Slide 1

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 2

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 3

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 4

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 5

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 6

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 7

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 8

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 9

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 10

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 11

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 12

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 13

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 14

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 15

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 16

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 17

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 18

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 19

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 20

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 21

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 22

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 23

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 24

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 25

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 26

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 27

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS


Slide 28

Karolina Redzimska
[email protected]

doradca w problemach małżeńskich i rodzinnych

Najbardziej powszechną i przyjętą przez Międzynarodową
Konferencję UNESCO w 1957 roku jest definicja czasu
wolnego sformułowana przez francuskiego socjologa Joffre
Dumazediera, która określa czas wolny jako „zajęcie, któremu
jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla
odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego
kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału
w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków
zawodowych, rodzinnych, społecznych”.[1]

[1]

J. Dumazedier, Current problems of the sociology of leisure, International Social Science Journal , 1960, vol.2, nr 4 za W. Siwiński, Pedagogika
czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 19

1. ASPEKT PEDAGOGICZNY -

wartość pedagogiczna czasu
wolnego polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności,
stałym podnoszeniu swoich umiejętności oraz ich doskonaleniu. Ma to
szczególne znaczenie dla dzieci i młodzieży, dla których dodatnim
elementem czasu wolnego jest samowychowanie.

2. ASPEKT SOCJOLOGICZNY -

wartość socjologiczna czasu
wolnego polega na tym, że czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia
społeczne. W człowieku budzą się potrzeby współdziałania z innymi,
organizowania wspólnego wypoczynku, rezygnowania ze swoich postaw
egocentrycznych na rzecz innego człowieka.

3. ASPEKT EKONOMICZNY -

aspekt ekonomiczny czasu
wolnego jest nierozerwalnie związany z aspektem ekonomicznym czasu
pracy względnie nauki. Człowiek, aby jego wydajność intelektualna
dawała należyte rezultaty, musi mieć czas na wypoczynek oraz
odprężenie. I na odwrót: im sprawniej człowiek zorganizuje sobie czas
pracy, tym więcej będzie posiadał czasu wolnego.

3. ASPEKT FIZJOLOGICZNO - ZDROWOTNY

– czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie organizmu przed
nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi i zawodowymi,
spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i dorosłych.

4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY -

wartość psychologiczna czasu
wolnego przejawia się w poszukiwaniu przez człowieka nowych wrażeń,
interesujących rzeczy, zjawisk i przedmiotów. W tym aspekcie również dużą
rolę odgrywa potrzeba rozrywki, przyjemności i zadowolenia. [2]

[2]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

1. FUNKCJA REGENERACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
czynności wspomagających regenerację organizmu. Jednostka poprzez
wypoczynek obniża poziom zmęczenia fizycznego i psychicznego
spowodowanego pracą zawodową, nauką i innymi obowiązkami
stwarzającymi napięcie nerwowe.

2. FUNKCJA KOMPENSACYJNA -

funkcja ta odnosi się do
wyrównania niezaspokojonych potrzeb i jest ściśle związana z rozrywką,
która rekompensuje czas związany z obowiązkami i minimalizuje
czynności nieprzyjemne, nużące i ograniczające poczucie wolności.
Wypoczynek w formie rozrywki jest źródłem radości, przyjemności
i pozytywnych przeżyć.

3. FUNKCJA KSZTAŁCENIOWA -

funkcja ta odnosi się do
zaspokajania potrzeb poznawczych człowieka i doświadczania czegoś
nowego. Rozumiemy ją jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie
swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie swoich
umiejętności i kwalifikacji.

4. FUNKCJA INTEGRACYJNA - funkcja ta odnosi się do

zaspokajania potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć. Przejawia się
w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem.
Jednostka podejmuje w czasie wolnym czynności, które spajają, łączą
ludzi dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie
przeżyć.

5. FUNKCJA KULTUROWA - funkcja ta odnosi się do czynności
zaspokajających ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi
zainteresowaniami, tworząc wartości kulturowe. Czas wolny wpływa na
budzenie i rozwijanie poczucia estetyki i wrażliwości na piękno.

6. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - funkcja ta odnosi się do

samodzielnego przyswajania określonych norm postępowania,
światopoglądu, stylu bycia i zachowania bądź przekazywania ich innym
osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy
wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych
jednostki. [3]

[3]

W. Myszyński (red.), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, str. 398

1.Metoda: sondaż
2.Technika: ankieta
3.Narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ankiety składał się z 26 pytań, w tym 5 otwartych, 21 zamkniętych
i metryczki. Kwestionariusz ankiety był anonimowy.
4.Teren badań, charakterystyka grupy badawczej: badania
zostały przeprowadzone w lutym 2011 roku, wśród respondentów
dobranych losowo. Badaniami objęto 87 osób – 33 kobiety i 54
mężczyzn, w przedziale wiekowym 19 – 70 r. ż.. 36 osób
posiadało wykształcenie wyższe, 36 osób – średnie, 15 osób –
zawodowe. 32 osoby jako miejsce zamieszkania podały miasto
powyżej 500 tyś. mieszkańców, 29 osób – wieś, 15 osób - miasto
do 100 tyś. mieszkańców, 11 osób - miasto między 100 a 500 tyś.
mieszkańców.

Średni miesięczny dochód na
jednego członka rodziny

7% 7%

36%

15%

35%

do 1000 zł
1000 - 2000 zł
2000 - 3000 zł
3000 - 4000 zł
pow. 4000 zł

Stan cywilny

4%
1%
36%

1. mężatka/żonty
2. panna/kawaler

3. rozwiedziona/y
4. wdowa/wdowiec
59%

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
płci
100%
80%
60%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
płci
100%
80%
60%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

40%
20%
0%
Kobieta

Mężczyzna

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż
sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
wykształcenia

w
e
za

w
od
o

e
śr
ed
ni

w
yż

sz

e

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w dni robocze wg
dochodów
100%
80%
60%
40%
20%
0%
do 1000- 2000- 3000- pow.
1000 2000 3000 4000 4000
zł
zł
zł
zł
zł

pow. 4 h
3-4h
2-3h
1-2h
do 1 h

Procentowe zestawienie ilości
czasu wolnego w weekendy wg
dochodów

pow.
4000

20003000

do
1000

100%
80%
60%
40%
20%
0%

pow. 17 h
15 - 17 h
13 - 15 h
11 - 13 h
do 11 h

Sposoby spędzania czasu wolnego w dni robocze
4%
7%

3%
3%

2%

2%

oglądanie TV

26%

komputer

6%

spotkania
aktywność fizyczna
czytanie

słuchanie muzyki
seks
spanie

8%

zakupy
20%

9%
10%

wyjazd
rozwój osobisty
kino

Sposoby spędzania czasu wolnego w weekend
4%
5%

4%

1%

19%

oglądanie TV

5%

spotkania
komputer

5%

aktywność fizyczna
18%

wyjazd

seks
słuchanie muzyki

7%

spanie
kino

9%

czytanie
13%
10%

zakupy
rozwój osobisty

Determinanty zachowań wolnoczasowych człowieka

Czynniki biologiczne:

Czynniki psychiczne:

Czynniki społeczno –
demograficzne:

Czynniki gospodarczo –
ekonomiczne:

1.
2.
3.
4.

1.
2.
3.
4.

[4]

Stan zdrowia
Poziom sprawności fizycznej
Poziom wydolności fizycznej
Typ budowy somatycznej

Płeć
Wiek
Wykształcenie
Zawód

1.
2.
3.
4.
5.

Osobowość
Typ temperamentu
Poziom inteligencji
Postawa do życia
Struktura potrzeb i zainteresowań

1. Sytuacja materialna
2. Ilość wolnego czasu
3. Dostępność urządzeń
i obiektów rekreacyjnych [4]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 46

WNIOSKI Z BADAŃ
WIEK:
•
•
•
•

Młodzież oraz ludzie w wieku emerytalnym mają więcej czasu wolnego, niż
ludzie w wieku produkcyjnym.
Ludzie w wieku produkcyjnym często wykonują dodatkowe prace
zarobkowe, co znacznie skraca ilość ich czasu wolnego.
Ludzie starsi, często schorowani preferują formy spędzania czasu wolnego
nie wymagające aktywności ruchowej, niekiedy wbrew żywotnym
zainteresowaniom lub nawet potrzebom rehabilitacyjnym.
Ludzie młodzi w mniejszym stopniu obciążeni są obowiązkami rodzinnymi
i częściej poświęcają swój czas wolny na uczęszczanie do kina, spacery oraz
dokształcanie.

WNIOSKI Z BADAŃ
PŁEĆ:
•

•

Kobiety tradycyjnie są obciążone w większym zakresie pracami domowymi
tzw. „drugi etat” i mają mniej wolnego czasu, niż mężczyźni. Niemniej
w związku z powszechną automatyzacją życia w ostatnich latach można
zauważyć, że wymiar czasu wolnego kobiet i mężczyzn zaczyna się
wyrównywać.
Również to, że mężczyźni częściej i chętniej się angażują w wychowanie
dzieci powoduje, że kobiety mają więcej czasu dla siebie.

WNIOSKI Z BADAŃ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
•

•

Miejsce zamieszkania jest kolejnym czynnikiem dzielącym ludzi na grupy pod
względem ilości czasu wolnego. Bogata infrastruktura środowiska: gęsta sieć
placówek handlowo-usługowych, sprawna komunikacja rozwiązująca
problem dojazdów do szkół, pracy i po zakupy oraz załatwianie spraw
w urzędach znacznie powiększają wymiar czasu wolnego.
Niełatwa sytuacja mieszkaniowa wielu młodych ludzi zmusza ich – często
wbrew zainteresowaniom i potrzebom psychicznym – do poszukiwania form
spędzania czasu wolnego poza domem, którego nie mają.

WNIOSKI Z BADAŃ
STAN CYWILNY:
•
•

•

Stan cywilny wywiera zwykle duży wpływ na ilość oraz rozkład czasu
wolnego. Dotyczy to przede wszystkim małżeństw posiadających dzieci
w przeciwieństwie do ludzi samotnych, nie wychowujących potomstwa.
Osoby „wolne” częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania
towarzyskie, niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej
spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych.
Jednostki posiadające rodzinę znaczną część swych potrzeb psychicznych,
w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich, zaspokajają w domu.

WNIOSKI Z BADAŃ
WYKSZTAŁCENIE:
•

•
•

Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują
w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej,
uczęszczania do teatru lub na koncerty a także w sferze działalności
społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu np. na uprawianiu
aktywnej turystyki.
Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się umiejętności lepszego,
bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak
i preferencje do czynnych form spędzania tego czasu.
Ludzie z wyższym wykształceniem mają więcej wolnego czasu w weekendy,
natomiast ludzie z niższym wykształceniem większą ilością czasu wolnego
dysponują w tygodniu.

WNIOSKI Z BADAŃ
DOCHÓD:
•
•
•
•

Wysokość dochodów na członka rodziny poważnie wpływa na sposób
spędzania czasu wolnego, zwłaszcza na wybór form jego spędzania.
Korzystna sytuacja finansowo-materialna łączy się zazwyczaj z
kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego tj.: turystyka
kwalifikowana lub zagraniczna.
Ok. 80% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie na pytanie: „Czy
pieniądze mają wpływ na formę spędzania czasu wolnego przez
Pana/Panią?”
Na pytanie „Gdyby było Pana/Panią stać na inne formy spędzania czasu
wolnego, to jak wówczas by go Pan/Pani spędzał?” aż 40% odpowiedziało,
że chcieliby podróżować za granicę; inne odpowiedzi to: SPA, kasyno,
paralotniarstwo, jazda motocyklem, kino, teatr, koncerty.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Mimo ogromnych zalet jakie niesie za sobą czas wolny
należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje
wynikające ze wzrostu jego ilości. Brak umiejętności
wykorzystania wolnego czasu, jak również brak możliwości
jego wykorzystania prowadzi do spędzania go w sposób
przypadkowy. Podejmowanym działaniom zmierzającym
do zabicia nudy towarzyszą często zachowania
patologiczne, takie jak: alkoholizm, narkomania,
przestępczość, itp. Świadczy to o tym, że niewłaściwe
wykorzystanie wolnego czasu wpływa negatywnie na
psychikę człowieka, często skłaniając go do zachowań
autodestruktywnych i szkodliwych społecznie.

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA
Edukacja w zakresie sportu, turystyki i rekreacji powinna:
• Rozbudzać zainteresowania i potrzeby sportowe, rekreacyjne i
turystyczne wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Kształtować potrzeby i postawy do sportu, rekreacji i turystyki.
• Zapoznawać z nowymi formami sportowo-rekreacyjnoturystycznymi i stwarzaniem możliwości ich stosowania w
środowiskach lokalnych i zawodowych.
• Kształtować i utrwalać umiejętności oraz nawyki aktywnego
wypoczynku, wzmacniania motywacji w tym kierunku.
• Wyrabiać umiejętność właściwej oceny i decyzji w zakresie
wyboru form sportowo-rekreacyjno-turystycznych, korzystnych
dla jednostki i stanowiących przykład godny naśladowania. [4]

[u]

W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań 1999, Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, str. 20 - 23

WSKAZANIA DLA PROMOCJI ZDROWIA

„Nie zawsze ludzie chcą i umieją spożytkować czas wolny –
często go „zabijają” lub marnują, błogosławieństwo
wolnych godzin staje się dla wielu przekleństwem pustki,
nudy, manowców obyczajowych i moralnych.
Nie ma wątpliwości, iż do korzystniejszego dla jednostki i
społeczeństwa gospodarowania czasem wolnym, do
unikania jego pułapek i wypaczeń może się przyczynić
odpowiednie przysposobienie ludzi, a więc szeroko i
sensownie podjęty proces wychowawczy.” [5]

[5]

A. Zawadzka (red.), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław 1993, str. 66

LITERATURA

1. A. Zawadzka (red.), (1993), Kobieta i jej czas wolny, Wrocław, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego
2. W. Siwiński, (1999), Pedagogika czasu wolnego, rekreacji i turystyki, Poznań,
Polski Dom Wydawniczy „Ławica”
3. W. Myszyński (red.), (2009), „Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we
współczesnym społeczeństwie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek
4. J. Pięta, (2008), Pedagogika czasu wolnego, Warszawa, ALMAMER Wyższa
Szkoła Ekonomiczna
5. B. Maj, (2007), Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki
młodzieży wielkomiejskiej, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS