Slide 1

OKUL ÖNCESİ KAYNAŞTIRMA
SINIFLARINDA SINIF YÖNETİMİ
Yrd. Doç. Dr. Aynur Akıncı Aydoğan
[email protected]


Slide 2

Özel Gereksinimi olan
Çocuklar
 « Özel eğitim gerektiren birey: Çeşitli
nedenlerle bireysel özellikleri ve eğitim
yeterlilikleri açısından akranlarından
beklenilen düzeyden anlamlı farklılık
gösteren birey.»
 MEB Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği


Slide 3

Kaynaştırma

« Öğretmene ve özel gereksinimi olan
öğrenciye destek eğitim hizmeti
sağlanması koşuluyla özel
gereksinimleri olan öğrencilerin genel
eğitim sınıflarında eğitilmesi »


Slide 4

 06/06/1997 tarihli kararnamenin ‘okul
öncesi eğitimi başlıklı 7. maddesinde
‘tanısı konulmuş özel eğitim gerektiren
çocuklar için, okul öncesi eğitimi
zorunludur.(37-72 ay) denmektedir.


Slide 5

 «Bu eğitim özel eğitim okulları ile diğer
okul öncesi eğitim kurumlarında verilir.
Gelişim ve bireysel özellikleri dikkate
alınarak, özel eğitim gerektiren çocukların
okul öncesi eğitim süreleri uzatılabilir.»
hükmü yer almaktadır.


Slide 6

 Aynı kararnamenin 24. maddesi ile resmi ve
okul öncesi ilköğretim ve ortaöğretim
kurumlarıyla yaygın eğitim kurumlarının;
kendi çevrelerindeki özel eğitime ihtiyacı
olan bireylere özel eğitim hizmetleri
sağlamakla yükümlü olduklarını hükme
bağlamıştır.


Slide 7

 01/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı özürlüler ve
bazı kanun hükmünde kararnamelerde
değişiklik yapılması hakkında kanununun
‘eğitim ve öğretim’ başlıklı 15.maddesinde;
’hiçbir gerekçeyle özürlülerin eğitim alması
engellenemez. Özürlü çocuklara, gençlere
ve yetişkinlere özel durumları ve farklılıkları
dikkate alınarak bütünleştirilmiş ortamlarda
ve özürlü olmayanlarla eşit eğitim imkanı
sağlanır.’ ifadesi yer alır.


Slide 8

•
•
•
•
•
•

Tüm çocuklar aynı mıdır?
Tüm çocukların gereksinimleri aynı mıdır?
Tüm çocuklar aynı şekilde mi öğrenir?
Tüm çocuklar aynı hızda mı öğrenir?
Tüm çocuklar için tek program yeterli midir?
Tüm çocuklar aynı ya da uygun şekilde mi
davranırlar?


Slide 9

 Bir öğretim sürecinde öğrenme becerileri ve
gereksinimleri farklı olsa da tüm çocukların
gereksinimlerinin karşılanması önemlidir.
 Bu nedenle her çocuğun farklı gereksinimleri,
güçlü ve zayıf yönleri göz önüne alınarak
ders planlarında ve öğretim tekniklerinde
değişiklikler, düzenlemeler yapılmalıdır.


Slide 10

Kaynaştırma Eğitimine Gereksinim
Duyan Bireyler
 Sık Rastlanan Yetersizlikler






Dil ve Konuşma bozuklukları olanlar
Dikkat Eksikliği/ Hiperaktivite Bozukluğu olanlar
Zihinsel engeli olanlar
Duygusal ve davranışsal bozukluğu olanlar
Öğrenme güçlüğü olanlar


Slide 11

 Az rastlanan yetersizlikler
 İşitme engeli olanlar
 Görme engeli olanlar
 Bedensel engeli olanlar
 Süreğen hastalığı olanlar
 Otistik olanlar
 Üstün zekalı ve üstün yetenekli olanlar


Slide 12

Sıklıkla rastlanan ortak özellikler










Aşırı hareketlilik
Dikkati toplamada güçlük
Öğrenme güçlüğü
Dürtüsellik, korkmama
Disiplin problemleri
Akranlarıyla iletişimde ve oyun kurmada güçlük
Uyarıları dinleme ve uygulamada güçlük
Öfke nöbetleri
Aşırı çekingenlik/ kaygı olmalı /düşük özgüven


Slide 13

Kaynaştırmanın Uygulanmasında Önemli
Noktalar
Destek eğitim hizmetleri
Destek eğitim hizmetleri sağlanabildiğinde;
Sınıf içinde sağlanan eğitimci desteği
Özel eğitim danışmanlığı
Destek eğitim hizmetleri sağlanamadığında;
Yardımcı olabilecek kişiler
Varsa özel eğitim kurumları
Kişisel çabalar


Slide 14

 Öğretimin Planlanması
Özel gereksinimi olan ve olmayan tüm
çocukların gelişimleri , var olan beceri ve
yetersizliklerinin değerlendirilmesi,
Değerlendirme sonuçlarına göre öğretim
etkinliklerinin planlanması , bireysel
özelliklere göre programda düzenlemeler
yapılması


Slide 15

Ailelerin bilgilendirilmesi
Sınıftaki tüm çocukların ailelerinin
kaynaştırma ve özel gereksinimi olan
çocukların özellikleri konusunda
bilgilendirilmesi
Ailelerle işbirliğinin sağlanması
Bilgilendirme, paylaşım toplantılarının ve
mümkünse gözlemlerin düzenli yapılması


Slide 16

 Çocukların Hazırlanması
 Bireysel farklılıklara, herkesin güçlü ve zayıf
yönleri olabileceğine dikkat çekilmesi,
 Yardımlaşma, empati kurma, nazik olma
gibi sosyal becerilerle ilgili etkinlikler
yapılması,
 Özel gereksinimi olan çocukların özellikleri
hakkında bilgi verilmesi,


Slide 17

 Çeşitli etkinliklerle engelli olmanın nasıl bir
şey olduğu konusunda deneyimler
yaşatılması,
 Konu ile ilgili kitap, film izletilmesi,
tartışılması,
 Yetersizliği olan konuklar çağırılarak
yaşamları hakkında bilgi paylaşımı
yapılması önemlidir.


Slide 18

Fiziksel şartların düzenlenmesi,
•
•
•
•
•
•
•
•

Işık miktarı
Ortam ısısı
Havalandırma
Gürültü düzeyi
Büyüklük
Eşya ve materyallere ulaşılabilirlik
Materyaller
Çocukların oturma düzeni


Slide 19

 Işık
 Işık miktarının az ya da çok olması
öğrenmeyi, dikkati ve etkinliklere katılımı
etkiler.
 Işığın öğretmenin yüzünü aydınlatmaması
uyarıların anlaşılırlığını etkiler.
 Pencereler çocukların dışarıyı görebilecekleri
kadar yükseklikte ve odayı iyi aydınlatacak
boyutta olmalıdır.
 Tavan aydınlatmaları yeterli olmalıdır.


Slide 20

 Isı
 Isının gerekenden az ya da çok olması
dikkati öğrenmeyi ve etkinliklere
katılımlarını etkiler.
 Okulöncesi eğitim kurumlarında iç
mekanlardaki tüm kullanım alanları eşit
derecede ısınmalıdır. (20°C,)
 Temel olarak çabuk etki edebilen
sistemler tercih edilmelidir.


Slide 21

 Havalandırma
 Sınıfın havasının kirlenmesi öğrenmeyi ve
dikkati olumsuz etkiler.
 Sınıflardaki, oyun ve dinlenme odalarındaki,
lavabo ve tuvaletlerdeki pencereler cereyan
yapmayan, devamlı havalandırma
yapılabilecek nitelikte ve sıcaklık kaybına
yol açmayacak şekilde olmalıdır.
 Gerekli hava değişimi ortalama günde dört
kez yapılmalıdır.


Slide 22

 Gürültü düzeyi
 Sınıf içi ve dışından gelen gürültü,
konuşmaların anlaşılırlığını azaltır.
 Dikkatin yoğunlaşmasını olumsuz etkiler.
 Bazı çocuklar için aşırı rahatsız edicidir.
 Sınıflarda ve diğer odalarda yeteri kadar
ses yalıtımı olmalı ve iyi işitilebilirlik
sağlanmalıdır.


Slide 23

 Öğretmen konuşma sesini ayarlama ,
konuşanı dinleme, sıra ile konuşma, söz
alarak konuşma becerilerini kazandırarak ve
model olarak sınıf içi gürültü düzeyini
azaltmalıdır.


Slide 24

 Büyüklük
 Küçük sınıflar hareket etmeyi güçleştirir,
dikkati ve öğrenmeyi olumsuz etkiler.
 Çok büyük sınıflar sınıf kontrolünü güçleştirir,
konuşmaların anlaşılırlığını etkiler.
 Çok büyük sınıflar rahat hareket edilecek
küçük birimlere bölünmeli, çalışmaların
planlanması sırasında sınıfın büyüklüğü göz
önünde bulundurulmalıdır.


Slide 25

 Eşya ve malzemelere ulaşılabilirlik
 Askılar, giysi , malzeme, oyuncak ve kitap
dolaplarının kolay ulaşılabilir olması,
 Materyallerin dolap ve raflarda kolaylıkla
görülebilecek şekilde gruplanarak yakın
raflara/ dolaplara yerleştirilmesi,
 Kutuların içinde olan materyallerin
fotoğraflarla etiketlenmesi önemlidir.


Slide 26

 Gereksiz ya da ilgi çekici materyallerin
dolaplarda bulundurulması dikkati olumlu
etkiler.
 Tehlike yaratabilecek materyallerin açıkta
bırakılmaması önemlidir.
 Eşyaların yerlerinin değiştirilmesi
durumunda çocuklar bilgilendirilmelidir.


Slide 27

 Bedensel engeli , süreğen hastalığı ya da
görme engeli olan çocuklar için sınıf
içinde gerekli düzenlemelerin yapılması
gereklidir.


Slide 28


Slide 29

 Materyaller
 Materyallerin ele alınan konu ile doğrudan
ilgili olması,
 Materyallerin çocukların gelişim düzeylerine
uygun olması,
 Materyal seçiminde çocukların
yetersizliklerinin göz önüne alınması,


Slide 30

 Öğretimi tüm duyularla
destekleyebilecek materyallerin
kullanılması,
 Genelleştirme yapabilmeleri için aynı
konu/ kavrama yönelik farklı
materyallerin kullanılması önemlidir.


Slide 31


Slide 32

 Oturma düzeni
 Oturma düzeni çocukların sağlık, öğrenme
ve dikkatle ilgili özellikleri göz önüne
alınarak yapılmalıdır.
 Yer seçiminde yan yana olacak çocukların
özelliklerine dikkat edilmelidir.


Slide 33

Kuralların belirlenmesi ve
Uygulanması
 Sınıf için önemli olan kuralların listelenmesi
ve bu listelerden çocuklarla birlikte seçim
yapılarak sınıf kurallarının belirlenmesi
uygun davranışların sergilenmesini
kolaylaştıracaktır.


Slide 34

 Örnek kurallar listesi
 Sessiz olma
 Konuşanı dinleme
 Parmak kaldırma/söz isteme
 El ve ayaklarını kendine saklama
 İşini bitirme
 Sıraya girme
 Nazik olma
 Yardım etme


Slide 35


Slide 36

 Kuralların açık , net ve anlaşılır ifade
edilmesi önemlidir.
 Kurallar ve beklenen davranışlar olumlu
ifade edilmelidir.
 Kuralların resimlenerek sınıfa asılması, her
gün yada etkinlik öncesinde poster
üzerinde gösterilerek hatırlatılması etkili
olacaktır.


Slide 37

 Kuralların dramatize edilerek olumlu ve
olumsuz sonuçları ile çocuklara açıklanması
yaralı olacaktır.
 Kurallara uyulduğunda ya da
uyulmadığında ne gibi sonuçların olacağının
tartışılması ve bilinmesi önemlidir.


Slide 38

 Gün içerisinde kurallar tutarlı olarak
uygulanmalı ve izlenmelidir.
 Kurallara uyulması durumunda
ödüllendirme, uyulmaması durumunda
belirlenen sonuçların uygulanması önemlidir.


Slide 39

Yönerge Kullanma

 Yönerge verilmeden önce çocuğun
dikkatinin çekilmesi anlamasını
kolaylaştıracaktır.
 Yönergenin açık, net ve anlaşılır olması
önemlidir.


Slide 40

 Her seferinde tek yönergenin verilmesi
anlaşılması açısından önemlidir.
 Basit, net ifadelerin kullanılması, soyut
ifadelerden, uzun yönergelerden
kaçınmalıdır.


Slide 41

 Yönergelerin olumlu ifade edilmesi , ne
yapılmamasının değil ne yapılmasının
istendiğini belirtmesi önemlidir.
 Soru cümleleri yerine kibar ve hoş bir ses
tonu kullanarak emir cümleleri
kullanılması yönergeye uyulmasını
kolaylaştıracaktır.


Slide 42

 Yönergeler verilirken görsel ipuçları
kullanılması çocukların anlamasını ve
uygulamasını kolaylaştıracaktır.
 Yönergelerin verildikten sonra çocuklara
tekrarlatılması yararlı olacaktır.


Slide 43

 Yönergeler verildikten sonra takip edilmeli
ve gerekirse yardım ederek doğru
davranışın gerçekleşmesi sağlanmalıdır.
 Yönergeler sonrasında doğru davranışların
pekiştirilmesi gerekir.


Slide 44

Sınıf Rutinleri

 Gün içinde yapılacak etkinliklerin ,
sürelerinin ,nerelerde ve nasıl
gerçekleştirileceğinin çocukların özellikleri
göz önüne alınarak planlanması önemlidir.


Slide 45

 Etkinliklerin çocukların gereksinimlerine ve
özelliklerine göre «büyük grup etkinlikleri»
ya da «küçük grup etkinlikleri» olarak
planlanması öğrenmeyi kolaylaştıracaktır.
 Uzun ve karmaşık etkinliklerin küçük
basamaklara bölünmesi, gerekirse kısa
aralar verilmesi yararlı olacaktır.


Slide 46

 Rutinlerin «günlük akış planı» haline
getirilerek panoda resimlerle gösterilmesi
takip edilmesini kolaylaştıracaktır.
 Rutinlere uyulması, tutarlı bir şekilde
uygulanması, ani değişikliklerden mümkün
olduğunca kaçınılması, değişikliklerin gün
başında panoda gösterilmesi ve açıklanması
önemlidir.


Slide 47


Slide 48

 Özel gereksinimi olan çocuklar için
belirlenen bireysel eğitim hedeflerinin
günlük program akışında hangi
etkinliklerde ve nasıl uygulanabileceği ile
ilgili «bireysel destek akış planı»
oluşturmak gerekmektedir.


Slide 49

Okula geliş
Selamlaşma ifadelerini
kullanma (günaydın, nasılsın), ayakkabı
çıkarma, giyme vb.
Serbest etkinlik
Arkadaşı ile oyun
oynama,
Paylaşma, oyuncak isteme, verme vb.
beceriler için destek olma
 Temizlik/ beslenme
El yıkama
becerisi ve çatal kullanma becerisi için
destek olma


Slide 50

Büyük grup Çalışması
Hikayeyi
sonuna kadar dinlemesi için aralarda
soru sorma, resim göstermesini isteme
Küçük grup çalışması
Hikayede
geçen taşıtlarla ilgili resmi boyama
Bireysel çalışma
Deniz, kara , hava
taşıtlarını tanıma tanımlama becerisi
için bireysel çalışma ilgili bilgi verme


Slide 51


Slide 52

 Etkinlikler sırasında becerileri henüz
yeterince gelişmemiş olan çocukların
öğretmene ya da kendisine yardımcı
olabilecek bir başkasının yakınında
oturması gerektiğinde yardım edilmesi
öğrenmesini kolaylaştıracaktır.


Slide 53

 Sınıf ortamındaki gereksiz uyaranların
kaldırılması dış uyaranların azaltılması
dikkati olumlu etkileyecektir.
 Etkinlikler sırasında çocuğun çabalarının
ve doğru davranışlarının fark edilerek
pekiştirilmesi çok önemlidir.


Slide 54

Etkinlik Geçişleri
 Günlük akıştaki etkinliklerin nerede
yapılacağı ve diğerine geçişin ne kadar
süreceği belirlenmelidir.
 Bir etkinlik bitmeden önce diğerinin
duyurulması var olan etkinliğin bitirilmesini
ve diğerine geçişleri kolaylaştıracaktır.


Slide 55

 Bazı çocuklar için geçişi kolaylaştıracak
bireysel uyarılar, görsel ya da işitsel
uyarılar gerekebilir.
 Geçişler sırasında küçük gruplar
oluşturulması kontrolü kolaylaştırabilir.


Slide 56

Seçenek Sunma

 Etkinlikler sırasında ortam, kullanılacak
malzemeler, söylenecek şarkılar ya da
anlatılacak öykülerle ilgili seçenek
sunma dikkati ve katılımı olumlu
etkileyecektir.


Slide 57

 Seçeneklerin çocukların özellikleri göz
önüne alınarak görsel , işitsel materyaller
(ya da her ikisi de) kullanılarak sunulması
anlamayı kolaylaştıracaktır.
 Seçenek sayıları başta az tutulmalı aşamalı
olarak arttırılmalıdır.


Slide 58

Görsellerden Yararlanma
 Sınıf içinde yer ve kural belirleyici olarak
görsellerin kullanılması karmaşayı
azaltacak ve işleyişi kolaylaştıracaktır.
 Hazırlanan görsellerin anlamının
açıklanması ve çocuklarla birlikte
yerleştirilmesi anlaşılırlığı arttıracaktır.


Slide 59

Olumlu Davranışların
Pekiştirilmesi
 Olumlu davranışlardan sonra hoşa
gidecek bir uyaran vererek (pekiştireç)
çocuğun bu olumlu davranışı tekrar
etme olasılığı arttırılabilir (pekiştirme).


Slide 60

 Çocuğun hoşlandığı ve onun için etkili
olabilecek pekiştireçler için gün içinde
gözlem yapılabilir ya da anne babalardan
bilgi alınabilir.


Slide 61

Pekiştireç Türleri

 Yiyecek- içecekler
 Nesneler
 Etkinlikler
 Sosyal olumlamalar
 Semboller


Slide 62

 Sınıf içinde oyunlar ve etkinlikler sırasında
paylaşma, yardımlaşma, problem çözme,
dinleme, izin alma gibi sosyal beceriler
için model olunması, bu davranışların fark
edilmesi ve pekiştirilmesi yararlı olacaktır.


Slide 63


Slide 64

 Pekiştireçlerin kullanılması sırasında
gözlem yapmaya devam edilmesi;
pekiştirecin uygun şekilde kullanılması,
gerektiğinde değiştirilmesi ve aşamalı
olarak azaltılması açısından önemlidir.


Slide 65

Kaynaklar
 Bal, S. ve Avcı, N. (1999). Okulöncesi dönemdeki engelli
çocukların normal okulöncesi eğitim kurumlarına entegrasyonu.
Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Dergisi, 1(1), 22-27.
 Kırcaali-İftar, G. (1997). Özel eğitimde kaynaştırma. Anadolu
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 45-49.
 Kırcaali-İftar, G. (1998a). Özel gereksinimli bireyler ve özel
eğitim. S. Eripek (der.), Özel eğitim içinde, 1-14. Eskişehir:
Anadolu Üniversitesi Yayınları.
 Kırcaali-İftar, G. (1998b). Kaynaştırma ve destek hizmetleri. S.
Eripek (der.), Özel eğitim içinde, 17-26. Eskişehir: Anadolu
Üniversitesi Yayınları


Slide 66

 Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. Yayımlandığı Resmi Gazete
tarih ve sayısı: 31.05.2006, 26184
 Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri
Genel Müdürlüğü (2010a). Okullarımızda neden niçin nasıl
kaynaştırma. Yönetici, öğretmen ve aile kılavuzu. 03.01.2011,
http://orgm.meb.gov.tr/duyurular/kaynastirma.pdf
 Sarı, H. (2002). Özel Eğitime Muhtaç Öğrencilerin Eğitimleriyle
İlgili Öneriler, Ankara: Pegem A Yayınları.
 Sucuoğlu, B. (2004). Türkiye’de kaynaştırma uygulamaları:
Yayınlar/araştırmalar(1980-2005). Özel Eğitim Dergisi,5(2),15-23.
 Sucuoğlu, B. ve Kargın, T. (2008). İlköğretimde kaynaştırma
uygulamaları: Yaklaşımlar, yöntemler, teknikler. İstanbul: Morpa
Kültür Yayınları.
 Sucuoğlu, B.ve Bakkaloğlu, H. (2013). Okul Öncesinde
Kaynaştırma. KÖK Yayıncılık


Slide 67

Katılımınız için teşekkür ederim…