyginania części
dłoniowej skrzydła ku dołowi. W ubarwieniu orlika
krzykliwego dominują różne odcienie brązu, od
ciemnobrunatnych lotek i sterówek, poprzez
jasnobrązowe upierzenie tułowia i pokryw skrzydłowych
po żółtobrązowy wierzch głowy. Jasny odcień pokryw i
głowy jest ważną cechą odróżniającą orlika krzykliwego
od typowo ubarwionych orlików grubodziobych. Szpony i
nasada dzioba są jaskrawo żółto ubarwione. Młode
pierwszoroczne ptaki są wyraźnie ciemniejsze od
rodziców. Na końcach pokryw skrzydłowych i
nadogonowych w pierwszej szacie występują wyraźne
białe plamki.

Zamieszkuje pas tajgi od Półwyspu Skandynawskiego
po północny Pacyfik . Wywodzi się z chłodnych rejonów
Europy i Azji. Izolowane populacje na północy Karpat ,
w Starej Płaninie, Niemczech, Czechach, Węgrzech i
na południu Alp są uznawane za relikt okresu
lodowcowego. Europejską populację ocenia się na 600
- 800 par lęgowych. Wyróżnia się 10 podgatunków.
Południowa granica zasięgu przebiega przez lasy
Mazur . W Polsce występuje nielicznie w górach
południowo-wschodniej części kraju, w Karpatach, na
Roztoczu, Zamojszczyźnie i Kielecczyźnie. Drugi człon
łacińskiej nazwy gatunkowej uralensis pochodzi stąd,
że osobnik schwytany i opisywany jako pierwszy
pochodził właśnie z Uralu .

Wąż Eskulapa - gatunek niejadowitego węża z
rodziny płazowatych.
Wygląd-Największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej.
Długość jego ciała może przekraczać 2 m, najdłuższy
odnotowany osobnik mierzył 225 cm[2]. Samce są zwykle
dłuższe od samic. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe.
Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub
oliwkowo-brunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami.
Przednia część ciała zwykle jest jaśniejsza, a strona brzuszna
słomkowa, czasem z ciemnymi plamkami.
Pożywienie-Odżywia się myszami, małymi ssakami,
jaszczurkami, jajami, pisklętami, małymi ptakami oraz małymi
wężami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest
jadowity. Polując na zdobycz chwyta ją pyskiem i owijając
ciałem dusi a następnie połyka.
Ciekawostka - W dawnych czasach był symbolem
medyków. Obecnie również jest wykorzystywany jako symbol,
np. pojawia się w logo.


Slide 7

BIESZCZADZKI PARK
NARODOWY

HISTORIA
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości
parkiem narodowym na terenie Polski. W chwili utworzenia w 1973
obejmował masyw Tarnicy, Krzemienia i Halicza, oraz podszczytowe
partie Połoniny Caryńskiej o powierzchni zaledwie 59,55 km².
Obszar parku był powiększany czterokrotnie w latach 1989, 1991,
1996 oraz 1999. Jednakże pojęcie "park narodowy" znane jest w
polskich Bieszczadach znacznie wcześniej niż 1973 rok. Otóż od lat
50. XX wieku połoniny znajdowały się w zarządzie dyrektora
Tatrzańskiego Parku Narodowego. Było to związane z
poszukiwaniem nowych pastwisk dla podhalańskich owiec, którym
ochrona ścisła łąk w TPN zabroniła wstępu na hale tatrzańskie.
Obecnie w granicach BdPN znajduje się ogromna część tzw.
polskich Bieszczadów Wysokich, a także kilka enklaw, z największą
w dolinie górnego Sanu, gdzie Park przejął po kombinacie Igloopol
łąki i nieużytki.
W 1992 stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu
Biosfery "Karpaty Wschodnie".

Obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego położony jest w
Bieszczadach Zachodnich, które według Kondrackiego (1998)
zaliczane są do Beskidów Wschodnich, będących najbardziej
wysuniętą na zachód częścią Karpat Wschodnich.
Według waloryzacji wykonanej dla polskich parków
narodowych, Bieszczadzki Park Narodowy osiąga bardzo wysoką
ocenę i lokuje się na trzecim miejscu po Tatrzańskim i Pienińskim
PN.
Walory przyrody sprawiają, że Bieszczadzki Park Narodowy
znajduje się w grupie kilku polskich PN dobrze znanych poza
granicami kraju (m.in. Znane są także: Białowieski PN, Biebrzański
PN i Tatrzański PN) i jest wymieniony w literaturze światowej w
grupie najciekawszych parków europejskich.

ROZMIARY
DORASTA DO 20 CM DŁUGOŚCI.
BIOTOP
DZIKIE RZEKI,STRUMIENIE I JEZIORA O CZYSTEJ
I BOGATEJ W TLEN WODZIE. UNIKAJĄ WÓD Z
MULISTYMLUB ZABAGNIONYM DNEM.
POKARM
GŁÓWNIE ROŚLINNOŚĆPODWODNA
ZAWIERAJĄCE DUŻE ILOŚCI WAPNIA JAK
MOCZARKA, ROGATEK, RAMIENICA, RDEST
WODNY I GLONY.DRUGIE MIEJSCE W
JADŁOSPISIE ZAJMUJĄ DROBNE WODNE
BEZKRĘGOWCE JAK MAŁŻORACZKI,
SKĄPOSZCZETY, WIOŚLARKI, CHRUŚCIKI,
LARWY WODNYCH OWADÓW, MIĘCZAKI ORAZ
MARTWE ZWIERZĘTA JAK ŚNIĘTE RYBY I INNA
PADLINA. PEŁNIĄ WAŻNĄ ROLĘ CZYŚCICIELI
DNA Z ROZKŁADAJĄCYCH SIĘ RESZTEK.

Traszka grzebieniasta to właściwie
"żaba z ogonem". Podobnie jak żaby
należy do płazów, a zatem zwierząt,
którym do życia potrzebny jest i ląd, i
woda. Delikatna i porowata skóra
traszki musi być wilgotna, dlatego
zwierzę nie może żyć w suchym
środowisku. W okresie kiedy żyje na
lądzie, traszka ukrywa się w dzień
między wilgotnymi kamieniami lub
pod zwalonymi pniami drzew,
porośniętymi mchem. Z kryjówki
wychodzi w nocy i wyrusza na
polowanie przez wilgotną trawę i
butwiejące liście. Wiosną, w porze
tarła ryb, traszka powraca do wody,
gdzie pozostaje do późnego lata.
Traszka jest zwierzęciem
zmiennocieplnym, dlatego aktywna
jest tylko wówczas, kiedy
temperatura jej ciała jest
wystarczająco wysoka. W lecie
warunek ten zazwyczaj jest
spełniony. W zimie, kiedy
temperatura spada, traszka popada
w stan odrętwienia.

Jest to jedyny jadowity gad żyjący na
terenie naszego kraju. Występuje na całej
powierzchni Polski, do wysokości 2000 m
n.p.m., a jej długość waha się od 55 do 60
cm .Tułów jest słabo oddzielony od głowy i
ogona. Ubarwienie żmii może być
różnorodne, dlatego warty zapamiętania
jest fakt że brzuszna strona ciała,
zazwyczaj jest jaśniej ubarwiona.

Podstawowym pokarmem tego
drapieżnika są dzikie ssaki kopytne,
głównie sarny (ok. 60-70% wszystkich
ofiar) i jelenie (20-30%), natomiast
rzadziej drobniejsze zwierzęta
(zające, gryzonie, ptaki). Z populacji
jeleni rysie wybierają głównie osobniki
młode i o słabej kondycji (zwykle
cielęta), wśród saren nie stwierdzono
takiej selekcji.

Wilk, nazywany często wilkiem
szarym należy do ssaków a
konkretnie do rodziny
psowatych. Wilk jest
zwierzęciem drapieżnym. Jego
najczęstszym miejscem
zamieszkania, są leśne ostępy,
rozległe równiny, tereny
podmokłe

Niedźwiedziami określa się
zwierzęta należące do rodziny
niedźwiedziowatych. Chociaż
gatunków niedźwiedziowatych
mamy obecnie na kuli ziemskiej
osiem i są między nimi znaczące
różnice, wszystkie są zwierzętami
sporych rozmiarów (od
kilkudziesięciu do nawet kilkaset
kilogramów, w zależności od
gatunku), masywnymi, o krótkiej szyi
i wydłużonej głowie, ze
szczątkowym ogonem.

Ogólna budowę ciała sarny można
określić jako, wysmukłą. Głowa jest
krótka, z profilu o zarysie zbliżonym
do trójkąta. Pysk (gęba) zakończony
jest dużymi, nieowłosionymi czarnymi
nozdrzami (chrapami). Oczy (świece)
z długimi rzęsami na górnej powiece,
są brunatno czarne z podłużną,
poziomo ustawioną źrenicą. Uszy
(łyżki) mają kształt podłużnie owalny,
a długość ich sięga 2/3 długości
głowy. Szyja jest stosunkowo cienka,
dłuższa od głowy. Tułów jest dosyć
krępy. Ogon jest szczątkowy, prawie
niezauważalny. Nogi (cewki) są
wysokie i cienkie. Tylna para ma
silniejszą budowę i jest w stawach
skokowych mocno wygięta. Cewki
zakończone są parą racic.

dzik jest typową zwierzyną leśną, choć
rzadziej dziki w polskich lasach są
spotykane niż na mokradłach czy
bagnach. Wyglądem tylko z pozoru
przypomina świnię domową - w
przeciwieństwie do niej ma jednak
znacznie lepiej rozwinięty przód i niższy
zad. Gwizd jest długi, a słuchy mocno
obrośnięte i stojące. Ogon w
przeciwieństwie do świni domowej - jest
prosty. Kolor sukni dzika jest zależna od
pogody. Wyróżniamy zarówno czarną, jak
i brunatną, brązową, siwą, a nawet
łaciatą. Ciemniejsze kolory, jak w
przypadku niemal wszystkich zwierząt,
pojawiają się na skórze dzika zimą.

wyróżniamy dwa gatunki jeleni –
jelenia europejskiego ( nizinny i
karpacki) oraz azjatyckiego. Jeleń
europejski nizinny charakteryzuje się
długim, walcowatym tułowiem niezbyt
długą, proporcjonalną głową. Nogi są
długie i zakończone racicami, na
których znajdują się raciczki. W
kłębie byk osiąga wielkość 150 cm,
średnio – 130 cm, masa po
wypatroszeniu waha się w granicach
130-190 kg, to o ponad połowę
więcej, niż masa łani. Suknia jelenia
zmienia się latem i zimą. Podczas
cieplejszej pory roku jest jaśniejsza ceglastobrązowa, z kolei zimą –
ciemnobrązowa.

Orzeł przedni, gatunek dużego ptaka szponiastego
z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę,
środkową Azję i Amerykę Północną w Europie.
To jeden z najbardziej majestatycznych gatunków
szponiastych. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie
brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od
samców. W Polsce drugi co do wielkości (po znacznie częściej
spotykanym bieliku) ptak drapieżny i największy przedstawiciel
podrodziny orłów.
Najsilniejszy europejski orzeł. Chwyta też gryzonie.
Lokalnie wyspecjalizowany w polowaniu na konkretne ofiary.
Pomimo mniejszych rozmiarów, w walce zwykle pokonuje
większego od siebie bielika zwyczajnego.
Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w
górach oraz na drzewach na nizinach. W Polsce wokół takich
miejsc należy wyznaczać strefę ochronną, ponieważ niepokojenie
podczas lęgów stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku.
Zazwyczaj przeżywa tylko jedno, starsze pisklę.
W locie osiąga prędkość do 160 km/h, choć zwykle lata z
prędkością znacznie mniejszą, średnio 48 km/h. W nurkowaniu z
dużej wysokości osiąga prędkość do 320 km/h.

Orlik krzykliwy jest wyraźnie mniejszy od orła
przedniego, ale w porównaniu z myszołowem lub
błotniakiem, to całkiem pokaźny ptak. Samice są
zazwyczaj nieznacznie większe od samców. Rozpiętość
skrzydeł okazałych samic osiąga ponad 160 cm, a
długość ciała ok. 65 cm. Ważną cechą w sylwetce
lecącego ptaka jest tendencja do wyginania części
dłoniowej skrzydła ku dołowi. W ubarwieniu orlika
krzykliwego dominują różne odcienie brązu, od
ciemnobrunatnych lotek i sterówek, poprzez
jasnobrązowe upierzenie tułowia i pokryw skrzydłowych
po żółtobrązowy wierzch głowy. Jasny odcień pokryw i
głowy jest ważną cechą odróżniającą orlika krzykliwego
od typowo ubarwionych orlików grubodziobych. Szpony i
nasada dzioba są jaskrawo żółto ubarwione. Młode
pierwszoroczne ptaki są wyraźnie ciemniejsze od
rodziców. Na końcach pokryw skrzydłowych i
nadogonowych w pierwszej szacie występują wyraźne
białe plamki.

Zamieszkuje pas tajgi od Półwyspu Skandynawskiego
po północny Pacyfik . Wywodzi się z chłodnych rejonów
Europy i Azji. Izolowane populacje na północy Karpat ,
w Starej Płaninie, Niemczech, Czechach, Węgrzech i
na południu Alp są uznawane za relikt okresu
lodowcowego. Europejską populację ocenia się na 600
- 800 par lęgowych. Wyróżnia się 10 podgatunków.
Południowa granica zasięgu przebiega przez lasy
Mazur . W Polsce występuje nielicznie w górach
południowo-wschodniej części kraju, w Karpatach, na
Roztoczu, Zamojszczyźnie i Kielecczyźnie. Drugi człon
łacińskiej nazwy gatunkowej uralensis pochodzi stąd,
że osobnik schwytany i opisywany jako pierwszy
pochodził właśnie z Uralu .

Wąż Eskulapa - gatunek niejadowitego węża z
rodziny płazowatych.
Wygląd-Największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej.
Długość jego ciała może przekraczać 2 m, najdłuższy
odnotowany osobnik mierzył 225 cm[2]. Samce są zwykle
dłuższe od samic. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe.
Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub
oliwkowo-brunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami.
Przednia część ciała zwykle jest jaśniejsza, a strona brzuszna
słomkowa, czasem z ciemnymi plamkami.
Pożywienie-Odżywia się myszami, małymi ssakami,
jaszczurkami, jajami, pisklętami, małymi ptakami oraz małymi
wężami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest
jadowity. Polując na zdobycz chwyta ją pyskiem i owijając
ciałem dusi a następnie połyka.
Ciekawostka - W dawnych czasach był symbolem
medyków. Obecnie również jest wykorzystywany jako symbol,
np. pojawia się w logo.


Slide 8

BIESZCZADZKI PARK
NARODOWY

HISTORIA
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości
parkiem narodowym na terenie Polski. W chwili utworzenia w 1973
obejmował masyw Tarnicy, Krzemienia i Halicza, oraz podszczytowe
partie Połoniny Caryńskiej o powierzchni zaledwie 59,55 km².
Obszar parku był powiększany czterokrotnie w latach 1989, 1991,
1996 oraz 1999. Jednakże pojęcie "park narodowy" znane jest w
polskich Bieszczadach znacznie wcześniej niż 1973 rok. Otóż od lat
50. XX wieku połoniny znajdowały się w zarządzie dyrektora
Tatrzańskiego Parku Narodowego. Było to związane z
poszukiwaniem nowych pastwisk dla podhalańskich owiec, którym
ochrona ścisła łąk w TPN zabroniła wstępu na hale tatrzańskie.
Obecnie w granicach BdPN znajduje się ogromna część tzw.
polskich Bieszczadów Wysokich, a także kilka enklaw, z największą
w dolinie górnego Sanu, gdzie Park przejął po kombinacie Igloopol
łąki i nieużytki.
W 1992 stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu
Biosfery "Karpaty Wschodnie".

Obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego położony jest w
Bieszczadach Zachodnich, które według Kondrackiego (1998)
zaliczane są do Beskidów Wschodnich, będących najbardziej
wysuniętą na zachód częścią Karpat Wschodnich.
Według waloryzacji wykonanej dla polskich parków
narodowych, Bieszczadzki Park Narodowy osiąga bardzo wysoką
ocenę i lokuje się na trzecim miejscu po Tatrzańskim i Pienińskim
PN.
Walory przyrody sprawiają, że Bieszczadzki Park Narodowy
znajduje się w grupie kilku polskich PN dobrze znanych poza
granicami kraju (m.in. Znane są także: Białowieski PN, Biebrzański
PN i Tatrzański PN) i jest wymieniony w literaturze światowej w
grupie najciekawszych parków europejskich.

ROZMIARY
DORASTA DO 20 CM DŁUGOŚCI.
BIOTOP
DZIKIE RZEKI,STRUMIENIE I JEZIORA O CZYSTEJ
I BOGATEJ W TLEN WODZIE. UNIKAJĄ WÓD Z
MULISTYMLUB ZABAGNIONYM DNEM.
POKARM
GŁÓWNIE ROŚLINNOŚĆPODWODNA
ZAWIERAJĄCE DUŻE ILOŚCI WAPNIA JAK
MOCZARKA, ROGATEK, RAMIENICA, RDEST
WODNY I GLONY.DRUGIE MIEJSCE W
JADŁOSPISIE ZAJMUJĄ DROBNE WODNE
BEZKRĘGOWCE JAK MAŁŻORACZKI,
SKĄPOSZCZETY, WIOŚLARKI, CHRUŚCIKI,
LARWY WODNYCH OWADÓW, MIĘCZAKI ORAZ
MARTWE ZWIERZĘTA JAK ŚNIĘTE RYBY I INNA
PADLINA. PEŁNIĄ WAŻNĄ ROLĘ CZYŚCICIELI
DNA Z ROZKŁADAJĄCYCH SIĘ RESZTEK.

Traszka grzebieniasta to właściwie
"żaba z ogonem". Podobnie jak żaby
należy do płazów, a zatem zwierząt,
którym do życia potrzebny jest i ląd, i
woda. Delikatna i porowata skóra
traszki musi być wilgotna, dlatego
zwierzę nie może żyć w suchym
środowisku. W okresie kiedy żyje na
lądzie, traszka ukrywa się w dzień
między wilgotnymi kamieniami lub
pod zwalonymi pniami drzew,
porośniętymi mchem. Z kryjówki
wychodzi w nocy i wyrusza na
polowanie przez wilgotną trawę i
butwiejące liście. Wiosną, w porze
tarła ryb, traszka powraca do wody,
gdzie pozostaje do późnego lata.
Traszka jest zwierzęciem
zmiennocieplnym, dlatego aktywna
jest tylko wówczas, kiedy
temperatura jej ciała jest
wystarczająco wysoka. W lecie
warunek ten zazwyczaj jest
spełniony. W zimie, kiedy
temperatura spada, traszka popada
w stan odrętwienia.

Jest to jedyny jadowity gad żyjący na
terenie naszego kraju. Występuje na całej
powierzchni Polski, do wysokości 2000 m
n.p.m., a jej długość waha się od 55 do 60
cm .Tułów jest słabo oddzielony od głowy i
ogona. Ubarwienie żmii może być
różnorodne, dlatego warty zapamiętania
jest fakt że brzuszna strona ciała,
zazwyczaj jest jaśniej ubarwiona.

Podstawowym pokarmem tego
drapieżnika są dzikie ssaki kopytne,
głównie sarny (ok. 60-70% wszystkich
ofiar) i jelenie (20-30%), natomiast
rzadziej drobniejsze zwierzęta
(zające, gryzonie, ptaki). Z populacji
jeleni rysie wybierają głównie osobniki
młode i o słabej kondycji (zwykle
cielęta), wśród saren nie stwierdzono
takiej selekcji.

Wilk, nazywany często wilkiem
szarym należy do ssaków a
konkretnie do rodziny
psowatych. Wilk jest
zwierzęciem drapieżnym. Jego
najczęstszym miejscem
zamieszkania, są leśne ostępy,
rozległe równiny, tereny
podmokłe

Niedźwiedziami określa się
zwierzęta należące do rodziny
niedźwiedziowatych. Chociaż
gatunków niedźwiedziowatych
mamy obecnie na kuli ziemskiej
osiem i są między nimi znaczące
różnice, wszystkie są zwierzętami
sporych rozmiarów (od
kilkudziesięciu do nawet kilkaset
kilogramów, w zależności od
gatunku), masywnymi, o krótkiej szyi
i wydłużonej głowie, ze
szczątkowym ogonem.

Ogólna budowę ciała sarny można
określić jako, wysmukłą. Głowa jest
krótka, z profilu o zarysie zbliżonym
do trójkąta. Pysk (gęba) zakończony
jest dużymi, nieowłosionymi czarnymi
nozdrzami (chrapami). Oczy (świece)
z długimi rzęsami na górnej powiece,
są brunatno czarne z podłużną,
poziomo ustawioną źrenicą. Uszy
(łyżki) mają kształt podłużnie owalny,
a długość ich sięga 2/3 długości
głowy. Szyja jest stosunkowo cienka,
dłuższa od głowy. Tułów jest dosyć
krępy. Ogon jest szczątkowy, prawie
niezauważalny. Nogi (cewki) są
wysokie i cienkie. Tylna para ma
silniejszą budowę i jest w stawach
skokowych mocno wygięta. Cewki
zakończone są parą racic.

dzik jest typową zwierzyną leśną, choć
rzadziej dziki w polskich lasach są
spotykane niż na mokradłach czy
bagnach. Wyglądem tylko z pozoru
przypomina świnię domową - w
przeciwieństwie do niej ma jednak
znacznie lepiej rozwinięty przód i niższy
zad. Gwizd jest długi, a słuchy mocno
obrośnięte i stojące. Ogon w
przeciwieństwie do świni domowej - jest
prosty. Kolor sukni dzika jest zależna od
pogody. Wyróżniamy zarówno czarną, jak
i brunatną, brązową, siwą, a nawet
łaciatą. Ciemniejsze kolory, jak w
przypadku niemal wszystkich zwierząt,
pojawiają się na skórze dzika zimą.

wyróżniamy dwa gatunki jeleni –
jelenia europejskiego ( nizinny i
karpacki) oraz azjatyckiego. Jeleń
europejski nizinny charakteryzuje się
długim, walcowatym tułowiem niezbyt
długą, proporcjonalną głową. Nogi są
długie i zakończone racicami, na
których znajdują się raciczki. W
kłębie byk osiąga wielkość 150 cm,
średnio – 130 cm, masa po
wypatroszeniu waha się w granicach
130-190 kg, to o ponad połowę
więcej, niż masa łani. Suknia jelenia
zmienia się latem i zimą. Podczas
cieplejszej pory roku jest jaśniejsza ceglastobrązowa, z kolei zimą –
ciemnobrązowa.

Orzeł przedni, gatunek dużego ptaka szponiastego
z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę,
środkową Azję i Amerykę Północną w Europie.
To jeden z najbardziej majestatycznych gatunków
szponiastych. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie
brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od
samców. W Polsce drugi co do wielkości (po znacznie częściej
spotykanym bieliku) ptak drapieżny i największy przedstawiciel
podrodziny orłów.
Najsilniejszy europejski orzeł. Chwyta też gryzonie.
Lokalnie wyspecjalizowany w polowaniu na konkretne ofiary.
Pomimo mniejszych rozmiarów, w walce zwykle pokonuje
większego od siebie bielika zwyczajnego.
Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w
górach oraz na drzewach na nizinach. W Polsce wokół takich
miejsc należy wyznaczać strefę ochronną, ponieważ niepokojenie
podczas lęgów stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku.
Zazwyczaj przeżywa tylko jedno, starsze pisklę.
W locie osiąga prędkość do 160 km/h, choć zwykle lata z
prędkością znacznie mniejszą, średnio 48 km/h. W nurkowaniu z
dużej wysokości osiąga prędkość do 320 km/h.

Orlik krzykliwy jest wyraźnie mniejszy od orła
przedniego, ale w porównaniu z myszołowem lub
błotniakiem, to całkiem pokaźny ptak. Samice są
zazwyczaj nieznacznie większe od samców. Rozpiętość
skrzydeł okazałych samic osiąga ponad 160 cm, a
długość ciała ok. 65 cm. Ważną cechą w sylwetce
lecącego ptaka jest tendencja do wyginania części
dłoniowej skrzydła ku dołowi. W ubarwieniu orlika
krzykliwego dominują różne odcienie brązu, od
ciemnobrunatnych lotek i sterówek, poprzez
jasnobrązowe upierzenie tułowia i pokryw skrzydłowych
po żółtobrązowy wierzch głowy. Jasny odcień pokryw i
głowy jest ważną cechą odróżniającą orlika krzykliwego
od typowo ubarwionych orlików grubodziobych. Szpony i
nasada dzioba są jaskrawo żółto ubarwione. Młode
pierwszoroczne ptaki są wyraźnie ciemniejsze od
rodziców. Na końcach pokryw skrzydłowych i
nadogonowych w pierwszej szacie występują wyraźne
białe plamki.

Zamieszkuje pas tajgi od Półwyspu Skandynawskiego
po północny Pacyfik . Wywodzi się z chłodnych rejonów
Europy i Azji. Izolowane populacje na północy Karpat ,
w Starej Płaninie, Niemczech, Czechach, Węgrzech i
na południu Alp są uznawane za relikt okresu
lodowcowego. Europejską populację ocenia się na 600
- 800 par lęgowych. Wyróżnia się 10 podgatunków.
Południowa granica zasięgu przebiega przez lasy
Mazur . W Polsce występuje nielicznie w górach
południowo-wschodniej części kraju, w Karpatach, na
Roztoczu, Zamojszczyźnie i Kielecczyźnie. Drugi człon
łacińskiej nazwy gatunkowej uralensis pochodzi stąd,
że osobnik schwytany i opisywany jako pierwszy
pochodził właśnie z Uralu .

Wąż Eskulapa - gatunek niejadowitego węża z
rodziny płazowatych.
Wygląd-Największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej.
Długość jego ciała może przekraczać 2 m, najdłuższy
odnotowany osobnik mierzył 225 cm[2]. Samce są zwykle
dłuższe od samic. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe.
Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub
oliwkowo-brunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami.
Przednia część ciała zwykle jest jaśniejsza, a strona brzuszna
słomkowa, czasem z ciemnymi plamkami.
Pożywienie-Odżywia się myszami, małymi ssakami,
jaszczurkami, jajami, pisklętami, małymi ptakami oraz małymi
wężami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest
jadowity. Polując na zdobycz chwyta ją pyskiem i owijając
ciałem dusi a następnie połyka.
Ciekawostka - W dawnych czasach był symbolem
medyków. Obecnie również jest wykorzystywany jako symbol,
np. pojawia się w logo.


Slide 9

BIESZCZADZKI PARK
NARODOWY

HISTORIA
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości
parkiem narodowym na terenie Polski. W chwili utworzenia w 1973
obejmował masyw Tarnicy, Krzemienia i Halicza, oraz podszczytowe
partie Połoniny Caryńskiej o powierzchni zaledwie 59,55 km².
Obszar parku był powiększany czterokrotnie w latach 1989, 1991,
1996 oraz 1999. Jednakże pojęcie "park narodowy" znane jest w
polskich Bieszczadach znacznie wcześniej niż 1973 rok. Otóż od lat
50. XX wieku połoniny znajdowały się w zarządzie dyrektora
Tatrzańskiego Parku Narodowego. Było to związane z
poszukiwaniem nowych pastwisk dla podhalańskich owiec, którym
ochrona ścisła łąk w TPN zabroniła wstępu na hale tatrzańskie.
Obecnie w granicach BdPN znajduje się ogromna część tzw.
polskich Bieszczadów Wysokich, a także kilka enklaw, z największą
w dolinie górnego Sanu, gdzie Park przejął po kombinacie Igloopol
łąki i nieużytki.
W 1992 stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu
Biosfery "Karpaty Wschodnie".

Obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego położony jest w
Bieszczadach Zachodnich, które według Kondrackiego (1998)
zaliczane są do Beskidów Wschodnich, będących najbardziej
wysuniętą na zachód częścią Karpat Wschodnich.
Według waloryzacji wykonanej dla polskich parków
narodowych, Bieszczadzki Park Narodowy osiąga bardzo wysoką
ocenę i lokuje się na trzecim miejscu po Tatrzańskim i Pienińskim
PN.
Walory przyrody sprawiają, że Bieszczadzki Park Narodowy
znajduje się w grupie kilku polskich PN dobrze znanych poza
granicami kraju (m.in. Znane są także: Białowieski PN, Biebrzański
PN i Tatrzański PN) i jest wymieniony w literaturze światowej w
grupie najciekawszych parków europejskich.

ROZMIARY
DORASTA DO 20 CM DŁUGOŚCI.
BIOTOP
DZIKIE RZEKI,STRUMIENIE I JEZIORA O CZYSTEJ
I BOGATEJ W TLEN WODZIE. UNIKAJĄ WÓD Z
MULISTYMLUB ZABAGNIONYM DNEM.
POKARM
GŁÓWNIE ROŚLINNOŚĆPODWODNA
ZAWIERAJĄCE DUŻE ILOŚCI WAPNIA JAK
MOCZARKA, ROGATEK, RAMIENICA, RDEST
WODNY I GLONY.DRUGIE MIEJSCE W
JADŁOSPISIE ZAJMUJĄ DROBNE WODNE
BEZKRĘGOWCE JAK MAŁŻORACZKI,
SKĄPOSZCZETY, WIOŚLARKI, CHRUŚCIKI,
LARWY WODNYCH OWADÓW, MIĘCZAKI ORAZ
MARTWE ZWIERZĘTA JAK ŚNIĘTE RYBY I INNA
PADLINA. PEŁNIĄ WAŻNĄ ROLĘ CZYŚCICIELI
DNA Z ROZKŁADAJĄCYCH SIĘ RESZTEK.

Traszka grzebieniasta to właściwie
"żaba z ogonem". Podobnie jak żaby
należy do płazów, a zatem zwierząt,
którym do życia potrzebny jest i ląd, i
woda. Delikatna i porowata skóra
traszki musi być wilgotna, dlatego
zwierzę nie może żyć w suchym
środowisku. W okresie kiedy żyje na
lądzie, traszka ukrywa się w dzień
między wilgotnymi kamieniami lub
pod zwalonymi pniami drzew,
porośniętymi mchem. Z kryjówki
wychodzi w nocy i wyrusza na
polowanie przez wilgotną trawę i
butwiejące liście. Wiosną, w porze
tarła ryb, traszka powraca do wody,
gdzie pozostaje do późnego lata.
Traszka jest zwierzęciem
zmiennocieplnym, dlatego aktywna
jest tylko wówczas, kiedy
temperatura jej ciała jest
wystarczająco wysoka. W lecie
warunek ten zazwyczaj jest
spełniony. W zimie, kiedy
temperatura spada, traszka popada
w stan odrętwienia.

Jest to jedyny jadowity gad żyjący na
terenie naszego kraju. Występuje na całej
powierzchni Polski, do wysokości 2000 m
n.p.m., a jej długość waha się od 55 do 60
cm .Tułów jest słabo oddzielony od głowy i
ogona. Ubarwienie żmii może być
różnorodne, dlatego warty zapamiętania
jest fakt że brzuszna strona ciała,
zazwyczaj jest jaśniej ubarwiona.

Podstawowym pokarmem tego
drapieżnika są dzikie ssaki kopytne,
głównie sarny (ok. 60-70% wszystkich
ofiar) i jelenie (20-30%), natomiast
rzadziej drobniejsze zwierzęta
(zające, gryzonie, ptaki). Z populacji
jeleni rysie wybierają głównie osobniki
młode i o słabej kondycji (zwykle
cielęta), wśród saren nie stwierdzono
takiej selekcji.

Wilk, nazywany często wilkiem
szarym należy do ssaków a
konkretnie do rodziny
psowatych. Wilk jest
zwierzęciem drapieżnym. Jego
najczęstszym miejscem
zamieszkania, są leśne ostępy,
rozległe równiny, tereny
podmokłe

Niedźwiedziami określa się
zwierzęta należące do rodziny
niedźwiedziowatych. Chociaż
gatunków niedźwiedziowatych
mamy obecnie na kuli ziemskiej
osiem i są między nimi znaczące
różnice, wszystkie są zwierzętami
sporych rozmiarów (od
kilkudziesięciu do nawet kilkaset
kilogramów, w zależności od
gatunku), masywnymi, o krótkiej szyi
i wydłużonej głowie, ze
szczątkowym ogonem.

Ogólna budowę ciała sarny można
określić jako, wysmukłą. Głowa jest
krótka, z profilu o zarysie zbliżonym
do trójkąta. Pysk (gęba) zakończony
jest dużymi, nieowłosionymi czarnymi
nozdrzami (chrapami). Oczy (świece)
z długimi rzęsami na górnej powiece,
są brunatno czarne z podłużną,
poziomo ustawioną źrenicą. Uszy
(łyżki) mają kształt podłużnie owalny,
a długość ich sięga 2/3 długości
głowy. Szyja jest stosunkowo cienka,
dłuższa od głowy. Tułów jest dosyć
krępy. Ogon jest szczątkowy, prawie
niezauważalny. Nogi (cewki) są
wysokie i cienkie. Tylna para ma
silniejszą budowę i jest w stawach
skokowych mocno wygięta. Cewki
zakończone są parą racic.

dzik jest typową zwierzyną leśną, choć
rzadziej dziki w polskich lasach są
spotykane niż na mokradłach czy
bagnach. Wyglądem tylko z pozoru
przypomina świnię domową - w
przeciwieństwie do niej ma jednak
znacznie lepiej rozwinięty przód i niższy
zad. Gwizd jest długi, a słuchy mocno
obrośnięte i stojące. Ogon w
przeciwieństwie do świni domowej - jest
prosty. Kolor sukni dzika jest zależna od
pogody. Wyróżniamy zarówno czarną, jak
i brunatną, brązową, siwą, a nawet
łaciatą. Ciemniejsze kolory, jak w
przypadku niemal wszystkich zwierząt,
pojawiają się na skórze dzika zimą.

wyróżniamy dwa gatunki jeleni –
jelenia europejskiego ( nizinny i
karpacki) oraz azjatyckiego. Jeleń
europejski nizinny charakteryzuje się
długim, walcowatym tułowiem niezbyt
długą, proporcjonalną głową. Nogi są
długie i zakończone racicami, na
których znajdują się raciczki. W
kłębie byk osiąga wielkość 150 cm,
średnio – 130 cm, masa po
wypatroszeniu waha się w granicach
130-190 kg, to o ponad połowę
więcej, niż masa łani. Suknia jelenia
zmienia się latem i zimą. Podczas
cieplejszej pory roku jest jaśniejsza ceglastobrązowa, z kolei zimą –
ciemnobrązowa.

Orzeł przedni, gatunek dużego ptaka szponiastego
z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę,
środkową Azję i Amerykę Północną w Europie.
To jeden z najbardziej majestatycznych gatunków
szponiastych. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie
brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od
samców. W Polsce drugi co do wielkości (po znacznie częściej
spotykanym bieliku) ptak drapieżny i największy przedstawiciel
podrodziny orłów.
Najsilniejszy europejski orzeł. Chwyta też gryzonie.
Lokalnie wyspecjalizowany w polowaniu na konkretne ofiary.
Pomimo mniejszych rozmiarów, w walce zwykle pokonuje
większego od siebie bielika zwyczajnego.
Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w
górach oraz na drzewach na nizinach. W Polsce wokół takich
miejsc należy wyznaczać strefę ochronną, ponieważ niepokojenie
podczas lęgów stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku.
Zazwyczaj przeżywa tylko jedno, starsze pisklę.
W locie osiąga prędkość do 160 km/h, choć zwykle lata z
prędkością znacznie mniejszą, średnio 48 km/h. W nurkowaniu z
dużej wysokości osiąga prędkość do 320 km/h.

Orlik krzykliwy jest wyraźnie mniejszy od orła
przedniego, ale w porównaniu z myszołowem lub
błotniakiem, to całkiem pokaźny ptak. Samice są
zazwyczaj nieznacznie większe od samców. Rozpiętość
skrzydeł okazałych samic osiąga ponad 160 cm, a
długość ciała ok. 65 cm. Ważną cechą w sylwetce
lecącego ptaka jest tendencja do wyginania części
dłoniowej skrzydła ku dołowi. W ubarwieniu orlika
krzykliwego dominują różne odcienie brązu, od
ciemnobrunatnych lotek i sterówek, poprzez
jasnobrązowe upierzenie tułowia i pokryw skrzydłowych
po żółtobrązowy wierzch głowy. Jasny odcień pokryw i
głowy jest ważną cechą odróżniającą orlika krzykliwego
od typowo ubarwionych orlików grubodziobych. Szpony i
nasada dzioba są jaskrawo żółto ubarwione. Młode
pierwszoroczne ptaki są wyraźnie ciemniejsze od
rodziców. Na końcach pokryw skrzydłowych i
nadogonowych w pierwszej szacie występują wyraźne
białe plamki.

Zamieszkuje pas tajgi od Półwyspu Skandynawskiego
po północny Pacyfik . Wywodzi się z chłodnych rejonów
Europy i Azji. Izolowane populacje na północy Karpat ,
w Starej Płaninie, Niemczech, Czechach, Węgrzech i
na południu Alp są uznawane za relikt okresu
lodowcowego. Europejską populację ocenia się na 600
- 800 par lęgowych. Wyróżnia się 10 podgatunków.
Południowa granica zasięgu przebiega przez lasy
Mazur . W Polsce występuje nielicznie w górach
południowo-wschodniej części kraju, w Karpatach, na
Roztoczu, Zamojszczyźnie i Kielecczyźnie. Drugi człon
łacińskiej nazwy gatunkowej uralensis pochodzi stąd,
że osobnik schwytany i opisywany jako pierwszy
pochodził właśnie z Uralu .

Wąż Eskulapa - gatunek niejadowitego węża z
rodziny płazowatych.
Wygląd-Największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej.
Długość jego ciała może przekraczać 2 m, najdłuższy
odnotowany osobnik mierzył 225 cm[2]. Samce są zwykle
dłuższe od samic. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe.
Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub
oliwkowo-brunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami.
Przednia część ciała zwykle jest jaśniejsza, a strona brzuszna
słomkowa, czasem z ciemnymi plamkami.
Pożywienie-Odżywia się myszami, małymi ssakami,
jaszczurkami, jajami, pisklętami, małymi ptakami oraz małymi
wężami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest
jadowity. Polując na zdobycz chwyta ją pyskiem i owijając
ciałem dusi a następnie połyka.
Ciekawostka - W dawnych czasach był symbolem
medyków. Obecnie również jest wykorzystywany jako symbol,
np. pojawia się w logo.


Slide 10

BIESZCZADZKI PARK
NARODOWY

HISTORIA
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości
parkiem narodowym na terenie Polski. W chwili utworzenia w 1973
obejmował masyw Tarnicy, Krzemienia i Halicza, oraz podszczytowe
partie Połoniny Caryńskiej o powierzchni zaledwie 59,55 km².
Obszar parku był powiększany czterokrotnie w latach 1989, 1991,
1996 oraz 1999. Jednakże pojęcie "park narodowy" znane jest w
polskich Bieszczadach znacznie wcześniej niż 1973 rok. Otóż od lat
50. XX wieku połoniny znajdowały się w zarządzie dyrektora
Tatrzańskiego Parku Narodowego. Było to związane z
poszukiwaniem nowych pastwisk dla podhalańskich owiec, którym
ochrona ścisła łąk w TPN zabroniła wstępu na hale tatrzańskie.
Obecnie w granicach BdPN znajduje się ogromna część tzw.
polskich Bieszczadów Wysokich, a także kilka enklaw, z największą
w dolinie górnego Sanu, gdzie Park przejął po kombinacie Igloopol
łąki i nieużytki.
W 1992 stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu
Biosfery "Karpaty Wschodnie".

Obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego położony jest w
Bieszczadach Zachodnich, które według Kondrackiego (1998)
zaliczane są do Beskidów Wschodnich, będących najbardziej
wysuniętą na zachód częścią Karpat Wschodnich.
Według waloryzacji wykonanej dla polskich parków
narodowych, Bieszczadzki Park Narodowy osiąga bardzo wysoką
ocenę i lokuje się na trzecim miejscu po Tatrzańskim i Pienińskim
PN.
Walory przyrody sprawiają, że Bieszczadzki Park Narodowy
znajduje się w grupie kilku polskich PN dobrze znanych poza
granicami kraju (m.in. Znane są także: Białowieski PN, Biebrzański
PN i Tatrzański PN) i jest wymieniony w literaturze światowej w
grupie najciekawszych parków europejskich.

ROZMIARY
DORASTA DO 20 CM DŁUGOŚCI.
BIOTOP
DZIKIE RZEKI,STRUMIENIE I JEZIORA O CZYSTEJ
I BOGATEJ W TLEN WODZIE. UNIKAJĄ WÓD Z
MULISTYMLUB ZABAGNIONYM DNEM.
POKARM
GŁÓWNIE ROŚLINNOŚĆPODWODNA
ZAWIERAJĄCE DUŻE ILOŚCI WAPNIA JAK
MOCZARKA, ROGATEK, RAMIENICA, RDEST
WODNY I GLONY.DRUGIE MIEJSCE W
JADŁOSPISIE ZAJMUJĄ DROBNE WODNE
BEZKRĘGOWCE JAK MAŁŻORACZKI,
SKĄPOSZCZETY, WIOŚLARKI, CHRUŚCIKI,
LARWY WODNYCH OWADÓW, MIĘCZAKI ORAZ
MARTWE ZWIERZĘTA JAK ŚNIĘTE RYBY I INNA
PADLINA. PEŁNIĄ WAŻNĄ ROLĘ CZYŚCICIELI
DNA Z ROZKŁADAJĄCYCH SIĘ RESZTEK.

Traszka grzebieniasta to właściwie
"żaba z ogonem". Podobnie jak żaby
należy do płazów, a zatem zwierząt,
którym do życia potrzebny jest i ląd, i
woda. Delikatna i porowata skóra
traszki musi być wilgotna, dlatego
zwierzę nie może żyć w suchym
środowisku. W okresie kiedy żyje na
lądzie, traszka ukrywa się w dzień
między wilgotnymi kamieniami lub
pod zwalonymi pniami drzew,
porośniętymi mchem. Z kryjówki
wychodzi w nocy i wyrusza na
polowanie przez wilgotną trawę i
butwiejące liście. Wiosną, w porze
tarła ryb, traszka powraca do wody,
gdzie pozostaje do późnego lata.
Traszka jest zwierzęciem
zmiennocieplnym, dlatego aktywna
jest tylko wówczas, kiedy
temperatura jej ciała jest
wystarczająco wysoka. W lecie
warunek ten zazwyczaj jest
spełniony. W zimie, kiedy
temperatura spada, traszka popada
w stan odrętwienia.

Jest to jedyny jadowity gad żyjący na
terenie naszego kraju. Występuje na całej
powierzchni Polski, do wysokości 2000 m
n.p.m., a jej długość waha się od 55 do 60
cm .Tułów jest słabo oddzielony od głowy i
ogona. Ubarwienie żmii może być
różnorodne, dlatego warty zapamiętania
jest fakt że brzuszna strona ciała,
zazwyczaj jest jaśniej ubarwiona.

Podstawowym pokarmem tego
drapieżnika są dzikie ssaki kopytne,
głównie sarny (ok. 60-70% wszystkich
ofiar) i jelenie (20-30%), natomiast
rzadziej drobniejsze zwierzęta
(zające, gryzonie, ptaki). Z populacji
jeleni rysie wybierają głównie osobniki
młode i o słabej kondycji (zwykle
cielęta), wśród saren nie stwierdzono
takiej selekcji.

Wilk, nazywany często wilkiem
szarym należy do ssaków a
konkretnie do rodziny
psowatych. Wilk jest
zwierzęciem drapieżnym. Jego
najczęstszym miejscem
zamieszkania, są leśne ostępy,
rozległe równiny, tereny
podmokłe

Niedźwiedziami określa się
zwierzęta należące do rodziny
niedźwiedziowatych. Chociaż
gatunków niedźwiedziowatych
mamy obecnie na kuli ziemskiej
osiem i są między nimi znaczące
różnice, wszystkie są zwierzętami
sporych rozmiarów (od
kilkudziesięciu do nawet kilkaset
kilogramów, w zależności od
gatunku), masywnymi, o krótkiej szyi
i wydłużonej głowie, ze
szczątkowym ogonem.

Ogólna budowę ciała sarny można
określić jako, wysmukłą. Głowa jest
krótka, z profilu o zarysie zbliżonym
do trójkąta. Pysk (gęba) zakończony
jest dużymi, nieowłosionymi czarnymi
nozdrzami (chrapami). Oczy (świece)
z długimi rzęsami na górnej powiece,
są brunatno czarne z podłużną,
poziomo ustawioną źrenicą. Uszy
(łyżki) mają kształt podłużnie owalny,
a długość ich sięga 2/3 długości
głowy. Szyja jest stosunkowo cienka,
dłuższa od głowy. Tułów jest dosyć
krępy. Ogon jest szczątkowy, prawie
niezauważalny. Nogi (cewki) są
wysokie i cienkie. Tylna para ma
silniejszą budowę i jest w stawach
skokowych mocno wygięta. Cewki
zakończone są parą racic.

dzik jest typową zwierzyną leśną, choć
rzadziej dziki w polskich lasach są
spotykane niż na mokradłach czy
bagnach. Wyglądem tylko z pozoru
przypomina świnię domową - w
przeciwieństwie do niej ma jednak
znacznie lepiej rozwinięty przód i niższy
zad. Gwizd jest długi, a słuchy mocno
obrośnięte i stojące. Ogon w
przeciwieństwie do świni domowej - jest
prosty. Kolor sukni dzika jest zależna od
pogody. Wyróżniamy zarówno czarną, jak
i brunatną, brązową, siwą, a nawet
łaciatą. Ciemniejsze kolory, jak w
przypadku niemal wszystkich zwierząt,
pojawiają się na skórze dzika zimą.

wyróżniamy dwa gatunki jeleni –
jelenia europejskiego ( nizinny i
karpacki) oraz azjatyckiego. Jeleń
europejski nizinny charakteryzuje się
długim, walcowatym tułowiem niezbyt
długą, proporcjonalną głową. Nogi są
długie i zakończone racicami, na
których znajdują się raciczki. W
kłębie byk osiąga wielkość 150 cm,
średnio – 130 cm, masa po
wypatroszeniu waha się w granicach
130-190 kg, to o ponad połowę
więcej, niż masa łani. Suknia jelenia
zmienia się latem i zimą. Podczas
cieplejszej pory roku jest jaśniejsza ceglastobrązowa, z kolei zimą –
ciemnobrązowa.

Orzeł przedni, gatunek dużego ptaka szponiastego
z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę,
środkową Azję i Amerykę Północną w Europie.
To jeden z najbardziej majestatycznych gatunków
szponiastych. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie
brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od
samców. W Polsce drugi co do wielkości (po znacznie częściej
spotykanym bieliku) ptak drapieżny i największy przedstawiciel
podrodziny orłów.
Najsilniejszy europejski orzeł. Chwyta też gryzonie.
Lokalnie wyspecjalizowany w polowaniu na konkretne ofiary.
Pomimo mniejszych rozmiarów, w walce zwykle pokonuje
większego od siebie bielika zwyczajnego.
Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w
górach oraz na drzewach na nizinach. W Polsce wokół takich
miejsc należy wyznaczać strefę ochronną, ponieważ niepokojenie
podczas lęgów stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku.
Zazwyczaj przeżywa tylko jedno, starsze pisklę.
W locie osiąga prędkość do 160 km/h, choć zwykle lata z
prędkością znacznie mniejszą, średnio 48 km/h. W nurkowaniu z
dużej wysokości osiąga prędkość do 320 km/h.

Orlik krzykliwy jest wyraźnie mniejszy od orła
przedniego, ale w porównaniu z myszołowem lub
błotniakiem, to całkiem pokaźny ptak. Samice są
zazwyczaj nieznacznie większe od samców. Rozpiętość
skrzydeł okazałych samic osiąga ponad 160 cm, a
długość ciała ok. 65 cm. Ważną cechą w sylwetce
lecącego ptaka jest tendencja do wyginania części
dłoniowej skrzydła ku dołowi. W ubarwieniu orlika
krzykliwego dominują różne odcienie brązu, od
ciemnobrunatnych lotek i sterówek, poprzez
jasnobrązowe upierzenie tułowia i pokryw skrzydłowych
po żółtobrązowy wierzch głowy. Jasny odcień pokryw i
głowy jest ważną cechą odróżniającą orlika krzykliwego
od typowo ubarwionych orlików grubodziobych. Szpony i
nasada dzioba są jaskrawo żółto ubarwione. Młode
pierwszoroczne ptaki są wyraźnie ciemniejsze od
rodziców. Na końcach pokryw skrzydłowych i
nadogonowych w pierwszej szacie występują wyraźne
białe plamki.

Zamieszkuje pas tajgi od Półwyspu Skandynawskiego
po północny Pacyfik . Wywodzi się z chłodnych rejonów
Europy i Azji. Izolowane populacje na północy Karpat ,
w Starej Płaninie, Niemczech, Czechach, Węgrzech i
na południu Alp są uznawane za relikt okresu
lodowcowego. Europejską populację ocenia się na 600
- 800 par lęgowych. Wyróżnia się 10 podgatunków.
Południowa granica zasięgu przebiega przez lasy
Mazur . W Polsce występuje nielicznie w górach
południowo-wschodniej części kraju, w Karpatach, na
Roztoczu, Zamojszczyźnie i Kielecczyźnie. Drugi człon
łacińskiej nazwy gatunkowej uralensis pochodzi stąd,
że osobnik schwytany i opisywany jako pierwszy
pochodził właśnie z Uralu .

Wąż Eskulapa - gatunek niejadowitego węża z
rodziny płazowatych.
Wygląd-Największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej.
Długość jego ciała może przekraczać 2 m, najdłuższy
odnotowany osobnik mierzył 225 cm[2]. Samce są zwykle
dłuższe od samic. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe.
Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub
oliwkowo-brunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami.
Przednia część ciała zwykle jest jaśniejsza, a strona brzuszna
słomkowa, czasem z ciemnymi plamkami.
Pożywienie-Odżywia się myszami, małymi ssakami,
jaszczurkami, jajami, pisklętami, małymi ptakami oraz małymi
wężami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest
jadowity. Polując na zdobycz chwyta ją pyskiem i owijając
ciałem dusi a następnie połyka.
Ciekawostka - W dawnych czasach był symbolem
medyków. Obecnie również jest wykorzystywany jako symbol,
np. pojawia się w logo.


Slide 11

BIESZCZADZKI PARK
NARODOWY

HISTORIA
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości
parkiem narodowym na terenie Polski. W chwili utworzenia w 1973
obejmował masyw Tarnicy, Krzemienia i Halicza, oraz podszczytowe
partie Połoniny Caryńskiej o powierzchni zaledwie 59,55 km².
Obszar parku był powiększany czterokrotnie w latach 1989, 1991,
1996 oraz 1999. Jednakże pojęcie "park narodowy" znane jest w
polskich Bieszczadach znacznie wcześniej niż 1973 rok. Otóż od lat
50. XX wieku połoniny znajdowały się w zarządzie dyrektora
Tatrzańskiego Parku Narodowego. Było to związane z
poszukiwaniem nowych pastwisk dla podhalańskich owiec, którym
ochrona ścisła łąk w TPN zabroniła wstępu na hale tatrzańskie.
Obecnie w granicach BdPN znajduje się ogromna część tzw.
polskich Bieszczadów Wysokich, a także kilka enklaw, z największą
w dolinie górnego Sanu, gdzie Park przejął po kombinacie Igloopol
łąki i nieużytki.
W 1992 stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu
Biosfery "Karpaty Wschodnie".

Obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego położony jest w
Bieszczadach Zachodnich, które według Kondrackiego (1998)
zaliczane są do Beskidów Wschodnich, będących najbardziej
wysuniętą na zachód częścią Karpat Wschodnich.
Według waloryzacji wykonanej dla polskich parków
narodowych, Bieszczadzki Park Narodowy osiąga bardzo wysoką
ocenę i lokuje się na trzecim miejscu po Tatrzańskim i Pienińskim
PN.
Walory przyrody sprawiają, że Bieszczadzki Park Narodowy
znajduje się w grupie kilku polskich PN dobrze znanych poza
granicami kraju (m.in. Znane są także: Białowieski PN, Biebrzański
PN i Tatrzański PN) i jest wymieniony w literaturze światowej w
grupie najciekawszych parków europejskich.

ROZMIARY
DORASTA DO 20 CM DŁUGOŚCI.
BIOTOP
DZIKIE RZEKI,STRUMIENIE I JEZIORA O CZYSTEJ
I BOGATEJ W TLEN WODZIE. UNIKAJĄ WÓD Z
MULISTYMLUB ZABAGNIONYM DNEM.
POKARM
GŁÓWNIE ROŚLINNOŚĆPODWODNA
ZAWIERAJĄCE DUŻE ILOŚCI WAPNIA JAK
MOCZARKA, ROGATEK, RAMIENICA, RDEST
WODNY I GLONY.DRUGIE MIEJSCE W
JADŁOSPISIE ZAJMUJĄ DROBNE WODNE
BEZKRĘGOWCE JAK MAŁŻORACZKI,
SKĄPOSZCZETY, WIOŚLARKI, CHRUŚCIKI,
LARWY WODNYCH OWADÓW, MIĘCZAKI ORAZ
MARTWE ZWIERZĘTA JAK ŚNIĘTE RYBY I INNA
PADLINA. PEŁNIĄ WAŻNĄ ROLĘ CZYŚCICIELI
DNA Z ROZKŁADAJĄCYCH SIĘ RESZTEK.

Traszka grzebieniasta to właściwie
"żaba z ogonem". Podobnie jak żaby
należy do płazów, a zatem zwierząt,
którym do życia potrzebny jest i ląd, i
woda. Delikatna i porowata skóra
traszki musi być wilgotna, dlatego
zwierzę nie może żyć w suchym
środowisku. W okresie kiedy żyje na
lądzie, traszka ukrywa się w dzień
między wilgotnymi kamieniami lub
pod zwalonymi pniami drzew,
porośniętymi mchem. Z kryjówki
wychodzi w nocy i wyrusza na
polowanie przez wilgotną trawę i
butwiejące liście. Wiosną, w porze
tarła ryb, traszka powraca do wody,
gdzie pozostaje do późnego lata.
Traszka jest zwierzęciem
zmiennocieplnym, dlatego aktywna
jest tylko wówczas, kiedy
temperatura jej ciała jest
wystarczająco wysoka. W lecie
warunek ten zazwyczaj jest
spełniony. W zimie, kiedy
temperatura spada, traszka popada
w stan odrętwienia.

Jest to jedyny jadowity gad żyjący na
terenie naszego kraju. Występuje na całej
powierzchni Polski, do wysokości 2000 m
n.p.m., a jej długość waha się od 55 do 60
cm .Tułów jest słabo oddzielony od głowy i
ogona. Ubarwienie żmii może być
różnorodne, dlatego warty zapamiętania
jest fakt że brzuszna strona ciała,
zazwyczaj jest jaśniej ubarwiona.

Podstawowym pokarmem tego
drapieżnika są dzikie ssaki kopytne,
głównie sarny (ok. 60-70% wszystkich
ofiar) i jelenie (20-30%), natomiast
rzadziej drobniejsze zwierzęta
(zające, gryzonie, ptaki). Z populacji
jeleni rysie wybierają głównie osobniki
młode i o słabej kondycji (zwykle
cielęta), wśród saren nie stwierdzono
takiej selekcji.

Wilk, nazywany często wilkiem
szarym należy do ssaków a
konkretnie do rodziny
psowatych. Wilk jest
zwierzęciem drapieżnym. Jego
najczęstszym miejscem
zamieszkania, są leśne ostępy,
rozległe równiny, tereny
podmokłe

Niedźwiedziami określa się
zwierzęta należące do rodziny
niedźwiedziowatych. Chociaż
gatunków niedźwiedziowatych
mamy obecnie na kuli ziemskiej
osiem i są między nimi znaczące
różnice, wszystkie są zwierzętami
sporych rozmiarów (od
kilkudziesięciu do nawet kilkaset
kilogramów, w zależności od
gatunku), masywnymi, o krótkiej szyi
i wydłużonej głowie, ze
szczątkowym ogonem.

Ogólna budowę ciała sarny można
określić jako, wysmukłą. Głowa jest
krótka, z profilu o zarysie zbliżonym
do trójkąta. Pysk (gęba) zakończony
jest dużymi, nieowłosionymi czarnymi
nozdrzami (chrapami). Oczy (świece)
z długimi rzęsami na górnej powiece,
są brunatno czarne z podłużną,
poziomo ustawioną źrenicą. Uszy
(łyżki) mają kształt podłużnie owalny,
a długość ich sięga 2/3 długości
głowy. Szyja jest stosunkowo cienka,
dłuższa od głowy. Tułów jest dosyć
krępy. Ogon jest szczątkowy, prawie
niezauważalny. Nogi (cewki) są
wysokie i cienkie. Tylna para ma
silniejszą budowę i jest w stawach
skokowych mocno wygięta. Cewki
zakończone są parą racic.

dzik jest typową zwierzyną leśną, choć
rzadziej dziki w polskich lasach są
spotykane niż na mokradłach czy
bagnach. Wyglądem tylko z pozoru
przypomina świnię domową - w
przeciwieństwie do niej ma jednak
znacznie lepiej rozwinięty przód i niższy
zad. Gwizd jest długi, a słuchy mocno
obrośnięte i stojące. Ogon w
przeciwieństwie do świni domowej - jest
prosty. Kolor sukni dzika jest zależna od
pogody. Wyróżniamy zarówno czarną, jak
i brunatną, brązową, siwą, a nawet
łaciatą. Ciemniejsze kolory, jak w
przypadku niemal wszystkich zwierząt,
pojawiają się na skórze dzika zimą.

wyróżniamy dwa gatunki jeleni –
jelenia europejskiego ( nizinny i
karpacki) oraz azjatyckiego. Jeleń
europejski nizinny charakteryzuje się
długim, walcowatym tułowiem niezbyt
długą, proporcjonalną głową. Nogi są
długie i zakończone racicami, na
których znajdują się raciczki. W
kłębie byk osiąga wielkość 150 cm,
średnio – 130 cm, masa po
wypatroszeniu waha się w granicach
130-190 kg, to o ponad połowę
więcej, niż masa łani. Suknia jelenia
zmienia się latem i zimą. Podczas
cieplejszej pory roku jest jaśniejsza ceglastobrązowa, z kolei zimą –
ciemnobrązowa.

Orzeł przedni, gatunek dużego ptaka szponiastego
z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę,
środkową Azję i Amerykę Północną w Europie.
To jeden z najbardziej majestatycznych gatunków
szponiastych. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie
brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od
samców. W Polsce drugi co do wielkości (po znacznie częściej
spotykanym bieliku) ptak drapieżny i największy przedstawiciel
podrodziny orłów.
Najsilniejszy europejski orzeł. Chwyta też gryzonie.
Lokalnie wyspecjalizowany w polowaniu na konkretne ofiary.
Pomimo mniejszych rozmiarów, w walce zwykle pokonuje
większego od siebie bielika zwyczajnego.
Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w
górach oraz na drzewach na nizinach. W Polsce wokół takich
miejsc należy wyznaczać strefę ochronną, ponieważ niepokojenie
podczas lęgów stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku.
Zazwyczaj przeżywa tylko jedno, starsze pisklę.
W locie osiąga prędkość do 160 km/h, choć zwykle lata z
prędkością znacznie mniejszą, średnio 48 km/h. W nurkowaniu z
dużej wysokości osiąga prędkość do 320 km/h.

Orlik krzykliwy jest wyraźnie mniejszy od orła
przedniego, ale w porównaniu z myszołowem lub
błotniakiem, to całkiem pokaźny ptak. Samice są
zazwyczaj nieznacznie większe od samców. Rozpiętość
skrzydeł okazałych samic osiąga ponad 160 cm, a
długość ciała ok. 65 cm. Ważną cechą w sylwetce
lecącego ptaka jest tendencja do wyginania części
dłoniowej skrzydła ku dołowi. W ubarwieniu orlika
krzykliwego dominują różne odcienie brązu, od
ciemnobrunatnych lotek i sterówek, poprzez
jasnobrązowe upierzenie tułowia i pokryw skrzydłowych
po żółtobrązowy wierzch głowy. Jasny odcień pokryw i
głowy jest ważną cechą odróżniającą orlika krzykliwego
od typowo ubarwionych orlików grubodziobych. Szpony i
nasada dzioba są jaskrawo żółto ubarwione. Młode
pierwszoroczne ptaki są wyraźnie ciemniejsze od
rodziców. Na końcach pokryw skrzydłowych i
nadogonowych w pierwszej szacie występują wyraźne
białe plamki.

Zamieszkuje pas tajgi od Półwyspu Skandynawskiego
po północny Pacyfik . Wywodzi się z chłodnych rejonów
Europy i Azji. Izolowane populacje na północy Karpat ,
w Starej Płaninie, Niemczech, Czechach, Węgrzech i
na południu Alp są uznawane za relikt okresu
lodowcowego. Europejską populację ocenia się na 600
- 800 par lęgowych. Wyróżnia się 10 podgatunków.
Południowa granica zasięgu przebiega przez lasy
Mazur . W Polsce występuje nielicznie w górach
południowo-wschodniej części kraju, w Karpatach, na
Roztoczu, Zamojszczyźnie i Kielecczyźnie. Drugi człon
łacińskiej nazwy gatunkowej uralensis pochodzi stąd,
że osobnik schwytany i opisywany jako pierwszy
pochodził właśnie z Uralu .

Wąż Eskulapa - gatunek niejadowitego węża z
rodziny płazowatych.
Wygląd-Największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej.
Długość jego ciała może przekraczać 2 m, najdłuższy
odnotowany osobnik mierzył 225 cm[2]. Samce są zwykle
dłuższe od samic. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe.
Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub
oliwkowo-brunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami.
Przednia część ciała zwykle jest jaśniejsza, a strona brzuszna
słomkowa, czasem z ciemnymi plamkami.
Pożywienie-Odżywia się myszami, małymi ssakami,
jaszczurkami, jajami, pisklętami, małymi ptakami oraz małymi
wężami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest
jadowity. Polując na zdobycz chwyta ją pyskiem i owijając
ciałem dusi a następnie połyka.
Ciekawostka - W dawnych czasach był symbolem
medyków. Obecnie również jest wykorzystywany jako symbol,
np. pojawia się w logo.


Slide 12

BIESZCZADZKI PARK
NARODOWY

HISTORIA
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości
parkiem narodowym na terenie Polski. W chwili utworzenia w 1973
obejmował masyw Tarnicy, Krzemienia i Halicza, oraz podszczytowe
partie Połoniny Caryńskiej o powierzchni zaledwie 59,55 km².
Obszar parku był powiększany czterokrotnie w latach 1989, 1991,
1996 oraz 1999. Jednakże pojęcie "park narodowy" znane jest w
polskich Bieszczadach znacznie wcześniej niż 1973 rok. Otóż od lat
50. XX wieku połoniny znajdowały się w zarządzie dyrektora
Tatrzańskiego Parku Narodowego. Było to związane z
poszukiwaniem nowych pastwisk dla podhalańskich owiec, którym
ochrona ścisła łąk w TPN zabroniła wstępu na hale tatrzańskie.
Obecnie w granicach BdPN znajduje się ogromna część tzw.
polskich Bieszczadów Wysokich, a także kilka enklaw, z największą
w dolinie górnego Sanu, gdzie Park przejął po kombinacie Igloopol
łąki i nieużytki.
W 1992 stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu
Biosfery "Karpaty Wschodnie".

Obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego położony jest w
Bieszczadach Zachodnich, które według Kondrackiego (1998)
zaliczane są do Beskidów Wschodnich, będących najbardziej
wysuniętą na zachód częścią Karpat Wschodnich.
Według waloryzacji wykonanej dla polskich parków
narodowych, Bieszczadzki Park Narodowy osiąga bardzo wysoką
ocenę i lokuje się na trzecim miejscu po Tatrzańskim i Pienińskim
PN.
Walory przyrody sprawiają, że Bieszczadzki Park Narodowy
znajduje się w grupie kilku polskich PN dobrze znanych poza
granicami kraju (m.in. Znane są także: Białowieski PN, Biebrzański
PN i Tatrzański PN) i jest wymieniony w literaturze światowej w
grupie najciekawszych parków europejskich.

ROZMIARY
DORASTA DO 20 CM DŁUGOŚCI.
BIOTOP
DZIKIE RZEKI,STRUMIENIE I JEZIORA O CZYSTEJ
I BOGATEJ W TLEN WODZIE. UNIKAJĄ WÓD Z
MULISTYMLUB ZABAGNIONYM DNEM.
POKARM
GŁÓWNIE ROŚLINNOŚĆPODWODNA
ZAWIERAJĄCE DUŻE ILOŚCI WAPNIA JAK
MOCZARKA, ROGATEK, RAMIENICA, RDEST
WODNY I GLONY.DRUGIE MIEJSCE W
JADŁOSPISIE ZAJMUJĄ DROBNE WODNE
BEZKRĘGOWCE JAK MAŁŻORACZKI,
SKĄPOSZCZETY, WIOŚLARKI, CHRUŚCIKI,
LARWY WODNYCH OWADÓW, MIĘCZAKI ORAZ
MARTWE ZWIERZĘTA JAK ŚNIĘTE RYBY I INNA
PADLINA. PEŁNIĄ WAŻNĄ ROLĘ CZYŚCICIELI
DNA Z ROZKŁADAJĄCYCH SIĘ RESZTEK.

Traszka grzebieniasta to właściwie
"żaba z ogonem". Podobnie jak żaby
należy do płazów, a zatem zwierząt,
którym do życia potrzebny jest i ląd, i
woda. Delikatna i porowata skóra
traszki musi być wilgotna, dlatego
zwierzę nie może żyć w suchym
środowisku. W okresie kiedy żyje na
lądzie, traszka ukrywa się w dzień
między wilgotnymi kamieniami lub
pod zwalonymi pniami drzew,
porośniętymi mchem. Z kryjówki
wychodzi w nocy i wyrusza na
polowanie przez wilgotną trawę i
butwiejące liście. Wiosną, w porze
tarła ryb, traszka powraca do wody,
gdzie pozostaje do późnego lata.
Traszka jest zwierzęciem
zmiennocieplnym, dlatego aktywna
jest tylko wówczas, kiedy
temperatura jej ciała jest
wystarczająco wysoka. W lecie
warunek ten zazwyczaj jest
spełniony. W zimie, kiedy
temperatura spada, traszka popada
w stan odrętwienia.

Jest to jedyny jadowity gad żyjący na
terenie naszego kraju. Występuje na całej
powierzchni Polski, do wysokości 2000 m
n.p.m., a jej długość waha się od 55 do 60
cm .Tułów jest słabo oddzielony od głowy i
ogona. Ubarwienie żmii może być
różnorodne, dlatego warty zapamiętania
jest fakt że brzuszna strona ciała,
zazwyczaj jest jaśniej ubarwiona.

Podstawowym pokarmem tego
drapieżnika są dzikie ssaki kopytne,
głównie sarny (ok. 60-70% wszystkich
ofiar) i jelenie (20-30%), natomiast
rzadziej drobniejsze zwierzęta
(zające, gryzonie, ptaki). Z populacji
jeleni rysie wybierają głównie osobniki
młode i o słabej kondycji (zwykle
cielęta), wśród saren nie stwierdzono
takiej selekcji.

Wilk, nazywany często wilkiem
szarym należy do ssaków a
konkretnie do rodziny
psowatych. Wilk jest
zwierzęciem drapieżnym. Jego
najczęstszym miejscem
zamieszkania, są leśne ostępy,
rozległe równiny, tereny
podmokłe

Niedźwiedziami określa się
zwierzęta należące do rodziny
niedźwiedziowatych. Chociaż
gatunków niedźwiedziowatych
mamy obecnie na kuli ziemskiej
osiem i są między nimi znaczące
różnice, wszystkie są zwierzętami
sporych rozmiarów (od
kilkudziesięciu do nawet kilkaset
kilogramów, w zależności od
gatunku), masywnymi, o krótkiej szyi
i wydłużonej głowie, ze
szczątkowym ogonem.

Ogólna budowę ciała sarny można
określić jako, wysmukłą. Głowa jest
krótka, z profilu o zarysie zbliżonym
do trójkąta. Pysk (gęba) zakończony
jest dużymi, nieowłosionymi czarnymi
nozdrzami (chrapami). Oczy (świece)
z długimi rzęsami na górnej powiece,
są brunatno czarne z podłużną,
poziomo ustawioną źrenicą. Uszy
(łyżki) mają kształt podłużnie owalny,
a długość ich sięga 2/3 długości
głowy. Szyja jest stosunkowo cienka,
dłuższa od głowy. Tułów jest dosyć
krępy. Ogon jest szczątkowy, prawie
niezauważalny. Nogi (cewki) są
wysokie i cienkie. Tylna para ma
silniejszą budowę i jest w stawach
skokowych mocno wygięta. Cewki
zakończone są parą racic.

dzik jest typową zwierzyną leśną, choć
rzadziej dziki w polskich lasach są
spotykane niż na mokradłach czy
bagnach. Wyglądem tylko z pozoru
przypomina świnię domową - w
przeciwieństwie do niej ma jednak
znacznie lepiej rozwinięty przód i niższy
zad. Gwizd jest długi, a słuchy mocno
obrośnięte i stojące. Ogon w
przeciwieństwie do świni domowej - jest
prosty. Kolor sukni dzika jest zależna od
pogody. Wyróżniamy zarówno czarną, jak
i brunatną, brązową, siwą, a nawet
łaciatą. Ciemniejsze kolory, jak w
przypadku niemal wszystkich zwierząt,
pojawiają się na skórze dzika zimą.

wyróżniamy dwa gatunki jeleni –
jelenia europejskiego ( nizinny i
karpacki) oraz azjatyckiego. Jeleń
europejski nizinny charakteryzuje się
długim, walcowatym tułowiem niezbyt
długą, proporcjonalną głową. Nogi są
długie i zakończone racicami, na
których znajdują się raciczki. W
kłębie byk osiąga wielkość 150 cm,
średnio – 130 cm, masa po
wypatroszeniu waha się w granicach
130-190 kg, to o ponad połowę
więcej, niż masa łani. Suknia jelenia
zmienia się latem i zimą. Podczas
cieplejszej pory roku jest jaśniejsza ceglastobrązowa, z kolei zimą –
ciemnobrązowa.

Orzeł przedni, gatunek dużego ptaka szponiastego
z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę,
środkową Azję i Amerykę Północną w Europie.
To jeden z najbardziej majestatycznych gatunków
szponiastych. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie
brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od
samców. W Polsce drugi co do wielkości (po znacznie częściej
spotykanym bieliku) ptak drapieżny i największy przedstawiciel
podrodziny orłów.
Najsilniejszy europejski orzeł. Chwyta też gryzonie.
Lokalnie wyspecjalizowany w polowaniu na konkretne ofiary.
Pomimo mniejszych rozmiarów, w walce zwykle pokonuje
większego od siebie bielika zwyczajnego.
Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w
górach oraz na drzewach na nizinach. W Polsce wokół takich
miejsc należy wyznaczać strefę ochronną, ponieważ niepokojenie
podczas lęgów stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku.
Zazwyczaj przeżywa tylko jedno, starsze pisklę.
W locie osiąga prędkość do 160 km/h, choć zwykle lata z
prędkością znacznie mniejszą, średnio 48 km/h. W nurkowaniu z
dużej wysokości osiąga prędkość do 320 km/h.

Orlik krzykliwy jest wyraźnie mniejszy od orła
przedniego, ale w porównaniu z myszołowem lub
błotniakiem, to całkiem pokaźny ptak. Samice są
zazwyczaj nieznacznie większe od samców. Rozpiętość
skrzydeł okazałych samic osiąga ponad 160 cm, a
długość ciała ok. 65 cm. Ważną cechą w sylwetce
lecącego ptaka jest tendencja do wyginania części
dłoniowej skrzydła ku dołowi. W ubarwieniu orlika
krzykliwego dominują różne odcienie brązu, od
ciemnobrunatnych lotek i sterówek, poprzez
jasnobrązowe upierzenie tułowia i pokryw skrzydłowych
po żółtobrązowy wierzch głowy. Jasny odcień pokryw i
głowy jest ważną cechą odróżniającą orlika krzykliwego
od typowo ubarwionych orlików grubodziobych. Szpony i
nasada dzioba są jaskrawo żółto ubarwione. Młode
pierwszoroczne ptaki są wyraźnie ciemniejsze od
rodziców. Na końcach pokryw skrzydłowych i
nadogonowych w pierwszej szacie występują wyraźne
białe plamki.

Zamieszkuje pas tajgi od Półwyspu Skandynawskiego
po północny Pacyfik . Wywodzi się z chłodnych rejonów
Europy i Azji. Izolowane populacje na północy Karpat ,
w Starej Płaninie, Niemczech, Czechach, Węgrzech i
na południu Alp są uznawane za relikt okresu
lodowcowego. Europejską populację ocenia się na 600
- 800 par lęgowych. Wyróżnia się 10 podgatunków.
Południowa granica zasięgu przebiega przez lasy
Mazur . W Polsce występuje nielicznie w górach
południowo-wschodniej części kraju, w Karpatach, na
Roztoczu, Zamojszczyźnie i Kielecczyźnie. Drugi człon
łacińskiej nazwy gatunkowej uralensis pochodzi stąd,
że osobnik schwytany i opisywany jako pierwszy
pochodził właśnie z Uralu .

Wąż Eskulapa - gatunek niejadowitego węża z
rodziny płazowatych.
Wygląd-Największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej.
Długość jego ciała może przekraczać 2 m, najdłuższy
odnotowany osobnik mierzył 225 cm[2]. Samce są zwykle
dłuższe od samic. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe.
Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub
oliwkowo-brunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami.
Przednia część ciała zwykle jest jaśniejsza, a strona brzuszna
słomkowa, czasem z ciemnymi plamkami.
Pożywienie-Odżywia się myszami, małymi ssakami,
jaszczurkami, jajami, pisklętami, małymi ptakami oraz małymi
wężami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest
jadowity. Polując na zdobycz chwyta ją pyskiem i owijając
ciałem dusi a następnie połyka.
Ciekawostka - W dawnych czasach był symbolem
medyków. Obecnie również jest wykorzystywany jako symbol,
np. pojawia się w logo.


Slide 13

BIESZCZADZKI PARK
NARODOWY

HISTORIA
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości
parkiem narodowym na terenie Polski. W chwili utworzenia w 1973
obejmował masyw Tarnicy, Krzemienia i Halicza, oraz podszczytowe
partie Połoniny Caryńskiej o powierzchni zaledwie 59,55 km².
Obszar parku był powiększany czterokrotnie w latach 1989, 1991,
1996 oraz 1999. Jednakże pojęcie "park narodowy" znane jest w
polskich Bieszczadach znacznie wcześniej niż 1973 rok. Otóż od lat
50. XX wieku połoniny znajdowały się w zarządzie dyrektora
Tatrzańskiego Parku Narodowego. Było to związane z
poszukiwaniem nowych pastwisk dla podhalańskich owiec, którym
ochrona ścisła łąk w TPN zabroniła wstępu na hale tatrzańskie.
Obecnie w granicach BdPN znajduje się ogromna część tzw.
polskich Bieszczadów Wysokich, a także kilka enklaw, z największą
w dolinie górnego Sanu, gdzie Park przejął po kombinacie Igloopol
łąki i nieużytki.
W 1992 stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu
Biosfery "Karpaty Wschodnie".

Obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego położony jest w
Bieszczadach Zachodnich, które według Kondrackiego (1998)
zaliczane są do Beskidów Wschodnich, będących najbardziej
wysuniętą na zachód częścią Karpat Wschodnich.
Według waloryzacji wykonanej dla polskich parków
narodowych, Bieszczadzki Park Narodowy osiąga bardzo wysoką
ocenę i lokuje się na trzecim miejscu po Tatrzańskim i Pienińskim
PN.
Walory przyrody sprawiają, że Bieszczadzki Park Narodowy
znajduje się w grupie kilku polskich PN dobrze znanych poza
granicami kraju (m.in. Znane są także: Białowieski PN, Biebrzański
PN i Tatrzański PN) i jest wymieniony w literaturze światowej w
grupie najciekawszych parków europejskich.

ROZMIARY
DORASTA DO 20 CM DŁUGOŚCI.
BIOTOP
DZIKIE RZEKI,STRUMIENIE I JEZIORA O CZYSTEJ
I BOGATEJ W TLEN WODZIE. UNIKAJĄ WÓD Z
MULISTYMLUB ZABAGNIONYM DNEM.
POKARM
GŁÓWNIE ROŚLINNOŚĆPODWODNA
ZAWIERAJĄCE DUŻE ILOŚCI WAPNIA JAK
MOCZARKA, ROGATEK, RAMIENICA, RDEST
WODNY I GLONY.DRUGIE MIEJSCE W
JADŁOSPISIE ZAJMUJĄ DROBNE WODNE
BEZKRĘGOWCE JAK MAŁŻORACZKI,
SKĄPOSZCZETY, WIOŚLARKI, CHRUŚCIKI,
LARWY WODNYCH OWADÓW, MIĘCZAKI ORAZ
MARTWE ZWIERZĘTA JAK ŚNIĘTE RYBY I INNA
PADLINA. PEŁNIĄ WAŻNĄ ROLĘ CZYŚCICIELI
DNA Z ROZKŁADAJĄCYCH SIĘ RESZTEK.

Traszka grzebieniasta to właściwie
"żaba z ogonem". Podobnie jak żaby
należy do płazów, a zatem zwierząt,
którym do życia potrzebny jest i ląd, i
woda. Delikatna i porowata skóra
traszki musi być wilgotna, dlatego
zwierzę nie może żyć w suchym
środowisku. W okresie kiedy żyje na
lądzie, traszka ukrywa się w dzień
między wilgotnymi kamieniami lub
pod zwalonymi pniami drzew,
porośniętymi mchem. Z kryjówki
wychodzi w nocy i wyrusza na
polowanie przez wilgotną trawę i
butwiejące liście. Wiosną, w porze
tarła ryb, traszka powraca do wody,
gdzie pozostaje do późnego lata.
Traszka jest zwierzęciem
zmiennocieplnym, dlatego aktywna
jest tylko wówczas, kiedy
temperatura jej ciała jest
wystarczająco wysoka. W lecie
warunek ten zazwyczaj jest
spełniony. W zimie, kiedy
temperatura spada, traszka popada
w stan odrętwienia.

Jest to jedyny jadowity gad żyjący na
terenie naszego kraju. Występuje na całej
powierzchni Polski, do wysokości 2000 m
n.p.m., a jej długość waha się od 55 do 60
cm .Tułów jest słabo oddzielony od głowy i
ogona. Ubarwienie żmii może być
różnorodne, dlatego warty zapamiętania
jest fakt że brzuszna strona ciała,
zazwyczaj jest jaśniej ubarwiona.

Podstawowym pokarmem tego
drapieżnika są dzikie ssaki kopytne,
głównie sarny (ok. 60-70% wszystkich
ofiar) i jelenie (20-30%), natomiast
rzadziej drobniejsze zwierzęta
(zające, gryzonie, ptaki). Z populacji
jeleni rysie wybierają głównie osobniki
młode i o słabej kondycji (zwykle
cielęta), wśród saren nie stwierdzono
takiej selekcji.

Wilk, nazywany często wilkiem
szarym należy do ssaków a
konkretnie do rodziny
psowatych. Wilk jest
zwierzęciem drapieżnym. Jego
najczęstszym miejscem
zamieszkania, są leśne ostępy,
rozległe równiny, tereny
podmokłe

Niedźwiedziami określa się
zwierzęta należące do rodziny
niedźwiedziowatych. Chociaż
gatunków niedźwiedziowatych
mamy obecnie na kuli ziemskiej
osiem i są między nimi znaczące
różnice, wszystkie są zwierzętami
sporych rozmiarów (od
kilkudziesięciu do nawet kilkaset
kilogramów, w zależności od
gatunku), masywnymi, o krótkiej szyi
i wydłużonej głowie, ze
szczątkowym ogonem.

Ogólna budowę ciała sarny można
określić jako, wysmukłą. Głowa jest
krótka, z profilu o zarysie zbliżonym
do trójkąta. Pysk (gęba) zakończony
jest dużymi, nieowłosionymi czarnymi
nozdrzami (chrapami). Oczy (świece)
z długimi rzęsami na górnej powiece,
są brunatno czarne z podłużną,
poziomo ustawioną źrenicą. Uszy
(łyżki) mają kształt podłużnie owalny,
a długość ich sięga 2/3 długości
głowy. Szyja jest stosunkowo cienka,
dłuższa od głowy. Tułów jest dosyć
krępy. Ogon jest szczątkowy, prawie
niezauważalny. Nogi (cewki) są
wysokie i cienkie. Tylna para ma
silniejszą budowę i jest w stawach
skokowych mocno wygięta. Cewki
zakończone są parą racic.

dzik jest typową zwierzyną leśną, choć
rzadziej dziki w polskich lasach są
spotykane niż na mokradłach czy
bagnach. Wyglądem tylko z pozoru
przypomina świnię domową - w
przeciwieństwie do niej ma jednak
znacznie lepiej rozwinięty przód i niższy
zad. Gwizd jest długi, a słuchy mocno
obrośnięte i stojące. Ogon w
przeciwieństwie do świni domowej - jest
prosty. Kolor sukni dzika jest zależna od
pogody. Wyróżniamy zarówno czarną, jak
i brunatną, brązową, siwą, a nawet
łaciatą. Ciemniejsze kolory, jak w
przypadku niemal wszystkich zwierząt,
pojawiają się na skórze dzika zimą.

wyróżniamy dwa gatunki jeleni –
jelenia europejskiego ( nizinny i
karpacki) oraz azjatyckiego. Jeleń
europejski nizinny charakteryzuje się
długim, walcowatym tułowiem niezbyt
długą, proporcjonalną głową. Nogi są
długie i zakończone racicami, na
których znajdują się raciczki. W
kłębie byk osiąga wielkość 150 cm,
średnio – 130 cm, masa po
wypatroszeniu waha się w granicach
130-190 kg, to o ponad połowę
więcej, niż masa łani. Suknia jelenia
zmienia się latem i zimą. Podczas
cieplejszej pory roku jest jaśniejsza ceglastobrązowa, z kolei zimą –
ciemnobrązowa.

Orzeł przedni, gatunek dużego ptaka szponiastego
z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę,
środkową Azję i Amerykę Północną w Europie.
To jeden z najbardziej majestatycznych gatunków
szponiastych. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie
brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od
samców. W Polsce drugi co do wielkości (po znacznie częściej
spotykanym bieliku) ptak drapieżny i największy przedstawiciel
podrodziny orłów.
Najsilniejszy europejski orzeł. Chwyta też gryzonie.
Lokalnie wyspecjalizowany w polowaniu na konkretne ofiary.
Pomimo mniejszych rozmiarów, w walce zwykle pokonuje
większego od siebie bielika zwyczajnego.
Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w
górach oraz na drzewach na nizinach. W Polsce wokół takich
miejsc należy wyznaczać strefę ochronną, ponieważ niepokojenie
podczas lęgów stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku.
Zazwyczaj przeżywa tylko jedno, starsze pisklę.
W locie osiąga prędkość do 160 km/h, choć zwykle lata z
prędkością znacznie mniejszą, średnio 48 km/h. W nurkowaniu z
dużej wysokości osiąga prędkość do 320 km/h.

Orlik krzykliwy jest wyraźnie mniejszy od orła
przedniego, ale w porównaniu z myszołowem lub
błotniakiem, to całkiem pokaźny ptak. Samice są
zazwyczaj nieznacznie większe od samców. Rozpiętość
skrzydeł okazałych samic osiąga ponad 160 cm, a
długość ciała ok. 65 cm. Ważną cechą w sylwetce
lecącego ptaka jest tendencja do wyginania części
dłoniowej skrzydła ku dołowi. W ubarwieniu orlika
krzykliwego dominują różne odcienie brązu, od
ciemnobrunatnych lotek i sterówek, poprzez
jasnobrązowe upierzenie tułowia i pokryw skrzydłowych
po żółtobrązowy wierzch głowy. Jasny odcień pokryw i
głowy jest ważną cechą odróżniającą orlika krzykliwego
od typowo ubarwionych orlików grubodziobych. Szpony i
nasada dzioba są jaskrawo żółto ubarwione. Młode
pierwszoroczne ptaki są wyraźnie ciemniejsze od
rodziców. Na końcach pokryw skrzydłowych i
nadogonowych w pierwszej szacie występują wyraźne
białe plamki.

Zamieszkuje pas tajgi od Półwyspu Skandynawskiego
po północny Pacyfik . Wywodzi się z chłodnych rejonów
Europy i Azji. Izolowane populacje na północy Karpat ,
w Starej Płaninie, Niemczech, Czechach, Węgrzech i
na południu Alp są uznawane za relikt okresu
lodowcowego. Europejską populację ocenia się na 600
- 800 par lęgowych. Wyróżnia się 10 podgatunków.
Południowa granica zasięgu przebiega przez lasy
Mazur . W Polsce występuje nielicznie w górach
południowo-wschodniej części kraju, w Karpatach, na
Roztoczu, Zamojszczyźnie i Kielecczyźnie. Drugi człon
łacińskiej nazwy gatunkowej uralensis pochodzi stąd,
że osobnik schwytany i opisywany jako pierwszy
pochodził właśnie z Uralu .

Wąż Eskulapa - gatunek niejadowitego węża z
rodziny płazowatych.
Wygląd-Największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej.
Długość jego ciała może przekraczać 2 m, najdłuższy
odnotowany osobnik mierzył 225 cm[2]. Samce są zwykle
dłuższe od samic. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe.
Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub
oliwkowo-brunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami.
Przednia część ciała zwykle jest jaśniejsza, a strona brzuszna
słomkowa, czasem z ciemnymi plamkami.
Pożywienie-Odżywia się myszami, małymi ssakami,
jaszczurkami, jajami, pisklętami, małymi ptakami oraz małymi
wężami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest
jadowity. Polując na zdobycz chwyta ją pyskiem i owijając
ciałem dusi a następnie połyka.
Ciekawostka - W dawnych czasach był symbolem
medyków. Obecnie również jest wykorzystywany jako symbol,
np. pojawia się w logo.


Slide 14

BIESZCZADZKI PARK
NARODOWY

HISTORIA
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości
parkiem narodowym na terenie Polski. W chwili utworzenia w 1973
obejmował masyw Tarnicy, Krzemienia i Halicza, oraz podszczytowe
partie Połoniny Caryńskiej o powierzchni zaledwie 59,55 km².
Obszar parku był powiększany czterokrotnie w latach 1989, 1991,
1996 oraz 1999. Jednakże pojęcie "park narodowy" znane jest w
polskich Bieszczadach znacznie wcześniej niż 1973 rok. Otóż od lat
50. XX wieku połoniny znajdowały się w zarządzie dyrektora
Tatrzańskiego Parku Narodowego. Było to związane z
poszukiwaniem nowych pastwisk dla podhalańskich owiec, którym
ochrona ścisła łąk w TPN zabroniła wstępu na hale tatrzańskie.
Obecnie w granicach BdPN znajduje się ogromna część tzw.
polskich Bieszczadów Wysokich, a także kilka enklaw, z największą
w dolinie górnego Sanu, gdzie Park przejął po kombinacie Igloopol
łąki i nieużytki.
W 1992 stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu
Biosfery "Karpaty Wschodnie".

Obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego położony jest w
Bieszczadach Zachodnich, które według Kondrackiego (1998)
zaliczane są do Beskidów Wschodnich, będących najbardziej
wysuniętą na zachód częścią Karpat Wschodnich.
Według waloryzacji wykonanej dla polskich parków
narodowych, Bieszczadzki Park Narodowy osiąga bardzo wysoką
ocenę i lokuje się na trzecim miejscu po Tatrzańskim i Pienińskim
PN.
Walory przyrody sprawiają, że Bieszczadzki Park Narodowy
znajduje się w grupie kilku polskich PN dobrze znanych poza
granicami kraju (m.in. Znane są także: Białowieski PN, Biebrzański
PN i Tatrzański PN) i jest wymieniony w literaturze światowej w
grupie najciekawszych parków europejskich.

ROZMIARY
DORASTA DO 20 CM DŁUGOŚCI.
BIOTOP
DZIKIE RZEKI,STRUMIENIE I JEZIORA O CZYSTEJ
I BOGATEJ W TLEN WODZIE. UNIKAJĄ WÓD Z
MULISTYMLUB ZABAGNIONYM DNEM.
POKARM
GŁÓWNIE ROŚLINNOŚĆPODWODNA
ZAWIERAJĄCE DUŻE ILOŚCI WAPNIA JAK
MOCZARKA, ROGATEK, RAMIENICA, RDEST
WODNY I GLONY.DRUGIE MIEJSCE W
JADŁOSPISIE ZAJMUJĄ DROBNE WODNE
BEZKRĘGOWCE JAK MAŁŻORACZKI,
SKĄPOSZCZETY, WIOŚLARKI, CHRUŚCIKI,
LARWY WODNYCH OWADÓW, MIĘCZAKI ORAZ
MARTWE ZWIERZĘTA JAK ŚNIĘTE RYBY I INNA
PADLINA. PEŁNIĄ WAŻNĄ ROLĘ CZYŚCICIELI
DNA Z ROZKŁADAJĄCYCH SIĘ RESZTEK.

Traszka grzebieniasta to właściwie
"żaba z ogonem". Podobnie jak żaby
należy do płazów, a zatem zwierząt,
którym do życia potrzebny jest i ląd, i
woda. Delikatna i porowata skóra
traszki musi być wilgotna, dlatego
zwierzę nie może żyć w suchym
środowisku. W okresie kiedy żyje na
lądzie, traszka ukrywa się w dzień
między wilgotnymi kamieniami lub
pod zwalonymi pniami drzew,
porośniętymi mchem. Z kryjówki
wychodzi w nocy i wyrusza na
polowanie przez wilgotną trawę i
butwiejące liście. Wiosną, w porze
tarła ryb, traszka powraca do wody,
gdzie pozostaje do późnego lata.
Traszka jest zwierzęciem
zmiennocieplnym, dlatego aktywna
jest tylko wówczas, kiedy
temperatura jej ciała jest
wystarczająco wysoka. W lecie
warunek ten zazwyczaj jest
spełniony. W zimie, kiedy
temperatura spada, traszka popada
w stan odrętwienia.

Jest to jedyny jadowity gad żyjący na
terenie naszego kraju. Występuje na całej
powierzchni Polski, do wysokości 2000 m
n.p.m., a jej długość waha się od 55 do 60
cm .Tułów jest słabo oddzielony od głowy i
ogona. Ubarwienie żmii może być
różnorodne, dlatego warty zapamiętania
jest fakt że brzuszna strona ciała,
zazwyczaj jest jaśniej ubarwiona.

Podstawowym pokarmem tego
drapieżnika są dzikie ssaki kopytne,
głównie sarny (ok. 60-70% wszystkich
ofiar) i jelenie (20-30%), natomiast
rzadziej drobniejsze zwierzęta
(zające, gryzonie, ptaki). Z populacji
jeleni rysie wybierają głównie osobniki
młode i o słabej kondycji (zwykle
cielęta), wśród saren nie stwierdzono
takiej selekcji.

Wilk, nazywany często wilkiem
szarym należy do ssaków a
konkretnie do rodziny
psowatych. Wilk jest
zwierzęciem drapieżnym. Jego
najczęstszym miejscem
zamieszkania, są leśne ostępy,
rozległe równiny, tereny
podmokłe

Niedźwiedziami określa się
zwierzęta należące do rodziny
niedźwiedziowatych. Chociaż
gatunków niedźwiedziowatych
mamy obecnie na kuli ziemskiej
osiem i są między nimi znaczące
różnice, wszystkie są zwierzętami
sporych rozmiarów (od
kilkudziesięciu do nawet kilkaset
kilogramów, w zależności od
gatunku), masywnymi, o krótkiej szyi
i wydłużonej głowie, ze
szczątkowym ogonem.

Ogólna budowę ciała sarny można
określić jako, wysmukłą. Głowa jest
krótka, z profilu o zarysie zbliżonym
do trójkąta. Pysk (gęba) zakończony
jest dużymi, nieowłosionymi czarnymi
nozdrzami (chrapami). Oczy (świece)
z długimi rzęsami na górnej powiece,
są brunatno czarne z podłużną,
poziomo ustawioną źrenicą. Uszy
(łyżki) mają kształt podłużnie owalny,
a długość ich sięga 2/3 długości
głowy. Szyja jest stosunkowo cienka,
dłuższa od głowy. Tułów jest dosyć
krępy. Ogon jest szczątkowy, prawie
niezauważalny. Nogi (cewki) są
wysokie i cienkie. Tylna para ma
silniejszą budowę i jest w stawach
skokowych mocno wygięta. Cewki
zakończone są parą racic.

dzik jest typową zwierzyną leśną, choć
rzadziej dziki w polskich lasach są
spotykane niż na mokradłach czy
bagnach. Wyglądem tylko z pozoru
przypomina świnię domową - w
przeciwieństwie do niej ma jednak
znacznie lepiej rozwinięty przód i niższy
zad. Gwizd jest długi, a słuchy mocno
obrośnięte i stojące. Ogon w
przeciwieństwie do świni domowej - jest
prosty. Kolor sukni dzika jest zależna od
pogody. Wyróżniamy zarówno czarną, jak
i brunatną, brązową, siwą, a nawet
łaciatą. Ciemniejsze kolory, jak w
przypadku niemal wszystkich zwierząt,
pojawiają się na skórze dzika zimą.

wyróżniamy dwa gatunki jeleni –
jelenia europejskiego ( nizinny i
karpacki) oraz azjatyckiego. Jeleń
europejski nizinny charakteryzuje się
długim, walcowatym tułowiem niezbyt
długą, proporcjonalną głową. Nogi są
długie i zakończone racicami, na
których znajdują się raciczki. W
kłębie byk osiąga wielkość 150 cm,
średnio – 130 cm, masa po
wypatroszeniu waha się w granicach
130-190 kg, to o ponad połowę
więcej, niż masa łani. Suknia jelenia
zmienia się latem i zimą. Podczas
cieplejszej pory roku jest jaśniejsza ceglastobrązowa, z kolei zimą –
ciemnobrązowa.

Orzeł przedni, gatunek dużego ptaka szponiastego
z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę,
środkową Azję i Amerykę Północną w Europie.
To jeden z najbardziej majestatycznych gatunków
szponiastych. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie
brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od
samców. W Polsce drugi co do wielkości (po znacznie częściej
spotykanym bieliku) ptak drapieżny i największy przedstawiciel
podrodziny orłów.
Najsilniejszy europejski orzeł. Chwyta też gryzonie.
Lokalnie wyspecjalizowany w polowaniu na konkretne ofiary.
Pomimo mniejszych rozmiarów, w walce zwykle pokonuje
większego od siebie bielika zwyczajnego.
Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w
górach oraz na drzewach na nizinach. W Polsce wokół takich
miejsc należy wyznaczać strefę ochronną, ponieważ niepokojenie
podczas lęgów stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku.
Zazwyczaj przeżywa tylko jedno, starsze pisklę.
W locie osiąga prędkość do 160 km/h, choć zwykle lata z
prędkością znacznie mniejszą, średnio 48 km/h. W nurkowaniu z
dużej wysokości osiąga prędkość do 320 km/h.

Orlik krzykliwy jest wyraźnie mniejszy od orła
przedniego, ale w porównaniu z myszołowem lub
błotniakiem, to całkiem pokaźny ptak. Samice są
zazwyczaj nieznacznie większe od samców. Rozpiętość
skrzydeł okazałych samic osiąga ponad 160 cm, a
długość ciała ok. 65 cm. Ważną cechą w sylwetce
lecącego ptaka jest tendencja do wyginania części
dłoniowej skrzydła ku dołowi. W ubarwieniu orlika
krzykliwego dominują różne odcienie brązu, od
ciemnobrunatnych lotek i sterówek, poprzez
jasnobrązowe upierzenie tułowia i pokryw skrzydłowych
po żółtobrązowy wierzch głowy. Jasny odcień pokryw i
głowy jest ważną cechą odróżniającą orlika krzykliwego
od typowo ubarwionych orlików grubodziobych. Szpony i
nasada dzioba są jaskrawo żółto ubarwione. Młode
pierwszoroczne ptaki są wyraźnie ciemniejsze od
rodziców. Na końcach pokryw skrzydłowych i
nadogonowych w pierwszej szacie występują wyraźne
białe plamki.

Zamieszkuje pas tajgi od Półwyspu Skandynawskiego
po północny Pacyfik . Wywodzi się z chłodnych rejonów
Europy i Azji. Izolowane populacje na północy Karpat ,
w Starej Płaninie, Niemczech, Czechach, Węgrzech i
na południu Alp są uznawane za relikt okresu
lodowcowego. Europejską populację ocenia się na 600
- 800 par lęgowych. Wyróżnia się 10 podgatunków.
Południowa granica zasięgu przebiega przez lasy
Mazur . W Polsce występuje nielicznie w górach
południowo-wschodniej części kraju, w Karpatach, na
Roztoczu, Zamojszczyźnie i Kielecczyźnie. Drugi człon
łacińskiej nazwy gatunkowej uralensis pochodzi stąd,
że osobnik schwytany i opisywany jako pierwszy
pochodził właśnie z Uralu .

Wąż Eskulapa - gatunek niejadowitego węża z
rodziny płazowatych.
Wygląd-Największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej.
Długość jego ciała może przekraczać 2 m, najdłuższy
odnotowany osobnik mierzył 225 cm[2]. Samce są zwykle
dłuższe od samic. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe.
Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub
oliwkowo-brunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami.
Przednia część ciała zwykle jest jaśniejsza, a strona brzuszna
słomkowa, czasem z ciemnymi plamkami.
Pożywienie-Odżywia się myszami, małymi ssakami,
jaszczurkami, jajami, pisklętami, małymi ptakami oraz małymi
wężami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest
jadowity. Polując na zdobycz chwyta ją pyskiem i owijając
ciałem dusi a następnie połyka.
Ciekawostka - W dawnych czasach był symbolem
medyków. Obecnie również jest wykorzystywany jako symbol,
np. pojawia się w logo.


Slide 15

BIESZCZADZKI PARK
NARODOWY

HISTORIA
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości
parkiem narodowym na terenie Polski. W chwili utworzenia w 1973
obejmował masyw Tarnicy, Krzemienia i Halicza, oraz podszczytowe
partie Połoniny Caryńskiej o powierzchni zaledwie 59,55 km².
Obszar parku był powiększany czterokrotnie w latach 1989, 1991,
1996 oraz 1999. Jednakże pojęcie "park narodowy" znane jest w
polskich Bieszczadach znacznie wcześniej niż 1973 rok. Otóż od lat
50. XX wieku połoniny znajdowały się w zarządzie dyrektora
Tatrzańskiego Parku Narodowego. Było to związane z
poszukiwaniem nowych pastwisk dla podhalańskich owiec, którym
ochrona ścisła łąk w TPN zabroniła wstępu na hale tatrzańskie.
Obecnie w granicach BdPN znajduje się ogromna część tzw.
polskich Bieszczadów Wysokich, a także kilka enklaw, z największą
w dolinie górnego Sanu, gdzie Park przejął po kombinacie Igloopol
łąki i nieużytki.
W 1992 stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu
Biosfery "Karpaty Wschodnie".

Obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego położony jest w
Bieszczadach Zachodnich, które według Kondrackiego (1998)
zaliczane są do Beskidów Wschodnich, będących najbardziej
wysuniętą na zachód częścią Karpat Wschodnich.
Według waloryzacji wykonanej dla polskich parków
narodowych, Bieszczadzki Park Narodowy osiąga bardzo wysoką
ocenę i lokuje się na trzecim miejscu po Tatrzańskim i Pienińskim
PN.
Walory przyrody sprawiają, że Bieszczadzki Park Narodowy
znajduje się w grupie kilku polskich PN dobrze znanych poza
granicami kraju (m.in. Znane są także: Białowieski PN, Biebrzański
PN i Tatrzański PN) i jest wymieniony w literaturze światowej w
grupie najciekawszych parków europejskich.

ROZMIARY
DORASTA DO 20 CM DŁUGOŚCI.
BIOTOP
DZIKIE RZEKI,STRUMIENIE I JEZIORA O CZYSTEJ
I BOGATEJ W TLEN WODZIE. UNIKAJĄ WÓD Z
MULISTYMLUB ZABAGNIONYM DNEM.
POKARM
GŁÓWNIE ROŚLINNOŚĆPODWODNA
ZAWIERAJĄCE DUŻE ILOŚCI WAPNIA JAK
MOCZARKA, ROGATEK, RAMIENICA, RDEST
WODNY I GLONY.DRUGIE MIEJSCE W
JADŁOSPISIE ZAJMUJĄ DROBNE WODNE
BEZKRĘGOWCE JAK MAŁŻORACZKI,
SKĄPOSZCZETY, WIOŚLARKI, CHRUŚCIKI,
LARWY WODNYCH OWADÓW, MIĘCZAKI ORAZ
MARTWE ZWIERZĘTA JAK ŚNIĘTE RYBY I INNA
PADLINA. PEŁNIĄ WAŻNĄ ROLĘ CZYŚCICIELI
DNA Z ROZKŁADAJĄCYCH SIĘ RESZTEK.

Traszka grzebieniasta to właściwie
"żaba z ogonem". Podobnie jak żaby
należy do płazów, a zatem zwierząt,
którym do życia potrzebny jest i ląd, i
woda. Delikatna i porowata skóra
traszki musi być wilgotna, dlatego
zwierzę nie może żyć w suchym
środowisku. W okresie kiedy żyje na
lądzie, traszka ukrywa się w dzień
między wilgotnymi kamieniami lub
pod zwalonymi pniami drzew,
porośniętymi mchem. Z kryjówki
wychodzi w nocy i wyrusza na
polowanie przez wilgotną trawę i
butwiejące liście. Wiosną, w porze
tarła ryb, traszka powraca do wody,
gdzie pozostaje do późnego lata.
Traszka jest zwierzęciem
zmiennocieplnym, dlatego aktywna
jest tylko wówczas, kiedy
temperatura jej ciała jest
wystarczająco wysoka. W lecie
warunek ten zazwyczaj jest
spełniony. W zimie, kiedy
temperatura spada, traszka popada
w stan odrętwienia.

Jest to jedyny jadowity gad żyjący na
terenie naszego kraju. Występuje na całej
powierzchni Polski, do wysokości 2000 m
n.p.m., a jej długość waha się od 55 do 60
cm .Tułów jest słabo oddzielony od głowy i
ogona. Ubarwienie żmii może być
różnorodne, dlatego warty zapamiętania
jest fakt że brzuszna strona ciała,
zazwyczaj jest jaśniej ubarwiona.

Podstawowym pokarmem tego
drapieżnika są dzikie ssaki kopytne,
głównie sarny (ok. 60-70% wszystkich
ofiar) i jelenie (20-30%), natomiast
rzadziej drobniejsze zwierzęta
(zające, gryzonie, ptaki). Z populacji
jeleni rysie wybierają głównie osobniki
młode i o słabej kondycji (zwykle
cielęta), wśród saren nie stwierdzono
takiej selekcji.

Wilk, nazywany często wilkiem
szarym należy do ssaków a
konkretnie do rodziny
psowatych. Wilk jest
zwierzęciem drapieżnym. Jego
najczęstszym miejscem
zamieszkania, są leśne ostępy,
rozległe równiny, tereny
podmokłe

Niedźwiedziami określa się
zwierzęta należące do rodziny
niedźwiedziowatych. Chociaż
gatunków niedźwiedziowatych
mamy obecnie na kuli ziemskiej
osiem i są między nimi znaczące
różnice, wszystkie są zwierzętami
sporych rozmiarów (od
kilkudziesięciu do nawet kilkaset
kilogramów, w zależności od
gatunku), masywnymi, o krótkiej szyi
i wydłużonej głowie, ze
szczątkowym ogonem.

Ogólna budowę ciała sarny można
określić jako, wysmukłą. Głowa jest
krótka, z profilu o zarysie zbliżonym
do trójkąta. Pysk (gęba) zakończony
jest dużymi, nieowłosionymi czarnymi
nozdrzami (chrapami). Oczy (świece)
z długimi rzęsami na górnej powiece,
są brunatno czarne z podłużną,
poziomo ustawioną źrenicą. Uszy
(łyżki) mają kształt podłużnie owalny,
a długość ich sięga 2/3 długości
głowy. Szyja jest stosunkowo cienka,
dłuższa od głowy. Tułów jest dosyć
krępy. Ogon jest szczątkowy, prawie
niezauważalny. Nogi (cewki) są
wysokie i cienkie. Tylna para ma
silniejszą budowę i jest w stawach
skokowych mocno wygięta. Cewki
zakończone są parą racic.

dzik jest typową zwierzyną leśną, choć
rzadziej dziki w polskich lasach są
spotykane niż na mokradłach czy
bagnach. Wyglądem tylko z pozoru
przypomina świnię domową - w
przeciwieństwie do niej ma jednak
znacznie lepiej rozwinięty przód i niższy
zad. Gwizd jest długi, a słuchy mocno
obrośnięte i stojące. Ogon w
przeciwieństwie do świni domowej - jest
prosty. Kolor sukni dzika jest zależna od
pogody. Wyróżniamy zarówno czarną, jak
i brunatną, brązową, siwą, a nawet
łaciatą. Ciemniejsze kolory, jak w
przypadku niemal wszystkich zwierząt,
pojawiają się na skórze dzika zimą.

wyróżniamy dwa gatunki jeleni –
jelenia europejskiego ( nizinny i
karpacki) oraz azjatyckiego. Jeleń
europejski nizinny charakteryzuje się
długim, walcowatym tułowiem niezbyt
długą, proporcjonalną głową. Nogi są
długie i zakończone racicami, na
których znajdują się raciczki. W
kłębie byk osiąga wielkość 150 cm,
średnio – 130 cm, masa po
wypatroszeniu waha się w granicach
130-190 kg, to o ponad połowę
więcej, niż masa łani. Suknia jelenia
zmienia się latem i zimą. Podczas
cieplejszej pory roku jest jaśniejsza ceglastobrązowa, z kolei zimą –
ciemnobrązowa.

Orzeł przedni, gatunek dużego ptaka szponiastego
z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę,
środkową Azję i Amerykę Północną w Europie.
To jeden z najbardziej majestatycznych gatunków
szponiastych. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie
brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od
samców. W Polsce drugi co do wielkości (po znacznie częściej
spotykanym bieliku) ptak drapieżny i największy przedstawiciel
podrodziny orłów.
Najsilniejszy europejski orzeł. Chwyta też gryzonie.
Lokalnie wyspecjalizowany w polowaniu na konkretne ofiary.
Pomimo mniejszych rozmiarów, w walce zwykle pokonuje
większego od siebie bielika zwyczajnego.
Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w
górach oraz na drzewach na nizinach. W Polsce wokół takich
miejsc należy wyznaczać strefę ochronną, ponieważ niepokojenie
podczas lęgów stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku.
Zazwyczaj przeżywa tylko jedno, starsze pisklę.
W locie osiąga prędkość do 160 km/h, choć zwykle lata z
prędkością znacznie mniejszą, średnio 48 km/h. W nurkowaniu z
dużej wysokości osiąga prędkość do 320 km/h.

Orlik krzykliwy jest wyraźnie mniejszy od orła
przedniego, ale w porównaniu z myszołowem lub
błotniakiem, to całkiem pokaźny ptak. Samice są
zazwyczaj nieznacznie większe od samców. Rozpiętość
skrzydeł okazałych samic osiąga ponad 160 cm, a
długość ciała ok. 65 cm. Ważną cechą w sylwetce
lecącego ptaka jest tendencja do wyginania części
dłoniowej skrzydła ku dołowi. W ubarwieniu orlika
krzykliwego dominują różne odcienie brązu, od
ciemnobrunatnych lotek i sterówek, poprzez
jasnobrązowe upierzenie tułowia i pokryw skrzydłowych
po żółtobrązowy wierzch głowy. Jasny odcień pokryw i
głowy jest ważną cechą odróżniającą orlika krzykliwego
od typowo ubarwionych orlików grubodziobych. Szpony i
nasada dzioba są jaskrawo żółto ubarwione. Młode
pierwszoroczne ptaki są wyraźnie ciemniejsze od
rodziców. Na końcach pokryw skrzydłowych i
nadogonowych w pierwszej szacie występują wyraźne
białe plamki.

Zamieszkuje pas tajgi od Półwyspu Skandynawskiego
po północny Pacyfik . Wywodzi się z chłodnych rejonów
Europy i Azji. Izolowane populacje na północy Karpat ,
w Starej Płaninie, Niemczech, Czechach, Węgrzech i
na południu Alp są uznawane za relikt okresu
lodowcowego. Europejską populację ocenia się na 600
- 800 par lęgowych. Wyróżnia się 10 podgatunków.
Południowa granica zasięgu przebiega przez lasy
Mazur . W Polsce występuje nielicznie w górach
południowo-wschodniej części kraju, w Karpatach, na
Roztoczu, Zamojszczyźnie i Kielecczyźnie. Drugi człon
łacińskiej nazwy gatunkowej uralensis pochodzi stąd,
że osobnik schwytany i opisywany jako pierwszy
pochodził właśnie z Uralu .

Wąż Eskulapa - gatunek niejadowitego węża z
rodziny płazowatych.
Wygląd-Największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej.
Długość jego ciała może przekraczać 2 m, najdłuższy
odnotowany osobnik mierzył 225 cm[2]. Samce są zwykle
dłuższe od samic. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe.
Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub
oliwkowo-brunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami.
Przednia część ciała zwykle jest jaśniejsza, a strona brzuszna
słomkowa, czasem z ciemnymi plamkami.
Pożywienie-Odżywia się myszami, małymi ssakami,
jaszczurkami, jajami, pisklętami, małymi ptakami oraz małymi
wężami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest
jadowity. Polując na zdobycz chwyta ją pyskiem i owijając
ciałem dusi a następnie połyka.
Ciekawostka - W dawnych czasach był symbolem
medyków. Obecnie również jest wykorzystywany jako symbol,
np. pojawia się w logo.


Slide 16

BIESZCZADZKI PARK
NARODOWY

HISTORIA
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości
parkiem narodowym na terenie Polski. W chwili utworzenia w 1973
obejmował masyw Tarnicy, Krzemienia i Halicza, oraz podszczytowe
partie Połoniny Caryńskiej o powierzchni zaledwie 59,55 km².
Obszar parku był powiększany czterokrotnie w latach 1989, 1991,
1996 oraz 1999. Jednakże pojęcie "park narodowy" znane jest w
polskich Bieszczadach znacznie wcześniej niż 1973 rok. Otóż od lat
50. XX wieku połoniny znajdowały się w zarządzie dyrektora
Tatrzańskiego Parku Narodowego. Było to związane z
poszukiwaniem nowych pastwisk dla podhalańskich owiec, którym
ochrona ścisła łąk w TPN zabroniła wstępu na hale tatrzańskie.
Obecnie w granicach BdPN znajduje się ogromna część tzw.
polskich Bieszczadów Wysokich, a także kilka enklaw, z największą
w dolinie górnego Sanu, gdzie Park przejął po kombinacie Igloopol
łąki i nieużytki.
W 1992 stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu
Biosfery "Karpaty Wschodnie".

Obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego położony jest w
Bieszczadach Zachodnich, które według Kondrackiego (1998)
zaliczane są do Beskidów Wschodnich, będących najbardziej
wysuniętą na zachód częścią Karpat Wschodnich.
Według waloryzacji wykonanej dla polskich parków
narodowych, Bieszczadzki Park Narodowy osiąga bardzo wysoką
ocenę i lokuje się na trzecim miejscu po Tatrzańskim i Pienińskim
PN.
Walory przyrody sprawiają, że Bieszczadzki Park Narodowy
znajduje się w grupie kilku polskich PN dobrze znanych poza
granicami kraju (m.in. Znane są także: Białowieski PN, Biebrzański
PN i Tatrzański PN) i jest wymieniony w literaturze światowej w
grupie najciekawszych parków europejskich.

ROZMIARY
DORASTA DO 20 CM DŁUGOŚCI.
BIOTOP
DZIKIE RZEKI,STRUMIENIE I JEZIORA O CZYSTEJ
I BOGATEJ W TLEN WODZIE. UNIKAJĄ WÓD Z
MULISTYMLUB ZABAGNIONYM DNEM.
POKARM
GŁÓWNIE ROŚLINNOŚĆPODWODNA
ZAWIERAJĄCE DUŻE ILOŚCI WAPNIA JAK
MOCZARKA, ROGATEK, RAMIENICA, RDEST
WODNY I GLONY.DRUGIE MIEJSCE W
JADŁOSPISIE ZAJMUJĄ DROBNE WODNE
BEZKRĘGOWCE JAK MAŁŻORACZKI,
SKĄPOSZCZETY, WIOŚLARKI, CHRUŚCIKI,
LARWY WODNYCH OWADÓW, MIĘCZAKI ORAZ
MARTWE ZWIERZĘTA JAK ŚNIĘTE RYBY I INNA
PADLINA. PEŁNIĄ WAŻNĄ ROLĘ CZYŚCICIELI
DNA Z ROZKŁADAJĄCYCH SIĘ RESZTEK.

Traszka grzebieniasta to właściwie
"żaba z ogonem". Podobnie jak żaby
należy do płazów, a zatem zwierząt,
którym do życia potrzebny jest i ląd, i
woda. Delikatna i porowata skóra
traszki musi być wilgotna, dlatego
zwierzę nie może żyć w suchym
środowisku. W okresie kiedy żyje na
lądzie, traszka ukrywa się w dzień
między wilgotnymi kamieniami lub
pod zwalonymi pniami drzew,
porośniętymi mchem. Z kryjówki
wychodzi w nocy i wyrusza na
polowanie przez wilgotną trawę i
butwiejące liście. Wiosną, w porze
tarła ryb, traszka powraca do wody,
gdzie pozostaje do późnego lata.
Traszka jest zwierzęciem
zmiennocieplnym, dlatego aktywna
jest tylko wówczas, kiedy
temperatura jej ciała jest
wystarczająco wysoka. W lecie
warunek ten zazwyczaj jest
spełniony. W zimie, kiedy
temperatura spada, traszka popada
w stan odrętwienia.

Jest to jedyny jadowity gad żyjący na
terenie naszego kraju. Występuje na całej
powierzchni Polski, do wysokości 2000 m
n.p.m., a jej długość waha się od 55 do 60
cm .Tułów jest słabo oddzielony od głowy i
ogona. Ubarwienie żmii może być
różnorodne, dlatego warty zapamiętania
jest fakt że brzuszna strona ciała,
zazwyczaj jest jaśniej ubarwiona.

Podstawowym pokarmem tego
drapieżnika są dzikie ssaki kopytne,
głównie sarny (ok. 60-70% wszystkich
ofiar) i jelenie (20-30%), natomiast
rzadziej drobniejsze zwierzęta
(zające, gryzonie, ptaki). Z populacji
jeleni rysie wybierają głównie osobniki
młode i o słabej kondycji (zwykle
cielęta), wśród saren nie stwierdzono
takiej selekcji.

Wilk, nazywany często wilkiem
szarym należy do ssaków a
konkretnie do rodziny
psowatych. Wilk jest
zwierzęciem drapieżnym. Jego
najczęstszym miejscem
zamieszkania, są leśne ostępy,
rozległe równiny, tereny
podmokłe

Niedźwiedziami określa się
zwierzęta należące do rodziny
niedźwiedziowatych. Chociaż
gatunków niedźwiedziowatych
mamy obecnie na kuli ziemskiej
osiem i są między nimi znaczące
różnice, wszystkie są zwierzętami
sporych rozmiarów (od
kilkudziesięciu do nawet kilkaset
kilogramów, w zależności od
gatunku), masywnymi, o krótkiej szyi
i wydłużonej głowie, ze
szczątkowym ogonem.

Ogólna budowę ciała sarny można
określić jako, wysmukłą. Głowa jest
krótka, z profilu o zarysie zbliżonym
do trójkąta. Pysk (gęba) zakończony
jest dużymi, nieowłosionymi czarnymi
nozdrzami (chrapami). Oczy (świece)
z długimi rzęsami na górnej powiece,
są brunatno czarne z podłużną,
poziomo ustawioną źrenicą. Uszy
(łyżki) mają kształt podłużnie owalny,
a długość ich sięga 2/3 długości
głowy. Szyja jest stosunkowo cienka,
dłuższa od głowy. Tułów jest dosyć
krępy. Ogon jest szczątkowy, prawie
niezauważalny. Nogi (cewki) są
wysokie i cienkie. Tylna para ma
silniejszą budowę i jest w stawach
skokowych mocno wygięta. Cewki
zakończone są parą racic.

dzik jest typową zwierzyną leśną, choć
rzadziej dziki w polskich lasach są
spotykane niż na mokradłach czy
bagnach. Wyglądem tylko z pozoru
przypomina świnię domową - w
przeciwieństwie do niej ma jednak
znacznie lepiej rozwinięty przód i niższy
zad. Gwizd jest długi, a słuchy mocno
obrośnięte i stojące. Ogon w
przeciwieństwie do świni domowej - jest
prosty. Kolor sukni dzika jest zależna od
pogody. Wyróżniamy zarówno czarną, jak
i brunatną, brązową, siwą, a nawet
łaciatą. Ciemniejsze kolory, jak w
przypadku niemal wszystkich zwierząt,
pojawiają się na skórze dzika zimą.

wyróżniamy dwa gatunki jeleni –
jelenia europejskiego ( nizinny i
karpacki) oraz azjatyckiego. Jeleń
europejski nizinny charakteryzuje się
długim, walcowatym tułowiem niezbyt
długą, proporcjonalną głową. Nogi są
długie i zakończone racicami, na
których znajdują się raciczki. W
kłębie byk osiąga wielkość 150 cm,
średnio – 130 cm, masa po
wypatroszeniu waha się w granicach
130-190 kg, to o ponad połowę
więcej, niż masa łani. Suknia jelenia
zmienia się latem i zimą. Podczas
cieplejszej pory roku jest jaśniejsza ceglastobrązowa, z kolei zimą –
ciemnobrązowa.

Orzeł przedni, gatunek dużego ptaka szponiastego
z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę,
środkową Azję i Amerykę Północną w Europie.
To jeden z najbardziej majestatycznych gatunków
szponiastych. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie
brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od
samców. W Polsce drugi co do wielkości (po znacznie częściej
spotykanym bieliku) ptak drapieżny i największy przedstawiciel
podrodziny orłów.
Najsilniejszy europejski orzeł. Chwyta też gryzonie.
Lokalnie wyspecjalizowany w polowaniu na konkretne ofiary.
Pomimo mniejszych rozmiarów, w walce zwykle pokonuje
większego od siebie bielika zwyczajnego.
Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w
górach oraz na drzewach na nizinach. W Polsce wokół takich
miejsc należy wyznaczać strefę ochronną, ponieważ niepokojenie
podczas lęgów stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku.
Zazwyczaj przeżywa tylko jedno, starsze pisklę.
W locie osiąga prędkość do 160 km/h, choć zwykle lata z
prędkością znacznie mniejszą, średnio 48 km/h. W nurkowaniu z
dużej wysokości osiąga prędkość do 320 km/h.

Orlik krzykliwy jest wyraźnie mniejszy od orła
przedniego, ale w porównaniu z myszołowem lub
błotniakiem, to całkiem pokaźny ptak. Samice są
zazwyczaj nieznacznie większe od samców. Rozpiętość
skrzydeł okazałych samic osiąga ponad 160 cm, a
długość ciała ok. 65 cm. Ważną cechą w sylwetce
lecącego ptaka jest tendencja do wyginania części
dłoniowej skrzydła ku dołowi. W ubarwieniu orlika
krzykliwego dominują różne odcienie brązu, od
ciemnobrunatnych lotek i sterówek, poprzez
jasnobrązowe upierzenie tułowia i pokryw skrzydłowych
po żółtobrązowy wierzch głowy. Jasny odcień pokryw i
głowy jest ważną cechą odróżniającą orlika krzykliwego
od typowo ubarwionych orlików grubodziobych. Szpony i
nasada dzioba są jaskrawo żółto ubarwione. Młode
pierwszoroczne ptaki są wyraźnie ciemniejsze od
rodziców. Na końcach pokryw skrzydłowych i
nadogonowych w pierwszej szacie występują wyraźne
białe plamki.

Zamieszkuje pas tajgi od Półwyspu Skandynawskiego
po północny Pacyfik . Wywodzi się z chłodnych rejonów
Europy i Azji. Izolowane populacje na północy Karpat ,
w Starej Płaninie, Niemczech, Czechach, Węgrzech i
na południu Alp są uznawane za relikt okresu
lodowcowego. Europejską populację ocenia się na 600
- 800 par lęgowych. Wyróżnia się 10 podgatunków.
Południowa granica zasięgu przebiega przez lasy
Mazur . W Polsce występuje nielicznie w górach
południowo-wschodniej części kraju, w Karpatach, na
Roztoczu, Zamojszczyźnie i Kielecczyźnie. Drugi człon
łacińskiej nazwy gatunkowej uralensis pochodzi stąd,
że osobnik schwytany i opisywany jako pierwszy
pochodził właśnie z Uralu .

Wąż Eskulapa - gatunek niejadowitego węża z
rodziny płazowatych.
Wygląd-Największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej.
Długość jego ciała może przekraczać 2 m, najdłuższy
odnotowany osobnik mierzył 225 cm[2]. Samce są zwykle
dłuższe od samic. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe.
Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub
oliwkowo-brunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami.
Przednia część ciała zwykle jest jaśniejsza, a strona brzuszna
słomkowa, czasem z ciemnymi plamkami.
Pożywienie-Odżywia się myszami, małymi ssakami,
jaszczurkami, jajami, pisklętami, małymi ptakami oraz małymi
wężami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest
jadowity. Polując na zdobycz chwyta ją pyskiem i owijając
ciałem dusi a następnie połyka.
Ciekawostka - W dawnych czasach był symbolem
medyków. Obecnie również jest wykorzystywany jako symbol,
np. pojawia się w logo.


Slide 17

BIESZCZADZKI PARK
NARODOWY

HISTORIA
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości
parkiem narodowym na terenie Polski. W chwili utworzenia w 1973
obejmował masyw Tarnicy, Krzemienia i Halicza, oraz podszczytowe
partie Połoniny Caryńskiej o powierzchni zaledwie 59,55 km².
Obszar parku był powiększany czterokrotnie w latach 1989, 1991,
1996 oraz 1999. Jednakże pojęcie "park narodowy" znane jest w
polskich Bieszczadach znacznie wcześniej niż 1973 rok. Otóż od lat
50. XX wieku połoniny znajdowały się w zarządzie dyrektora
Tatrzańskiego Parku Narodowego. Było to związane z
poszukiwaniem nowych pastwisk dla podhalańskich owiec, którym
ochrona ścisła łąk w TPN zabroniła wstępu na hale tatrzańskie.
Obecnie w granicach BdPN znajduje się ogromna część tzw.
polskich Bieszczadów Wysokich, a także kilka enklaw, z największą
w dolinie górnego Sanu, gdzie Park przejął po kombinacie Igloopol
łąki i nieużytki.
W 1992 stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu
Biosfery "Karpaty Wschodnie".

Obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego położony jest w
Bieszczadach Zachodnich, które według Kondrackiego (1998)
zaliczane są do Beskidów Wschodnich, będących najbardziej
wysuniętą na zachód częścią Karpat Wschodnich.
Według waloryzacji wykonanej dla polskich parków
narodowych, Bieszczadzki Park Narodowy osiąga bardzo wysoką
ocenę i lokuje się na trzecim miejscu po Tatrzańskim i Pienińskim
PN.
Walory przyrody sprawiają, że Bieszczadzki Park Narodowy
znajduje się w grupie kilku polskich PN dobrze znanych poza
granicami kraju (m.in. Znane są także: Białowieski PN, Biebrzański
PN i Tatrzański PN) i jest wymieniony w literaturze światowej w
grupie najciekawszych parków europejskich.

ROZMIARY
DORASTA DO 20 CM DŁUGOŚCI.
BIOTOP
DZIKIE RZEKI,STRUMIENIE I JEZIORA O CZYSTEJ
I BOGATEJ W TLEN WODZIE. UNIKAJĄ WÓD Z
MULISTYMLUB ZABAGNIONYM DNEM.
POKARM
GŁÓWNIE ROŚLINNOŚĆPODWODNA
ZAWIERAJĄCE DUŻE ILOŚCI WAPNIA JAK
MOCZARKA, ROGATEK, RAMIENICA, RDEST
WODNY I GLONY.DRUGIE MIEJSCE W
JADŁOSPISIE ZAJMUJĄ DROBNE WODNE
BEZKRĘGOWCE JAK MAŁŻORACZKI,
SKĄPOSZCZETY, WIOŚLARKI, CHRUŚCIKI,
LARWY WODNYCH OWADÓW, MIĘCZAKI ORAZ
MARTWE ZWIERZĘTA JAK ŚNIĘTE RYBY I INNA
PADLINA. PEŁNIĄ WAŻNĄ ROLĘ CZYŚCICIELI
DNA Z ROZKŁADAJĄCYCH SIĘ RESZTEK.

Traszka grzebieniasta to właściwie
"żaba z ogonem". Podobnie jak żaby
należy do płazów, a zatem zwierząt,
którym do życia potrzebny jest i ląd, i
woda. Delikatna i porowata skóra
traszki musi być wilgotna, dlatego
zwierzę nie może żyć w suchym
środowisku. W okresie kiedy żyje na
lądzie, traszka ukrywa się w dzień
między wilgotnymi kamieniami lub
pod zwalonymi pniami drzew,
porośniętymi mchem. Z kryjówki
wychodzi w nocy i wyrusza na
polowanie przez wilgotną trawę i
butwiejące liście. Wiosną, w porze
tarła ryb, traszka powraca do wody,
gdzie pozostaje do późnego lata.
Traszka jest zwierzęciem
zmiennocieplnym, dlatego aktywna
jest tylko wówczas, kiedy
temperatura jej ciała jest
wystarczająco wysoka. W lecie
warunek ten zazwyczaj jest
spełniony. W zimie, kiedy
temperatura spada, traszka popada
w stan odrętwienia.

Jest to jedyny jadowity gad żyjący na
terenie naszego kraju. Występuje na całej
powierzchni Polski, do wysokości 2000 m
n.p.m., a jej długość waha się od 55 do 60
cm .Tułów jest słabo oddzielony od głowy i
ogona. Ubarwienie żmii może być
różnorodne, dlatego warty zapamiętania
jest fakt że brzuszna strona ciała,
zazwyczaj jest jaśniej ubarwiona.

Podstawowym pokarmem tego
drapieżnika są dzikie ssaki kopytne,
głównie sarny (ok. 60-70% wszystkich
ofiar) i jelenie (20-30%), natomiast
rzadziej drobniejsze zwierzęta
(zające, gryzonie, ptaki). Z populacji
jeleni rysie wybierają głównie osobniki
młode i o słabej kondycji (zwykle
cielęta), wśród saren nie stwierdzono
takiej selekcji.

Wilk, nazywany często wilkiem
szarym należy do ssaków a
konkretnie do rodziny
psowatych. Wilk jest
zwierzęciem drapieżnym. Jego
najczęstszym miejscem
zamieszkania, są leśne ostępy,
rozległe równiny, tereny
podmokłe

Niedźwiedziami określa się
zwierzęta należące do rodziny
niedźwiedziowatych. Chociaż
gatunków niedźwiedziowatych
mamy obecnie na kuli ziemskiej
osiem i są między nimi znaczące
różnice, wszystkie są zwierzętami
sporych rozmiarów (od
kilkudziesięciu do nawet kilkaset
kilogramów, w zależności od
gatunku), masywnymi, o krótkiej szyi
i wydłużonej głowie, ze
szczątkowym ogonem.

Ogólna budowę ciała sarny można
określić jako, wysmukłą. Głowa jest
krótka, z profilu o zarysie zbliżonym
do trójkąta. Pysk (gęba) zakończony
jest dużymi, nieowłosionymi czarnymi
nozdrzami (chrapami). Oczy (świece)
z długimi rzęsami na górnej powiece,
są brunatno czarne z podłużną,
poziomo ustawioną źrenicą. Uszy
(łyżki) mają kształt podłużnie owalny,
a długość ich sięga 2/3 długości
głowy. Szyja jest stosunkowo cienka,
dłuższa od głowy. Tułów jest dosyć
krępy. Ogon jest szczątkowy, prawie
niezauważalny. Nogi (cewki) są
wysokie i cienkie. Tylna para ma
silniejszą budowę i jest w stawach
skokowych mocno wygięta. Cewki
zakończone są parą racic.

dzik jest typową zwierzyną leśną, choć
rzadziej dziki w polskich lasach są
spotykane niż na mokradłach czy
bagnach. Wyglądem tylko z pozoru
przypomina świnię domową - w
przeciwieństwie do niej ma jednak
znacznie lepiej rozwinięty przód i niższy
zad. Gwizd jest długi, a słuchy mocno
obrośnięte i stojące. Ogon w
przeciwieństwie do świni domowej - jest
prosty. Kolor sukni dzika jest zależna od
pogody. Wyróżniamy zarówno czarną, jak
i brunatną, brązową, siwą, a nawet
łaciatą. Ciemniejsze kolory, jak w
przypadku niemal wszystkich zwierząt,
pojawiają się na skórze dzika zimą.

wyróżniamy dwa gatunki jeleni –
jelenia europejskiego ( nizinny i
karpacki) oraz azjatyckiego. Jeleń
europejski nizinny charakteryzuje się
długim, walcowatym tułowiem niezbyt
długą, proporcjonalną głową. Nogi są
długie i zakończone racicami, na
których znajdują się raciczki. W
kłębie byk osiąga wielkość 150 cm,
średnio – 130 cm, masa po
wypatroszeniu waha się w granicach
130-190 kg, to o ponad połowę
więcej, niż masa łani. Suknia jelenia
zmienia się latem i zimą. Podczas
cieplejszej pory roku jest jaśniejsza ceglastobrązowa, z kolei zimą –
ciemnobrązowa.

Orzeł przedni, gatunek dużego ptaka szponiastego
z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę,
środkową Azję i Amerykę Północną w Europie.
To jeden z najbardziej majestatycznych gatunków
szponiastych. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie
brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od
samców. W Polsce drugi co do wielkości (po znacznie częściej
spotykanym bieliku) ptak drapieżny i największy przedstawiciel
podrodziny orłów.
Najsilniejszy europejski orzeł. Chwyta też gryzonie.
Lokalnie wyspecjalizowany w polowaniu na konkretne ofiary.
Pomimo mniejszych rozmiarów, w walce zwykle pokonuje
większego od siebie bielika zwyczajnego.
Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w
górach oraz na drzewach na nizinach. W Polsce wokół takich
miejsc należy wyznaczać strefę ochronną, ponieważ niepokojenie
podczas lęgów stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku.
Zazwyczaj przeżywa tylko jedno, starsze pisklę.
W locie osiąga prędkość do 160 km/h, choć zwykle lata z
prędkością znacznie mniejszą, średnio 48 km/h. W nurkowaniu z
dużej wysokości osiąga prędkość do 320 km/h.

Orlik krzykliwy jest wyraźnie mniejszy od orła
przedniego, ale w porównaniu z myszołowem lub
błotniakiem, to całkiem pokaźny ptak. Samice są
zazwyczaj nieznacznie większe od samców. Rozpiętość
skrzydeł okazałych samic osiąga ponad 160 cm, a
długość ciała ok. 65 cm. Ważną cechą w sylwetce
lecącego ptaka jest tendencja do wyginania części
dłoniowej skrzydła ku dołowi. W ubarwieniu orlika
krzykliwego dominują różne odcienie brązu, od
ciemnobrunatnych lotek i sterówek, poprzez
jasnobrązowe upierzenie tułowia i pokryw skrzydłowych
po żółtobrązowy wierzch głowy. Jasny odcień pokryw i
głowy jest ważną cechą odróżniającą orlika krzykliwego
od typowo ubarwionych orlików grubodziobych. Szpony i
nasada dzioba są jaskrawo żółto ubarwione. Młode
pierwszoroczne ptaki są wyraźnie ciemniejsze od
rodziców. Na końcach pokryw skrzydłowych i
nadogonowych w pierwszej szacie występują wyraźne
białe plamki.

Zamieszkuje pas tajgi od Półwyspu Skandynawskiego
po północny Pacyfik . Wywodzi się z chłodnych rejonów
Europy i Azji. Izolowane populacje na północy Karpat ,
w Starej Płaninie, Niemczech, Czechach, Węgrzech i
na południu Alp są uznawane za relikt okresu
lodowcowego. Europejską populację ocenia się na 600
- 800 par lęgowych. Wyróżnia się 10 podgatunków.
Południowa granica zasięgu przebiega przez lasy
Mazur . W Polsce występuje nielicznie w górach
południowo-wschodniej części kraju, w Karpatach, na
Roztoczu, Zamojszczyźnie i Kielecczyźnie. Drugi człon
łacińskiej nazwy gatunkowej uralensis pochodzi stąd,
że osobnik schwytany i opisywany jako pierwszy
pochodził właśnie z Uralu .

Wąż Eskulapa - gatunek niejadowitego węża z
rodziny płazowatych.
Wygląd-Największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej.
Długość jego ciała może przekraczać 2 m, najdłuższy
odnotowany osobnik mierzył 225 cm[2]. Samce są zwykle
dłuższe od samic. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe.
Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub
oliwkowo-brunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami.
Przednia część ciała zwykle jest jaśniejsza, a strona brzuszna
słomkowa, czasem z ciemnymi plamkami.
Pożywienie-Odżywia się myszami, małymi ssakami,
jaszczurkami, jajami, pisklętami, małymi ptakami oraz małymi
wężami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest
jadowity. Polując na zdobycz chwyta ją pyskiem i owijając
ciałem dusi a następnie połyka.
Ciekawostka - W dawnych czasach był symbolem
medyków. Obecnie również jest wykorzystywany jako symbol,
np. pojawia się w logo.