Transcript Metody aktywizujące
Slide 1
,,NAUKA
JEST NAJBARDZIEJ EFEKTYWNA WÓWCZAS,
KIEDY SPRAWIA RADOŚĆ.”
Peter Kline
The Everyday Genius
Slide 2
W centrum zainteresowania szkoły: wiedza i realizacja
programu nauczania.
Cele: wyposażenie uczniów w wiedzę.
Efekty: uczeń wyposażany w wiedzę, nauczyciel wyposażony
w wiedze i przekazujący jak najwięcej wiedzy głównie
metodami podającymi – nauczyciel wykładowca.
Podstawa modelu: koncepcja psychologii behawioralnej.
Zgodnie z tą koncepcja człowiek jest przedmiotem oddziaływań
innych, którzy podejmują działanie w celu wywołania u niego
określonych reakcji.
Slide 3
W centrum zainteresowania szkoły: uczeń i jego zróżnicowane
potrzeby, możliwości, preferencje, uzdolnienia i zainteresowania
(podstawą działania szkoły staje się rzetelna diagnoza pedagogiczna).
Cele: wszechstronny rozwój uczniów, wyposażenie uczniów
w umiejętności kluczowe, wiedza jako środek do celu – nie cel sam
w sobie.
Efekty: uczeń rozwijający swoje wrodzone predyspozycje
i opanowujący umiejętności kluczowe; nauczyciel – dydaktyk
stwarzający zróżnicowane sytuacje dydaktyczne i stosujący metody
aktywizujące ucznia do uczenia się, opiekun, doradca, przewodnik.
Podstawa modelu: koncepcja psychologii humanistycznej.
Zgodnie z tą koncepcja uczeń sam dochodzi do wiedzy.
Slide 4
1.
Wyraźnie określone cele nauczania, właściwa
organizacja zajęć, ukazywanie korzyści płynących
z uczenia się.
2.
Stosowanie metod aktywizujących, sprzyjających
rozwijaniu samodzielnego, krytycznego myślenia oraz
budzeniu zainteresowań.
3.
4.
Tworzenie właściwej atmosfery w klasie.
Wspieranie ucznia, stosowanie właściwych wymagań,
docenianie jego osiągnięć. Przyjazny, polegający
na zaufaniu stosunek nauczyciela do ucznia.
Slide 5
Grupa metod nauczania, którą charakteryzuje to,
że w procesie kształcenia aktywność uczniów
przewyższa aktywność nauczyciela.
To także pomoce i wskazówki, dzięki którym
uczeń poszerza swoją wiedzę, pogłębia swoje
zainteresowania, rozwija nowe pomysły i nowe idee,
komunikuje się z innymi, uczy się dyskutować,
spierać na różne tematy.
Slide 6
* Twórczo myśleć.
* Komunikować się.
* Przyswoić bez trudu nową wiedzę.
* Dyskutować i spierać się na różne tematy.
* Rozwinąć własne pomysły i idee.
* Wnioskować.
* Pogłębić zainteresowania wspólną sprawą.
Slide 7
Wprowadzając
metody
aktywizujące
należy
pamiętać
o
podstawach
psychologicznych
dotyczących preferencji i percepcji uczniów,
koncentracji i dekoncentracji, aktywizowania
i wyciszania.
Nie wykluczamy nikogo z zabawy.
Nie dzielimy uczniów na lepszych i gorszych.
Nie zmuszamy do zabawy.
Nauczyciel także uczestniczy w zabawie.
Każdy ma prawo do popełniania błędów.
Slide 8
Ludzie generalnie pamiętają:
10% tego co słyszą
Wykład
20% tego co widzą
40% tego o czym rozmawiają
90% tego co robią
Demonstracja
Dyskusja
Inscenizacja
Slide 9
W tradycyjnych metodach kształcenia jest on przede wszystkim ekspertem
i znawcą przedmiotu. W metodach aktywizujących musi być równocześnie:
doradcą – który jest gotów udzielić uczniom możliwej rady, ale nie narzuca
gotowego rozwiązania. Uczniowie mają do niego zaufanie.
przewodnikiem – planuje i przygotowuje takie sytuacje, w których
uczniowie mogą wykazać się inicjatywą i aktywnością.
obserwatorem i słuchaczem – który obserwuje pracę uczniów, wyciąga
wnioski i na tej podstawie stara się planować nowe sytuacje edukacyjne.
pomocnikiem – jest gotów w każdej chwili służyć uczniom pomocą, lecz nie
ogranicza ich samodzielności.
krytycznym przyjacielem – uważnie obserwuje proces uczenia się ucznia po
to, aby przekazać mu rzetelną informację zwrotną, która - z jednej strony
– podkreśli osiągnięcia i sukcesy, z drugiej stanowić będzie bodziec do
poprawy.
Slide 10
Slide 11
Jeśli chcemy, by uczniowie:
* dobrze i bezpiecznie czuli się w grupie,
* potrafili twórczo myśleć,
* dzielili się swoimi doświadczeniami,
* byli aktywni i chętni do pracy,
* potrafili negocjować, współpracować
TECHNIKI:
* Krasnoludek
* Pajęczynka
* Graffiti
Slide 12
Jest jedną z technik integracyjnych. Można go
stosować na różnych przedmiotach. Jest to pomoc
w ręku dziecka, np. piłeczka, grzechotka, maskotka.
Krasnoludkiem może być ,,coś", czym można do
siebie rzucać, co przyciąga wzrok dziecka.
OPIS:
Dzieci siedzą w kręgu.
Rzucamy ,,Krasnoludka" i mówimy:
Krasnoludek jest... (dziecko, które otrzymuje
rzucony przedmiot kończy zdanie).
Obowiązuje tu zasada nie powtarzania wcześniej
usłyszanych zakończeń i mówi tylko ta osoba, która
trzyma w ręku ,,Krasnoludka ".
Slide 13
Dzieci przy pomocy kłębka mogą poznawać swoje
imiona, mówić o sobie coś dobrego, uczyć się dodawać
i odejmować, tworzyć opowiadania.
PRZYKŁAD „Poznajemy imiona koleżanek i kolegów".
Wszystkie dzieci siedzą w kręgu.
W prawej ręce nauczyciel trzyma kłębek wełny,
nawija nitkę na palec wskazujący lewej ręki i rzuca
prawą ręką do wybranego dziecka mówiąc jakąś
pozytywną cechę: „Rzucam do Oli, bo ona ładnie gra".
Po rzuceniu kłębka do wszystkich dzieci powstaje
sieć.
Po zakończeniu zabawy dzieci odrzucają kłębek do
koleżanek i kolegów, od których go otrzymały
powtarzając ich relację słowną.
Slide 14
Jest techniką dzięki której można wytworzyć i wzmocnić
w grupie dobry klimat oraz kształcić u dzieci myślenie twórcze.
PRZYKŁAD „Zabawy w niedokończone zdanie”
* Na
tablicy napisany jest problem do rozwiązania, na przykład:
,,Jak spędzić dzisiejszy dzień, żeby się nie nudzić?”
* Dzielimy
dzieci na grupy i każdej z nich dajemy plakat
z niedokończonym zdaniem.
„Proponujemy, aby
„Na
pewno będziemy
„Zapewniamy, że
* Każda grupa ma za zadanie dokończyć zdania i wpisać je u dołu
plakatu oraz zagiąć pod spód tak, aby były niewidoczne dla
innych grup.
* Plakaty
krążą od grupy do grupy zgodnie z kierunkiem ruchu
wskazówek zegara. Przy każdej zmianie plakaty są zaginane pod
spód.
Po kilku rundach należy odczytać rozwiązania.
Slide 15
Jeśli chcemy, by uczniowie:
* rozumieli podstawowe pojęcia,
* wyodrębniali cechy istotne i nieistotne
* potrafili analizować i klasyfikować,
* potrafili negocjować i przyjmować różne punkty widzenia,
* potrafili definiować pojęcia i zasady
TECHNIKI:
* Kula śniegowa
* Burza mózgów
* Mapa pojęciowa
Slide 16
Kula śniegowa nosi też nazwę dyskusji piramidowej.
OPIS:
* Na początku dzieci pracują indywidualnie nad
podanym problemem.
* Następnie łączą się w pary i ustalają wspólne
stanowisko.
* Później łączą się w czwórki, czwórki – w ósemki,
ósemki w szesnastki (wszędzie ustalają wspólne
stanowisko).
* Na końcu następuje prezentacja wspólnie
wypracowanego stanowiska.
Podawane przez nas kartki symbolizują „kule śniegowe ",
które za każdym razem się zwiększają.
Slide 17
Metoda Osborna, to tzw. fabryka pomysłów, giełda pomysłów
,rozgrzewka umysłowa. Stosuje się ją po to, aby dziecko nie
uległo sugestii innych, wszyscy pracują twórczo, w szybki
sposób gromadzi się wiele informacji , pomysłów. Metoda ta
pozwala
nauczycielowi
ocenić
jaką
wiedzą
uczniowie
dysponują, co należy poszerzyć, co utrwalić, a co jest
jeszcze zupełnie nieznane. Polega na podawaniu różnych
skojarzeń i rozwiązań, które niesie wyobraźnia i chwilowy
błysk natchnienia.
Przeprowadza się ją w trzech etapach:
I - wytwarzanie pomysłów,
II - ocena i analiza zgłoszonych pomysłów,
III - zastosowanie pomysłów i rozwiązań w praktyce.
Slide 18
PRZYKŁAD (na zajęciach podsumowujących).
Podajemy hasło „zima”, zadaniem dzieci jest wypisanie
jak
największej
ilości
skojarzeń
z
tym
słowem.
Następnie wybrane dzieci odczytują swoje zapiski.
Pozostałe dzieci kontrolują, czy mają takie same, czy
inne wyrazy. Dalej można poprosić dzieci, aby na
osobnych kartkach zapisały tylko trzy, ich zdaniem
najważniejszych oznak zimy. Potem przyklejamy je na
duży arkusz szarego papieru, można je pogrupować np.
jako promyczki słońca, można utworzyć śnieżynkę lub
ułożyć je na konturach bałwana. Inne tematy to np. las,
zwierzęta leśne, środki transportu, tradycje, cechy
dobrego kolegi itp.
Slide 19
Mapa pojęciowa zwana także mapą mentalną, mapą mózgu,
mapą myśli i mapą pamięci.
•Nauczyciel
formułuje temat, nad którym mają pracować
uczniowie; podaje pisemną lub ustną instrukcję o sposobie
i czasie wykonania.
•Uczniowie
w formie „burzy mózgów” gromadzą potrzebne
wiadomości. Ważny jest podział pracy w grupie, jedni
poszukują, inni zapisują lub rysują.
•Grupy analizują zapisy na kartkach, zbierają kartki o podobnej
treści. Powstają zbiory i podzbiory w zakresie haseł, treści i są
nazywane.
•Grupy
tworzą projekt plakatu, przyklejają kartki na arkuszu
papieru, łączą je strzałkami. Wyszukują zależności i powiązania
między elementami na plakacie oraz dopisują brakujące hasła.
Powstaje MAPA POJĘCIOWA.
Slide 20
Zrobię
zakupy
Wyniosę
śmieci
Jak mogę
pomóc
mamie?
Przypilnuję
braciszka
Podleję
kwiatki
Posprzątam
pokój
Slide 21
Slide 22
Jest to technika, która służy do definiowania pojęć, określania cech,
zasad
oraz
hierarchizacji.
Często
nazwana
jest
słonecznym
promyczkiem.
Uczniowie
siedzą w kręgu, wewnątrz którego leży narysowane
i wycięte koło z napisem np. ,,WZOROWY UCZEŃ ".
Rozdajemy
uczniom po trzy kartki. Zadaniem każdego z nich jest
wpisanie, jakimi cechami powinien charakteryzować się ten uczeń.
Jedno
dziecko odczytuje swoje cechy i układa je obok koła.
Następnie, inne dzieci, które mają te same lub bliskie cechy układają
je w promyczek.
Później
odczytują inne i układają w następne promyczki, aż do
wyczerpania kartek.
Cechy
podobne układane są w jednym promyczku. Decyzje co do
układu cech bliskich podejmują sami uczniowie.
Slide 23
Promyczkowe uszeregowanie
rozumny
pokorny
wytrwały
inteligentny
zaradny
mądry
Wzorowy
uczeń
troskliwy
opiekuńczy
przyjacielski
dostojny
zadbany
elegancki
Slide 24
Metodę tą stosujemy w dwóch przypadkach:
jako sposób zaprezentowania dokonanych wyborów
jako efekt pracy
Piramida priorytetów jest przydatna do realizacji zagadnień
wymagających ustalenia hierarchii ważności.
*
Uczniowie w grupach opracowują kartki ze swoimi pomysłami
(może to być np. odpowiedź na pytanie zadane przez
nauczyciela)
*
Kartki te naklejają na plakacie, na którym narysowana jest
piramida.
*
Najważniejsze hasła umieszczane są na samej górze, najmniej
ważne u dołu.
*
Poszczególne grupy prezentują swoje piramidy i tworzą jedną
wspólną.
Metoda ta stwarza okazję do dyskutowania i argumentowania.
Slide 25
Jest techniką znaną pod nazwą
,,karo "
1
2
3
zasada najważniejsza
2
3
4
3
4
5
zasady ważne
zasady mniej ważne
zasada najmniej ważna
Slide 26
* Klasę
dzielimy na 5 - osobowe grupy. Każdej grupie rozdajemy
w kopercie 9 kart z twierdzeniami, cechami czy zasadami.
* Zadaniem poszczególnych grup jest przedyskutowanie poszczególnych
zasad i uzgodnienie ich ważności.
* Po uzgodnieniu
szeregują według podanego przez nauczyciela wzoru,
czyli zasada najważniejsza, zasady ważne, mniej ważne i najmniej
ważne.
* Po
upływie wyznaczonego czasu na przygotowanie przedstawiciele
poszczególnych
grup
przedstawiają
zasady
według
ważności
i uzasadniają ich wybór.
* Można
pozwolić dzieciom na porównanie poszczególnych decyzji
grupowych.
Slide 27
Praca z piramidą priorytetów:
stwarza okazję do dyskutowania i argumentowania,
uatrakcyjnia przyswajanie wiedzy,
jest pretekstem do korzystania ze źródeł wiedzy,
dla uczniów klas młodszych jest ćwiczeniem w czytaniu,
pisaniu i mówieniu.
Przykłady tematów:
Jakie cechy bohatera zadecydowały o jego sukcesie?
Znaczenie wody w życiu człowieka.
Co jest najważniejsze w świecie?
Kolejność wykonywania działań.
Co jest ważne w przyjaźni?
Slide 28
bezwarunkowa
akceptacja
to, że można
na siebie liczyć
uważne słuchanie
wspólnie
spędzany czas
przebaczanie
szczerość
podobne
zainteresowania
prawdomówność
podobieństwo
charakterów
ta sama płeć
Slide 29
Jeśli chcemy, by dzieci potrafiły:
- dyskutować, myśleć krytycznie,
- łączyć wiedzę z doświadczeniem,
- wyrażać własne poglądy,
- myśleć twórczo,
- rozwiązywać problemy.
TECHNIKI:
* Burza mózgów
* 635
* Rybi szkielet
Slide 30
To technika, dzięki której można rozwiązywać różne problemy. Jest
modyfikacją ,,burzy mózgów". Różni się tylko sposobem organizacji
i przeprowadzenia.
Liczba pierwsza - 6 - oznacza liczbę osób lub grup,
liczba środkowa – 3 - oznacza liczbę rozwiązań,
liczba końcowa - 5 - oznacza liczbę tzw. rundek.
OPIS:
Na widocznym miejscu zapisujemy problem.
Dzielimy klasę na sześć grup, grupy siedzą po obwodzie koła.
Każdej grupie rozdajemy ponumerowane od 1 do 6 formularze.
Zadaniem poszczególnych
problemu na formularzu.
grup
jest
wpisanie
trzech
rozwiązań
Na hasło „START" grupy przekazują formularze następnej grupie
zgodnie ze wskazówkami zegara.
Dzieci zapoznają się z pomysłami kolegów i wpisują nowe rozwiązania.
Na kolejne hasło ,,START" grupy postępują jak wcześniej.
Slide 31
Formularz do pracy techniką „635”
Formularz do pracy techniką „635”
Problem ………………………………………………………………………
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
Slide 32
Nazwa tej techniki pochodzi od kształtu przypominającego „rybi
szkielet„ znana jest także jako ,,schemat przyczyn i skutków„
OPIS:
Na plakacie lub tablicy przygotowujemy model przypominający
,,rybi szkielet" w głowie którego wpisujemy dowolny problem.
Dzieci za pomocą „burzy mózgów " ustalają główne czynniki, które
mogą stanowić powód takiego skutku i wpisują je w tzw. „ości
duże". Dzielimy klasę na tyle grup ile jest „dużych ości". Każda
grupa otrzymuje jedną ,,ość” i próbuje odnaleźć przyczyny, które
mają wpływ na czynnik główny. Następnie przedstawiciele
poszczególnych grup wpisują czynniki szczegółowe w „ości małe".
Z zebranej listy danych dzieci wybierają najistotniejsze, wyciągają
wnioski i problem jest rozwiązany.
Należy ustalić limit czasu na wykonanie zadania.
Slide 33
W jaki sposób, hałas
może spowodować utratę słuchu?
Hałas
komunikacyjny
Hałas w domu
Głośna muzyka
Samoloty
Samochody
Głośne rozmowy
Pociągi
Praca urządzeń
Urządzenia
wentylacyjne
Głośne dyskoteki
Wrzask na korytarzu
Maszyny
Hałas w zakładach
pracy
Jak hałas
może
spowodować
utratę słuchu?
Hałas w szkole
Slide 34
Metoda przydatna szczególnie tam, gdzie uczniowie muszą współpracować
ze sobą i zgodnie ze swoimi predyspozycjami brać udział w rozwiązywaniu
problemów. Autor metody De Bono przypisał sześciu kapeluszom - sześć
różnych sposobów myślenia.
OPIS:
Dzieci siedzą w kręgu i losują sześć przygotowanych kapeluszy.
Na tablicy wywieszamy wskazówki dotyczące sposobu myślenia każdego
z kapeluszy.
Podajemy problem, np. „Czy w tym roku szkolnym będziemy promować
naszą szkołę w środowisku lokalnym, organizując festyn? „
Uczniowie dobierają się w grupy kolorami kapeluszy i przygotowują
wspólnie argumenty, kierując się kolorami kapeluszy.
Ponownie dzieci zbierają się w kręgu. Wyłonieni mówcy z każdej grupy
referują argumenty.
Możemy zapisać je na tablicy.
Na końcu pytamy się uczniów: Jak czują się w narzuconej im roli?
Slide 35
Kapelusz biały - to tzw. mały komputerek, który
zajmuje się wyłącznie faktami, liczbami i ma do nich
obojętne podejście. Nie wydaje żadnych opinii.
Kapelusz czarny - to tzw. pesymista.
Jeśli padają różne opinie, to natychmiast je krytykuje.
Widzi
braki,
zagrożenia
i
niebezpieczeństwa
w proponowanym rozwiązaniu.
Kapelusz czerwony - to człowiek kierujący się
emocjami, ktoś, kto przekazuje swoje odczucia ,,na
gorąco", kierując się intuicją.
Slide 36
Kapelusz zielony - to tzw. innowator, osoba myśląca
twórczo. Zadaniem twórcy jest wskazywanie zupełnie
nowych oryginalnych pomysłów.
Kapelusz żółty - to tzw. optymista, który widzi sprawy
w „różowych okularach". Jest bardzo pozytywnie
nastawiony, wskazuje na zalety i korzyści danego
rozwiązania
Kapelusz niebieski - to tzw. dyrygent orkiestry,
ktoś, kto przewodniczy całej dyskusji. Do niego należy
kontrolowanie przebiegu spotkania, przyznawanie głosu
poszczególnym mówcom, jak też podsumowanie
dyskusji.
Slide 37
Jeśli chcemy, by dzieci potrafiły:
* samodzielnie zdobywać wiedzę,
* współpracować ze sobą,
* akceptowały różnice indywidualne,
* sprawnie komunikować się i negocjować,
* pracować w grupie i z grupą.
TECHNIKI
* Układanka, puzzle
* Zabawa na hasło
Slide 38
Jej celem jest zachęcenie do szczegółowego,
aktywnego
opanowania
materiału
przez
scedowanie (przerzucanie) odpowiedzialności na
uczniów.
Każdy uczestnik grupy powinien zostać ekspertem,
który przyczynia się do osiągnięć całego zespołu.
Aby uzyskać pozytywny rezultat, każde dziecko
musi skorzystać z pomocy innego ucznia, każde
też musi pomóc innym pozostałym.
Slide 39
OPIS:
* Klasę
dzielimy np. na 4 grupy po 5 uczniów, tzw. Grupy
eksperckie.
* Każda
z grup otrzymuje inną część materiału, odczytuje
go, dyskutuje, aby każdy uczeń zrozumiał tekst i mógł
przekazać wiedzę dalej.
* Na hasło „START" uczniowie dobierają się w grupy tak, aby
w każdej nowej znalazł się ekspert od innej partii
materiału.
*Eksperci
kolejno relacjonują, czego nauczyli się w swoich
grupach.
* Następnie
wracają do swoich grup i konfrontują zdobytą
wiedzę całościową, sprawdzają, czy wszyscy nauczyli się
wszystkiego.
Określamy czas na wykonanie zadań.
Slide 40
To jedna z propozycji pedagogiki zabawy. Stosowana jest
podczas zajęć lekcyjnych oraz uroczystościach szkolnych.
Szczególnie ważny jest efekt końcowy, który uzależniony jest
od podziału zadań i współpracy. Elementem mobilizującym
i dyscyplinującym jest ograniczenie czasowe.
Wykonanie zadania + metoda pracy we współpracy.
* Dzielimy klasę na cztery grupy.
* Każda grupa ma zadanie do wykonania
pomieszczeniach.
* Po
w oddzielnych
upływie wyznaczonego czasu grupy spotykają się
w jednej sali i prezentują to, co przygotowały.
Slide 41
Jeśli chcemy, by uczniowie:
* potrafili ocenić siebie i innych,
* umieli wyszukiwać słabe i mocne strony postaci, sytuacji,
* potrafili przyjmować i wyrażać krytykę i pochwałę.
TECHNIKI:
* Kosz i walizeczka
* Tarcza strzelecka
* Rybi szkielet
Slide 42
OPIS:
Rozdajemy uczniom kartki formatu A4 z narysowanym
koszem i walizeczką.
Zadaniem uczniów jest wpisanie w kontury walizeczki
cech pozytywnych, a w kontury kosza tego, co jest
godne potępienia i wyrzucenia.
Należy określić czas wykonania zadania.
Slide 43
Służy sprawdzeniu wiedzy i umiejętności strzelca. Strzelcem
może być uczeń jak też nauczyciel. Za pomocą tarczy
możemy ocenić lekcje, fakty, wydarzenia.
Strzał w dziesiątkę oznacza pełną perfekcję, a strzał poza
tarczę - to pudło.
OPIS:
* Na tablicy lub szarym papierze rysujemy tarczę strzelecką,
uwzględniając - wybrane aspekty lekcji.
* Rozdajemy uczniom po cztery strzały (cenki) i opuszczamy
na moment salę zajęć, pozwalając uczniom na strzelanie.
* Wynik powyższej ewaluacji informuje, jak uczniowie
ocenili atmosferę zajęć i zastosowane pomoce.
Slide 44
prowadzący
koledzy
pomoce
atmosfera
Slide 45
Na plakacie przygotowujemy rybi szkielet. Obok ości dużych rysujemy po
dwie buźki, jedną uśmiechniętą, drugą smutną.
W główne ryby umieszczamy to, co chcemy by dzieci oceniły.
OPIS:
*
Rozdajemy dzieciom po osiem kartek samoprzylepnych w dwóch
różnych kolorach.
*
Dzieci na kartkach żółtych wpisują to, co im się podobało na lekcji,
a na niebieskich, to co im się nie podobało.
*
W ten sposób dzieci dokonują oceny lekcji.
Slide 46
Przy omawianiu metod aktywizujących należy przedstawić warunki
skuteczności tych metod.
Są one następujące:
Zaangażowanie i twórczość prowadzącego – metoda jest tylko
narzędziem, skutki zależą od osoby, która te metody wykorzystuje.
Utrzymanie porządku w grupie - prowadzący musi być przekonany,
że zapanuje nad grupą.
Organizacja przestrzeni - powinno być możliwe swobodne
utworzenie w sali jednego kręgu krzeseł dla wszystkich uczestników.
Przygotowanie materiałów pomocniczych - papier, flamastry, farby.
Gospodarowanie czasem - należy zarezerwować czas na
przeprowadzenie metody i podsumowanie - ma to być zaproszenie do
dalszej rozmowy
Slide 47
Nie przepracowałem ani jednego dnia w swoim
życiu.
Wszystko, co robiłem, to była przyjemność.
Thomas Edison
Slide 48
Dziękujemy
za uwagę
,,NAUKA
JEST NAJBARDZIEJ EFEKTYWNA WÓWCZAS,
KIEDY SPRAWIA RADOŚĆ.”
Peter Kline
The Everyday Genius
Slide 2
W centrum zainteresowania szkoły: wiedza i realizacja
programu nauczania.
Cele: wyposażenie uczniów w wiedzę.
Efekty: uczeń wyposażany w wiedzę, nauczyciel wyposażony
w wiedze i przekazujący jak najwięcej wiedzy głównie
metodami podającymi – nauczyciel wykładowca.
Podstawa modelu: koncepcja psychologii behawioralnej.
Zgodnie z tą koncepcja człowiek jest przedmiotem oddziaływań
innych, którzy podejmują działanie w celu wywołania u niego
określonych reakcji.
Slide 3
W centrum zainteresowania szkoły: uczeń i jego zróżnicowane
potrzeby, możliwości, preferencje, uzdolnienia i zainteresowania
(podstawą działania szkoły staje się rzetelna diagnoza pedagogiczna).
Cele: wszechstronny rozwój uczniów, wyposażenie uczniów
w umiejętności kluczowe, wiedza jako środek do celu – nie cel sam
w sobie.
Efekty: uczeń rozwijający swoje wrodzone predyspozycje
i opanowujący umiejętności kluczowe; nauczyciel – dydaktyk
stwarzający zróżnicowane sytuacje dydaktyczne i stosujący metody
aktywizujące ucznia do uczenia się, opiekun, doradca, przewodnik.
Podstawa modelu: koncepcja psychologii humanistycznej.
Zgodnie z tą koncepcja uczeń sam dochodzi do wiedzy.
Slide 4
1.
Wyraźnie określone cele nauczania, właściwa
organizacja zajęć, ukazywanie korzyści płynących
z uczenia się.
2.
Stosowanie metod aktywizujących, sprzyjających
rozwijaniu samodzielnego, krytycznego myślenia oraz
budzeniu zainteresowań.
3.
4.
Tworzenie właściwej atmosfery w klasie.
Wspieranie ucznia, stosowanie właściwych wymagań,
docenianie jego osiągnięć. Przyjazny, polegający
na zaufaniu stosunek nauczyciela do ucznia.
Slide 5
Grupa metod nauczania, którą charakteryzuje to,
że w procesie kształcenia aktywność uczniów
przewyższa aktywność nauczyciela.
To także pomoce i wskazówki, dzięki którym
uczeń poszerza swoją wiedzę, pogłębia swoje
zainteresowania, rozwija nowe pomysły i nowe idee,
komunikuje się z innymi, uczy się dyskutować,
spierać na różne tematy.
Slide 6
* Twórczo myśleć.
* Komunikować się.
* Przyswoić bez trudu nową wiedzę.
* Dyskutować i spierać się na różne tematy.
* Rozwinąć własne pomysły i idee.
* Wnioskować.
* Pogłębić zainteresowania wspólną sprawą.
Slide 7
Wprowadzając
metody
aktywizujące
należy
pamiętać
o
podstawach
psychologicznych
dotyczących preferencji i percepcji uczniów,
koncentracji i dekoncentracji, aktywizowania
i wyciszania.
Nie wykluczamy nikogo z zabawy.
Nie dzielimy uczniów na lepszych i gorszych.
Nie zmuszamy do zabawy.
Nauczyciel także uczestniczy w zabawie.
Każdy ma prawo do popełniania błędów.
Slide 8
Ludzie generalnie pamiętają:
10% tego co słyszą
Wykład
20% tego co widzą
40% tego o czym rozmawiają
90% tego co robią
Demonstracja
Dyskusja
Inscenizacja
Slide 9
W tradycyjnych metodach kształcenia jest on przede wszystkim ekspertem
i znawcą przedmiotu. W metodach aktywizujących musi być równocześnie:
doradcą – który jest gotów udzielić uczniom możliwej rady, ale nie narzuca
gotowego rozwiązania. Uczniowie mają do niego zaufanie.
przewodnikiem – planuje i przygotowuje takie sytuacje, w których
uczniowie mogą wykazać się inicjatywą i aktywnością.
obserwatorem i słuchaczem – który obserwuje pracę uczniów, wyciąga
wnioski i na tej podstawie stara się planować nowe sytuacje edukacyjne.
pomocnikiem – jest gotów w każdej chwili służyć uczniom pomocą, lecz nie
ogranicza ich samodzielności.
krytycznym przyjacielem – uważnie obserwuje proces uczenia się ucznia po
to, aby przekazać mu rzetelną informację zwrotną, która - z jednej strony
– podkreśli osiągnięcia i sukcesy, z drugiej stanowić będzie bodziec do
poprawy.
Slide 10
Slide 11
Jeśli chcemy, by uczniowie:
* dobrze i bezpiecznie czuli się w grupie,
* potrafili twórczo myśleć,
* dzielili się swoimi doświadczeniami,
* byli aktywni i chętni do pracy,
* potrafili negocjować, współpracować
TECHNIKI:
* Krasnoludek
* Pajęczynka
* Graffiti
Slide 12
Jest jedną z technik integracyjnych. Można go
stosować na różnych przedmiotach. Jest to pomoc
w ręku dziecka, np. piłeczka, grzechotka, maskotka.
Krasnoludkiem może być ,,coś", czym można do
siebie rzucać, co przyciąga wzrok dziecka.
OPIS:
Dzieci siedzą w kręgu.
Rzucamy ,,Krasnoludka" i mówimy:
Krasnoludek jest... (dziecko, które otrzymuje
rzucony przedmiot kończy zdanie).
Obowiązuje tu zasada nie powtarzania wcześniej
usłyszanych zakończeń i mówi tylko ta osoba, która
trzyma w ręku ,,Krasnoludka ".
Slide 13
Dzieci przy pomocy kłębka mogą poznawać swoje
imiona, mówić o sobie coś dobrego, uczyć się dodawać
i odejmować, tworzyć opowiadania.
PRZYKŁAD „Poznajemy imiona koleżanek i kolegów".
Wszystkie dzieci siedzą w kręgu.
W prawej ręce nauczyciel trzyma kłębek wełny,
nawija nitkę na palec wskazujący lewej ręki i rzuca
prawą ręką do wybranego dziecka mówiąc jakąś
pozytywną cechę: „Rzucam do Oli, bo ona ładnie gra".
Po rzuceniu kłębka do wszystkich dzieci powstaje
sieć.
Po zakończeniu zabawy dzieci odrzucają kłębek do
koleżanek i kolegów, od których go otrzymały
powtarzając ich relację słowną.
Slide 14
Jest techniką dzięki której można wytworzyć i wzmocnić
w grupie dobry klimat oraz kształcić u dzieci myślenie twórcze.
PRZYKŁAD „Zabawy w niedokończone zdanie”
* Na
tablicy napisany jest problem do rozwiązania, na przykład:
,,Jak spędzić dzisiejszy dzień, żeby się nie nudzić?”
* Dzielimy
dzieci na grupy i każdej z nich dajemy plakat
z niedokończonym zdaniem.
„Proponujemy, aby
„Na
pewno będziemy
„Zapewniamy, że
* Każda grupa ma za zadanie dokończyć zdania i wpisać je u dołu
plakatu oraz zagiąć pod spód tak, aby były niewidoczne dla
innych grup.
* Plakaty
krążą od grupy do grupy zgodnie z kierunkiem ruchu
wskazówek zegara. Przy każdej zmianie plakaty są zaginane pod
spód.
Po kilku rundach należy odczytać rozwiązania.
Slide 15
Jeśli chcemy, by uczniowie:
* rozumieli podstawowe pojęcia,
* wyodrębniali cechy istotne i nieistotne
* potrafili analizować i klasyfikować,
* potrafili negocjować i przyjmować różne punkty widzenia,
* potrafili definiować pojęcia i zasady
TECHNIKI:
* Kula śniegowa
* Burza mózgów
* Mapa pojęciowa
Slide 16
Kula śniegowa nosi też nazwę dyskusji piramidowej.
OPIS:
* Na początku dzieci pracują indywidualnie nad
podanym problemem.
* Następnie łączą się w pary i ustalają wspólne
stanowisko.
* Później łączą się w czwórki, czwórki – w ósemki,
ósemki w szesnastki (wszędzie ustalają wspólne
stanowisko).
* Na końcu następuje prezentacja wspólnie
wypracowanego stanowiska.
Podawane przez nas kartki symbolizują „kule śniegowe ",
które za każdym razem się zwiększają.
Slide 17
Metoda Osborna, to tzw. fabryka pomysłów, giełda pomysłów
,rozgrzewka umysłowa. Stosuje się ją po to, aby dziecko nie
uległo sugestii innych, wszyscy pracują twórczo, w szybki
sposób gromadzi się wiele informacji , pomysłów. Metoda ta
pozwala
nauczycielowi
ocenić
jaką
wiedzą
uczniowie
dysponują, co należy poszerzyć, co utrwalić, a co jest
jeszcze zupełnie nieznane. Polega na podawaniu różnych
skojarzeń i rozwiązań, które niesie wyobraźnia i chwilowy
błysk natchnienia.
Przeprowadza się ją w trzech etapach:
I - wytwarzanie pomysłów,
II - ocena i analiza zgłoszonych pomysłów,
III - zastosowanie pomysłów i rozwiązań w praktyce.
Slide 18
PRZYKŁAD (na zajęciach podsumowujących).
Podajemy hasło „zima”, zadaniem dzieci jest wypisanie
jak
największej
ilości
skojarzeń
z
tym
słowem.
Następnie wybrane dzieci odczytują swoje zapiski.
Pozostałe dzieci kontrolują, czy mają takie same, czy
inne wyrazy. Dalej można poprosić dzieci, aby na
osobnych kartkach zapisały tylko trzy, ich zdaniem
najważniejszych oznak zimy. Potem przyklejamy je na
duży arkusz szarego papieru, można je pogrupować np.
jako promyczki słońca, można utworzyć śnieżynkę lub
ułożyć je na konturach bałwana. Inne tematy to np. las,
zwierzęta leśne, środki transportu, tradycje, cechy
dobrego kolegi itp.
Slide 19
Mapa pojęciowa zwana także mapą mentalną, mapą mózgu,
mapą myśli i mapą pamięci.
•Nauczyciel
formułuje temat, nad którym mają pracować
uczniowie; podaje pisemną lub ustną instrukcję o sposobie
i czasie wykonania.
•Uczniowie
w formie „burzy mózgów” gromadzą potrzebne
wiadomości. Ważny jest podział pracy w grupie, jedni
poszukują, inni zapisują lub rysują.
•Grupy analizują zapisy na kartkach, zbierają kartki o podobnej
treści. Powstają zbiory i podzbiory w zakresie haseł, treści i są
nazywane.
•Grupy
tworzą projekt plakatu, przyklejają kartki na arkuszu
papieru, łączą je strzałkami. Wyszukują zależności i powiązania
między elementami na plakacie oraz dopisują brakujące hasła.
Powstaje MAPA POJĘCIOWA.
Slide 20
Zrobię
zakupy
Wyniosę
śmieci
Jak mogę
pomóc
mamie?
Przypilnuję
braciszka
Podleję
kwiatki
Posprzątam
pokój
Slide 21
Slide 22
Jest to technika, która służy do definiowania pojęć, określania cech,
zasad
oraz
hierarchizacji.
Często
nazwana
jest
słonecznym
promyczkiem.
Uczniowie
siedzą w kręgu, wewnątrz którego leży narysowane
i wycięte koło z napisem np. ,,WZOROWY UCZEŃ ".
Rozdajemy
uczniom po trzy kartki. Zadaniem każdego z nich jest
wpisanie, jakimi cechami powinien charakteryzować się ten uczeń.
Jedno
dziecko odczytuje swoje cechy i układa je obok koła.
Następnie, inne dzieci, które mają te same lub bliskie cechy układają
je w promyczek.
Później
odczytują inne i układają w następne promyczki, aż do
wyczerpania kartek.
Cechy
podobne układane są w jednym promyczku. Decyzje co do
układu cech bliskich podejmują sami uczniowie.
Slide 23
Promyczkowe uszeregowanie
rozumny
pokorny
wytrwały
inteligentny
zaradny
mądry
Wzorowy
uczeń
troskliwy
opiekuńczy
przyjacielski
dostojny
zadbany
elegancki
Slide 24
Metodę tą stosujemy w dwóch przypadkach:
jako sposób zaprezentowania dokonanych wyborów
jako efekt pracy
Piramida priorytetów jest przydatna do realizacji zagadnień
wymagających ustalenia hierarchii ważności.
*
Uczniowie w grupach opracowują kartki ze swoimi pomysłami
(może to być np. odpowiedź na pytanie zadane przez
nauczyciela)
*
Kartki te naklejają na plakacie, na którym narysowana jest
piramida.
*
Najważniejsze hasła umieszczane są na samej górze, najmniej
ważne u dołu.
*
Poszczególne grupy prezentują swoje piramidy i tworzą jedną
wspólną.
Metoda ta stwarza okazję do dyskutowania i argumentowania.
Slide 25
Jest techniką znaną pod nazwą
,,karo "
1
2
3
zasada najważniejsza
2
3
4
3
4
5
zasady ważne
zasady mniej ważne
zasada najmniej ważna
Slide 26
* Klasę
dzielimy na 5 - osobowe grupy. Każdej grupie rozdajemy
w kopercie 9 kart z twierdzeniami, cechami czy zasadami.
* Zadaniem poszczególnych grup jest przedyskutowanie poszczególnych
zasad i uzgodnienie ich ważności.
* Po uzgodnieniu
szeregują według podanego przez nauczyciela wzoru,
czyli zasada najważniejsza, zasady ważne, mniej ważne i najmniej
ważne.
* Po
upływie wyznaczonego czasu na przygotowanie przedstawiciele
poszczególnych
grup
przedstawiają
zasady
według
ważności
i uzasadniają ich wybór.
* Można
pozwolić dzieciom na porównanie poszczególnych decyzji
grupowych.
Slide 27
Praca z piramidą priorytetów:
stwarza okazję do dyskutowania i argumentowania,
uatrakcyjnia przyswajanie wiedzy,
jest pretekstem do korzystania ze źródeł wiedzy,
dla uczniów klas młodszych jest ćwiczeniem w czytaniu,
pisaniu i mówieniu.
Przykłady tematów:
Jakie cechy bohatera zadecydowały o jego sukcesie?
Znaczenie wody w życiu człowieka.
Co jest najważniejsze w świecie?
Kolejność wykonywania działań.
Co jest ważne w przyjaźni?
Slide 28
bezwarunkowa
akceptacja
to, że można
na siebie liczyć
uważne słuchanie
wspólnie
spędzany czas
przebaczanie
szczerość
podobne
zainteresowania
prawdomówność
podobieństwo
charakterów
ta sama płeć
Slide 29
Jeśli chcemy, by dzieci potrafiły:
- dyskutować, myśleć krytycznie,
- łączyć wiedzę z doświadczeniem,
- wyrażać własne poglądy,
- myśleć twórczo,
- rozwiązywać problemy.
TECHNIKI:
* Burza mózgów
* 635
* Rybi szkielet
Slide 30
To technika, dzięki której można rozwiązywać różne problemy. Jest
modyfikacją ,,burzy mózgów". Różni się tylko sposobem organizacji
i przeprowadzenia.
Liczba pierwsza - 6 - oznacza liczbę osób lub grup,
liczba środkowa – 3 - oznacza liczbę rozwiązań,
liczba końcowa - 5 - oznacza liczbę tzw. rundek.
OPIS:
Na widocznym miejscu zapisujemy problem.
Dzielimy klasę na sześć grup, grupy siedzą po obwodzie koła.
Każdej grupie rozdajemy ponumerowane od 1 do 6 formularze.
Zadaniem poszczególnych
problemu na formularzu.
grup
jest
wpisanie
trzech
rozwiązań
Na hasło „START" grupy przekazują formularze następnej grupie
zgodnie ze wskazówkami zegara.
Dzieci zapoznają się z pomysłami kolegów i wpisują nowe rozwiązania.
Na kolejne hasło ,,START" grupy postępują jak wcześniej.
Slide 31
Formularz do pracy techniką „635”
Formularz do pracy techniką „635”
Problem ………………………………………………………………………
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
Slide 32
Nazwa tej techniki pochodzi od kształtu przypominającego „rybi
szkielet„ znana jest także jako ,,schemat przyczyn i skutków„
OPIS:
Na plakacie lub tablicy przygotowujemy model przypominający
,,rybi szkielet" w głowie którego wpisujemy dowolny problem.
Dzieci za pomocą „burzy mózgów " ustalają główne czynniki, które
mogą stanowić powód takiego skutku i wpisują je w tzw. „ości
duże". Dzielimy klasę na tyle grup ile jest „dużych ości". Każda
grupa otrzymuje jedną ,,ość” i próbuje odnaleźć przyczyny, które
mają wpływ na czynnik główny. Następnie przedstawiciele
poszczególnych grup wpisują czynniki szczegółowe w „ości małe".
Z zebranej listy danych dzieci wybierają najistotniejsze, wyciągają
wnioski i problem jest rozwiązany.
Należy ustalić limit czasu na wykonanie zadania.
Slide 33
W jaki sposób, hałas
może spowodować utratę słuchu?
Hałas
komunikacyjny
Hałas w domu
Głośna muzyka
Samoloty
Samochody
Głośne rozmowy
Pociągi
Praca urządzeń
Urządzenia
wentylacyjne
Głośne dyskoteki
Wrzask na korytarzu
Maszyny
Hałas w zakładach
pracy
Jak hałas
może
spowodować
utratę słuchu?
Hałas w szkole
Slide 34
Metoda przydatna szczególnie tam, gdzie uczniowie muszą współpracować
ze sobą i zgodnie ze swoimi predyspozycjami brać udział w rozwiązywaniu
problemów. Autor metody De Bono przypisał sześciu kapeluszom - sześć
różnych sposobów myślenia.
OPIS:
Dzieci siedzą w kręgu i losują sześć przygotowanych kapeluszy.
Na tablicy wywieszamy wskazówki dotyczące sposobu myślenia każdego
z kapeluszy.
Podajemy problem, np. „Czy w tym roku szkolnym będziemy promować
naszą szkołę w środowisku lokalnym, organizując festyn? „
Uczniowie dobierają się w grupy kolorami kapeluszy i przygotowują
wspólnie argumenty, kierując się kolorami kapeluszy.
Ponownie dzieci zbierają się w kręgu. Wyłonieni mówcy z każdej grupy
referują argumenty.
Możemy zapisać je na tablicy.
Na końcu pytamy się uczniów: Jak czują się w narzuconej im roli?
Slide 35
Kapelusz biały - to tzw. mały komputerek, który
zajmuje się wyłącznie faktami, liczbami i ma do nich
obojętne podejście. Nie wydaje żadnych opinii.
Kapelusz czarny - to tzw. pesymista.
Jeśli padają różne opinie, to natychmiast je krytykuje.
Widzi
braki,
zagrożenia
i
niebezpieczeństwa
w proponowanym rozwiązaniu.
Kapelusz czerwony - to człowiek kierujący się
emocjami, ktoś, kto przekazuje swoje odczucia ,,na
gorąco", kierując się intuicją.
Slide 36
Kapelusz zielony - to tzw. innowator, osoba myśląca
twórczo. Zadaniem twórcy jest wskazywanie zupełnie
nowych oryginalnych pomysłów.
Kapelusz żółty - to tzw. optymista, który widzi sprawy
w „różowych okularach". Jest bardzo pozytywnie
nastawiony, wskazuje na zalety i korzyści danego
rozwiązania
Kapelusz niebieski - to tzw. dyrygent orkiestry,
ktoś, kto przewodniczy całej dyskusji. Do niego należy
kontrolowanie przebiegu spotkania, przyznawanie głosu
poszczególnym mówcom, jak też podsumowanie
dyskusji.
Slide 37
Jeśli chcemy, by dzieci potrafiły:
* samodzielnie zdobywać wiedzę,
* współpracować ze sobą,
* akceptowały różnice indywidualne,
* sprawnie komunikować się i negocjować,
* pracować w grupie i z grupą.
TECHNIKI
* Układanka, puzzle
* Zabawa na hasło
Slide 38
Jej celem jest zachęcenie do szczegółowego,
aktywnego
opanowania
materiału
przez
scedowanie (przerzucanie) odpowiedzialności na
uczniów.
Każdy uczestnik grupy powinien zostać ekspertem,
który przyczynia się do osiągnięć całego zespołu.
Aby uzyskać pozytywny rezultat, każde dziecko
musi skorzystać z pomocy innego ucznia, każde
też musi pomóc innym pozostałym.
Slide 39
OPIS:
* Klasę
dzielimy np. na 4 grupy po 5 uczniów, tzw. Grupy
eksperckie.
* Każda
z grup otrzymuje inną część materiału, odczytuje
go, dyskutuje, aby każdy uczeń zrozumiał tekst i mógł
przekazać wiedzę dalej.
* Na hasło „START" uczniowie dobierają się w grupy tak, aby
w każdej nowej znalazł się ekspert od innej partii
materiału.
*Eksperci
kolejno relacjonują, czego nauczyli się w swoich
grupach.
* Następnie
wracają do swoich grup i konfrontują zdobytą
wiedzę całościową, sprawdzają, czy wszyscy nauczyli się
wszystkiego.
Określamy czas na wykonanie zadań.
Slide 40
To jedna z propozycji pedagogiki zabawy. Stosowana jest
podczas zajęć lekcyjnych oraz uroczystościach szkolnych.
Szczególnie ważny jest efekt końcowy, który uzależniony jest
od podziału zadań i współpracy. Elementem mobilizującym
i dyscyplinującym jest ograniczenie czasowe.
Wykonanie zadania + metoda pracy we współpracy.
* Dzielimy klasę na cztery grupy.
* Każda grupa ma zadanie do wykonania
pomieszczeniach.
* Po
w oddzielnych
upływie wyznaczonego czasu grupy spotykają się
w jednej sali i prezentują to, co przygotowały.
Slide 41
Jeśli chcemy, by uczniowie:
* potrafili ocenić siebie i innych,
* umieli wyszukiwać słabe i mocne strony postaci, sytuacji,
* potrafili przyjmować i wyrażać krytykę i pochwałę.
TECHNIKI:
* Kosz i walizeczka
* Tarcza strzelecka
* Rybi szkielet
Slide 42
OPIS:
Rozdajemy uczniom kartki formatu A4 z narysowanym
koszem i walizeczką.
Zadaniem uczniów jest wpisanie w kontury walizeczki
cech pozytywnych, a w kontury kosza tego, co jest
godne potępienia i wyrzucenia.
Należy określić czas wykonania zadania.
Slide 43
Służy sprawdzeniu wiedzy i umiejętności strzelca. Strzelcem
może być uczeń jak też nauczyciel. Za pomocą tarczy
możemy ocenić lekcje, fakty, wydarzenia.
Strzał w dziesiątkę oznacza pełną perfekcję, a strzał poza
tarczę - to pudło.
OPIS:
* Na tablicy lub szarym papierze rysujemy tarczę strzelecką,
uwzględniając - wybrane aspekty lekcji.
* Rozdajemy uczniom po cztery strzały (cenki) i opuszczamy
na moment salę zajęć, pozwalając uczniom na strzelanie.
* Wynik powyższej ewaluacji informuje, jak uczniowie
ocenili atmosferę zajęć i zastosowane pomoce.
Slide 44
prowadzący
koledzy
pomoce
atmosfera
Slide 45
Na plakacie przygotowujemy rybi szkielet. Obok ości dużych rysujemy po
dwie buźki, jedną uśmiechniętą, drugą smutną.
W główne ryby umieszczamy to, co chcemy by dzieci oceniły.
OPIS:
*
Rozdajemy dzieciom po osiem kartek samoprzylepnych w dwóch
różnych kolorach.
*
Dzieci na kartkach żółtych wpisują to, co im się podobało na lekcji,
a na niebieskich, to co im się nie podobało.
*
W ten sposób dzieci dokonują oceny lekcji.
Slide 46
Przy omawianiu metod aktywizujących należy przedstawić warunki
skuteczności tych metod.
Są one następujące:
Zaangażowanie i twórczość prowadzącego – metoda jest tylko
narzędziem, skutki zależą od osoby, która te metody wykorzystuje.
Utrzymanie porządku w grupie - prowadzący musi być przekonany,
że zapanuje nad grupą.
Organizacja przestrzeni - powinno być możliwe swobodne
utworzenie w sali jednego kręgu krzeseł dla wszystkich uczestników.
Przygotowanie materiałów pomocniczych - papier, flamastry, farby.
Gospodarowanie czasem - należy zarezerwować czas na
przeprowadzenie metody i podsumowanie - ma to być zaproszenie do
dalszej rozmowy
Slide 47
Nie przepracowałem ani jednego dnia w swoim
życiu.
Wszystko, co robiłem, to była przyjemność.
Thomas Edison
Slide 48
Dziękujemy
za uwagę