Η πολυκριτηριακή αξιολόγηση στη διαδικασία λήψης

Download Report

Transcript Η πολυκριτηριακή αξιολόγηση στη διαδικασία λήψης

Slide 1

Η Πολυκριτηριακή αξιολόγηση
στη διαδικασία λήψης
περιβαλλοντικών αποφάσεων

Δ. Καλιαμπάκος
Αν. Καθηγητής Ε.Μ.Π.


Slide 2

Πολυκριτηριακή ανάλυση
•Συμβάλει στη δημιουργία ενός διαφανούς
πλαισίου λήψης αποφάσεων
•Επιτρέπει τη συμμετοχή όλως των
εμπλεκόμενων φορέων
•Δεν παράγει λύσεις – αποκωδικοποιεί τις
κρίσιμες συνιστώσες του προβλήματος και
ιεραρχεί τα σχέδια στη βάση της κοινής
αποδοχής


Slide 3

Πολυκριτηριακές μέθοδοι
Απλές μέθοδοι διακριτής ανάλυσης,
π.χ.βαρύνουσα άθροιση (Weighted summation )
Διαδικασία Αναλυτικής Ιεράρχισης (Αnalytic
hierarchy process – AHP)
Μέθοδος Delfi, κ.ά.


Slide 4

Παράδειγμα απλής μεθόδου
Έστω ότι έχουμε να επιλέξουμε μεταξύ τριών
εναλλακτικών σχεδίων αποκατάστασης ενός
λατομείου A, B, και Γ. Tο σχέδιο A προτείνει
την εγκατάσταση φυσικής αναψυχής, το σχέδιο
B την εγκατάσταση αθλητικών χρήσεων και το
Γ εγκατάσταση βιομηχανικών χρήσεων.
Για τα σχέδια B και Γ ας υποθέσουμε ότι
καταβάλλεται αντίτιμο για την χρησιμοποίησή
τους από τους ενδιαφερόμενους.


Slide 5

Παράδειγμα απλής μεθόδου

εμπλεκόμενοι
φορείς
αποφασίζουν
να
αξιολογήσουν τα τρία αυτά σχέδια με βάση τρία
κριτήρια:
 Oικονομικό (O), έστω σε Euro ως Kαθαρά

Παρούσα Aξία της “επένδυσης”

 Περιβαλλοντικό (Π), έστω ότι εκφράζεται

σε μια κλίμακα από -5 έως 5 (μικρότερη τιμή
σημαίνει
δυσμενέστερη
περιβαλλοντική
επίπτωση)

 Kοινωνική αποδοχή (K), σε μια αυθαίρετη

κλίμακα 0 έως 100 (0 αδιάφορο και 100
πολύ επιθυμητό)


Slide 6

Παράδειγμα απλής μεθόδου
Δίνεται ότι τα σχέδια αξιολογήθηκαν με τους
ακόλουθους βαθμούς ανά κριτήριο:
O

Π

K

A -10000

5

100

B 200000

3

60

Γ 500000

-2

20


Slide 7

Παράδειγμα απλής μεθόδου
Bήμα 1ο : Kατασκευή της μήτρας επιπτώσεων

P =

- 10000

5

100

20000

3

60

50000

-2

20


Slide 8

Παράδειγμα απλής μεθόδου
Bήμα 2ο : Aναγωγή των μεγεθών σε κοινή βάση
(standardisation)
Eπειδή οι τιμές που δίνονται σε κάθε εναλλακτικό
σχέδιο
για
κάθε
κριτήριο
εκφράζονται
σε
διαφορετικές μονάδες και σε άλλες τάξεις μεγέθους
είναι απαραίτητο να πραγματοποιηθεί αναγωγή αυτών
των δεδομένων σε μια κοινή βάση.
Για τον σκοπό αυτό υπάρχουν διάφορες μέθοδοι.


Slide 9

Παράδειγμα απλής μεθόδου
Bήμα 2ο : Aναγωγή των μεγεθών σε κοινή βάση
(standardisation)
Στη μέθοδο αυτή η αναγωγή της βαθμονόμησης των
παραγόντων σε ένα κοινό επίπεδο επιτυγχάνεται με
έναν από τους ακόλουθους τύπους:

aj = xj/max xj
βj = (xj - min xj)/(max xj - min xj)
όπου : τα max xj και min xj αντιπροσωπεύουν την
ελάχιστη και τη μέγιστη τιμή που παρατηρείται για τον
παράγοντα j μεταξύ όλων των εναλλακτικών.


Slide 10

Παράδειγμα απλής μεθόδου

A ρχ ικ ά δε δομ έ να

A να γω γή 1

A να γω γή 2

O

Π

K

O

Π

K

O

Π

K

E1

-10 0 0 0

5

10 0

-0 .0 2

1.0

1

0 .0

1

1

E2

200000

3

60

0 .4

0 .6

0 .6

0 .4 1

0 .7 1

0 .5

E3

500000

-2

20

1.0

-0 .4

0 .2

1

0 .0

0

Όπως φαίνεται η πρώτη μέθοδος αναγωγής δίνει
και αρνητικά αποτελέσματα, ενώ η δεύτερη δίνει
τιμές μεταξύ 0 και 1.


Slide 11

Παράδειγμα απλής μεθόδου
Bήμα 3ο : Προσδιορισμός των συντελεστών βαρύτητας
Για τον προσδιορισμό των συντελεστών βαρύτητας
υπάρχουν, επίσης,
αρκετές
μεθοδολογίες.
Στο
παράδειγμα θα χρησιμοποιηθεί η σύγκριση κατά ζεύγη
(paired comparisons), αναφέροντας τις βασικές αρχές
λειτουργίας της.
Για όλα τα ζεύγη κριτηρίων j, j*, όπου το κριτήριο j
θεωρείται πιο σημαντικό από το j*, ζητείται να
προσδιοριστεί ο βαθμός διαφορικής σημασίας του ενός
ως προς το άλλο (που συμβολίζεται ως bij*) σε μια
κλίμακα μεταξύ 1 και 9, όπως δίνεται στον ακόλουθο
πίνακα


Slide 12

K λ ίμ α κ α σ χ ετ ικ ή ς π ροτ ίμ η σ η ς
Έ ντ α σ η τ η ς σ χ ε τ ικ ή ς

O ρισ μ ός

Eπεξήγηση

Ί δια ς σ η μ α σ ία ς



σ η μ α σ ία ς
1

δύ ο

σ χ έ δια

σ υ νε ισ φ έ ρου ν

ισ ότ ιμ α σ τ ο κ ριτ ή ριο
3

A σ θ ε νή ς π ροτ ίμ η σ η τ ου ε νός ω ς

H ε μ π ε ιρία κ α ι η κ ρίσ η δίνου ν

π ρος τ ο ά λλο

ε λα φ ρά

π ροτ ίμ η σ η

στο

έ να

σ χ έ διο
5

A ισ θ η τ ή ή δυ να τ ή σ η μ α σ ία

H ε μ π ε ιρία κ α ι η κ ρίσ η δίνου ν
ισ χ υ ρή

π ροτ ίμ η σ η

στο

έ να

σ χ έ διο
7

Π ολύ δυ να τ ή σ η μ α σ ία

Tο

έ να

ε π ιθ υ μ η τ ό

σ χ έ διο
και

η

ε ίνα ι

ισ χ υ ρά

δια φ ορά

τ ου

α π οδε ικ νύ ε τ α ι σ τ η ν π ρά ξ η
9

A π ό λυ τ η σ η μ α σ ία

H π ροφ α νή ς π ροτ ίμ η σ η τ ου ε νός
σ χ ε δίου ε π ιβ ε β α ιώ νε τ α ι σ α φ ώ ς

2, 4, 6, 8

E νδιά μ ε σ ε ς τ ιμ έ ς μ ε τ α ξ ύ τ ω ν δύ ο
κ ρίσ ε ω ν

A ντ ίσ τ ροφ οι
α ριθ μ οί

θ ε τ ικ οί


τ ου ς

το

σ χ έ διο

i έ χ ε ι έ να ν

π α ρα π ά νω

α ριθ μ ού ς

από
ότ α ν

σ υ γ κ ρίνε τ α ι μ ε τ ο σ χ έ διο j, τ ότ ε
τ ο σ χ έ διο j έ χ ε ι τ ον α ντ ίσ τ ροφ ο
α ριθ μ ό ότ α ν σ υ γ κ ρίνε τ α ι μ ε τ ο i.

Ό τ α ν α π α ιτ ε ίτ α ι σ υ μ β ιβ α σ μ ός


Slide 13

Παράδειγμα απλής μεθόδου
Στο παράδειγμα που δίνεται, έστω ότι το
περιβαλλοντικό κριτήριο (γ2) θεωρείται πολύ
υψηλής σημασίας σε σχέση με το οικονομικό (γ1),
και ότι το οικονομικό έχει μικρότερη σημασία από
το κοινωνικό.
Eπίσης συμφωνείται ότι το περιβάλλον έχει μικρό
προβάδισμα έναντι του κοινωνικού κριτηρίου.


Slide 14

Παράδειγμα απλής μεθόδου
Eπομένως η μήτρα θα είναι ως εξής:

O

Π

K

O

1

1/7

1/4

Π

7

1

3

K

4

1/3

1


Slide 15

Παράδειγμα απλής μεθόδου
Για τον υπολογισμό του συντελεστών βαρύτητας γj
χρησιμοποιείται ο γεωμετρικός μέσος για κάθε γραμμή
της μήτρας B:

γj =

1/ j



 b jj * 
 j*



Slide 16

Παράδειγμα απλής μεθόδου
Έτσι, οι συντελεστών βαρύτητας υπολογίζονται ίσοι
προς:

γ1 = (1*1/7*1/4)1/3 = 0.33
γ2 = (7*1*3)1/3 =2.76
γ3 = (4*1/3*1)1/3 = 1.1


Slide 17

Παράδειγμα απλής μεθόδου
Bήμα 4ο : Προσδιορισμός της τιμής της εξίσωσης
εκτίμησης για κάθε σχέδιο
Eπομένως, η εξίσωση εκτίμησης για κάθε εναλλακτικό
E1, E2, και E3, θα είναι:
V1 = γ1O1+γ2Π1+γ3K1
V2 = γ1O2+γ2Π2+γ3K2

V3 = γ1O2+γ2Π2+γ3K2


Slide 18

Παράδειγμα απλής μεθόδου
Bήμα 4ο : Προσδιορισμός της τιμής της εξίσωσης
εκτίμησης για κάθε σχέδιο
με την πρώτη μέθοδο κανονικοποίησης
V1 = 0.33 * (-0.02) + 2.76 * 1 + 1.1 * 1 = 3.8534
V2 = 0.33 * 0.4 + 2.76 * 0.6 + 1.1 * 0.6 = 2.448

V3 = 0.33 * 1 + 2.76 * (-0.4) + 1.1 * 0.2 = -0.554


Slide 19

Παράδειγμα απλής μεθόδου
Bήμα 4ο : Προσδιορισμός της τιμής της εξίσωσης
εκτίμησης για κάθε σχέδιο
με την δεύτερη μέθοδο κανονικοποίησης
V1’ = 0.33 * 0 + 2.76 * 1 + 1.1 * 1 = 3.86
V2’ = 0.33 * 0.41 + 2.76 * 0.71 + 1.1 * 0.5 = 2.6449

V3’ = 0.33 * 1 + 2.76 * 0 +1.1 * 0 = 0.33


Slide 20

Παράδειγμα απλής μεθόδου
Bήμα 4ο : Προσδιορισμός της τιμής της εξίσωσης
εκτίμησης για κάθε σχέδιο
με την δεύτερη μέθοδο κανονικοποίησης
V1’ = 0.33 * 0 + 2.76 * 1 + 1.1 * 1 = 3.86
V2’ = 0.33 * 0.41 + 2.76 * 0.71 + 1.1 * 0.5 = 2.6449

V3’ = 0.33 * 1 + 2.76 * 0 +1.1 * 0 = 0.33


Slide 21

Παράδειγμα απλής μεθόδου
Eπειδή κατά την επιλογή των τιμών ανά
κριτήριο, είχε θεωρηθεί ότι η μεγαλύτερη τιμή
συμβολίζει καλύτερο αποτέλεσμα, έπεται ότι πιο
ελκυστικό είναι το σχέδιο που δίνει μεγαλύτερη
τιμή στην εξίσωση εκτίμησης, δηλαδή το
Eναλλακτικό Σχέδιο 1 (Φυσική Aποκατάσταση).


Slide 22

Πλεονεκτήματα
• Διευκολύνει την αναπαράσταση
πολυδιάστατων προβλημάτων
• Είναι ιδιαίτερα ευέλικτη και επιτρέπει τη
διαφορετική επίδραση των παραγόντων στο
τελικό αποτέλεσμα
• Απλοποιεί τη διαδικασία όταν είναι αναγκαία η
αξιολόγηση μη μετρήσιμων μεγεθών (π.χ.
περιβαλλοντικών ή κοινωνικών επιπτώσεων)


Slide 23

Μειονεκτήματα
• Οι συντελεστές βαρύτητας συχνά
αποφασίζονται από ένα άτομο ή ένα
ενδιαφερόμενο φορέα
• Συχνά η βαθμολόγηση των παραμέτρων και των
συντελεστών βαρύτητας καθίσταται πολύπλοκη
• Αδυνατίζει την επίδραση του παράγοντα
«χρόνου»
• Δεν οδηγεί σε βέλτιστες λύσεις, αλλά σε
«συμβιβαστικές»