Transcript Uniwersytet Trzeciego Wieku Wobec ekskluzji społecznej osób
Slide 1
UNIWERSYTET
TRZECIEGO WIEKU
WOBEC EKSKLUZJI SPOŁECZNEJ
OSÓB STARSZYCH
Danuta Gross
Slide 2
Ekskluzja (termin wywodzący się z literatury francuskojęzycznej,
od „exclusion” ), oznacza wykluczenie ze społeczeństwa
zorganizowanego, zepchnięcie na margines życia społecznego. Jej
odpowiednikiem w literaturze anglojęzycznej jest marginalizacja ( od
ang. „marginalization” ).
Pomijając rozległe spektrum definicyjnych niuansów, występujących
między tymi pojęciami przy odnoszeniu ich do określonych kultur,
czy narodowych historii, można przyjąć , że ekskluzja jest
synonimem marginalizacji, w Polsce od przynajmniej 10 lat
utożsamianym z takim pojęciami jak marginalność i
wykluczenie.
Slide 3
Ubóstwo połączone z nieuniknioną w starszym wieku ograniczoną
sprawnością, z zagrożeniami chorobowymi, a często także i z
samotnością tworzy wystarczająco rozległą przestrzeń dla izolacji i
wykluczenia tej grupy społecznej. Gdy wymienione deficyty
wzbogacone są bezradnością (psychiczną, fizyczną, techniczną,
informatyczną), zagubieniem, poczuciem nieprzydatności i lękiem
przed niezrozumiałym postępem, przed światem kultywującym
młodość, przedsiębiorczość, mobilność- ekskluzja społeczna staje się
nieunikniona.
Slide 4
Marginalizacja osób starszych ma inne źródła i przejawy, niż w
przypadku ludzi młodych, potencjalnie zdolnych do działania.
Trudniej też ją identyfikować, jako że nie jest ani agresywna, ani
uciążliwa dla środowiska, ani też specjalnie widoczna.
Bardzo czytelnym sygnałem jej występowania jest nieobecność: w
życiu publicznym, w placówkach kultury, biurach turystycznych, w
ośrodkach wypoczynkowych, w teatrach, w restauracjach,
prywatnych klinikach i przychodniach zdrowia, w sklepach,
zakładach usługowych. Osób starszych nie dlatego nie ma tam, gdzie
tętni życie, gdzie kontakt z ludźmi poprawia samopoczucie-że nie są
tym zainteresowani, że wolą „nicnierobienie”, wpatrywanie się
godzinami w ekran telewizora, ale dlatego, że ich na to nie stać, bądź
dlatego, ze boją się kontaktu z niezrozumiałym światem
zewnętrznym.
Slide 5
W krajach Europy Zachodniej dbałość o dobrą kondycję psychiczną
najstarszych wyrażana jest otwartością systemu edukacyjnego,
tworzeniem placówek o charakterze integracyjnym, angażowaniem
ich w działalność samopomocową, aktywizowaniem środowiska
lokalnego, współpracę z pokoleniem ludzi młodych, umożliwianiem
podróży , udostępnianiem kultury, a przede wszystkim dostępem do
opieki zdrowotnej, rehabilitacji i środków umożliwiających realizację
rozległych potrzeb. Marginalizacja trzeciego pokolenia ograniczana
jest tam także odpowiednią edukacją. Na przykład w Wielkiej
Brytanii edukacja dorosłych ma wymiar sprawnego ruchu
społecznego,
angażującego
ludzi
starszych
do
działań
samopomocowych,
woluntarystycznych,
w
Niemczech
z
powodzeniem popularyzuje się turystykę międzynarodową; we
Włoszech wobec tej grupy , traktowanej jako priorytetowa, stosuje
się odpowiednie, zróżnicowane terytorialne i stosowne do potrzeb,
strategie aktywizacji, promocji jednostki poprzez umożliwianie
aktywnego kreowania życia społeczności lokalnych.
Slide 6
Generalnie, działania oparte są na założeniach, że ludzie starzy,
bogaci w doświadczenia i wiedzę życiową , kultywujący tradycje,
dbający o tożsamość narodową-zasługują na szczególną uwagę.
W Polsce najbogatszą tradycją i doświadczeniem w skutecznym
wychodzeniu naprzeciw przedstawicielom trzeciej generacji są
uniwersytety trzeciego wieku.
Polskie uniwersytety trzeciego wieku zaczęły powstawać od 1975
roku, dzięki inicjatywie prof. Haliny Szwarc, która w oparciu o
wzory zaczerpnięte z Francji, zorganizowała pierwszy utw w
Warszawie. Dziś w Polsce jest około 90 utw.
W wielkiej Brytanii działa 257 uniwersytetów, zrzeszających ponad
40 tys. członków, we Francji jest ich 304, we Włoszech 282, w
Hiszpanii 52, w Czechach 47; W Finlandii 28, w Szwajcarii 25, w
Holandii 24.
Slide 7
Głogowski Uniwersytet Trzeciego Wieku od lutego 2001 roku
rozpoczął aktywną działalność publiczną na rzecz ogółu osób
starszych z terenu miasta Głogowa i gmin ościennych.
Celem GUTW jest podejmowanie i rozwijanie społecznych
inicjatyw
oświatowych,
kulturalnych,
opiekuńczych,
charytatywnych, ekologicznych dotyczących rehabilitacji osób
starszych, niepełnosprawnych, a także kultury fizycznej i sportu,
poprzez prowadzenie form działalności zdrowotnej, edukacyjnej,
kulturalnej, twórczej i krajoznawczo-turystycznej dla osób
starszych. Cele te GUTW realizuje poprzez organizowanie różnego
rodzaju cyklów, wykładów, seminariów, konferencji, szkoleń,
dyskusji, warsztatów, zebrań dyskusyjnych spotkań tematycznych z
ludźmi nauki, kultury, polityki i gospodarki działającymi w
środowisku głogowskim, regionie, Polsce i na świecie.
Slide 8
Realizujemy od wielu lat programy unijne i politykę wobec starszych i
starości. Nasza działalność, za którą otrzymaliśmy wiele znaczących
wyróżnień i podziękowań, jest wiarygodna, prowadzimy wobec naszych
Seniorów politykę społeczną Unii Europejskiej, realizujemy zadania
według znanej formuły czterech „ P”: OCHRONA, PREWENCJA,
PARTYCYPACJA, PROMOCJA.
Korzyści wynikające z naszej wieloletniej współpracy z organizacjami
działającymi na rzecz osób starszych, szeroka edukacja i udział samych
Seniorów w wielu działaniach są znaczące. Podniósł się poziom życia
naszych Seniorów w różnych sferach życia, znacznie prostsze stały się
kontakty z partnerami Unii Europejskiej, zbudowaliśmy społeczną lokalną
aprobatę dla naszej kilkuletniej działalności, zmieniliśmy stereotyp
widzenia osoby starszej, rozwinęliśmy niecodzienną możliwość rozwoju
wielu form aktywności, samorealizacji, ciągłego rozwoju wewnętrznego,
aktywności i możliwości rozwoju różnej społecznej samoorganizacji.
Skorzystaliśmy przez te lata współpracy z wielu doświadczeń europejskich,
praktycznych wskazówek i rozwiązań w zakresie szeroko rozumianej
polityki społecznej i zdrowotnej wobec ludzi starszych.
Slide 9
Działalność Głogowskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku jest
ukierunkowana na profilaktykę ekskluzji społecznej, gdyż w
czasie swojej pięcioletniej działalności poszerzyliśmy funkcję
edukacyjną o integracyjną, aktywizacyjną, prozdrowotną i
kompensacyjną.
Hipotezę tę potwierdziły wyniki badań przeprowadzonych w
październiku 2006 roku w oparciu o kwestionariusz ankiety
zawierającej 10 pytań. Badaniami objęłam 120 słuchaczy
Głogowskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Zdecydowaną
większość wśród respondentów stanowiły kobiety (114 osób).
Generalnie ankietowani dość chętnie odpowiadali na pytania. Mogę
zatem stwierdzić, iż wypowiedzi były szczere, a więc zgodne z
przekonaniami i w związku z tym stanowią w pełni wiarygodny
materiał badawczy.
Slide 10
Procentowy udział badanych
5%
Mężczyźni
Kobiety
95%
Slide 11
CHARAKTERYSTYKA
SŁUCHACZY GUTW
W badanej próbie znalazło się 120 słuchaczy GUTW,
korzystających z oferty programowej
Głogowskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku.
Charakteryzują ich m.in. takie cechy jak:
płeć, wiek, wykształcenie, źródło utrzymania, dochód.
Slide 12
1. Wiek słuchaczy wg płci (w %)
WIEK
SŁUCHACZY
KOBIETY
MĘŻCZYŹNI
RAZEM
N=114
%
N=6
%
N=120
%
do 59 lat
21
18,4
3
5,0
24
20,0
od 60-79 lat
76
66,6
3
5,0
79
65,8
powyżej 80 lat
17
15,0
0
0
17
14,2
Analiza badanych pod względem wiekowym pozwala scharakteryzować tę
populację następująco. Większość słuchaczy to kobiety w przedziale wiekowym
60-79 lat (66,6%). W tym sam ym przedziale wiekowym znalazło się 3 mężczyzn
(5,0%). Według powszechnie przyjętego podziału starości na okresy, są to osoby
zaliczane do okresu wczesnej starości, czyli „młodzi starzy” (young old). Osoby w
tym okresie zachowują jeszcze dość znaczną sprawność fizyczną i umysłową oraz
samodzielność społeczną i ekonomiczną. 20 % respondentów mieści się w wieku
do 59 lat. Zarówno w wieku do 59 lat jak i w przedziale od 60-79 lat znajduje się
taki sam odsetek mężczyzn.
Slide 13
2. Wykształcenie słuchaczy wg płci ( w %)
WYKSZTAŁCENIE
SŁUCHACZY
KOBIETY
MĘŻCZYŹNI
RAZEM
N=114
%
N=6
%
N=120
%
zawodowe
4
3,5
0
0
4
3,5
średnie
41
35,9
0
0
41
34,1
wyższe
56
49,2
6
100
62
51,6
inne
13
11,4
0
0
13
10,8
Badane osoby legitymowały się głównie wyższym wykształceniem, bo aż 62
przypadkach (51,6%). Wykształcenie średnie posiada 41 kobiet (35,9%) i 6 mężczyzn
(5%). Tylko 4 osoby spośród badanych posiada wykształcenie zawodowe. 13 (11,4%)
kobiet posiada wykształcenie inne: pomaturalne, policealne, inżynierskie.
Slide 14
3. Słuchacze wg stanu cywilnego (w %)
MĘŻCZYŹNI
STAN
RAZEM
KOBIETY
CYWILNY
N=114
%
N=6
%
120
%
Żonaty
/ mężatka
39
34,2
5
83,3
44
36,6
Wdowiec
/ wdowa
64
57,1
1
1,6
65
54,1
rozwiedziony
/
rozwiedziona
9
7,8
-
-
9
7,5
Kawaler
/ panna
2
1,7
-
-
2
1,6
Powyższa tabela przedstawia rozkład stanu cywilnego według
płci. I tak 65 osób ( 54,1%) to ludzie owdowiali, oczywiście z
dominacją kobiet. 44 respondentów posiada współmałżonków, 7,5
% ogółu badanych było rozwiedzionych, z tego badane przeze
mnie kobiety znajdowały się w tym stanie cywilnym.
Slide 15
4. Źródło utrzymania słuchaczy według płci
( w %)
ŹRÓDŁO
UTRZYMANIA
MĘŻCZYŹNI
KOBIETY
%
N=6
RAZEM
%
N=114
%
N=120
emerytura
78
68,4
6
100,0
84
70,0
renta
28
24,5
-
-
28
23,3
5
4,3
-
-
5
4,1
3
2,6
-
-
3
2,6
wynagrodzenie
pracę
inne
za
Zdecydowana większość słuchaczy utrzymuje się ze świadczeń
wypłacanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w formie:
emerytur -70,0%, bądź rent -23,3% , 4,1% utrzymuje się z
wynagrodzenia za pracę, tylko 3 respondentów utrzymuje się z
zasiłku dla bezrobotnych.
Slide 16
5. Motywy uczestnictwa
MOTYWY
UCZESTNICTWA
KOBIETY
N=114
%
MĘŻCZYŹNI
RAZEM
N=6
N=120
%
%
poszerzenie wiedzy
98
85,9
5
83,3
103
85,8
utrzymanie
sprawności
intelektualnej
102
89,4
4
66,6
106
88,3
64
57,1
5
83,3
69
57,5
71
62,2
3
50,0
74
61,6
89
78,0
2
33,3
91
75,8
93
77,5
3
50,0
96
80,0
utrzymanie
kontaktu
z osobami w tym
samym wieku
zagospodarowanie
wolnego czasu
poczucie
osamotnienia
utrzymanie
sprawności fizycznej
Slide 17
Wśród podanych motywów uczestnictwa w zajęciach GUTW
niewątpliwie najważniejsze było utrzymanie sprawności
intelektualnej 88,3%. Z badanej grupy kobiet 102 (89,4%)
wskazało ten czynnik jako powód uczestnictwa, w następnej
kolejności podawano jako powód uczestnictwa poszerzenie
wiedzy 85,8%. Na 6 badanych mężczyzn 5 wskazało na ten
właśnie czynnik. Jako kolejną przyczynę uczestnictwa
w
zajęciach Głogowskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku 80 %
wskazało utrzymanie sprawności fizycznej. W grupie badanych
kobiet
78% wskazało jako motyw uczestnictwa poczucie
osamotnienia , przy czym należy zaznaczyć , że 36 z nich to
wdowy. Dla nich utrata małżonka stanowi często wielki problem,
dlatego dość szybko włączają się w życie rodzinne, starają się
przystosować do wdowieństwa poprzez zagospodarowanie
swojego czasu.
Slide 18
6. Korzystanie z zajęć a płeć.
KORZYSTANIE
Z ZAJĘĆ
KOBIETY
MĘŻCZYŹNI
N=11
4
%
N=6
wykłady
114
100,0
6
gimnastyka
ruchowa
98
81,6
-
lektoraty
językowe
zajęcia z chóru
63
55,2
8
informatyka
RAZEM
%
N=120
%
100,0
120
100,0
-
98
81,6
4
66,6
67
55,8
6,6
-
-
8
6,6
81
71,0
3
50,0
84
70,0
wycieczki
78
68,4
2
33,3
80
66,6
dyskusje
29
25,4
1
16,6
30
25,0
spotkania
z
ludźmi kultury,
nauki, sztuki
86
75,4
2
33,3
88
73,3
Slide 19
Odsetki nie sumują się do 100, gdyż słuchacze korzystają z wielu
form zajęć.
Analizując dane zawarte w tabeli stwierdzam, że 100% badanych
najchętniej korzysta z wykładów. Przeważnie są to słuchaczki i
słuchacze uczęszczający do GUTW od kilku lat. Dotychczas
wykłady te odbywały się z w różnych cyklach: literatura, historia
sztuki, historia kultury, psychologia, wiedza o regionie, filozofia,
socjologia, z muzyką przez wieki, religie świata, medycyna.
Zróżnicowana tematyka wykładów pozwala słuchaczom
korzystać z zajęć według zainteresowań. Drugą w kolejności
najbardziej preferowaną formą zajęć jest uczestnictwo w
gimnastyce usprawniająco-ruchowej. Wśród badanych kobiet aż
81,6% chętnie korzysta z tych zajęć prowadzonych pod
kierunkiem mgr rehabilitacji-ruchowej.
Slide 20
Stopniowo wdrażane i prawidłowo prowadzone ćwiczenia mają
korzystny wpływ na organizm. Zdaniem K. WiśniewskiejRoszkowskiej „zapobiegają zanikom mięśni, zmianom stawowym i
osteoporozie, wzmacniają ukrwienie tkanek, chronią przed
usztywnieniem klatki piersiowej. Działają więc ujędrniającoodmładzająco w najbardziej istotnym znaczeniu tego słowa”.
Wśród badanych osób 73% chętnie korzysta ze spotkań z ludźmi
kultury, sztuki, i nauki. Wiele osób uczestniczyło w takich
spotkaniach
podczas
Głogowskiego
Tygodnia
Seniora
organizowanych przez GUTW w latach 2004-2005., spotkań
poetyckich i
literackich, Międzypokoleniowych Spotkań
Integracyjnych.
Wśród badanych kobiet 71% chętnie korzysta z zajęć
komputerowych
uważając
jednocześnie,
że
umiejętność
posługiwania się komputerem i korzystania z internetu może
pomagać w życiu. 55,8 % słuchaczy korzysta z lektoratów
językowych. Wśród badanych mężczyzn 66,6 % korzystało z nauki
języka angielskiego.
Slide 21
7. Wpływ przynależności do GUTW a
subiektywne odczucie jakości życia
tak
nie
L
nie wiem
ogółem
L
%
L
%
L
%
-
-
-
-
83
72,8
3,3
3
2
1,6
%
jestem
bardziej
zadowolony/zadowolo
ny z życia
rzadziej odczuwam
smutek
83
72,
8
67
58,
7
4
63,6
75
mam więcej energii
71
62,
2
2
1,6
4
3,3
3
77
67,13
mam lepsze kontakty z
młodym pokoleniem
47
41,
2
-
-
9
7,5
56
48,7
mniej martwię się o
zdrowie
69
60,
5
3
2,5
19
15,
8
91
78,8
Slide 22
Analizując wyniki badań zauważa się, że 78,8% osób wskazało,
iż uczestnictwo w zajęciach powoduje , iż mniej martwią się o
zdrowie. Starość w połączeniu z chorobą wpędza niekiedy w
pasywność i rezygnację o rozmowach niewyobrażalnych dla
zdrowego
człowieka.
GUTW
poprzez
profilaktykę
gerontologiczną oraz aktywizację pozwala zapomnieć o
dolegliwościach wieku podeszłego, zapomnieć , że to ostatni etap
życia i snuć plany na przyszłość.
Przynależność do GUTW powoduje, iż słuchacze czują się
bardziej zadowoleni z życia (83 osoby) , mają więcej energii (71
osób), rzadziej odczuwają smutek (67 osób).
Slide 23
PODSUMOWANIE
Kilkuletnia obserwacja Głogowskiego Uniwersytetu Trzeciego
Wieku pozwala na wyciągnięcie wniosków odnośnie do odbioru
treści oferowanym słuchaczom i funkcjonowania tych treści w ich
twórczym rozwoju. Już pierwszy etap tej obserwacji pozwolił na
stwierdzenie, że słuchacze reprezentują na ogół optymalny model
starszego człowieka, pełnego inwencji i cieszącego się życiem.
Jednym z ważnych dowodów są w tym względzie wypowiedzi
słuchaczy przy okazji badań . Powyższe wypowiedzi potwierdzają
fakt, że GUTW pomaga w przygotowaniu do starości przez
zachowanie , a niekiedy przywracanie więzów społecznych i
życiowej aktywności, pomaga w rozbudzaniu i zaspakajaniu
zainteresowań, rozbudza wrażliwość na to, co nowe, dobre,
piękne i godne poznania.
Przytoczę kilka wypowiedzi słuchaczy :
Slide 24
Co daje Panu/Pani uniwersytet trzeciego
wieku?
„...poza dużym zadowoleniem : możliwość udziału w bardzo
ciekawych wykładach, radość działania, ciągłe poznawanie
nowych ludzi, umiejętność obserwacji, wyciągania wniosków,
zdobywanie obiektywnego stosunku do każdej sprawy”
„...zapomnieć o dolegliwościach wieku podeszłego, snuć plany na
przyszłość, z niecierpliwością czekam na każdy wykład,
odnalazłam w sobie ukryte, minimalne zdolności do pisania...”
„...przede wszystkim dobre samopoczucie, powrót do młodości,
usprawnienie fizyczne (korzystam z ćwiczeń i jogi, ), pomimo
samotnego zamieszkiwania nie odczuwam samotności, nie mam
czasu na nudę..”
Slide 25
Ze społecznego punktu widzenia , problemy starości zawsze
wiążą się z brakiem wypracowanych dobrych wzorców
postępowania, z brakiem alternatyw dla bezradności i
marginalizacji.
GUTW zapobiega marginalizacji osób starszych. Swoje
społeczne zadanie spełnia, gdyż pośredniczy i stwarza
możliwości nawiązywania kontaktów z innymi grupami
społecznymi, instytucjami, placówkami. Służy zaspakajaniu
potrzeb psychofizycznych związanych z wiekiem, z
podejmowaniem nowych ról i zadań społecznych, z
koniecznością przystosowania się do ograniczeń, z potrzebą
wypracowania
postaw
ułatwiających
rozumienie,
internalizację coraz to nowych wyznaczników jakości życia.
UNIWERSYTET
TRZECIEGO WIEKU
WOBEC EKSKLUZJI SPOŁECZNEJ
OSÓB STARSZYCH
Danuta Gross
Slide 2
Ekskluzja (termin wywodzący się z literatury francuskojęzycznej,
od „exclusion” ), oznacza wykluczenie ze społeczeństwa
zorganizowanego, zepchnięcie na margines życia społecznego. Jej
odpowiednikiem w literaturze anglojęzycznej jest marginalizacja ( od
ang. „marginalization” ).
Pomijając rozległe spektrum definicyjnych niuansów, występujących
między tymi pojęciami przy odnoszeniu ich do określonych kultur,
czy narodowych historii, można przyjąć , że ekskluzja jest
synonimem marginalizacji, w Polsce od przynajmniej 10 lat
utożsamianym z takim pojęciami jak marginalność i
wykluczenie.
Slide 3
Ubóstwo połączone z nieuniknioną w starszym wieku ograniczoną
sprawnością, z zagrożeniami chorobowymi, a często także i z
samotnością tworzy wystarczająco rozległą przestrzeń dla izolacji i
wykluczenia tej grupy społecznej. Gdy wymienione deficyty
wzbogacone są bezradnością (psychiczną, fizyczną, techniczną,
informatyczną), zagubieniem, poczuciem nieprzydatności i lękiem
przed niezrozumiałym postępem, przed światem kultywującym
młodość, przedsiębiorczość, mobilność- ekskluzja społeczna staje się
nieunikniona.
Slide 4
Marginalizacja osób starszych ma inne źródła i przejawy, niż w
przypadku ludzi młodych, potencjalnie zdolnych do działania.
Trudniej też ją identyfikować, jako że nie jest ani agresywna, ani
uciążliwa dla środowiska, ani też specjalnie widoczna.
Bardzo czytelnym sygnałem jej występowania jest nieobecność: w
życiu publicznym, w placówkach kultury, biurach turystycznych, w
ośrodkach wypoczynkowych, w teatrach, w restauracjach,
prywatnych klinikach i przychodniach zdrowia, w sklepach,
zakładach usługowych. Osób starszych nie dlatego nie ma tam, gdzie
tętni życie, gdzie kontakt z ludźmi poprawia samopoczucie-że nie są
tym zainteresowani, że wolą „nicnierobienie”, wpatrywanie się
godzinami w ekran telewizora, ale dlatego, że ich na to nie stać, bądź
dlatego, ze boją się kontaktu z niezrozumiałym światem
zewnętrznym.
Slide 5
W krajach Europy Zachodniej dbałość o dobrą kondycję psychiczną
najstarszych wyrażana jest otwartością systemu edukacyjnego,
tworzeniem placówek o charakterze integracyjnym, angażowaniem
ich w działalność samopomocową, aktywizowaniem środowiska
lokalnego, współpracę z pokoleniem ludzi młodych, umożliwianiem
podróży , udostępnianiem kultury, a przede wszystkim dostępem do
opieki zdrowotnej, rehabilitacji i środków umożliwiających realizację
rozległych potrzeb. Marginalizacja trzeciego pokolenia ograniczana
jest tam także odpowiednią edukacją. Na przykład w Wielkiej
Brytanii edukacja dorosłych ma wymiar sprawnego ruchu
społecznego,
angażującego
ludzi
starszych
do
działań
samopomocowych,
woluntarystycznych,
w
Niemczech
z
powodzeniem popularyzuje się turystykę międzynarodową; we
Włoszech wobec tej grupy , traktowanej jako priorytetowa, stosuje
się odpowiednie, zróżnicowane terytorialne i stosowne do potrzeb,
strategie aktywizacji, promocji jednostki poprzez umożliwianie
aktywnego kreowania życia społeczności lokalnych.
Slide 6
Generalnie, działania oparte są na założeniach, że ludzie starzy,
bogaci w doświadczenia i wiedzę życiową , kultywujący tradycje,
dbający o tożsamość narodową-zasługują na szczególną uwagę.
W Polsce najbogatszą tradycją i doświadczeniem w skutecznym
wychodzeniu naprzeciw przedstawicielom trzeciej generacji są
uniwersytety trzeciego wieku.
Polskie uniwersytety trzeciego wieku zaczęły powstawać od 1975
roku, dzięki inicjatywie prof. Haliny Szwarc, która w oparciu o
wzory zaczerpnięte z Francji, zorganizowała pierwszy utw w
Warszawie. Dziś w Polsce jest około 90 utw.
W wielkiej Brytanii działa 257 uniwersytetów, zrzeszających ponad
40 tys. członków, we Francji jest ich 304, we Włoszech 282, w
Hiszpanii 52, w Czechach 47; W Finlandii 28, w Szwajcarii 25, w
Holandii 24.
Slide 7
Głogowski Uniwersytet Trzeciego Wieku od lutego 2001 roku
rozpoczął aktywną działalność publiczną na rzecz ogółu osób
starszych z terenu miasta Głogowa i gmin ościennych.
Celem GUTW jest podejmowanie i rozwijanie społecznych
inicjatyw
oświatowych,
kulturalnych,
opiekuńczych,
charytatywnych, ekologicznych dotyczących rehabilitacji osób
starszych, niepełnosprawnych, a także kultury fizycznej i sportu,
poprzez prowadzenie form działalności zdrowotnej, edukacyjnej,
kulturalnej, twórczej i krajoznawczo-turystycznej dla osób
starszych. Cele te GUTW realizuje poprzez organizowanie różnego
rodzaju cyklów, wykładów, seminariów, konferencji, szkoleń,
dyskusji, warsztatów, zebrań dyskusyjnych spotkań tematycznych z
ludźmi nauki, kultury, polityki i gospodarki działającymi w
środowisku głogowskim, regionie, Polsce i na świecie.
Slide 8
Realizujemy od wielu lat programy unijne i politykę wobec starszych i
starości. Nasza działalność, za którą otrzymaliśmy wiele znaczących
wyróżnień i podziękowań, jest wiarygodna, prowadzimy wobec naszych
Seniorów politykę społeczną Unii Europejskiej, realizujemy zadania
według znanej formuły czterech „ P”: OCHRONA, PREWENCJA,
PARTYCYPACJA, PROMOCJA.
Korzyści wynikające z naszej wieloletniej współpracy z organizacjami
działającymi na rzecz osób starszych, szeroka edukacja i udział samych
Seniorów w wielu działaniach są znaczące. Podniósł się poziom życia
naszych Seniorów w różnych sferach życia, znacznie prostsze stały się
kontakty z partnerami Unii Europejskiej, zbudowaliśmy społeczną lokalną
aprobatę dla naszej kilkuletniej działalności, zmieniliśmy stereotyp
widzenia osoby starszej, rozwinęliśmy niecodzienną możliwość rozwoju
wielu form aktywności, samorealizacji, ciągłego rozwoju wewnętrznego,
aktywności i możliwości rozwoju różnej społecznej samoorganizacji.
Skorzystaliśmy przez te lata współpracy z wielu doświadczeń europejskich,
praktycznych wskazówek i rozwiązań w zakresie szeroko rozumianej
polityki społecznej i zdrowotnej wobec ludzi starszych.
Slide 9
Działalność Głogowskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku jest
ukierunkowana na profilaktykę ekskluzji społecznej, gdyż w
czasie swojej pięcioletniej działalności poszerzyliśmy funkcję
edukacyjną o integracyjną, aktywizacyjną, prozdrowotną i
kompensacyjną.
Hipotezę tę potwierdziły wyniki badań przeprowadzonych w
październiku 2006 roku w oparciu o kwestionariusz ankiety
zawierającej 10 pytań. Badaniami objęłam 120 słuchaczy
Głogowskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Zdecydowaną
większość wśród respondentów stanowiły kobiety (114 osób).
Generalnie ankietowani dość chętnie odpowiadali na pytania. Mogę
zatem stwierdzić, iż wypowiedzi były szczere, a więc zgodne z
przekonaniami i w związku z tym stanowią w pełni wiarygodny
materiał badawczy.
Slide 10
Procentowy udział badanych
5%
Mężczyźni
Kobiety
95%
Slide 11
CHARAKTERYSTYKA
SŁUCHACZY GUTW
W badanej próbie znalazło się 120 słuchaczy GUTW,
korzystających z oferty programowej
Głogowskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku.
Charakteryzują ich m.in. takie cechy jak:
płeć, wiek, wykształcenie, źródło utrzymania, dochód.
Slide 12
1. Wiek słuchaczy wg płci (w %)
WIEK
SŁUCHACZY
KOBIETY
MĘŻCZYŹNI
RAZEM
N=114
%
N=6
%
N=120
%
do 59 lat
21
18,4
3
5,0
24
20,0
od 60-79 lat
76
66,6
3
5,0
79
65,8
powyżej 80 lat
17
15,0
0
0
17
14,2
Analiza badanych pod względem wiekowym pozwala scharakteryzować tę
populację następująco. Większość słuchaczy to kobiety w przedziale wiekowym
60-79 lat (66,6%). W tym sam ym przedziale wiekowym znalazło się 3 mężczyzn
(5,0%). Według powszechnie przyjętego podziału starości na okresy, są to osoby
zaliczane do okresu wczesnej starości, czyli „młodzi starzy” (young old). Osoby w
tym okresie zachowują jeszcze dość znaczną sprawność fizyczną i umysłową oraz
samodzielność społeczną i ekonomiczną. 20 % respondentów mieści się w wieku
do 59 lat. Zarówno w wieku do 59 lat jak i w przedziale od 60-79 lat znajduje się
taki sam odsetek mężczyzn.
Slide 13
2. Wykształcenie słuchaczy wg płci ( w %)
WYKSZTAŁCENIE
SŁUCHACZY
KOBIETY
MĘŻCZYŹNI
RAZEM
N=114
%
N=6
%
N=120
%
zawodowe
4
3,5
0
0
4
3,5
średnie
41
35,9
0
0
41
34,1
wyższe
56
49,2
6
100
62
51,6
inne
13
11,4
0
0
13
10,8
Badane osoby legitymowały się głównie wyższym wykształceniem, bo aż 62
przypadkach (51,6%). Wykształcenie średnie posiada 41 kobiet (35,9%) i 6 mężczyzn
(5%). Tylko 4 osoby spośród badanych posiada wykształcenie zawodowe. 13 (11,4%)
kobiet posiada wykształcenie inne: pomaturalne, policealne, inżynierskie.
Slide 14
3. Słuchacze wg stanu cywilnego (w %)
MĘŻCZYŹNI
STAN
RAZEM
KOBIETY
CYWILNY
N=114
%
N=6
%
120
%
Żonaty
/ mężatka
39
34,2
5
83,3
44
36,6
Wdowiec
/ wdowa
64
57,1
1
1,6
65
54,1
rozwiedziony
/
rozwiedziona
9
7,8
-
-
9
7,5
Kawaler
/ panna
2
1,7
-
-
2
1,6
Powyższa tabela przedstawia rozkład stanu cywilnego według
płci. I tak 65 osób ( 54,1%) to ludzie owdowiali, oczywiście z
dominacją kobiet. 44 respondentów posiada współmałżonków, 7,5
% ogółu badanych było rozwiedzionych, z tego badane przeze
mnie kobiety znajdowały się w tym stanie cywilnym.
Slide 15
4. Źródło utrzymania słuchaczy według płci
( w %)
ŹRÓDŁO
UTRZYMANIA
MĘŻCZYŹNI
KOBIETY
%
N=6
RAZEM
%
N=114
%
N=120
emerytura
78
68,4
6
100,0
84
70,0
renta
28
24,5
-
-
28
23,3
5
4,3
-
-
5
4,1
3
2,6
-
-
3
2,6
wynagrodzenie
pracę
inne
za
Zdecydowana większość słuchaczy utrzymuje się ze świadczeń
wypłacanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w formie:
emerytur -70,0%, bądź rent -23,3% , 4,1% utrzymuje się z
wynagrodzenia za pracę, tylko 3 respondentów utrzymuje się z
zasiłku dla bezrobotnych.
Slide 16
5. Motywy uczestnictwa
MOTYWY
UCZESTNICTWA
KOBIETY
N=114
%
MĘŻCZYŹNI
RAZEM
N=6
N=120
%
%
poszerzenie wiedzy
98
85,9
5
83,3
103
85,8
utrzymanie
sprawności
intelektualnej
102
89,4
4
66,6
106
88,3
64
57,1
5
83,3
69
57,5
71
62,2
3
50,0
74
61,6
89
78,0
2
33,3
91
75,8
93
77,5
3
50,0
96
80,0
utrzymanie
kontaktu
z osobami w tym
samym wieku
zagospodarowanie
wolnego czasu
poczucie
osamotnienia
utrzymanie
sprawności fizycznej
Slide 17
Wśród podanych motywów uczestnictwa w zajęciach GUTW
niewątpliwie najważniejsze było utrzymanie sprawności
intelektualnej 88,3%. Z badanej grupy kobiet 102 (89,4%)
wskazało ten czynnik jako powód uczestnictwa, w następnej
kolejności podawano jako powód uczestnictwa poszerzenie
wiedzy 85,8%. Na 6 badanych mężczyzn 5 wskazało na ten
właśnie czynnik. Jako kolejną przyczynę uczestnictwa
w
zajęciach Głogowskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku 80 %
wskazało utrzymanie sprawności fizycznej. W grupie badanych
kobiet
78% wskazało jako motyw uczestnictwa poczucie
osamotnienia , przy czym należy zaznaczyć , że 36 z nich to
wdowy. Dla nich utrata małżonka stanowi często wielki problem,
dlatego dość szybko włączają się w życie rodzinne, starają się
przystosować do wdowieństwa poprzez zagospodarowanie
swojego czasu.
Slide 18
6. Korzystanie z zajęć a płeć.
KORZYSTANIE
Z ZAJĘĆ
KOBIETY
MĘŻCZYŹNI
N=11
4
%
N=6
wykłady
114
100,0
6
gimnastyka
ruchowa
98
81,6
-
lektoraty
językowe
zajęcia z chóru
63
55,2
8
informatyka
RAZEM
%
N=120
%
100,0
120
100,0
-
98
81,6
4
66,6
67
55,8
6,6
-
-
8
6,6
81
71,0
3
50,0
84
70,0
wycieczki
78
68,4
2
33,3
80
66,6
dyskusje
29
25,4
1
16,6
30
25,0
spotkania
z
ludźmi kultury,
nauki, sztuki
86
75,4
2
33,3
88
73,3
Slide 19
Odsetki nie sumują się do 100, gdyż słuchacze korzystają z wielu
form zajęć.
Analizując dane zawarte w tabeli stwierdzam, że 100% badanych
najchętniej korzysta z wykładów. Przeważnie są to słuchaczki i
słuchacze uczęszczający do GUTW od kilku lat. Dotychczas
wykłady te odbywały się z w różnych cyklach: literatura, historia
sztuki, historia kultury, psychologia, wiedza o regionie, filozofia,
socjologia, z muzyką przez wieki, religie świata, medycyna.
Zróżnicowana tematyka wykładów pozwala słuchaczom
korzystać z zajęć według zainteresowań. Drugą w kolejności
najbardziej preferowaną formą zajęć jest uczestnictwo w
gimnastyce usprawniająco-ruchowej. Wśród badanych kobiet aż
81,6% chętnie korzysta z tych zajęć prowadzonych pod
kierunkiem mgr rehabilitacji-ruchowej.
Slide 20
Stopniowo wdrażane i prawidłowo prowadzone ćwiczenia mają
korzystny wpływ na organizm. Zdaniem K. WiśniewskiejRoszkowskiej „zapobiegają zanikom mięśni, zmianom stawowym i
osteoporozie, wzmacniają ukrwienie tkanek, chronią przed
usztywnieniem klatki piersiowej. Działają więc ujędrniającoodmładzająco w najbardziej istotnym znaczeniu tego słowa”.
Wśród badanych osób 73% chętnie korzysta ze spotkań z ludźmi
kultury, sztuki, i nauki. Wiele osób uczestniczyło w takich
spotkaniach
podczas
Głogowskiego
Tygodnia
Seniora
organizowanych przez GUTW w latach 2004-2005., spotkań
poetyckich i
literackich, Międzypokoleniowych Spotkań
Integracyjnych.
Wśród badanych kobiet 71% chętnie korzysta z zajęć
komputerowych
uważając
jednocześnie,
że
umiejętność
posługiwania się komputerem i korzystania z internetu może
pomagać w życiu. 55,8 % słuchaczy korzysta z lektoratów
językowych. Wśród badanych mężczyzn 66,6 % korzystało z nauki
języka angielskiego.
Slide 21
7. Wpływ przynależności do GUTW a
subiektywne odczucie jakości życia
tak
nie
L
nie wiem
ogółem
L
%
L
%
L
%
-
-
-
-
83
72,8
3,3
3
2
1,6
%
jestem
bardziej
zadowolony/zadowolo
ny z życia
rzadziej odczuwam
smutek
83
72,
8
67
58,
7
4
63,6
75
mam więcej energii
71
62,
2
2
1,6
4
3,3
3
77
67,13
mam lepsze kontakty z
młodym pokoleniem
47
41,
2
-
-
9
7,5
56
48,7
mniej martwię się o
zdrowie
69
60,
5
3
2,5
19
15,
8
91
78,8
Slide 22
Analizując wyniki badań zauważa się, że 78,8% osób wskazało,
iż uczestnictwo w zajęciach powoduje , iż mniej martwią się o
zdrowie. Starość w połączeniu z chorobą wpędza niekiedy w
pasywność i rezygnację o rozmowach niewyobrażalnych dla
zdrowego
człowieka.
GUTW
poprzez
profilaktykę
gerontologiczną oraz aktywizację pozwala zapomnieć o
dolegliwościach wieku podeszłego, zapomnieć , że to ostatni etap
życia i snuć plany na przyszłość.
Przynależność do GUTW powoduje, iż słuchacze czują się
bardziej zadowoleni z życia (83 osoby) , mają więcej energii (71
osób), rzadziej odczuwają smutek (67 osób).
Slide 23
PODSUMOWANIE
Kilkuletnia obserwacja Głogowskiego Uniwersytetu Trzeciego
Wieku pozwala na wyciągnięcie wniosków odnośnie do odbioru
treści oferowanym słuchaczom i funkcjonowania tych treści w ich
twórczym rozwoju. Już pierwszy etap tej obserwacji pozwolił na
stwierdzenie, że słuchacze reprezentują na ogół optymalny model
starszego człowieka, pełnego inwencji i cieszącego się życiem.
Jednym z ważnych dowodów są w tym względzie wypowiedzi
słuchaczy przy okazji badań . Powyższe wypowiedzi potwierdzają
fakt, że GUTW pomaga w przygotowaniu do starości przez
zachowanie , a niekiedy przywracanie więzów społecznych i
życiowej aktywności, pomaga w rozbudzaniu i zaspakajaniu
zainteresowań, rozbudza wrażliwość na to, co nowe, dobre,
piękne i godne poznania.
Przytoczę kilka wypowiedzi słuchaczy :
Slide 24
Co daje Panu/Pani uniwersytet trzeciego
wieku?
„...poza dużym zadowoleniem : możliwość udziału w bardzo
ciekawych wykładach, radość działania, ciągłe poznawanie
nowych ludzi, umiejętność obserwacji, wyciągania wniosków,
zdobywanie obiektywnego stosunku do każdej sprawy”
„...zapomnieć o dolegliwościach wieku podeszłego, snuć plany na
przyszłość, z niecierpliwością czekam na każdy wykład,
odnalazłam w sobie ukryte, minimalne zdolności do pisania...”
„...przede wszystkim dobre samopoczucie, powrót do młodości,
usprawnienie fizyczne (korzystam z ćwiczeń i jogi, ), pomimo
samotnego zamieszkiwania nie odczuwam samotności, nie mam
czasu na nudę..”
Slide 25
Ze społecznego punktu widzenia , problemy starości zawsze
wiążą się z brakiem wypracowanych dobrych wzorców
postępowania, z brakiem alternatyw dla bezradności i
marginalizacji.
GUTW zapobiega marginalizacji osób starszych. Swoje
społeczne zadanie spełnia, gdyż pośredniczy i stwarza
możliwości nawiązywania kontaktów z innymi grupami
społecznymi, instytucjami, placówkami. Służy zaspakajaniu
potrzeb psychofizycznych związanych z wiekiem, z
podejmowaniem nowych ról i zadań społecznych, z
koniecznością przystosowania się do ograniczeń, z potrzebą
wypracowania
postaw
ułatwiających
rozumienie,
internalizację coraz to nowych wyznaczników jakości życia.