Transcript DBH4_kimika_Lotura_kimikoa.odp

ZORTZIKOTEAREN
ARAUA
LOTURA IONIKOA
LOTURA
KOBALENTEA
LOTURA
METALIKOA
SINTESIA
1
2
hidrogenoa
helioa
H
He
1s1
1s2
3
4
5
6
7
8
9
10
litioa
berilioa
boroa
karbonoa
nitrogenoa
oxigenoa
fluorra
neona
Li
Be
B
C
N
O
F
Ne
1s2
1s2
1s2
1s2
1s2
1s2
1s2
1s2
2s1
2s2
2s2 2p1
2s2 2p2
2s2 2p3
2s2 2p4
2s2 2p5
2s2 2p6
11
12
13
14
15
16
17
18
sodioa
magnesioa
aluminioa
silizioa
fosforoa
sufrea
kloroa
argona
Na
Mg
Al
Si
P
S
Cl
Ar
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1
2
hidrogenoa
helioa
H
He
Gas
nobleek (He, Ne, Ar ...) azken mailako s eta p orbitalak beteta dituzte, helioak 2 elektroiz, eta neonak, argonak
eta gainerakoek 8 elektroiz.
Elementu horiek oso egonkorrak dira eta nekez erreakzionatzen dute beste elementuekin.
1
2
hidrogenoa
helioa
H
He
1s1
1s2
3
4
5
6
7
8
9
10
litioa
berilioa
boroa
karbonoa
nitrogenoa
oxigenoa
fluorra
neona
Li
Be
B
C
N
O
F
Ne
1s2
1s2
1s2
1s2
1s2
1s2
1s2
1s2
2s1
2s2
2s2 2p1
2s2 2p2
2s2 2p3
2s2 2p4
2s2 2p5
2s2 2p6
11
12
13
14
15
16
17
18
sodioa
magnesioa
aluminioa
silizioa
fosforoa
sufrea
kloroa
argona
Na
Mg
Al
Si
P
S
Cl
Ar
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1
2
hidrogenoa
helioa
Zortzikotearen
araua: edozein atomok, H-ak izan
H
He
ezik, gas nobleen antzera egonkorra izateko, azken
maila 8 elektroiz osatzeko joera du. Hori lortzeko
atomoa beste atomoekin elkartu egingo da.
1
2
hidrogenoa
helioa
H
He
1s1
1s2
3
4
5
6
7
8
9
10
litioa
berilioa
boroa
karbonoa
nitrogenoa
oxigenoa
fluorra
neona
Li
Be
B
C
N
O
F
Ne
1s21
1s2
1s2
1s2
1s2
1s2
1s2
1s2
2s1
2s2
2s2 2p1
2s2 2p2
2s2 2p3
2s2 2p4
2s2 2p5
2s2 2p6
11
12
13
14
15
16
17
18
sodioa
magnesioa
aluminioa
silizioa
fosforoa
sufrea
kloroa
argona
Na
Mg
Mg2+
Al
Si
P
S
Cl
Ar
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1
2
hidrogenoa
helioa
H
He
Metalek
azken mailako elketroi guztiak galtzeko joera dute,
horrela aurreko gas noblearen egitura hartzen dutelarik.
Esaterako, magnesioak azken 2 elektroiak galtzean neonaren
egitura hartzen du.
1
2
hidrogenoa
helioa
H
He
1s1
1s2
3
4
5
6
7
8
9
10
litioa
berilioa
boroa
karbonoa
nitrogenoa
oxigenoa
fluorra
neona
Li
Be
B
C
N
O
F
Ne
1s21
1s2
1s2
1s2
1s2
1s2
1s2
1s2
2s1
2s2
2s2 2p1
2s2 2p2
2s2 2p3
2s2 2p4
2s2 2p5
2s2 2p6
11
12
13
14
15
16
17
18
sodioa
magnesioa
aluminioa
silizioa
fosforoa
sufrea
kloroa
argona
Na
Mg
Al
Si
P
SS2-
Cl
Ar
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1s2
2s2 2p6
1
2
hidrogenoa
helioa
H
He
Ez-metalek
elektroiak irabazteko joera dute, hurrengo gas
noblearen egitura izan arte.
Esaterako, sufreak azken mailan 6 elektroi dauzka, 2 elektroi jasotzen baditu argonaren egitura bera izango du.
Bi atomok, edo gehiagok, beraien artean elkartzeko bi modutara jokatzen dute nagusiki:
a) batek elektroiak galduz eta besteak irabaziz
b) beraien artean elketroiak partekatuz
Balentzia atomo batek beste batekin elkartzean
galdutako, irabazitako edo partekatutako elektroi
kopurua da.
Modu horietan eratutako atomoen arteko loturei
ionikoa eta kobalentea esaten zaie.
Lotura ionikoa metalen eta ez-metalen artean
ematen da.
Metal atomoak elektroiak galtzen ditu.
Ez-metal atomoak elektroiak irabazten ditu.
Esaterako, sodio eta kloroaren artean:
Na
sodioa
Cl
kloroa
Metal atomoa elektroiak galtzean ioi positiboa
(katioia) bilakatzen da.
Ez-metal atomoa elektroiak irabaztean ioi negatiboa (anioia) bilakatzen da.
Na+
Cl
Indar elektrikoak direla eta, anioiak eta katioiak
elkar erakartzen dute.
Sodio kloruroa
Lewisen notazioa erabiliz hau litzateke sodio
eta kloroaren arteko lotura ionikoaren bilakaera:
metal
atomoa
ez-metal
atomoa
katioia
anioia
lotura
metal
atomoa
ez-metal
atomoa
katioia
anioia
lotura
substantzia: sodio kloruroa
formula: NaCl
Lotura ionikoa bi atomo baino gehiagoren artean
ematen da ere.
Esaterako, magnesio eta kloroaren artean, magnesioak 2 elektroi galtzen ditu eta kloro atomoek
bana jaso.
Cl
kloro
ioia
Mg2+
magnesio
ioia
Cl
kloro
ioia
Magnesioak 2e- galdu dituenez gero, bere karga
elektrikoa 2+ da.
Kloroak 1e- hartzen duenez, bere karga 1- da.
Cl
Mg2+
Cl
Indar elektrikoen eraginez, katioiak bi anioiak
erakarri egingo ditu.
Magnesio kloruroa
Lewisen notazioa erabiliz hau litzateke magnesio
eta kloroaren arteko lotura ionikoaren bilakaera:
metal ez-metal
atomoa atomoak
katioia
anioiak
lotura
metal ez-metal
atomoa atomoak
katioia
anioiak
lotura
substantzia: magnesio kloruroa
formula: MgCl2
Substantzietan milioka atomo daudenez, lotura
ionikoa eratzean milioka ioi sortzen dira ere.
Ioi horiek beren artean txandaka elkartzen joaten
dira, egitura erraldoiak eratuz.
+
-
+
-
+
-
+
-
+
Egitura erraldoi hauek
kristal egitura dute
Substantzia hauek solidoak izateko joera dute.
Fusio-tenperatura handia dute, lotura asko
apurtu behar baitira solidotik likidora pasatzeko.
Solido egoeran ez dute elektrizitatea eroaten.
Uretan disolbatzen dira, eta orduan bai, eroaleak
bihurtzen dira.
Lotura kobalentea ez-metalen artean ematen da.
Bi atomok, edo gehiagok, desparekatuta dituzten
elektroiak partekatzen dituzte.
Esaterako, kloro molekula (Cl2) eratzeko:
Cl









desparekatua









Kloroak azken mailan 7 e- dauzka, 1 desparekatua
desparekatua
Cl
Loturan kloro bi atomoek desparekaturik duten
elektroia partekatzen dute.
2
Cl
1
1
2
3
7
3
4
8
4
5
6
6
Cl
5
Lotura kobalentearen ondoren atomo bakoitzeko
azken mailan 8 e- daude, zortzikotearen araua
betetzen delarik.
Partekatutako bi elektroiek bi nukleoen inguruan
orbitatzen dute eta horrela bi atomoak elkartuta
geratzen dira.
Lewisen notazioa erabiliz hau litzateke kloro bi
atomoen arteko lotura kobalentearen bilakaera:
ez-metal ez-metal
atomoa
atomoa
partekatzeko
elektroi libreak
lotura
ez-metal ez-metal
atomoa
atomoa
partekatzeko
elektroi libreak
lotura
molekula: kloroa
formula: Cl2
Lotura kobalentea marratxoen bidez (-) adierazten da.
Marratxoak lotura bat adierazten du, hau da, partekatutako elektroi parea.
Elektroi bakarra bezala, elektroi gehiago partekatu
daitezke. Esaterako, oxigenoak 2 e- ditu desparekaturik eta horiek izango dira beste oxigeno batekin
partekatuko dituenak O2 molekula osatzeko.
O
desparekatuak





O





desparekatuak
Lotura kobalentearen ondoren atomo bakoitzeko azken mailan 8 e- daude, zortzikotearen araua betez.
2
O
1
5
1
6
2
3
3
4
4
7
8
O
Lewisen notazioa erabiliz hau litzateke oxigeno
bi atomoen arteko lotura kobalentearen bilakaera:
ez-metal ez-metal
atomoa
atomoa
partekatzeko
elektroi libreak
lotura
ez-metal ez-metal
atomoa
atomoa
partekatzeko
elektroi libreak
lotura
molekula: oxigenoa
formula: O2
Kasu honetan bi lotura eman direnez, hau da, bi elektroi pare partekatu direnez, bi marratxo agertuko dira.
Bi atomo artean bezala, hiru atomo edo gehiagoren
artean eman daiteke lotura kobalentea. Esaterako,
ur molekularen kasuan: 2 hidrogeno + 1 oxigeno.
H

H
desparekatua
desparekatua

O
desparekatuak










O
desparekatuak
Hidrogeno atomoari hurrengo gas noblearen egitura
izateko, helioaren egitura izateko, 1e- falta zaio.
Oxigeno atomoari zortzikotearen araua betetzeko 2efalta zaizkio.
Loturan bi atomo H eta atomo bat O elkartzen dira.
Bi hidrogenoen artean, oxigenoari falta zaizkion 2eosatzen dira.
Oxigenoaren bi elektroiak bi hidrogenoen artean
banatzen dira.
1
H
1
2
2
7
5
1
2
8
H
6
4
O
3
Partekatutako bi elektroi pareek hiru nukleoen inguruan orbitatzen dute eta horrela hiru atomoak
elkartuta geratzen dira.
Lewisen notazioa erabiliz hau litzateke ur molekularen barneko lotura kobalenteen bilakaera:
ez-metal ez-metal
atomoak atomoa
partekatzeko
elektroi libreak
lotura
ez-metal ez-metal
atomoak atomoa
partekatzeko
elektroi libreak
lotura
molekula: ura
formula: H2O
Substantzia kobalenteak normalean molekula
bakanez osatuta daude.
Molekula hauek atomoak bata bestearen barruan sartuta
egongo balira bezala irudikatzen dira, edo, ziri batez lotuak
Molekulako atomoen arteko lotura oso sendoa da,
baina, molekulen arteko indarra ahula.
Horregatik substantzia hauek batez ere likidoak
eta gasak izaten dira.
Fusio eta irakite-tenperatura baxua dute.
Ez dute elektrizitatea eroaten.
Uretan ez dira gehiegi disolbatzen.
Nahiz eta substantzia kobalenteak normalean molekulak izan, silizio dioxidoa, diamantea eta beste kasu
berezi batzuetan egitura erraldoiak dira.
Diamantea: karbonoak 4 lotura kobalente dituenez beste 4 karbonoekin elkar daiteke, eta hauetako bakoitza beste 4ekin ....
| | |
—C—
—C—
—C—
| | | | |
—C—
—C—
—C—
—C—
—C—
| | | | |
—C—
—C—
—C—
| | |
diamantea
(karbono purua)
Lotura metalikoa metalen artean ematen da, zehatzago esanda, metal atomo berdinen artean.
Dakigunez, metalek azken mailako elektroiak galtzeko joera dute. Hori horrela, atomoak ioi positiboak
bihurtzen dira eta sare trinko bat eratzen dute.
katioiak
elektroi
hodeia
Galdutako elektroiek elektroi-hodeia esaten dena
osatzen dute.
Elektroi-hodeia katioiek osatzen duten sarean zehar
mugitzen da.
Metalaren ioi positiboen multzoa elektroi-hodei negatiboak biltzen du eta horrela ioiak elkarren artean
lotuta geratzen dira
Metalek egitura
erraldoiak osatzen
dituzte, horregatik, merkurioa ezik, solidoak dira.
Fusio-tenperatura altua dute.
Elektrizitatearen eta beroaren eroale onak dira.
Ez dira uretan disolbatzen.
Beren egitura bereziagatik, metalek xaflakortasun
handia dute, hau da, norabide guztietan deformatzeko gaitasun handia.
Zortzikotearen
araua
Konposatuak osatzeko, atomoak beste atomo
batzuekin elektroiak trukatzeko joera dute, azken mailan 8 e- izan arte.
Lotura
ionikoa
Metal baten eta ez-metal baten atomoen artean gertatzen da.
Metalen atomoek ioi positiboak osatzen dituzte.
Ez-metalen atomoek ioi negatiboak.
Aurkako ioiak elektrikoki elkartzen dira.
Ioiek kristal ioniko bat osatzen dute.
Lotura
kobalentea
Ez-metalen atomoen artekoa da.
Atomoek balentzia-elektroiak partekatzen dituzte.
Elektroi pare bakoitzak lotura kobalente bat osatzen du.
Partekatutako elektroiek bi nukleoen inguruan
orbitatzen dute.
Normalean molekulak sortzen dira eta kasu berezitan kristalak.
Lotura
metalikoa
Metalen atomoek osatzen dute.
Atomoek azken elektroiak galdu eta ioi positiboak
osatzen dituzte.
Ioiak sare batean ordenatzen dira.
Galdutako elektroiek hodei bat osatzen dute, ioiak
elkartuta mantenduz.
Kristal metalikoak osatzen dira.