Slide 1

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 2

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 3

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 4

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 5

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 6

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 7

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 8

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 9

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 10

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 11

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 12

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 13

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 14

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 15

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 16

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 17

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 18

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 19

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 20

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 21

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 22

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 23

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 24

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 25

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 26

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 27

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 28

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 29

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 30

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 31

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 32

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 33

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 34

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 35

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 36

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 37

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 38

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 39

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 40

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 41

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 42

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 43

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 44

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 45

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 46

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 47

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 48

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 49

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 50

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 51

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 52

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 53

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 54

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 55

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 56

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 57

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 58

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 59

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 60

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 61

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 62

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 63

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 64

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 65

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 66

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 67

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 68

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 69

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 70

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 71

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 72

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 73

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 74

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 75

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 76

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü


Slide 77

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE
KİMYASAL ETMENLER

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TANIM
Kimyasal Madde : Doğal halde bulunan,üretilen, herhangi
bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına
ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her
türlü element, bileşik veya karışımlardır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Tehlike :Bir kimyasal maddenin yapısal
özelliği
nedeni
ile
zarar
verme
potansiyelidir.

Risk :Kimyasal maddenin zarar verme
potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet
koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
*Patlayıcı,
*oksitleyici,
*alevlenebilen,
*toksik,
*zararlı,
*aşındırıcı,
*tahriş edici,
*alerjik,
*kanserojen,
*mutajen,
*çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve
mühtahzarları veya,
Yukarıdaki sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma
veya bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya,
Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelere,
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Tehlikeli Kimyasal Madde İZMİR
denilmektedir.
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
TANIMI
ETİKETLENMESİ
SEMBOL
VE
İŞARETLERİ
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kullanılan Kapların Etiketleme Tablosu

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEMBOL Patlayıcı madde :Atmosferik oksijen
olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik
reaksiyon
verebilen
ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma
ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan,
çabucak
parlayan
katı,
sıvı,
macunumsu,
jelatinimsi haldeki
maddelerdir. Etileter,Asetaldehit,

E

O
OXY

Oksitleyici madde :Özellikle yanıcı
maddelerle
olmak
üzere
diğer
maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden
olan,maddelerdir.Potasyum
permaganat vb.

İŞARETİ

F

Alevlenir madde : Parlama noktası 21°C - 55 °C
arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Formaldehit

F

Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava
ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
Metanol, Metil İsobutil Keton, Etil Asetat, İsopropil
Alkol, Aseton

F+

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama
noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda
sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.bütan,asetilen.

İŞARETİ

SEM Çok toksik madde :Çok az miktarlarda
BOL solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri

T+

T

yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir. Aseton,dietil eter,etil alkol
v.b.
Toksik
madde
:Az
miktarlarda
solunduğunda , ağız yoluyla alındığında ,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde
akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
Metanol,etanol vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞARETİ

SEM Zararlı madde :Solunduğunda, ağız İŞARETİ
BOL yoluyla
alındığında,
deri
yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara neden olabilen
maddelerdir. Sodyum Hidroksit, Metil
İsobutil Keton, Diklormetan

Xn
Xi

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile
direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem,eskar
veya ödem oluşumuna neden olabilen,
aşındırıcı
olarak
sınıflandırılmayan
maddelerdir.
NaOH,KOH,HCl,HNO3,H2SO4,HF,Asetik Anhidrit ,
Etil Asetat, Aseton, İsopropil Alkol vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM Korozif Maddeler (Aşındırıcı madde): İŞARETİ
BOL Canlı dokuya temas halinde kimyasal olarak
geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zarar
verebilen, su veya hava ile temasında
korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümü ile tahrip edebilen veya
başka
türden
tehlikeler
yaratabilen
maddelerdir.

C

Bazlar göz ve cildi Asitlerden daha fazla
tahriş ederler.Asit ve Bazlar nötralize
edilmeden giderlere verilmemelidir.
Sodyum Sülfat, Sodyum Hidroksit vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

SEM
BOL
Xn

Xi

Alerjik Madde: (Soluma ile alerjik madde): İŞARETİ
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı
derecede hassasiyet meydana getirme
özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
Çamaşır suyu,amonyak v.b.

Alerjik Madde: (Cilt teması ile alerjik
madde)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

T+
Xn

T
Xn

Kanserojen madde :Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz
ettiğinde kanser oluşumuna neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek
madde veya müstahzarları. Benzen ,
kloroform,
hegzan v.b.
Mutajen madde : Solunduğunda, ağız
yoluyla
alındığında,
deriye
nüfuz
ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilecek veya bu etkinin oluşumunu
hızlandırabilecek
madde
veya
müstahzarları. UV, X ve gama ışınları,
v.b.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

T

Xn

İŞARETİ
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda ,ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya
doğacak
çocuğu
etkileyecek
kalıtımsal
olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya
olumsuz
etkilerin
oluşumunu
hızlandıran
maddelerdir.
Kurşun , cıva, glikol eterler v.b.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışaanSağlığı Şubesi Müdürlüğü

SEM
BOL

TEHLİKE ÖZELLİĞİ

O

Organik Peroksitler: Kendi kendine
hızlanarak bozunmaya uğrayabilen, ısıl
açıdan dengesiz, çift değerlikli O-O yapısına
sahip
organik
maddelerdir.
Hidrojen
peroksit v.b.

N

Çevre için tehlikeli madde (Ekotoksik) :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya
birkaç unsuru için hemen veya sonradan
kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddelerdir Sodyum sülfat v.b.

C

Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden
geçerken doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan
maddelerdir. X ve gama ışınları v.b.

İŞARETİ

• Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren
çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın
ön kısmında kalan yarısını,
• Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya
mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde
bulunan
havadaki,,
zaman
ağırlıklı
ortalama
konsantrasyonunu.(30.04.2013 ve 28633 sayılı Ek-2’de)
• Biyolojik sınır değeri:Kimyasal maddenin ve metabolitinin
uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki
göstergesinin üst sınırını,
• Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu
ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle
yanabilen karışımı,
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TWA=(TİME WEİGHTED AVERAGE)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ

•8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun
zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.
Birimi:ppm (ml/m3) veya mg/m3 verilir.
STEL=(Short term exposure limit)
•Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede
maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.
8 saatlik vardiya süresince en fazla 4 kez tekrarlanır ve
tekrar aralıkları 60 dakikadan az olmamalıdır.
MAK:(MÜSAADE EDİLEN AZAMİ KONSANTRASYON)

•Kimyasal
maddelerin
kapalı
işyeri
havasında
bulunmasına izin verilen sekiz saatlik çalışma süresi
içinde çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen
konsantrasyondur.
HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Birimi: (mg/m3 veyaİZMİR
ppm
verilir)
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA RİSK
DEĞERLENDİRMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR

• Maruziyetin türü, düzeyi, süresi, miktarı, kullanım alanı ve
sıklığı, kimyasalların etkileşimleri,
• Mesleki maruziyet sınır ve biyolojik sınır değerleri,
• Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve
zararlar,
• İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe
malzeme güvenlik bilgi formları,
• Patlayıcı ortam oluşması,oluşabilecek büyüklüğü,statik
elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların değerlendirilmesi,
• Kanserojen ve mutajen maddelerin vücuda giriş yolları deri
yolu da dahil dikkate alınır.
Çalışanların çalışma isteme veya istememeleri değerlendirilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
1- Depolar, taban, tavan ve
duvarları yangına dayanıklı
malzemeden yapılmalıdır.
2-Yangın savunma sistemleri
depolanan
kimyasal
maddenin özelliğine uygun
olmalıdır.
3-Birbirinden ayrılmış bölümler
arasındaki duvarlar yangına
dayanıklı
malzemeden
olmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Doğru depolama

Yanlış depolama

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
4- Depolarda sızmalara karşı uygun drenaj sistemi ve
depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.
5- Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde
depolanmalıdır.
6-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde elektrik
motorları exponansial proof (EX) özellikte olmalıdır.

6-Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik
tesisatı bulunmamalı,aydınlatma ışık dışarıdan
yansıtılarak yapılmalıdır.
8-Kimyasalların rafları duvara sıkıca tutturulmalı,tercihen
tahta ve ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir.
9- Raf yüksekliği 2m.geçmemeli, ulaşılamayacak kadar
yükseklikte olmamalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDE DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ
10- Kimyasallar,sınıf koduna göre etiketlenmeli ve birbiri
ile temas etmemesi gerekenler dikkate alınarak
yerleştirilmeli.

11- Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı envanter
sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir.
12-İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen
exproof ve kapalı sistem olmalıdır.
13-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları hem
alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.
14-Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo içinde nelerin
bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve
yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva
eden bir uyarı levhası konulmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

ÖRNEK KİMYASAL DEPOLAMA ŞEKLİ

ANA KİMYASAL DEPOSU

Kimya
Lab.

Biyoloji
lab.

Ara
Depo

Ara
Depo

Gıda Lab.

Patoloji
Lab
Ara
Depo

İlgili diğer
bölümler
Ara
Depo

Uygun ara depolama
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DEPOLAMA SIRASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN
VE
BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ
GEREKLİ KİMYASALLAR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ VE ANLAMI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Asetik asit

Krom(VI) oksit,nitrik asit , alkoller , etilen glikol
, perklorik asit , peroksitler, permanganatlar

Hidrojen florür
İyot
Potasyum
permanganat
Hidrokarbonlar
(bütan, propan,benzen)
Bakır
Sodyum nitrit
Sodyum peroksit

Amonyak(gaz veya çözelti)
Asetilen,amonyak(gaz veya çözelti)
Gliserin,etilen glikol,benzaldehit,sülfirik asit

Okzalik asit
Peroksitler
Asetilen
Aseton
Hidrojen sülfür

Flor,klor,brom,krom(VI) oksit,sodyum

Asetilen,Hidrojen peroksit
Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları
Metanol,etanol,asetik
asit
anhidriti,buzlu
asetik asit,benzaldehit,karbon sülfür ,gliserin
,etilen glikol,etil asetat,furfurol
Gümüş,civa
Asitler(organik yada mineral)
Klor,brom,flor,bakır,gümüş,civa
Konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımları
Dumanlı nitrik asit,oksitleyici gazlar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Aktif kömür
Alkali metaller
Amonyak(gaz)
Amonyum nitrat

Anilin
Arsenikli maddeler
Yanıcı sıvılar
Brom
Karbon tetraklorür
Kalsiyum oksit
Klor

Kalsiyum hipoklorür,oksitleyici maddeler
Su,karbon tetraklorür,halojenli alkanlar,
,karbondioksit ,halojenler
Civa(örneğin manometredeki civa) ,klor ,kalsiyum
hipoklorür ,iyot ,brom ,hidrojen florür
Asitler,metal tozları,yanıcı sıvılar,klorat bileşikleri
,nitratlar,kükürt,ince tanecikli organik organik veya
yanıcı maddeler
Nitrik asit,hidrojen peroksit
Tüm indirgen maddeler
Amonyum nitrat, krom(VI) oksit, hidrojen peroksit
,halojenler,nitrik asit,sodyum peroksit
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol benzini,benzen,metal tozları
Sodyum
Su
Amonyak,asetilen,bütadien,bütan,metan,propan,hi
drojen,petrol
benzini,benzen,metal
tozları
İZMİR HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

BİRBİRLERİ İLE TEMAS ETMEMESİ GEREKLİ KİMYASALLAR
Amonyum tuzları,asitler,metal tozları ,kükürt ,ince
tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler
Krom(VI) oksit
Asetik asit,naftalin,kamfer,gliserin,petrol
benzini,alkoller,yanıcı sıvılar
Hidrojen peroksit Bakır,krom,demir,metaller ve metal tuzları,alkoller
,aseton,organik bileşikler,anilin,nitrometan,katı ve sıvı
yanıcı maddeler
Perklorik asit
Asetik asit anhidriti,bizmut ve alaşımları ,alkoller
,kağıt,odun
Fosfor
Kükürt,kloratlar gibi oksijenli bileşikler
Civa
Asetilen amonyak
Nitrik asit(derişik) Asetik asit,anilin,krom(VI) oksit,hidrojen siyanür
,hidrojen sülfür,yanıcı sıvı ve gazlar
Nitritler,Sülfitler
Asitler
Gümüş
Asetilen,amonyum bileşikleri,okzalik asit
Sülfürik asit
Potasyum klorat,potasyum perklorat ve permanganat
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat,kromik asit,hidrojen peroksit,nitrik
asit,sodyum
İZMİR HALKperoksit,halojenler
SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Kloratlar

Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

TEHLİKELİ MADDE DEPOLAMA MATRİSİ

+

-

-

-

+

+

-

+
-

+

-

-

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

+

O

+

-

+

-

O

+

(+ ) Bir arada depolanabilir.
( - ) Bir arada depolanamaz.
(O ) Güvenlik Önlemi alınmak kaydıyla bir arada depolanabilir.

GAZ TÜPLERİ RENK KODLARINA GÖRE DEPOLANMALIDIR

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

GEREKLİ İŞARETLEMELER YAPILMALI

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Solunum

Sindirim

Göz

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Enjeksiyon

SOLUNUM: Solunum yoluyla akciğerlere gelen toksik
maddeler hızla kana ve oradan da organizmaya karışırlar.

SİNDİRİM: Kimyasallar sindirim sistemi yoluyla emilerek
kana karışırlar.Bu yolla oluşan zehirlenmeler genellikle
kroniktir.
Zaman içinde yavaş
etkilenme baş gösterir.

yavaş

emilmeleri

sonucunda

Zehirlenmeler çoğu kez erken evrelerde fark edilmezler.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

DERİ:Zararlı maddelerin bir bölümü ; kıl köklerindeki
açıklıklardan ve deri üzerindeki koruyucu yağ tabakasını
çözerek emilirler.Deri üzerindeki açık yara, kesik ve diğer
bozukluklar da emilimi arttırır.
Örnek; olarak, kurşun bileşiklerini (kurşun asetat,
kurşun oleat, kurşun tuzları) ve kurşun tetra etil, bir çok
nitro bileşiklerini (nitrobenzen, nitrotoluen, anilin,
nitrogliserin), paration ve organik fosfatlı pestisitleri
verebiliriz.
GÖZ:Kimyasal buharlarının göze direk teması sonucu
etkileridir.Göz kayıplarına kadar pek çok zararları vardır.
ENJEKSİYON: İğne batması veya operasyon sonucu
yalnışlıklar ve önlemsiz zararlı kimyasalların enjeksiyon
sonucu oluşan etkilerdir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARDAN ETKİLENME
DÜZEYİ
KİMYASAL MADDENİN CİNSİNE
ÇALIŞMA KOŞULLARINA VE MARUZİYET
SÜRESİNE

ÇALIŞANIN YAŞINA, CİNSİYETİNE, SAĞLIK
DURUMUNA, KULLANDIĞI İLAÇLARA
ÇALIŞANIN ALKOL ALMA VE SİGARA İÇME
ALIŞKANLIĞINA
KİŞİNİN GENETİK YAPISINA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL MADDELERİN GAZ, DUMAN VE BUHAR
ETKİLERİ

Basit
Boğucular

Kimyasal
Boğucular

İritanlar
(Tahriş Edici)

Sistemik Etkili
Gaz ve Buhar

CO2,Metan,
Etan,
Propan vb.

CO,Hid.sülfür
Sülfür,Hid.
siyanür vb.

Amonyak
Klor,
Ozon vb.

Karbonsülfür,
Arsenikli
Hidrojen vb.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Sağlık üzerine sık görülen etkileri:
Solunum organlarına, gözlere ve deriye zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.

Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına kalıcı veya geçici
zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.

Öldürücü olabilir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLERİN SAĞLIĞA
ETKİLERİ

Solunum

Deri

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÇÖZÜCÜLER
Alkoller
Alifatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonlar

Klorinli Hidrokarbonlar
Ketonlar
Eterler

Glikoller
Karbonsülfür vb.

TOZLARIN

ETKİLERİ

Toz: Çeşitli büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcüktür. Tane büyüklükleri 300 ile 0,1 mikron arasında
değişir.
•Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun altındadır.
Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında
tutulurlar.
•10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal
bölgede)
•5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge)
tutulurlar.
5 Mikron ve altındaki tozlar insan hayatı için tehlikelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TOZLARIN
SAĞLIĞA ETKİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1-Fibrojenik
Akciğer
dokusunda
yaygın bir
fibröz doku
oluşumuna
yol açarlar .
(SiO2, As,
Al, pamuk
tozu vb .

2-Toksik
Akciğerlere
ulaşan
tozlar kan
dolaşımı ile
diğer
organlara
taşınırak
etkilerini
gösterir Pb,
Hg,Cd ,P vb

3-Allerjik
Bir devre
sonunda
alerjik
reaksiyonlara
yol açabilir
(yün,odun
tozu, saç
tozları vb)

4-Tahriş
Edici
Burun ve
boğazda
tahrişe yol
açabilir.
(Asit,
alkali
tozları)
Deriyi tahriş
edebilir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

5-İnert
Akciğerlerd
e belirli bir
tahrişe yol
açmadan
uzun süre
kalabilir,
yavaş
yavaş
çözülüp bir
zarara yol
açmadan
uzaklaştırıl
abilirler
(kireç taşı
vb)

6Radyoaktif
Hava içinde toz
halinde bulunan
radyoaktif
maddelerin yaymış
oldukları iyonize
ışınlar, insan
organizmasının
hücre ve
dokularında hasar
yapar, tümör
oluşumuna ve
genetik
bozukluklara neden
olurlar.
önemlileri; uranyum,
toryum, seryum ve
zirkonyum bileşikleri,
trityum ve radyum
tuzlarıdır.

PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz,buhar,sis ve tozların atmosferik
şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

PATLAMA ÜÇGENİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

PATLAYICI MADDELER

Gazlar ve gaz
karışımları
(butan,propan,
Doğalgaz)

Sıvılar,Boyalar,
Çözücüler
(Aseton,Metanol vb.)

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Katılar
(kömür, ahşap,
şeker, un, plastik,
nişasta vb.)

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme
süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu
yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından
oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana
gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal
çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya
da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı
olduğu yerler.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde tutuşabilir
tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle
bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler.

PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞANLAR İÇİN
EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE
UYULACAK KRİTERLER

• Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen
bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipmanlar
kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALLARIN
RİSKLERİNE
KARŞI NE YAPMALIYIZ ???
1-Teknik önlemler
2-Toplu ve Kişide alınacak önlemler
İZMİR
HALKSAĞLIĞI
SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR HALK
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇalışanSağlığı
SağlığıHizmetleri
Şube Müdürlüğü
Çalışan
Şubesi

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
TEMEL OLARAK ALTI TEMEL ESASDAN OLUŞUR
1-Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ortadan
kaldırılması için her türlü önlemi almak. (Elimine etmek)
2-Tehlikeli kimyasal yerine ,tehlikesiz veya daha az zararlı
kimyasal madde ile değiştirilmesi. (İkame)
3- Risk oluşturacak tehlikeli kimyasal madde çıkışını önlemek
için proses,mühendislik kontrol sistemleri ve uygun ekipman
seçilmeli. (Yapısal, Mühendislik)
4-Riski kaynağında önlemek üzere uygun iş organizasyonu
,kontrol,denetim,izleme, gözetim,eğitim vb.(İdari önlemler)
5-Toplu Korunma yöntemleri öncelik olmalıdır.
6-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması.(KKD)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEKNİK
TEKNİK KORUNMA
KORUNMAÖNLEMLERİ
ÖNLEMLERİ
6-Kapalı çalışma yöntemi uygulanması
7-Ayırma(Riskli bölgeleri ayırma vb..)
8-Havalandırma: a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
9-Islak (nemli) çalışma yöntemi
10-İşyeri sürekli temiz düzenli ve bakımlı olmalı
11-Güvenli depolama ve taşıma
12-Atıklar için gerekli önlemler
13-İşyeri ve üretim planlaması,talimatlar oluşturulmalı,
14-Yönetmeliklerde verilen mesleki maruziyet düzeylerini
aşmamak,
15-İşyeri ortamının periyodik olarak analizlerinin yapılması.
Gibi pek çok önlem ekleyebiliriz.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Elektrik ile ilgili yangın ve kimyasallarla teması önleyecek
tüm önlemler (topraklama ,etiketleme ,kilitleme ,yetkili
kişilere gerekli eğitim vb.) alınmalıdır.(ÇOK ÖNEMLİ)
Üretici firma tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj
miktarlarına uyulmalıdır,
Depolanması herhangi bir dökülme veya sızıntı anında
zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili MSDS
okunmalıdır.
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı,sigara içilmemelidir.
Kanalizasyona dökülmemelidir.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN
KULLANILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olacağından
koruyucu eldiven kullanılmalıdır.
Basınçlı sprey kutuları 50 C üstü sıcaklıklarda ve güneş
ışığından korunmalı, aleve karşı püskürtülmemelidir,
Parlama tehlikesi olan maddeler darbe,sürtünme,ateş veya
diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi olması
nedeniyle ısıdan ve darbeden uzak tutulmalıdır.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

MUTLAKA İNCELENMELİ VE
GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINMALI
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASALINTANIMI
TANIMI
•KİMYASALIN

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN
•TEHLİKELİ
KİMYASALLARINBİLEŞİMİ
BİLEŞİMİ

•ÜRÜNÜN KİMYASAL ADI , SİNONİMLERİ VE
TİCARİ ADI
•KİMYASALIN YAPISI
•SAĞLIK RİSKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİ
•ÜRETİCİNİN VEYA SATICININ ADI, AD. TEL.

•KULLANIM
KULLANIM SIRASINDA
SIRASINDA
•ALINMASI
ALINMASIGEREKEN
GEREKEN
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
•DEPOLAMA,
KULLANMA
ÖNLEMLERİ
HAVALANDIRMA,
•KİŞİSEL KORUYUCU

SAĞLIK İÇİN YARATTIĞI
TEHLİKE BİLGİLERİ
• NORMAL GÖRÜNÜŞ
VE
KOKUSU,
•BUHAR BASINCI,
•BUHAR YOĞUNLUĞU,
•SUDA ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ;
• ERİME NOKTASI,
•ÖZGÜL AĞIRLIĞI,
•BUHARLAŞMA ORANI,
•KAYNAMA NOKTASI,
•PARLAMA NOKTASI,

•İSG AÇISINDAN TEHLİKELİ OLAN
ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER
•ÜRÜN İÇİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELERİN
KİMYASAL İSİMLERİ
•BİLEŞİĞİN TÜMÜ İÇİNDEKİ ORANLARI
•TEHLİKELİ KİMYASALLAR (%1)
•KANSEROJEN, TERATOJEN VE MUTAJENİK (% 0,1)

MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI (MSDS)

SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
•SAĞLIK
İÇİN
YARATTIĞI
TEHLİKE
BİLGİLERİ
• TEHLİKE
BİLGİLERİ

•KİMYASALIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
(SOLUNUM, DERİ ABSORBSİYONU,
SİNDİRİM, AĞIZ-ORAL)
•YANGIN
BİLGİLERİ
YANGINVE
VEPATLAMA
PATLAMA
BİLGİLERİ •SAĞLIK ÜZERİNDE YARATTIĞI AKUT VE
KRONİK ETKİLERİ,
•PARLAMA, YANMA VEYA
ALT VE ÜST PATLAMA
•MARUZİYET BELİRTİLERİ VE MARUZİYET
SINIRLARINI (LEL, UEL)
SINIRI, ÜRÜNÜN KANSEROJEN OLUP
OLMADIĞI,
•YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILACAK
•ETKİLENME DURUMUNDA GÖRÜLEN
ARAÇLARI, YANGINLA
SAĞLIK SORUNLARI VE ÖNERİLER
ÖZEL MÜCADELE
•İLKYARDIM/ACİL TEDAVİ İŞLEMLERİ
YÖNTEMLERİ

KİMYASALLA ÇALIŞILAN YERLERDE BULUNMASI
GEREKLİ
ASGARİ DONANIMLAR

•Havalandırma ve Çeker ocaklar
•Kimyasal Depoları(Soğuk hava deposu,ahşap
dolap,buzdolabı gibi)

•Aydınlatma,
•Vücut ve Göz Duşları
•Yangın Söndürme Cihazları
•Atık toplama bidonları
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ
•Baş koruyucuları,
•Yüz koruyucuları,
•Göz Koruyucuları
•El, ayak ve bacak koruyucuları,
•Solunum yolu koruyucuları
•Kulak koruyucu,
•Koruyucu giyim vb.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
1-KKD Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış
ve üretilmiş olmalıdır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun
olmalıdır.
 İşyerinde var olan koşullara ve kişiye uygun olmalıdır.
 Çalışanın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olmalıdır.
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır.
2. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla
KKD kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD, bir
arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karsı etkin
olmalıdır. İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİŞİSEL KORUYUCU ÖZELLİKLERİ(KKD)
3. KKD kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet
sıklığına, çalışanın çalıştığı yerin özelliklerine ve KKD
performansına bağlı olarak belirlenmelidir.
4. KKD, işveren tarafından ücretsiz verilmelidir, bakım ve
onarımları
ücretsiz
olmalı,zorunlu
hallerde
1-2
kullanması durumunda hijyenik şartlarda muhafaza
edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır.
5- İşveren, KKD kullanımı konusunda uygulamalı olarak
eğitim vermeli ve çalışan tarafından da doğru
kullanılmalıdır.
6. KKD, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına
uygun olarak kullanılmalıdır.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal buharlarına karşı kullanılan koruyucu maske,
filtrelerini 3 ayda bir değiştirilmelidir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu Gözlük
•Tam Koruma Gözlüğü

•Yüz vizörü

•Çenelikli Yüz Siperi
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Çeşitli kimyasalların sıçraması ve kimyasal
buharların temas etmesi sonucunda oluşan
zararlar.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Verilen koruyucu maske ve gözlüğü
mutlaka kullanınız.

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İLK YARDIM EKİPMANLARI
Kombine boy ve göz duşu
Duvara veya masaya monte göz duşu
Seyyar göz duşu
Panolu göz duşu
Tam teşekküllü ilk yardım dolabı
BULUNDURUN
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şubesi Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

UYGUN KKD ELDİVENLERİ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Kimyasal dökülmesi sonucu yanıklar

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

LABORATUVARDA KİMYASAL PATLAMA

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

Laboratuvar önlüğü (önü kapalı)
Uzun pantolon/etek
Kapalı deliksiz ayakkabı
Uzun saçlar arkada toplanmalı

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Giyinme

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

Laboratuvar Çalışmasına Uygun Taşıma
•Kapaklı Numune Taşıma Sepeti ve Standı
1 lt'lik şişe için 6, 2 lt'lik şişe için 4 bölmeli

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

KİMYASAL ATIK KAPLARI
Tek bir ağızdan doldurulup boşaltılır. Ağız kısmındaki alev
tutucu giriş doldurma ve boşaltma sırasında içerisindeki
kimyasalın alev alıp parlamasını engeller.
Emniyetli kaplar tamamen çelikten yapılmıştır ve içi çinko
(galvanizli) ile kaplıdır.
Doldurma ve boşaltma işlemi polietilen huni ile yapılır.

Atık kabı

19 lt

29 x 43 mm

Huni

- lt

2 x 38 mm

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

İŞE UYGUN KKD KULLANINIZ

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü

ÖZETLE SONUÇ OLARAK
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

İşveren ve Çalışanlara eğitim verilmeli,
Riskler tespit edilmeli ve analizi yapılmalı ,
Kimyasallar sınıf koduna göre sınıflandırılmalı,
Depolama şartları düzenlenmeli,
Riskli kimyasalların maruziyet önlemleri alınmalı,
Su baskını, Sel,Yangın ve Depreme karşı Acil durum planları
oluşturulmalı,
Çalışma alanları ile dinlenme yerleri ayrılmalı,
Çalışanların Sağlık Gözetimi yapılmalı,
Çalışma ortamı riskleri giderilmeli ve periyodik ölçümler yaptırılmalı,
Öncelikle merkezi ve toplu koruma önlemleri alınmalı,
Uygun KKD temin edilip çalışanlara kullandırılmalı,
Atık toplama kontrolü sağlanmalı,
Meslek hastalığı ve İş kazaları tespit edilmeli kayıt altına alınmalı
İş tanımları belirlenmeli ve sisteme ait tüm Kayıtlar tutulmalı.
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
SAĞLIKLI ÇEVRE İÇİN:Çevreye atılmasını engelleyiniz.
Özel talimatlara/güvenlik veri formlarına uyunuz.

•
•
•
•
•

Temiz Hava
Temiz Su
Sağlıklı Besin
Temiz ve Yeşil Çevre
Sağlıklı Şehir

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Hizmetleri Şubesi

REFERANSLAR
 29 Aralık 2012 Tarih ve 28512 Sayılı Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği,
 30 Nisan 2013 Tarih ve 28633 sayılı Çalışanların Patlayıcı Ortamların
Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik,
 06 Ağustos 2013 Tarih ve 28730 sayılı Kanserojen veya Mutajen
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik,
 12
Ağustos
2013
Tarih
ve
28733
Sayılı
Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
 26 Aralık 2008 Tarih ve 27092 sayılı Mükerre Tehlikeli Maddelerin ve
Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik
 08 Eylül 2009 Tarih ve 2009/154454 sayılı bak.kurul kararı Tehlikeli
Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması(ADR)
İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Çalışan Sağlığı Şube Müdürlüğü