Transcript opóźnienie rozwoju
Slide 1
Opracowanie: Ewa Rożek
Slide 2
„Mowa jest
najwspanialszym z
wynalazków ludzkich”
Sofokles
Slide 3
Mowa
To akt porozumiewania się w słowie
Istotą jest nadawanie dźwiękowe i odbiór
słuchowy informacji – czyli
mówienie i rozumienie
Proces mówienia określamy mianem
mowy czynnej, a rozumienia mowy
biernej
wg K. Błachnio
Slide 4
SKŁADNIKI MOWY
język
nadawanie
(mówienie)
MOWA
odbiór
(rozumienie)
tekst
Składniki mowy ludzkiej (opracowanie własne)
Źródło: T. Gałkowski, G. Jastrzębowska: Logopedia – pytania i odpowiedzi
Slide 5
Przyjrzyjmy się teraz definicjom powyższych terminów
język
rozumiany jako system znaków
służący do porozumiewania się
składający się z symboli tj. fonemów, morfemów, leksemów
układu zasad, na podstawie których budowana jest wypowiedź
n a d a w a n i e (mówienie)
przekaz informacji
to budowanie tekstu słownego w postaci fonicznej, zgodnie z
zasadami danego języka
tekst słowny
to wytwór procesu mówienia
o d b i ó r (rozumienie)
odczytanie tekstu słownego
Slide 6
PRAWIDŁOWY ROZWÓJ MOWY I JĘZYKA
Wiek
dziecka
To, co powinno być
0-10
miesiąc
Krzyk, mlaskanie, cmokanie.
Głużenie (gruchanie) niemowlę śpiewa [guu, agu,
aku, ghy...]
Gaworzenie- dziecko zaczyna
prowadzić „rozmowę" z
dorosłym posługując się
prostymi sylabami dziecko
wielokrotnie powtarza
identyczne sylaby np.
[babababa, mamama,
dadadada].
Echolalia dziecko próbuje
naśladować mowę dorosłych,
jego wypowiedzi składają się z
wielokrotnie powtórzonych
różnych sylab.
To, na co warto zwrócić uwagę
• Głużenie- nie ma też szczególnej
różnicy w między dziećmi słyszącymi
i niesłyszącymi
• Gaworzenie będzie bardziej
intensywne, jeśli dorośli zwracana nie
uwagę i będą naśladowali swoje
dzieci-w ten sposób zachęcą je do
„mówienia"
•Ok. 7 mieś. ż. pojawiają się pierwsze
prototypy wyrazowe, czy li
wypowiedzi po raz pierwszy
przypominające wyrazy, np.: „baja"
jako „bajka", czy „mana" jako „mleko"
Slide 7
PRAWIDŁOWY ROZWÓJ MOWY I JĘZYKA
Wypowiedzi coraz bardziej
przypominają brzmieniem
wyrazy danego języka
Roczne dzieci wymawiają przeciętnie
ok. 6 - 50 słów
Jeden wyraz zastępuje
zdanie, a właściwie kilka
różnych zdań, np. „da" jako:
1. daj misia, 2. weź kółko,
3. połóż tutaj
Początek wypowiedzi
dwuwyrazowych.
Dziecko używa przede
wszystkim rzeczowników, czyli
nazw.
Pierwszy wyraz - między 8 a 18
miesiącem życia (najpóźniej)
11-12
miesiąc
12-18
miesiąc
18-23
miesiąc
20-miesięczne dziecko wymawia
średnio ok. 170 wyrazów.
Slide 8
PRAWIDŁOWY ROZWÓJ MOWY I JĘZYKA
2 lata
3 lata
Pojawiają się liczebniki -jeden,
dwa, trzy... i rozróżnienie ja-ty:
dziecko zaczyna używać
zaimka się np. myję się, bawię
się.
Poprawna wymowa:
- samogł. ustnych [a, e, i, o, u, y]
- spółgł. Nosowych [m, n, ń]
-„półspółgłosek" [j, ł]
- spółgłosek [h, f, w, t, d, p, b]
4 lata
Poprawna artykulacja spółg.
[k, g, ś, ź, ć, dź].
Spółgłoski miękkie [ś, ź, ć, dź]
mogą być jeszcze wymawiane
jako „mniej miękkie", np. [sj].
•Przeważają zdania pojedyncze
•3- latek ma jeszcze prawo wymawiać
spółgłoski dźwięczne z niepełną
dźwięcznością, a nawet bezdźwięcznie,
np. „w/f ota" lub „fota" zamiast „woda"
posługuje się zdaniami
złożonymi.
•Przed ukończeniem 3 lat i 8 miesięcy
wiele dzieci zamienia[r] na [j]
4 – latek nie powinien zamieniać [t, d]
na [k, g] (lub odwrotnie), może jednak
zamieniać spółgłoski [sz, ż, cz, dż] oraz
[s, z, c, dz]na [s, ź, ć, dź]
Slide 9
PRAWIDŁOWY ROZWÓJ MOWY I JĘZYKA
5 lat
6 lat
7 lat
Poprawna wymowa
spółgłosek [sz, ż, cz, dż]
lub zastępowanie ich
spółgłoskami [s,z, c, dz].
Poprawna wymowa
spółgłoski [r] lub
zastępowanie je
spółgłoską [I]
Poprawna wymowa
spółgłosek [sz, ż, cz, dż] oraz
spółgłoski [r]
•5-latek tworzy własne wyrazy, np.
„doroślinny" = dla dorosłych,
„ukradacz" = złodziej.
35% dzieci 5-letnich prawidłowo
wymawia [r].
Prawidłowa wymowa
wszystkich spółgłosek
samogłosek języka
polskiego.
Do ok. 10 roku życia mowa dziecka
będzie nabierała cech „mowy
dojrzałej".
•Większość dzieci poprawnie
wymawia spółgłoskę [r] zanim
ukończy 6 rok życia.
Slide 10
FAZA
GŁUŻENIA
FAZA
GAWORZENIA
umiejętność
unoszenia głowy
umiejętność
siadania
OKRES
WYRAZU
pozycja
pionowa,
wstawanie
Zależności między rozwojem mowy a rozwoju fizycznym
Źródło: A. Felis www.przedszkolak.pl
Slide 11
CZYNNIKI
WARUNKUJĄCE
PRAWIDŁOWY ROZWÓJ
MOWY DZIECKA
Slide 12
Czynniki pozytywnie wpływające na rozwój
mowy
Wewnętrzne:
Prawidłowy rozwój psychomotoryczny:
•
brak defektów sensor.– motorycznych
•
brak defektów narządów mowy
•
prawidłowo funkcjonujący słuch (fizyczny,
fonematyczny, muzyczny)
Sprawnie działający O U N (mobilny mózg i
wydolna pamięć)
Prawidłowo funkcjonujący narząd wzroku czynnik wspomagający prawidłowy rozwój mowy
Slide 13
Zewnętrzne:
Prawidłowe warunki środowiskowe i
wychowawcze
Klimat panujący w rodzinie:
•
zaspokojenie podstawowych potrzeb
psychicznych
•
ogranicza sytuacje stresowe i konfliktowe
•
stymuluje jego wszechstronny rozwój, w
tym i mowę
Slide 14
Czynniki negatywnie wpływające na
rozwój mowy
Wewnętrzne:
Obniżone tempo rozwoju psychoruchowego
Nieprawidłowe funkcjonowanie OUN:
• zaburzenia analizy i syntezy słuchowej
• zaburzenia słuchu mownego
• zaburzenia kinestezji artykulacyjnej
Slide 15
Opóźnienie rozwoju umysłowego
Zakłócony proces lateralizacji
Upośledzenie umysłowe
Czynniki psychiczne:
• brak zainteresowania mową innych
• odczuwanie własnej artykulacji jako
trudności
• zaburzenia uczuciowe
Zmiany anatomiczne i nieprawidłowe
funkcjonowanie aparatu artykulacyjnego
Slide 16
Zewnętrzne:
Oddziaływania wychowawcze środowiska:
•
słabe zainteresowania dzieckiem – jego
potrzebami
•
nieprawidłowe wzorce fonetyczne
•
nieprawidłowa atmosfera
•
styl wychowania i postawy rodziców
•
brak stymulacji rozwoju mowy
Pozbawienie dziecka kontaktu z matką
Nadmiar wzorców językowych, których dziecko
nie jest w stanie opanować
Slide 17
TERMINOLOGIA I ISTOTA
OPÓŹNIONEGO ROZWOJU MOWY
Opóźnienie Rozwoju Mowy
synonimy: a l a l i a p r o l o n g a ta,
niemota
występuje wówczas, gdy proces kształtowania
i rozwoju mowy we wszystkich bądź w
niektórych
jej
aspektach
(fonetycznym,
gramatycznym, leksykalnym czy ekspresyjnym)
ulega opóźnieniu i przebiega niezgodnie z
normą przewidzianą dla danej grupy wiekowej.
Slide 18
OPÓŹNIENIE ROZWOJU MOWY
JEST WYNIKIEM
zakłócenia rozwoju
SORM
Samoistne Opóźnienie
Rozwoju Mowy
zaburzenia rozwoju
NORM
Niesamoistnego Opóźnienia
Rozwoju Mowy
do których zalicza się:
Normalne odmiany rozwoju, takie jak:
- wycinkowe opóźnienie rozwoju mowy
- zespół opóźnienia mowy czynnej,
- opóźnienie rozwoju artykulacji
- rozwojową niepłynność mowy
NORM będące objawem:
- specyficznych zaburzeń rozwojowych
- parcjalnych zaburzeń rozwojowych
- następstwem rozległych
zaburzeń rozwojowych
Slide 19
Zdaniem G. Jastrzębowskiej
opóźnienie rozwoju - mowy pojawia się wówczas, gdy
kompetencje językowe u małego dziecka nie wykształcają
się w stopniu wystarczającym do prawidłowej realizacji
wypowiedzi
Samoistne Opóźnienie Rozwoju Mowy (SORM) - proste
opóźnienie rozwoju mowy, którego przyczyną są związane
z indywidualnym tempem i rytmem rozwoju dziecka
wpływające na zakłócenie procesu rozwojowego
Niesamoistne Opóźnienie Rozwoju Mowy (NORM) –
będące następstwem zaburzeń o określonej etiologii,
towarzyszącym różnym zaburzeniom rozwoju
(głuchocie, niedosłuchom, upośledzeniu umysłowemu,
zaburzeniom rozwoju motoryki), specyficznym
zaburzeniom rozwoju mowy bądź wchodzących w skład
całościowych zaburzeń rozwojowych (np. autyzmu).
Slide 20
ISTOTA PROSTEGO OPÓŹNIENIA ROZWOJU MOWY
Mowa powstaje później i wolniej niż zwykle
Opóźnienie dotyczy: ekspresji i
przyswajania pojęć słownych bardziej
złożonych
Rozwój mowy odbywa się z opóźnieniem w
stosunku do wieku, przy nie zaburzonej
percepcji słownej
Slide 21
OBJAWY I DYNAMIKA OPÓŹNIONEGO
ROZWOJU MOWY
Proponowane przez H. Spionek wskaźniki
opóźnienia rozwoju mowy :
późniejsze pojawienie się gaworzenia
( norma: 6 – 7 miesiąc życia )
późniejsze pojawienie się pierwszych słów
( norma: koniec 1 roku życia )
ubóstwo czynnego i biernego słownika, a
także brak niektórych części mowy
Slide 22
późniejsze pojawienie się zdań prostych i
złożonych
pod koniec 2 roku życia dziecko powinno
operować zdaniami prostymi, a pod koniec 3 roku
życia – zdaniami złożonymi
zbyt długo utrzymująca się wadliwa wymowa
różnych dźwięków mowy
zjawisko charakterystyczne dla wcześniejszych
okresów rozwojowych czyli przedłużający się okres
swoistej wymowy dziecięcej.
Slide 23
ORM NALEŻY MÓWIĆ, GDY MOWA DZIECKA:
rocznego jest na poziomie dziecka
półtorarocznego - dziecko jedynie gaworzy
2 – letniego jest na poziomie mowy dziecka
rocznego ( wymawia kilka słów )
3 – letniego jest na poziomie mowy dziecka
1,5 rocznego
4 – letniego jest na poziomie mowy dziecka
2 – letniego - formułuje tylko zdania proste
Slide 24
5 – letniego jest na poziomie mowy dziecka
2,5 letniego ( nadal zdania proste, słownictwo
na poziomie dziecka w wieku 2,5 lat )
6 – letniego jest na poziomie mowy dziecka
3 – letniego ( pojawiają się zdania złożone,
wymawia ono 1000 – 1500 słów )
7 – letniego jest na poziomie mowy dziecka
3,5 letniego
Slide 25
PRZYCZYNY PROSTEGO OPÓŹNIENIA MOWY
Endogenne przyczyny prostego opóźnienia
rozwoju mowy:
opóźnienie mielinizacji włókien nerwowych
unerwiających mięśnie narządów artykulacyjnych,
co powoduje trudności w wykonywaniu szybkich
i precyzyjnych ruchów
późniejszym dojrzewaniu układu nerwowego
uwarunkowań genetycznych ( dziedziczność ), o
czym świadczy występowanie opóźnienia rozwoju
mowy u członków rodziny (szczególnie u
osobników płci męskiej)
Slide 26
Egzogenne przyczyny sprzyjające powstaniu
samoistnego opóźnienia rozwoju mowy
czynniki środowiskowe i społeczne
zalicza się głównie:
czasową rozłąka z matką, dłuższa hospitalizacja,
brak bliskiego kontaktu emocjonalnego matki z
dzieckiem itd.
nieodpowiednią stymulację rozwoju językowego,
do tej ostatniej grupy przyczyn I. Styczek zalicza:
Slide 27
brak podniet do mówienia lub nadmiar bodźców
słownych
może wywołać niechęć do kontaktów werbalnych i do
różnych zahamowań w tym zakresie
nieprawidłowe wzorce i postawy językowe dorosłych,
błędna wymowa, stosowanie nieprawidłowych form
gramatycznych,
nieadekwatne,
ubogie
słownictwo,
naleciałości gwarowe
niewłaściwa reakcja otoczenia na pierwsze wypowiedzi
dziecka
np. brak zainteresowania, lekceważenie wypowiedzi dziecka
lub z nadmierny entuzjazmem – może powodować tłumienie
chęci do mówienia
Slide 28
DO PROSTEGO OPÓŹNIENIA ROZWOJU
MOWY ZALICZA SIĘ
Wycinkowe opóźnienie rozwoju mowy
(syn. nierównomierny rozwój mowy)
wynika z indywidualnego tempa i rytmu
gdy wykluczy się działanie czynników środow.
• ogólne opóźnienie rozwoju
• inne zaburzenia takie jak zaburzenia słuchu,
OUN, emocjonalne itd.
jest przejawem dysharmonii rozwojowej
Slide 29
Zespół opóźnienia mowy czynnej
(syn. opóźnienie rozwoju mowy czynnej)
dzieci zaczynają mówić później
mówią mało lub wcale
słyszą dobrze i prawidłowo wykonują
polecenia słowne
opóźnione są etapy pojawiania się
poszczególnych głosek
Slide 30
Opóźnienie mowy uwarunkowane
środowiskowo
Do społecznych – środowiskowych czynników
sprzyjających powstaniu prostego opóźnienia
mowy zalicza się głównie
nieodpowiednią stymulację rozwoju
językowego
nieprawidłowe wzorce i postawy językowe
niewłaściwa reakcja otoczenia na pierwsze
wypowiedzi dziecka
Slide 31
ZALECENIA
TERAPEUTYCZNE
DLA RODZICÓW DZIECI Z
ORM
Terapia opóźnionego rozwoju mowy
- polega na stymulacji rozwoju mowy
Zachowania językowe dorosłych
opiekunów dziecka, powinny zatem
sprzyjać kształtowaniu jego mowy
oraz zachęcać je do mówienia
Slide 32
Do zachowań tych należą:
kształtowanie i utrzymywanie przez rodziców
prawidłowej więzi emocjonalnej z dzieckiem
inspirowanie dziecka do mówienia poprzez
częste z nim rozmowy
(tzn. otaczanie dziecka mową, mówienie powoli,
wyraźnie, prostymi zdaniami)
rozbudzanie w dziecku motywacji mówienia
Slide 33
zwracanie uwagi na własną mowę
rytm, melodia akcent, mowa staranna, precyzyjna,
niezbyt przesadna ani zbyt głośna, ani zbyt cicha
nie zalewanie dziecka potokiem słów
aby "nie utopić dziecka w kąpieli słownej"
budowanie komunikatów ze znanego dziecku
słownictwa
umiejętne budowanie prostych konstrukcji
gramatycznych
(zdań krótkich, logicznie powiązanych ze sobą)
Slide 34
umiejętne przekształcanie komunikatów
dziecka w sensowny tekst
objaśnianie i rozmawianie podczas
wykonywania różnych czynności w
obecności dziecka
(np. a teraz biorę chleb i będę go kroiła)
umiejętne wysłuchiwanie dziecka
podtrzymywanie rozmowy i pozwolenie mu na
dokończenie wypowiedzi
podawanie prawidłowego wzorca
w przypadku niewłaściwej wymowy dziecka,
Slide 35
danie dziecku możności odczucia, że mowa
dorosłych nie jest doskonała (możliwe są
przerwy w wymowie, przejęzyczenia, poprawianie
się, objawy niepłynności, wtrącanie słów)
zapewnienie dziecku kontaktu z
rówieśnikami
nawiązywanie podczas rozmowy z dzieckiem
kontaktu wzrokowego
Slide 36
WSKAZÓWKI I SPOSOBY POSTĘPOWANIA Z
DZIECKIEM W CELU STYMULACJI ROZWOJU
MOWY
Zachęcajmy dziecko do naśladowania
odgłosów otoczenia
Łączmy nazywanie z konkretnym obiektem, a
więc z obrazkami czy widzianym przez dziecko
przedmiotem, osobą, zjawiskiem
Komentujmy aktualne wydarzenia z
najbliższego otoczenia w czasie ich trwania
Slide 37
Organizujmy wspólne "zabawy buzią”
dmuchanie baniek mydlanych, nadmuchiwanie
gumowych zabawek, gwizdanie, nadymanie
policzków, parskanie czy syczenie
Starajmy się łączyć wydawanie różnych
dźwięków i naśladowanie odgłosów z ruchami
rąk i całego ciała, tzw. mowa ciała
Zwróćmy uwagę na ćwiczenia dłoni
Zręczność rąk ma związek ze sprawnym
artykułowaniem i mówieniem. Pomagajmy dziecku
nawlekać koraliki, budować wieżę z klocków, domek
z kart lub twórzmy z nim świat z modeliny lub
plasteliny
Slide 38
Starajmy się nie wyręczać dziecka w
wypowiadaniu życzeń i opowiadaniu wrażeń
Gdy dziecko mówi po swojemu, powtarzajmy
po nim tę samą treść w poprawionej
gramatycznie formie
Opowiadając dziecku bajkę czy interpretując
scenkę przedstawioną na obrazku starajmy się
mówić zdaniami złożonymi
Nie upraszczajmy mowy, gdyż to nie wpływa
stymulująco na jej rozwój
Slide 39
Nie zasypujmy dziecka lawiną słów
zbytecznych, których znaczenia nie rozumie i
nie będzie potrafiło ich wykorzystać
W taki sam sposób odpowiadajmy dziecku na
jego pytania.
Sprawdzajmy, czy śledzi tok naszych myśli,
rozumie wszystkie wyrazy, zadając mu pytania
i ewentualnie podpowiadając odpowiedzi
Slide 40
Nigdy nie krytykujmy mowy dziecka w
jego obecności ani w obecności innych
dzieci, nie porównujmy go z rówieśnikami
Zawsze chwalmy dziecko, nie tylko za
widoczne osiągnięcia, ale za każde próby
i starania, udane ćwiczenie, nowy wyraz,
powtórzenie, opowiadanie
Slide 41
Opracowanie: Ewa Rożek
Slide 2
„Mowa jest
najwspanialszym z
wynalazków ludzkich”
Sofokles
Slide 3
Mowa
To akt porozumiewania się w słowie
Istotą jest nadawanie dźwiękowe i odbiór
słuchowy informacji – czyli
mówienie i rozumienie
Proces mówienia określamy mianem
mowy czynnej, a rozumienia mowy
biernej
wg K. Błachnio
Slide 4
SKŁADNIKI MOWY
język
nadawanie
(mówienie)
MOWA
odbiór
(rozumienie)
tekst
Składniki mowy ludzkiej (opracowanie własne)
Źródło: T. Gałkowski, G. Jastrzębowska: Logopedia – pytania i odpowiedzi
Slide 5
Przyjrzyjmy się teraz definicjom powyższych terminów
język
rozumiany jako system znaków
służący do porozumiewania się
składający się z symboli tj. fonemów, morfemów, leksemów
układu zasad, na podstawie których budowana jest wypowiedź
n a d a w a n i e (mówienie)
przekaz informacji
to budowanie tekstu słownego w postaci fonicznej, zgodnie z
zasadami danego języka
tekst słowny
to wytwór procesu mówienia
o d b i ó r (rozumienie)
odczytanie tekstu słownego
Slide 6
PRAWIDŁOWY ROZWÓJ MOWY I JĘZYKA
Wiek
dziecka
To, co powinno być
0-10
miesiąc
Krzyk, mlaskanie, cmokanie.
Głużenie (gruchanie) niemowlę śpiewa [guu, agu,
aku, ghy...]
Gaworzenie- dziecko zaczyna
prowadzić „rozmowę" z
dorosłym posługując się
prostymi sylabami dziecko
wielokrotnie powtarza
identyczne sylaby np.
[babababa, mamama,
dadadada].
Echolalia dziecko próbuje
naśladować mowę dorosłych,
jego wypowiedzi składają się z
wielokrotnie powtórzonych
różnych sylab.
To, na co warto zwrócić uwagę
• Głużenie- nie ma też szczególnej
różnicy w między dziećmi słyszącymi
i niesłyszącymi
• Gaworzenie będzie bardziej
intensywne, jeśli dorośli zwracana nie
uwagę i będą naśladowali swoje
dzieci-w ten sposób zachęcą je do
„mówienia"
•Ok. 7 mieś. ż. pojawiają się pierwsze
prototypy wyrazowe, czy li
wypowiedzi po raz pierwszy
przypominające wyrazy, np.: „baja"
jako „bajka", czy „mana" jako „mleko"
Slide 7
PRAWIDŁOWY ROZWÓJ MOWY I JĘZYKA
Wypowiedzi coraz bardziej
przypominają brzmieniem
wyrazy danego języka
Roczne dzieci wymawiają przeciętnie
ok. 6 - 50 słów
Jeden wyraz zastępuje
zdanie, a właściwie kilka
różnych zdań, np. „da" jako:
1. daj misia, 2. weź kółko,
3. połóż tutaj
Początek wypowiedzi
dwuwyrazowych.
Dziecko używa przede
wszystkim rzeczowników, czyli
nazw.
Pierwszy wyraz - między 8 a 18
miesiącem życia (najpóźniej)
11-12
miesiąc
12-18
miesiąc
18-23
miesiąc
20-miesięczne dziecko wymawia
średnio ok. 170 wyrazów.
Slide 8
PRAWIDŁOWY ROZWÓJ MOWY I JĘZYKA
2 lata
3 lata
Pojawiają się liczebniki -jeden,
dwa, trzy... i rozróżnienie ja-ty:
dziecko zaczyna używać
zaimka się np. myję się, bawię
się.
Poprawna wymowa:
- samogł. ustnych [a, e, i, o, u, y]
- spółgł. Nosowych [m, n, ń]
-„półspółgłosek" [j, ł]
- spółgłosek [h, f, w, t, d, p, b]
4 lata
Poprawna artykulacja spółg.
[k, g, ś, ź, ć, dź].
Spółgłoski miękkie [ś, ź, ć, dź]
mogą być jeszcze wymawiane
jako „mniej miękkie", np. [sj].
•Przeważają zdania pojedyncze
•3- latek ma jeszcze prawo wymawiać
spółgłoski dźwięczne z niepełną
dźwięcznością, a nawet bezdźwięcznie,
np. „w/f ota" lub „fota" zamiast „woda"
posługuje się zdaniami
złożonymi.
•Przed ukończeniem 3 lat i 8 miesięcy
wiele dzieci zamienia[r] na [j]
4 – latek nie powinien zamieniać [t, d]
na [k, g] (lub odwrotnie), może jednak
zamieniać spółgłoski [sz, ż, cz, dż] oraz
[s, z, c, dz]na [s, ź, ć, dź]
Slide 9
PRAWIDŁOWY ROZWÓJ MOWY I JĘZYKA
5 lat
6 lat
7 lat
Poprawna wymowa
spółgłosek [sz, ż, cz, dż]
lub zastępowanie ich
spółgłoskami [s,z, c, dz].
Poprawna wymowa
spółgłoski [r] lub
zastępowanie je
spółgłoską [I]
Poprawna wymowa
spółgłosek [sz, ż, cz, dż] oraz
spółgłoski [r]
•5-latek tworzy własne wyrazy, np.
„doroślinny" = dla dorosłych,
„ukradacz" = złodziej.
35% dzieci 5-letnich prawidłowo
wymawia [r].
Prawidłowa wymowa
wszystkich spółgłosek
samogłosek języka
polskiego.
Do ok. 10 roku życia mowa dziecka
będzie nabierała cech „mowy
dojrzałej".
•Większość dzieci poprawnie
wymawia spółgłoskę [r] zanim
ukończy 6 rok życia.
Slide 10
FAZA
GŁUŻENIA
FAZA
GAWORZENIA
umiejętność
unoszenia głowy
umiejętność
siadania
OKRES
WYRAZU
pozycja
pionowa,
wstawanie
Zależności między rozwojem mowy a rozwoju fizycznym
Źródło: A. Felis www.przedszkolak.pl
Slide 11
CZYNNIKI
WARUNKUJĄCE
PRAWIDŁOWY ROZWÓJ
MOWY DZIECKA
Slide 12
Czynniki pozytywnie wpływające na rozwój
mowy
Wewnętrzne:
Prawidłowy rozwój psychomotoryczny:
•
brak defektów sensor.– motorycznych
•
brak defektów narządów mowy
•
prawidłowo funkcjonujący słuch (fizyczny,
fonematyczny, muzyczny)
Sprawnie działający O U N (mobilny mózg i
wydolna pamięć)
Prawidłowo funkcjonujący narząd wzroku czynnik wspomagający prawidłowy rozwój mowy
Slide 13
Zewnętrzne:
Prawidłowe warunki środowiskowe i
wychowawcze
Klimat panujący w rodzinie:
•
zaspokojenie podstawowych potrzeb
psychicznych
•
ogranicza sytuacje stresowe i konfliktowe
•
stymuluje jego wszechstronny rozwój, w
tym i mowę
Slide 14
Czynniki negatywnie wpływające na
rozwój mowy
Wewnętrzne:
Obniżone tempo rozwoju psychoruchowego
Nieprawidłowe funkcjonowanie OUN:
• zaburzenia analizy i syntezy słuchowej
• zaburzenia słuchu mownego
• zaburzenia kinestezji artykulacyjnej
Slide 15
Opóźnienie rozwoju umysłowego
Zakłócony proces lateralizacji
Upośledzenie umysłowe
Czynniki psychiczne:
• brak zainteresowania mową innych
• odczuwanie własnej artykulacji jako
trudności
• zaburzenia uczuciowe
Zmiany anatomiczne i nieprawidłowe
funkcjonowanie aparatu artykulacyjnego
Slide 16
Zewnętrzne:
Oddziaływania wychowawcze środowiska:
•
słabe zainteresowania dzieckiem – jego
potrzebami
•
nieprawidłowe wzorce fonetyczne
•
nieprawidłowa atmosfera
•
styl wychowania i postawy rodziców
•
brak stymulacji rozwoju mowy
Pozbawienie dziecka kontaktu z matką
Nadmiar wzorców językowych, których dziecko
nie jest w stanie opanować
Slide 17
TERMINOLOGIA I ISTOTA
OPÓŹNIONEGO ROZWOJU MOWY
Opóźnienie Rozwoju Mowy
synonimy: a l a l i a p r o l o n g a ta,
niemota
występuje wówczas, gdy proces kształtowania
i rozwoju mowy we wszystkich bądź w
niektórych
jej
aspektach
(fonetycznym,
gramatycznym, leksykalnym czy ekspresyjnym)
ulega opóźnieniu i przebiega niezgodnie z
normą przewidzianą dla danej grupy wiekowej.
Slide 18
OPÓŹNIENIE ROZWOJU MOWY
JEST WYNIKIEM
zakłócenia rozwoju
SORM
Samoistne Opóźnienie
Rozwoju Mowy
zaburzenia rozwoju
NORM
Niesamoistnego Opóźnienia
Rozwoju Mowy
do których zalicza się:
Normalne odmiany rozwoju, takie jak:
- wycinkowe opóźnienie rozwoju mowy
- zespół opóźnienia mowy czynnej,
- opóźnienie rozwoju artykulacji
- rozwojową niepłynność mowy
NORM będące objawem:
- specyficznych zaburzeń rozwojowych
- parcjalnych zaburzeń rozwojowych
- następstwem rozległych
zaburzeń rozwojowych
Slide 19
Zdaniem G. Jastrzębowskiej
opóźnienie rozwoju - mowy pojawia się wówczas, gdy
kompetencje językowe u małego dziecka nie wykształcają
się w stopniu wystarczającym do prawidłowej realizacji
wypowiedzi
Samoistne Opóźnienie Rozwoju Mowy (SORM) - proste
opóźnienie rozwoju mowy, którego przyczyną są związane
z indywidualnym tempem i rytmem rozwoju dziecka
wpływające na zakłócenie procesu rozwojowego
Niesamoistne Opóźnienie Rozwoju Mowy (NORM) –
będące następstwem zaburzeń o określonej etiologii,
towarzyszącym różnym zaburzeniom rozwoju
(głuchocie, niedosłuchom, upośledzeniu umysłowemu,
zaburzeniom rozwoju motoryki), specyficznym
zaburzeniom rozwoju mowy bądź wchodzących w skład
całościowych zaburzeń rozwojowych (np. autyzmu).
Slide 20
ISTOTA PROSTEGO OPÓŹNIENIA ROZWOJU MOWY
Mowa powstaje później i wolniej niż zwykle
Opóźnienie dotyczy: ekspresji i
przyswajania pojęć słownych bardziej
złożonych
Rozwój mowy odbywa się z opóźnieniem w
stosunku do wieku, przy nie zaburzonej
percepcji słownej
Slide 21
OBJAWY I DYNAMIKA OPÓŹNIONEGO
ROZWOJU MOWY
Proponowane przez H. Spionek wskaźniki
opóźnienia rozwoju mowy :
późniejsze pojawienie się gaworzenia
( norma: 6 – 7 miesiąc życia )
późniejsze pojawienie się pierwszych słów
( norma: koniec 1 roku życia )
ubóstwo czynnego i biernego słownika, a
także brak niektórych części mowy
Slide 22
późniejsze pojawienie się zdań prostych i
złożonych
pod koniec 2 roku życia dziecko powinno
operować zdaniami prostymi, a pod koniec 3 roku
życia – zdaniami złożonymi
zbyt długo utrzymująca się wadliwa wymowa
różnych dźwięków mowy
zjawisko charakterystyczne dla wcześniejszych
okresów rozwojowych czyli przedłużający się okres
swoistej wymowy dziecięcej.
Slide 23
ORM NALEŻY MÓWIĆ, GDY MOWA DZIECKA:
rocznego jest na poziomie dziecka
półtorarocznego - dziecko jedynie gaworzy
2 – letniego jest na poziomie mowy dziecka
rocznego ( wymawia kilka słów )
3 – letniego jest na poziomie mowy dziecka
1,5 rocznego
4 – letniego jest na poziomie mowy dziecka
2 – letniego - formułuje tylko zdania proste
Slide 24
5 – letniego jest na poziomie mowy dziecka
2,5 letniego ( nadal zdania proste, słownictwo
na poziomie dziecka w wieku 2,5 lat )
6 – letniego jest na poziomie mowy dziecka
3 – letniego ( pojawiają się zdania złożone,
wymawia ono 1000 – 1500 słów )
7 – letniego jest na poziomie mowy dziecka
3,5 letniego
Slide 25
PRZYCZYNY PROSTEGO OPÓŹNIENIA MOWY
Endogenne przyczyny prostego opóźnienia
rozwoju mowy:
opóźnienie mielinizacji włókien nerwowych
unerwiających mięśnie narządów artykulacyjnych,
co powoduje trudności w wykonywaniu szybkich
i precyzyjnych ruchów
późniejszym dojrzewaniu układu nerwowego
uwarunkowań genetycznych ( dziedziczność ), o
czym świadczy występowanie opóźnienia rozwoju
mowy u członków rodziny (szczególnie u
osobników płci męskiej)
Slide 26
Egzogenne przyczyny sprzyjające powstaniu
samoistnego opóźnienia rozwoju mowy
czynniki środowiskowe i społeczne
zalicza się głównie:
czasową rozłąka z matką, dłuższa hospitalizacja,
brak bliskiego kontaktu emocjonalnego matki z
dzieckiem itd.
nieodpowiednią stymulację rozwoju językowego,
do tej ostatniej grupy przyczyn I. Styczek zalicza:
Slide 27
brak podniet do mówienia lub nadmiar bodźców
słownych
może wywołać niechęć do kontaktów werbalnych i do
różnych zahamowań w tym zakresie
nieprawidłowe wzorce i postawy językowe dorosłych,
błędna wymowa, stosowanie nieprawidłowych form
gramatycznych,
nieadekwatne,
ubogie
słownictwo,
naleciałości gwarowe
niewłaściwa reakcja otoczenia na pierwsze wypowiedzi
dziecka
np. brak zainteresowania, lekceważenie wypowiedzi dziecka
lub z nadmierny entuzjazmem – może powodować tłumienie
chęci do mówienia
Slide 28
DO PROSTEGO OPÓŹNIENIA ROZWOJU
MOWY ZALICZA SIĘ
Wycinkowe opóźnienie rozwoju mowy
(syn. nierównomierny rozwój mowy)
wynika z indywidualnego tempa i rytmu
gdy wykluczy się działanie czynników środow.
• ogólne opóźnienie rozwoju
• inne zaburzenia takie jak zaburzenia słuchu,
OUN, emocjonalne itd.
jest przejawem dysharmonii rozwojowej
Slide 29
Zespół opóźnienia mowy czynnej
(syn. opóźnienie rozwoju mowy czynnej)
dzieci zaczynają mówić później
mówią mało lub wcale
słyszą dobrze i prawidłowo wykonują
polecenia słowne
opóźnione są etapy pojawiania się
poszczególnych głosek
Slide 30
Opóźnienie mowy uwarunkowane
środowiskowo
Do społecznych – środowiskowych czynników
sprzyjających powstaniu prostego opóźnienia
mowy zalicza się głównie
nieodpowiednią stymulację rozwoju
językowego
nieprawidłowe wzorce i postawy językowe
niewłaściwa reakcja otoczenia na pierwsze
wypowiedzi dziecka
Slide 31
ZALECENIA
TERAPEUTYCZNE
DLA RODZICÓW DZIECI Z
ORM
Terapia opóźnionego rozwoju mowy
- polega na stymulacji rozwoju mowy
Zachowania językowe dorosłych
opiekunów dziecka, powinny zatem
sprzyjać kształtowaniu jego mowy
oraz zachęcać je do mówienia
Slide 32
Do zachowań tych należą:
kształtowanie i utrzymywanie przez rodziców
prawidłowej więzi emocjonalnej z dzieckiem
inspirowanie dziecka do mówienia poprzez
częste z nim rozmowy
(tzn. otaczanie dziecka mową, mówienie powoli,
wyraźnie, prostymi zdaniami)
rozbudzanie w dziecku motywacji mówienia
Slide 33
zwracanie uwagi na własną mowę
rytm, melodia akcent, mowa staranna, precyzyjna,
niezbyt przesadna ani zbyt głośna, ani zbyt cicha
nie zalewanie dziecka potokiem słów
aby "nie utopić dziecka w kąpieli słownej"
budowanie komunikatów ze znanego dziecku
słownictwa
umiejętne budowanie prostych konstrukcji
gramatycznych
(zdań krótkich, logicznie powiązanych ze sobą)
Slide 34
umiejętne przekształcanie komunikatów
dziecka w sensowny tekst
objaśnianie i rozmawianie podczas
wykonywania różnych czynności w
obecności dziecka
(np. a teraz biorę chleb i będę go kroiła)
umiejętne wysłuchiwanie dziecka
podtrzymywanie rozmowy i pozwolenie mu na
dokończenie wypowiedzi
podawanie prawidłowego wzorca
w przypadku niewłaściwej wymowy dziecka,
Slide 35
danie dziecku możności odczucia, że mowa
dorosłych nie jest doskonała (możliwe są
przerwy w wymowie, przejęzyczenia, poprawianie
się, objawy niepłynności, wtrącanie słów)
zapewnienie dziecku kontaktu z
rówieśnikami
nawiązywanie podczas rozmowy z dzieckiem
kontaktu wzrokowego
Slide 36
WSKAZÓWKI I SPOSOBY POSTĘPOWANIA Z
DZIECKIEM W CELU STYMULACJI ROZWOJU
MOWY
Zachęcajmy dziecko do naśladowania
odgłosów otoczenia
Łączmy nazywanie z konkretnym obiektem, a
więc z obrazkami czy widzianym przez dziecko
przedmiotem, osobą, zjawiskiem
Komentujmy aktualne wydarzenia z
najbliższego otoczenia w czasie ich trwania
Slide 37
Organizujmy wspólne "zabawy buzią”
dmuchanie baniek mydlanych, nadmuchiwanie
gumowych zabawek, gwizdanie, nadymanie
policzków, parskanie czy syczenie
Starajmy się łączyć wydawanie różnych
dźwięków i naśladowanie odgłosów z ruchami
rąk i całego ciała, tzw. mowa ciała
Zwróćmy uwagę na ćwiczenia dłoni
Zręczność rąk ma związek ze sprawnym
artykułowaniem i mówieniem. Pomagajmy dziecku
nawlekać koraliki, budować wieżę z klocków, domek
z kart lub twórzmy z nim świat z modeliny lub
plasteliny
Slide 38
Starajmy się nie wyręczać dziecka w
wypowiadaniu życzeń i opowiadaniu wrażeń
Gdy dziecko mówi po swojemu, powtarzajmy
po nim tę samą treść w poprawionej
gramatycznie formie
Opowiadając dziecku bajkę czy interpretując
scenkę przedstawioną na obrazku starajmy się
mówić zdaniami złożonymi
Nie upraszczajmy mowy, gdyż to nie wpływa
stymulująco na jej rozwój
Slide 39
Nie zasypujmy dziecka lawiną słów
zbytecznych, których znaczenia nie rozumie i
nie będzie potrafiło ich wykorzystać
W taki sam sposób odpowiadajmy dziecku na
jego pytania.
Sprawdzajmy, czy śledzi tok naszych myśli,
rozumie wszystkie wyrazy, zadając mu pytania
i ewentualnie podpowiadając odpowiedzi
Slide 40
Nigdy nie krytykujmy mowy dziecka w
jego obecności ani w obecności innych
dzieci, nie porównujmy go z rówieśnikami
Zawsze chwalmy dziecko, nie tylko za
widoczne osiągnięcia, ale za każde próby
i starania, udane ćwiczenie, nowy wyraz,
powtórzenie, opowiadanie
Slide 41