Doktryna wolności słowa 2014/2015 Wykład nr 2 Amerykańska doktryna wolności słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego dr Michał Urbańczyk [email protected] Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg WPiA UAM Poznań Amerykańska doktryna.
Download ReportTranscript Doktryna wolności słowa 2014/2015 Wykład nr 2 Amerykańska doktryna wolności słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego dr Michał Urbańczyk [email protected] Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg WPiA UAM Poznań Amerykańska doktryna.
Slide 1
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 2
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 3
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 4
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 5
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 6
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 7
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 8
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 9
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 10
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 11
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 12
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 13
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 14
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 15
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 16
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 17
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 18
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 19
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 20
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 21
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 22
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 23
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 24
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 25
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 26
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 27
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 28
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 29
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 30
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 31
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 32
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 33
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 34
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 35
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 36
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 37
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 38
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 39
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 40
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 2
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 3
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 4
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 5
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 6
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 7
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 8
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 9
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 10
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 11
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 12
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 13
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 14
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 15
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 16
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 17
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 18
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 19
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 20
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 21
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 22
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 23
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 24
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 25
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 26
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 27
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 28
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 29
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 30
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 31
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 32
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 33
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 34
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 35
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 36
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 37
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 38
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 39
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę
Slide 40
Doktryna wolności słowa
2014/2015
Wykład nr 2
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Us_flag_with_eagle.jpg
WPiA UAM Poznań
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.yaf.org/uploadedImages/Blogs/url.jpeg
vs
http://curezone.com/upload/_G_H_Forums/free_speech.gif
Amerykańska doktryna wolności słowa zawiera oryginalne i
niepowtarzalne rozwiązania, którym bez wątpienia warto
przyjrzeć się bliżej.
W XX wiek Stany Zjednoczone weszły z ugruntowaną doktryną
wolności słowa, choć należy zaznaczyć, że zawierały się w niej
koncepcje, które dziś określono by jako niewystarczające i zbyt
restrykcyjne.
Kolonie brytyjskie w Ameryce Płn.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Map_of_territorial_growth_1775.svg
http://www.aoc.gov/capitol-hill/relief-portrait-plaques-lawgivers/sir-william-blackstone
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/SirWilliamBlackstone.jpg
Płaskorzeźba Blackstona znajdująca
się w Izbie Reprezentantów USA
(jeden z 28 Prawodawców)
Ewolucja
koncepcji
wolności słowa
przedstawiona jest
głównej mierze w
oparciu o
orzeczenia Sądu
Najwyższego.
Wynika to ze
specyfiki
amerykańskiego
systemu prawa.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Sir_William_Blackstone_statue%2C_DC.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Seal_of_the_United_States_Supreme_Court.png
Jest to system common law, w
którym niepoślednią rolę
odgrywają precedensowe
orzeczenia sądów. Ponadto
podkreślić należy wyjątkową
rolę, jaką odgrywa sam Sąd
Najwyższy oraz wchodzący w
jego skład sędziowie w ramach
nauki prawa.
Amerykański Sąd Najwyższy w
dużo większym stopniu
uczestniczy w procesie
tworzenia prawa aniżeli ma to
miejsce w systemach
europejskich, zakorzenionych
w dziedzictwie prawa
rzymskiego.
http://img.tfd.com/WEAL/weal_09_img1620.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Constitution_of_the_United_States%2C_page_1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg
Konwencja konstytucyjna w Filadelfii (1787) na obrazie Howarda Chandlera Christiego
http://www.legendsofamerica.com/photos-americanhistory/First%20Congress%20listens%20to%20Madison%20present%20Bill%20of%20Rights.jpg
James Madison przedstawia w Kongresie Bill of Rights
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niniejszy wykład zasadniczo skupia się na jednym
rodzaju wypowiedzi, tzn. seditious libel, wypowiedzi
wywrotowych o politycznym charakterze, mających
przymiot uczestnictwa w publicznych debatach.
Uzasadnione jest to przekonaniem, iż właśnie ten
rodzaj rozpowszechnianych poglądów był głównym
celem pierwszej poprawki.
Poza sferą zainteresowania niniejszego wykładu
pozostają inne rodzaje wypowiedzi i ich granice (np.
rozpowszechnianie treści reklamowych,
rozpowszechnianie treści pornograficznych).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Bill_of_Rights_Pg1of1_AC.jpg
Kongres nie będzie stanowił żadnych ustaw
traktujących
jakieś
wyznanie
jak
religię
państwową lub zakazujących swobodnych praktyk
religijnych, ograniczających wolność słowa i
prasy, a także prawa ludzi do pokojowych
zgromadzeń oraz kierowania do władz państwowych
petycji o naprawienie krzywd.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W początkach XX wieku punktem
odniesienia była koncepcja złej skłonności (bad
tendency test) sir Williama Blackstona.
Wolność słowa definiowano jako stan, w
którym nie istnieje cenzura prewencyjna.
Oznaczało to zakaz wprowadzania przez
państwo jakichkolwiek uprzednich ograniczeń
(prior restrains) lub wymagania spełnienia
określonych prawem wstępnych warunków
(imprimatur).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dopuszczano jednak możliwość następczego karania za
rozpowszechnione już wypowiedzi (czy to ustnie, czy tez
drukiem).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1907 roku w
sprawie Patterson przeciwko Colorado podstawowym
celem (pierwszej poprawki jest zapobiegać wszelkim
uprzednim ograniczeniom publikacji […] nie sprzeciwia się
ona natomiast następczemu karaniu publikacji, które można
będzie uznać za naruszające dobro publiczne*.
* L. Garlicki, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Konstytucja-Polityka-Prawa obywatelskie, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 167.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Kamieniem węgielnym
w ewolucji
amerykańskiej
doktryny wolności
słowa były zasady
zawarte w orzeczeniu
Schenck v. United States
z 1919 roku.
Manifestacja anarchistyczna z
1914 roku na nowojorskim
Union Square
http://www-tc.pbs.org/wnet/supremecourt/capitalism/images/schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W czasie I wojny światowej Kongres uchwalił ustawę o
szpiegostwie (Espionage Act), której głównym zadaniem było
przeciwdziałanie akcjom sabotażu oraz przekazywaniu
wrogom tajnych informacji wojskowych.
W 1918 roku uchwalono poprawkę do ustawy,
uzupełniając zawarty w niej katalog przestępstw.
W oparciu o powyższe regulacje prawne przeprowadzono
ponad dwa tysiące postępowań karnych, w których
oskarżeni zagrożeni byli karą pozbawienia wolności do lat
20.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Jednym z nich był
sekretarz generalny Partii
Socjalistycznej Charles
Schenck. W niższych
instancjach skazano go za
(…) konspirację w celu
uniemożliwienia poboru
do wojska poprzez
rozpowszechnianie
ulotek wzywających do
niewstępowania do
wojska.
http://mrspencer.info/wp-content/uploads/2012/04/charles-schenck.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Doniosłość omawianego orzeczenia
nie wynika bynajmniej z ogłoszonego
wyroku (jednogłośnie utrzymano w
mocy wyrok sądów niższej instancji
skazujący Schencka), lecz z
uzasadnienia, w treści którego sędzia
Oliver Wendell Holmes po raz
pierwszy przedstawił zasady składające
się na nową koncepcję swobody
wypowiedzi i jej granic, tzw. zasadę
wyraźnego i bezpośredniego
zagrożenia (clear and present danger
test).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_circa_1930.jpg
Zasada wyraźnego i bezpośredniego
niebezpieczeństwa zwracała uwagę na dwa
elementy:
- charakter wypowiedzi,
- okoliczności w jakich jest ona
rozpowszechniania.
-
Decydująca była kwestia bliskości zagrożenia i
stopnia zagrożenia.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Stamp_U
S_1968_15c_Holmes.jpg
… w wielu okolicznościach i w
normalnych czasach skazani mieliby
konstytucyjne prawo rozpowszechniać
swe poglądy. Jednakże charakter
każdego działania zależy od
okoliczności, które mu towarzyszą (…)
nawet pojmowana w sposób
najbardziej rygorystyczny
ochrona wolności słowa nie może
chronić człowieka, który
wszczyna fałszywy alarm
krzycząc w teatrze „Pożar!” i
powodując tym panikę …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… czy konkretna wypowiedź z uwagi
na jej okoliczności i charakter może
stworzyć wyraźne i aktualne
niebezpieczeństwo wywołania
szkodliwych skutków, którym
Kongres ma prawo zapobiegać
… Wiele rzeczy, które może być
głoszone w czasie pokoju, w czasie
wojny stanowi tak wielkie zagrożenie
(hindrance) dla wysiłku narodu, że
żaden sąd nie może chronić ich
rozpowszechniania z uwagi na żadne
konstytucyjne prawa i wolności …
ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Oliver_Wendell_Holmes_Jr_daguerreotype_1861.jpeg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Zgodnie z zasadą wyraźnego i
bezpośredniego zagrożenia można było więc
karać rozpowszechnianie określonych
wypowiedzi, jeśli głoszący poglądy
rozpowszechniał je z intencją
wywołania negatywnych skutków
(element subiektywny) oraz gdy istniało
rzeczywiste prawdopodobieństwo ich
zaistnienia (element obiektywny).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Niezwykle istotne dla rozwoju koncepcji
swobody wypowiedzi było także orzeczenie w
sprawie Gitlow v. New York z 1925 roku
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b6/Voice-of-labor-191001.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Gitlow-benjamin-1928.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Benjamin Gitlow opublikował i
rozpowszechnił szesnaście tysięcy kopii
„Lewicowego Manifestu”. W tekście broszury
znalazły się stwierdzenia nawołujące do
ustanowieniu socjalizmu w drodze strajków i
walki klasowej prowadzonej w jakiejkolwiek
formie.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(…) wolność
słowa i wolność
prasy […]
zaliczają się do
podstawowych
osobistych praw i
wolności,
chronionych z
mocy klauzuli
prawidłowego
wymiaru
sprawiedliwośc
i (czternasta
poprawka)
przez
umniejszaniem
ze strony władz
stanowych …
http://darrow.law.umn.edu/photos/Gitlow_mug_shot.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Od tej pory Sąd Najwyższy stał się właściwy
we wszystkich sporach dotyczących
swobody wypowiedzi, podporządkowując
sobie w ten sposób sądownictwo stanowe.
Uznaje się, iż wzrost znaczenia Sądu
Najwyższego w omawianych kwestiach szedł
w parze z ogólnym wzrostem kompetencji
organów federalnych.
Zdanie odrębne sędziego Holmesa i Brandeisa:
- Odrzucili zdanie większości składu o
podżegającym charakterze manifestu:
„podżeganiem jest każda idea, można w nią
uwierzyć, a gdy tylko tak się stanie, służy ona
jako podstawa działania. Jedyną różnicą między
wyrażaniem poglądu a podżeganiem stanowi
przejawiany przez mówiącego entuzjazm wobec
spodziewanego wyniku”.
- W tej sprawie tego nie było.
-
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Istotne skutki dla doktryny
wolności słowa przyniosła
druga wojna światowa. Jeszcze
przed przystąpieniem Stanów
Zjednoczonych do wojny w
1940 roku Kongres uchwalił
tzw. ustawę Smitha (Alien
Registration Act). Dopiero
jednak po zakończeniu wojny
przepisy tej ustawy znalazły
odpowiednie zastosowanie były wykorzystywano do walki
z zagrożeniem
komunistycznym. Kwestia
konstytucyjności tej ustawy
stała się przedmiotem namysłu
Sądu w sprawie Dennis v.
United States w 1951 roku
http://tarlton.law.utexas.edu/clark/images/yates_photo.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Eugene’a Dennisa i jego współpracowników oskarżono o
nawoływanie do obalenia rządu przy użyciu przemocy,
rozpowszechnianie poglądów temu służących oraz o
zorganizowanie w tym celu grupy.
Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu uznał
ustawę Smitha za zgodną z konstytucją. Jednocześnie
znacząco zawęził sferę wolności wypowiedzi.
Co ciekawe w uzasadnieniu przywołano zasadę wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa, tym razem jednak
interpretując ją w sposób niekorzystny dla zakresu wolności
słowa.
http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/clear&pdanger.htm
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
http://www.coverbrowser.com/image/time/13651.jpg
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, iż
ustawa Smitha nie zakazuje poznawania
rozmaitych ideologii w celach edukacyjnych.
Zabrania natomiast nawoływania do użycia
przemocy i popierania rewolucji.
O takie zaś czyny oskarżono Dennisa i
innych. Oczywiście w każdej sprawie sądy
muszą rozstrzygnąć czy powaga zła (gravity of
evil), biorąc pod uwagę
prawdopodobieństwo jego nastąpienia,
uzasadnia ingerencję w sferę wolności.
Jednakże zasada wyraźnego i
bezpośredniego niebezpieczeństwa nie
oznacza, iż rząd może zacząć działać dopiero,
gdy rewolucja jest przygotowana, a
spiskowcy czekają jedynie na znak do jej
rozpoczęcia. (…)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/DennisEugene.jpg/225px-DennisEugene.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla rozwoju doktryny wolności
słowa istotne było orzeczenie w
sprawie Yates vs United States z
1957 roku.
Powrócono w nim do kwestii,
którą jedynie zarysowano w
sprawie Dennisa.
http://www.corbisimages.com/images/CorbisBE042782.jpg?size=67&uid=5a474d03-163a42a9-849e-5cf08ddb1ea5
Powyższy sporny problem
rozstrzygnięto z korzyścią dla sfery
wolności słowa, zawężając zakres
ograniczeń zgodnych z konstytucją.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Oletę Yates i trzynastu współoskarżonych,
będących członkami Komunistycznej Partii
Kalifornii skazano za głoszenie konieczności
usunięcia przemocą rządu w oparciu o ustawę
Smitha.
Sąd Najwyższy odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia ze względu na błędy
proceduralne.
Nadto uznał, iż oskarżenie nie dopełniło na
nim ciążącego obowiązku udowodnienia, że
oskarżeni nawoływali do nielegalnych działań.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Po zapoznaniu się z instrukcjami, jakich udzielił sędzia
ławie przysięgłych, uznano iż oskarżonych skazano
raczej za rozpowszechnianie idei, aniżeli za
nawoływanie do nielegalnych działań.
Jednocześnie Sąd podjął się uszczegółowienia
rozróżnienia (naszkicowanego już w sprawie Dennisa)
między rozpowszechnianiem abstrakcyjnej
doktryny a nawoływaniem do podjęcia
nielegalnych działań.
Pierwsze bowiem działanie uznano za jak najbardziej
legalne, natomiast jedynie drugi typ działania uznano
za mogący podlegać karze.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż istotą
utrzymania wyroku w sprawie Dennisa było przekonanie o
wystąpieniu specjalnych warunków, które uzasadniały
możliwość ograniczenia swobody wypowiedzi.
Podkreślono, ze niewystarczające jest samo uznanie, że
rozpowszechniana doktryna zawiera w sobie nawoływanie do
użycia przemocy czy podburza do rewolucji.
Konieczne musi być, aby głosząca ją organizacja, czy też
grupa miała odpowiednią liczebność i zwartość, była
wystarczająco zmobilizowana i ukierunkowana na
podjęcie akcji (do której nawołuje) oraz gdy inne
okoliczności w dużym stopniu uzasadniały przypuszczenie,
że dojdzie do działania.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podkreślono, iż takie stanowisko Sądu Najwyższego
jest mocno odmienne od stanowiska sądu I instancji,
wedle którego samo ideologiczne uzasadnienie
siłowego przewrotu – jeśli wyrażane jest z zamiarem
jego dokonania – jest karane.
Tego typu nawoływanie/popieranie, nawet jeśli
wypowiadane z nadzieją, że w ostateczności
doprowadzi do rewolucji, jest zbyt dalekie/mało
prawdopodobne od konkretnej akcji, by być
uznawane za ideologiczne przygotowanie do
bezprawnego działania, jakie potępiono w sprawie
Dennisa.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Dla współczesnego pojmowania wolności słowa nie do
przecenienia są treści zawarte w orzeczeniu Sądu
Najwyższego z 1969 roku dotyczącego sprawy Brandenburg v.
Ohio.
W tym orzeczeniu zawarto bowiem zasadę, która stanowi
rozwinięcie zasady bezpośredniego i wyraźnego
niebezpieczeństwa i na podstawie której chronione są przez
pierwszą poprawkę wypowiedzi, które dotychczas traktowano
jako znajdujące się poza sferą swobodnego rozpowszechniania.
Sąd Najwyższy uchylając wyrok skazujący Clarenca
Brandenburga ustanowił nowe standardy ochrony wypowiedzi
w postaci zasady podburzania (incitement standard).
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Clarence Brandenburg
był jednym z
przywódców Ku Klux
Klanu, którego skazano
w oparciu o przepisy
zawarte w ustawie o
kryminalnym
syndykalizmie stanu
Ohio.
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
„… o ile nie jesteśmy
organizacją odwetową,
to jeżeli nasz prezydent,
nasz Kongres, nasz Sąd
Najwyższy kontynuować
będzie dławienie białej
kaukaskiej rasy, jest
możliwe, że podjęte
będą akcje odwetowe
…”
http://foolocracy.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/01/burningcross2.jpg
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
… Sąd uznał, iż konstytucyjne gwarancje
wolności słowa i wolności prasy nie zezwalają
władzy (państwu i stanom) na zakazanie lub
wyjęcie spod prawa nawoływania do użycia siły lub
złamania prawa, z wyjątkiem sytuacji, w
której takie nawoływanie jest
ukierunkowane na podburzenia lub
spowodowanie nieuchronnego nielegalnego
działania i jest prawdopodobne, że do tego
dojdzie …
Amerykańska doktryna wolności słowa
w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W ten sposób poszerzono sferę wolności sowa, wyznaczając
szeroko pojmowana sferę swobodnego komunikowania się.
Dla wyznaczenia jej granicy niezbędne jest określenie dwóch
elementów wypowiedzi: zamiaru i nieuchronności.
Wypowiedź musi być wypowiadana z poważnym
zamiarem spowodowania nielegalnego działania.
Jednocześnie bezprawne działanie musi nastąpić w
nieodległym czasie.
Tylko w takiej sytuacji rozpowszechnienie poglądów może być
przyczyną poniesienia przez obywateli odpowiedzialności karnej.
Dlatego też Sąd Najwyższy jednocześnie uznał ustawę stanu
Ohio za niekonstytucyjną.
Koniec
dziękuję za uwagę