Transcript 06.11.2015 Dr.Mustafa Ergün Başlangıç sorusu • Saldırgan davranışlar görerek öğrenilebilir mi? • Basın ve TV, şiddet ve istenmeyen davranışları öğretiyor mu?

06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
1
Başlangıç sorusu
• Saldırgan davranışlar görerek
öğrenilebilir mi?
• Basın ve TV, şiddet ve istenmeyen
davranışları öğretiyor mu?
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
3
Zihni tamamen devre dışı
bırakarak bütün
öğrenmeleri
açıklayamayız. Sosyal
hayatta karşılaştığımız
birçok öğrenme
durumları sadece
koşullanma teorileriyle
açıklanamaz.
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
4
Sosyal hayatta öğrenilenlerin
çoğu klasik koşullanma
teorileriyle açıklanamaz.
Yemek, giyim, halk oyunları,
eğlence, ulusal ve hatta
ekonomik davranışlar ne tam
olarak koşullanma ile ne de
bilişsel teorilerle tam olarak
açıklanamaz.
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
5
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
6
Bebekler konuşmayı,
çevresinde bulunan
kişileri taklit ederek
öğrenir. Cinsiyet rolleri,
anne baba ve
kardeşlerden öğrenilir.
Gençler, ilgi duydukları
alanlarda ünlü kişileri
model alarak davranış
oluşturur ve geliştirirler.
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
7
İnsanların, birçok karmaşık davranışı,
uzun pekiştirmeler olmadan sadece
gözleyerek öğrendikleri
görülmektedir. Örneğin yemek yeme,
parmak kaldırarak söz isteme,
öğretmen geldiği zaman sessiz durma,
oyun oynama gibi...
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
8
Bu tür öğrenmeleri
açıklayan en önemli
kuramlardan biri,
gözlem yoluyla
öğrenme kuramıdır. Bu
kuram değişik
kaynaklarda taklit
yoluyla, model alarak
ya da sosyal öğrenme
ÖĞRENME
VE ÖĞRETMENİN
KURAMSAL TEMELLERİ
olarak
da
anılmaktadır.
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
9
Taklit olayının insan
davranışlarının
oluşumundaki önemini
ayrıntılı olarak ilk ortaya
koyan Gabriel Tarde’dır.
Giyimde, teknolojik
gelişmelerin yayılmasında,
iyi ve kötü davranışların
yaygınlaşmasında en
önemli etken, insanlardaki
taklit etme güdüsüdür.
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
10
Sosyologlar, insan davranışlarının
tamamen sosyal olarak oluştuğunu;
toplumsal kurumların ve kültürün
bir kalıp gibi bütün insan
davranışlarını şekillendirdiğini
iddia ederler. “Sosyal roller teorisi”
de bu görüşü destekler.
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
11
Bu öğrenme kuramının öncüleri N.E.Miller, J. Dollard ve
A. Bandura’dır.
Çocuklar, çevrelerindeki kişilerin davranışlarını ve bu
davranışların sonucunu sürekli gözlerler. Gözledikleri
davranışlardan pekiştirilenleri taklit ederken, sonucu
olumlu olmayan davranışları taklit etmezler. Bu
nedenle modeli veya taklit etme de bir tür edimsel
koşullanmadır.
Bandura’nın eserleri: Social Foundations of Thought and
Action (1986), Social Learning Theory (1977), Social
Learning and Personality Development (1963),
Aggression: A Social Learning Analysis (1973).
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
12
EK
Albert Bandura
self-efficacy
He suggested that environment causes behavior, true;
but behavior causes environment as well. He
labeled this concept reciprocal determinism: The
world and a person’s behavior cause each other.
He began to look at personality as an interaction
among three “things:” the environment, behavior,
and the person’s psychological processes.
Bobo doll experiments. (examples in youtube!)
www.psychology.pl/download/key_studies/
The-Bobo-Doll.ppt
Self-regulation (Self-observation, Judgment,
Self-response)
Self-regulation is self-concept (self-esteem)
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
13
Bandura’nın karşılıklı etkileşim
Modeli
Davranış
Çevresel etkiler
Kişisel faktörler
(inançlar, beklentiler, kendini değerlendirme)
Koşullu öğrenmede birey
kendi tecrübelerine
dayandığı halde, sosyal
öğrenmede başkalarının
tecrübelerinden
yararlanarak öğrenir.
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
15
Bir davranışın öğrenilmesi için,
bireyin bu davranışın sonucunu
yaşayarak öğrenmesi gerekmez.
Örneğin köpek tarafından ısırılan
ya da salıncaktan düşen bir çocuğu
gözleyen biri, köpek ve salıncaktan
korkabilir. Günlük yaşantımızda
gözleyerek öğrendiğimiz pek çok
davranış vardır.
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
16
Bandura, insanların çevrelerindeki
kişilerin davranışlarını gözlediklerini,
buradan bazı sonuçlar çıkararak
kendileri için yararlı olan davranışı
yaptıklarını öne sürmüştür.
Örneğin, önündeki arabanın bir çukura ya da kasise
girerek sarsıldığını gözleyen sürücü, arabasına zarar
vermemek için gözlediği davranışı taklit etmez.
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
17
Bandura’ya göre model alınan,
gözlenen davranışların bireyin
belleğine kodlanması ve gerektiği
zaman hatırlanması gerekir.
Bu özelliklerinden ötürü gözlem
yoluyla öğrenmenin bilişsel boyutu
da vardır.
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
18
Bandura’ya göre, gözlem
yoluyla öğrenmede (model almada)
dikkat, hatırlama, yeniden
üretme ve pekiştireç olmak
üzere 4 temel süreç vardır.
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
19
Dikkat (Attention):
Model alınan
davranışın doğru
taklit edilebilmesi
için öncelikle model
alınan davranışa
dikkat edilmesi
gerekir. Kişi,
duygularıyla beraber
tüm dikkatini
beğendiği ve taklit
etmek istediği
davranışa yöneltir.
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
20
Kodlama ve saklama (Retention):
Gerektiğinde taklit etmek için modelin tüm
davranışlarını belleğe kodlamak gerekir.
Çünkü gözlenen davranış genellikle
gözlemden hemen sonra taklit
edilmeyebilir. Birey gözlediği davranışı yeri
geldiği zaman da kullanabilir. Davranış
belleğe görsel, sözel ya da sembolik
olarak kodlanabilir.
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
21
Yeniden Üretme (Reproduction): Model alınan
davranışın gösterilmesi için bireyin
gözlemlerini kendi davranışına
dönüştürebilmesi gerekir. Bu bazen tam taklit
olmayabilir: çevre şartları, bireyin fiziksel
gücü ve imkanları, zaman vs model alınan
davranışın biraz farklı üretilmesine neden
olur.
Kötü taklitler
İyi taklitler
Çeşitli alanlarda iyi veya kötü taklitleri tartış!
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
22
Pekiştireç (Motivation,
Reinforcemenet):Taklit
edilen davranış
çevrede beğenildiyse
tekrar edilir,
beğenilmediyse fazla
tekrar edilmez ve
zamanla söner.
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
23
Özgüven (Self-efficacy)
Bir kişini bir işi yapabileceğine dair duyduğu güven
Hedeflere ulaşmada, görevleri yapmada ve hayat
mücadelesinde çok gereklidir
Özgüven ve kendini bilme (self-esteem) farklı şeyledir
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
24
Do what I say, not what I do !
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
25
Eğitimde göz önünde
bulundurulması
gerekenler
Öğretmenler, öğrencilerin
dikkatini gerçek hayattan,
roman ve film
kahramanlarından model
alabilecekleri kişilere
çekmelidir.
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
26
Araştırmalar çocukların özellikle
saldırgan davranışları daha
çok taklit ettiklerini
göstermektedir. Bu nedenle
çocukların izledikleri filmler
dikkatle seçilmeli, çocuklara
kötü model oluşturacak filmler
gösterilmemelidir.
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
27
Öğretmen en çok
model alınan
kişilerden biridir.
Bu nedenle
öğretmenin sınıfta
ve sınıf dışında
öğrencilere çok iyi
bir model
oluşturması
gerekir.
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
28
Öğrencilerde istendik
davranışlar oluşturmak
için, doğru davranan
öğrenciler
pekiştirilerek, bu
öğrencilerin diğer
öğrenciler tarafından
model alınması
sağlanmalıdır.
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
29
Sınıf disiplinini
sağlamada, el
becerilerinin
öğretilmesinde bu
teoriden
yararlanılmalıdır.
Burada öğrencilerin
gelişimsel hazır olma
durumlarına da dikkat
etmelidir.
06.11.2015
Dr.Mustafa Ergün
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
30