Slide 1

Startup proces računara
Informatika

Startup proces računara
• Odmah nakon uključivanja računara procesor
započinje svoj uobičajeni posao, a to je izvršavanje
mašinskih instrukcija, odnosno izvršavanje nekog
programa.
Koji je to program i gdje je on smješten?

• Taj program, odnosno skup programskih rutina, je
BIOS (Basic Input-Output System) i smješten je u
ROM (Read Only Memory) memoriji računara.

BIOS
• Prva programska rutina BIOS –a koja se pokreće
odmah po uključivanju računara naziva se POST
(Power On Self Test) a svrha mu je da provjeri koje
jedinice su priključene na računar, sa koliko radne
memorije raspolaže i da li sve pravilno
funkcioniraju.

Boot sektor
• Nakon izvršavanja POST programa i ispisivanja na
ekran rezultata “testiranja” računara, pokreće se
tzv. bootstrap loader, koji pokreće učitavanje OS
sa diska u glavnu memoriju.
• Bootstrap loader u RAM učitava sadržaj samo tzv.
boot sektora i započinje izvršavanje instrukcija
pohranjenih u njemu, nakon čega BIOS “prepušta”
kontrolu nad računarom.

BIOS SETUP
• U BIOS –u se nalazi još jedan veoma bitan program
– BIOS SETUP, koji se pokreće na zahtjev korisnika
(najčešće pritiskom na tipku Del, F2, F10, Esc), a
omogućava podešavanje (setup) niza opcija vezanih
prvenstveno uz funkcioniranje hardvera.
• Sve definirane postavke se memoriraju u malu
memoriju koja se naziva CMOS (Complementary
Metal Oxide Semiconductor).
• Zahvaljujući posebnom napajanju ove memorije njen
sadržaj ostaje sačuvan i nakon gašenja računara.

EEPROM memorija
• U savremenim računarima BIOS se, u pravilu, ne
nalazi u ROM memoriji nego u EEPROM (Electrical
Erasable Programable Read Only Memory),
odnosno Flash RAM –u.
• Velika prednost Flash BIOS –a u odnosu na ROM
BIOS je mogućnost promjene ili nadogradnje
njegovog sadržaja (što može predstavljati i veliki
sigurnosni problem – virusi poput CIH virusa i sl.)

“Podizanje” (bootovanje) sistema
• Postupak učitavanja i pokretanja OS –a naziva se
“podizanje” (boot) sistema, prilikom čega korisnik
ne može ništa raditi na računaru.
• Cjelokupan proces može trajati i više minuta, što
zavisi od složenosti OS –a i od “snage” pojedinh
komponenti samog računara (kapacitet RAM –a,
brzina tvdog diska ...)
• Podizanjem npr. Windows OS upravlja se preko
nekoliko sistemskih datoteka od kojih su najbitnije
win.ini i system.ini.
•

Multitasking
• Nakon podizanja OS –a korisnik može početi s
radom, tj. može početi s pokretanjem korisničkih
programa (aplikacija).
• Svi savremeni OS –i omogućavaju paralelno
izvršavanje više programa (multitasking –
višezadaćnost).

Virtuelna memorija
• Vrlo značajna tehnologija koju savremeni OS –i
podržavaju je virtualizacija memorije, kojom se
nadoknađuje eventualni manjak RAM memorije u
računaru. Obzirom da su današnje aplikacije sve
veće i “gladnije” memorije, ova tehnologija je vrlo
značajna za normalno izvršavanje programa.
• Kad računalu nedostaje RAM-a, virtualna
memorija premješta podatke s RAM-a na prostor
nazvan stranična datoteka.

Virtuelna memorija
• Što računar ima više RAM-a, to programi brže
rade. Ako nedostatak RAM-a usporava računar,
povećanjem virtualne memorije to se može
nadomjestiti.
• Ali računar puno brže čita podatke s RAM-a
nego s tvrdog diska, stoga je bolje rješenje
dodati još RAM-a.

Operativni sistem
• Aplikacije se prije pokretanja nalaze na tvrdom
disku i zadaća OS –a je da nakon pokretanja
aplikaciju “prebaci” u unutrašnju memoriju
(RAM) gdje se ona izvršava.
• OS je skup hardverski orijentisanih programa
čija je zadaća da upravljaju, kontrolišu i
koordiniraju rad hardverskih komponenti
računara i stvaranje okoline za nesmetano
izvršavanje aplikacijske podrške.

Desktop – radna površina Windowsa

Osnovni princip rada računara

Vježba

•
•
•
•
•

Temeljne funkcije OS
Windows OS
Vrste OS
Linux OS
Budućnost OS


Slide 2

Startup proces računara
Informatika

Startup proces računara
• Odmah nakon uključivanja računara procesor
započinje svoj uobičajeni posao, a to je izvršavanje
mašinskih instrukcija, odnosno izvršavanje nekog
programa.
Koji je to program i gdje je on smješten?

• Taj program, odnosno skup programskih rutina, je
BIOS (Basic Input-Output System) i smješten je u
ROM (Read Only Memory) memoriji računara.

BIOS
• Prva programska rutina BIOS –a koja se pokreće
odmah po uključivanju računara naziva se POST
(Power On Self Test) a svrha mu je da provjeri koje
jedinice su priključene na računar, sa koliko radne
memorije raspolaže i da li sve pravilno
funkcioniraju.

Boot sektor
• Nakon izvršavanja POST programa i ispisivanja na
ekran rezultata “testiranja” računara, pokreće se
tzv. bootstrap loader, koji pokreće učitavanje OS
sa diska u glavnu memoriju.
• Bootstrap loader u RAM učitava sadržaj samo tzv.
boot sektora i započinje izvršavanje instrukcija
pohranjenih u njemu, nakon čega BIOS “prepušta”
kontrolu nad računarom.

BIOS SETUP
• U BIOS –u se nalazi još jedan veoma bitan program
– BIOS SETUP, koji se pokreće na zahtjev korisnika
(najčešće pritiskom na tipku Del, F2, F10, Esc), a
omogućava podešavanje (setup) niza opcija vezanih
prvenstveno uz funkcioniranje hardvera.
• Sve definirane postavke se memoriraju u malu
memoriju koja se naziva CMOS (Complementary
Metal Oxide Semiconductor).
• Zahvaljujući posebnom napajanju ove memorije njen
sadržaj ostaje sačuvan i nakon gašenja računara.

EEPROM memorija
• U savremenim računarima BIOS se, u pravilu, ne
nalazi u ROM memoriji nego u EEPROM (Electrical
Erasable Programable Read Only Memory),
odnosno Flash RAM –u.
• Velika prednost Flash BIOS –a u odnosu na ROM
BIOS je mogućnost promjene ili nadogradnje
njegovog sadržaja (što može predstavljati i veliki
sigurnosni problem – virusi poput CIH virusa i sl.)

“Podizanje” (bootovanje) sistema
• Postupak učitavanja i pokretanja OS –a naziva se
“podizanje” (boot) sistema, prilikom čega korisnik
ne može ništa raditi na računaru.
• Cjelokupan proces može trajati i više minuta, što
zavisi od složenosti OS –a i od “snage” pojedinh
komponenti samog računara (kapacitet RAM –a,
brzina tvdog diska ...)
• Podizanjem npr. Windows OS upravlja se preko
nekoliko sistemskih datoteka od kojih su najbitnije
win.ini i system.ini.
•

Multitasking
• Nakon podizanja OS –a korisnik može početi s
radom, tj. može početi s pokretanjem korisničkih
programa (aplikacija).
• Svi savremeni OS –i omogućavaju paralelno
izvršavanje više programa (multitasking –
višezadaćnost).

Virtuelna memorija
• Vrlo značajna tehnologija koju savremeni OS –i
podržavaju je virtualizacija memorije, kojom se
nadoknađuje eventualni manjak RAM memorije u
računaru. Obzirom da su današnje aplikacije sve
veće i “gladnije” memorije, ova tehnologija je vrlo
značajna za normalno izvršavanje programa.
• Kad računalu nedostaje RAM-a, virtualna
memorija premješta podatke s RAM-a na prostor
nazvan stranična datoteka.

Virtuelna memorija
• Što računar ima više RAM-a, to programi brže
rade. Ako nedostatak RAM-a usporava računar,
povećanjem virtualne memorije to se može
nadomjestiti.
• Ali računar puno brže čita podatke s RAM-a
nego s tvrdog diska, stoga je bolje rješenje
dodati još RAM-a.

Operativni sistem
• Aplikacije se prije pokretanja nalaze na tvrdom
disku i zadaća OS –a je da nakon pokretanja
aplikaciju “prebaci” u unutrašnju memoriju
(RAM) gdje se ona izvršava.
• OS je skup hardverski orijentisanih programa
čija je zadaća da upravljaju, kontrolišu i
koordiniraju rad hardverskih komponenti
računara i stvaranje okoline za nesmetano
izvršavanje aplikacijske podrške.

Desktop – radna površina Windowsa

Osnovni princip rada računara

Vježba

•
•
•
•
•

Temeljne funkcije OS
Windows OS
Vrste OS
Linux OS
Budućnost OS


Slide 3

Startup proces računara
Informatika

Startup proces računara
• Odmah nakon uključivanja računara procesor
započinje svoj uobičajeni posao, a to je izvršavanje
mašinskih instrukcija, odnosno izvršavanje nekog
programa.
Koji je to program i gdje je on smješten?

• Taj program, odnosno skup programskih rutina, je
BIOS (Basic Input-Output System) i smješten je u
ROM (Read Only Memory) memoriji računara.

BIOS
• Prva programska rutina BIOS –a koja se pokreće
odmah po uključivanju računara naziva se POST
(Power On Self Test) a svrha mu je da provjeri koje
jedinice su priključene na računar, sa koliko radne
memorije raspolaže i da li sve pravilno
funkcioniraju.

Boot sektor
• Nakon izvršavanja POST programa i ispisivanja na
ekran rezultata “testiranja” računara, pokreće se
tzv. bootstrap loader, koji pokreće učitavanje OS
sa diska u glavnu memoriju.
• Bootstrap loader u RAM učitava sadržaj samo tzv.
boot sektora i započinje izvršavanje instrukcija
pohranjenih u njemu, nakon čega BIOS “prepušta”
kontrolu nad računarom.

BIOS SETUP
• U BIOS –u se nalazi još jedan veoma bitan program
– BIOS SETUP, koji se pokreće na zahtjev korisnika
(najčešće pritiskom na tipku Del, F2, F10, Esc), a
omogućava podešavanje (setup) niza opcija vezanih
prvenstveno uz funkcioniranje hardvera.
• Sve definirane postavke se memoriraju u malu
memoriju koja se naziva CMOS (Complementary
Metal Oxide Semiconductor).
• Zahvaljujući posebnom napajanju ove memorije njen
sadržaj ostaje sačuvan i nakon gašenja računara.

EEPROM memorija
• U savremenim računarima BIOS se, u pravilu, ne
nalazi u ROM memoriji nego u EEPROM (Electrical
Erasable Programable Read Only Memory),
odnosno Flash RAM –u.
• Velika prednost Flash BIOS –a u odnosu na ROM
BIOS je mogućnost promjene ili nadogradnje
njegovog sadržaja (što može predstavljati i veliki
sigurnosni problem – virusi poput CIH virusa i sl.)

“Podizanje” (bootovanje) sistema
• Postupak učitavanja i pokretanja OS –a naziva se
“podizanje” (boot) sistema, prilikom čega korisnik
ne može ništa raditi na računaru.
• Cjelokupan proces može trajati i više minuta, što
zavisi od složenosti OS –a i od “snage” pojedinh
komponenti samog računara (kapacitet RAM –a,
brzina tvdog diska ...)
• Podizanjem npr. Windows OS upravlja se preko
nekoliko sistemskih datoteka od kojih su najbitnije
win.ini i system.ini.
•

Multitasking
• Nakon podizanja OS –a korisnik može početi s
radom, tj. može početi s pokretanjem korisničkih
programa (aplikacija).
• Svi savremeni OS –i omogućavaju paralelno
izvršavanje više programa (multitasking –
višezadaćnost).

Virtuelna memorija
• Vrlo značajna tehnologija koju savremeni OS –i
podržavaju je virtualizacija memorije, kojom se
nadoknađuje eventualni manjak RAM memorije u
računaru. Obzirom da su današnje aplikacije sve
veće i “gladnije” memorije, ova tehnologija je vrlo
značajna za normalno izvršavanje programa.
• Kad računalu nedostaje RAM-a, virtualna
memorija premješta podatke s RAM-a na prostor
nazvan stranična datoteka.

Virtuelna memorija
• Što računar ima više RAM-a, to programi brže
rade. Ako nedostatak RAM-a usporava računar,
povećanjem virtualne memorije to se može
nadomjestiti.
• Ali računar puno brže čita podatke s RAM-a
nego s tvrdog diska, stoga je bolje rješenje
dodati još RAM-a.

Operativni sistem
• Aplikacije se prije pokretanja nalaze na tvrdom
disku i zadaća OS –a je da nakon pokretanja
aplikaciju “prebaci” u unutrašnju memoriju
(RAM) gdje se ona izvršava.
• OS je skup hardverski orijentisanih programa
čija je zadaća da upravljaju, kontrolišu i
koordiniraju rad hardverskih komponenti
računara i stvaranje okoline za nesmetano
izvršavanje aplikacijske podrške.

Desktop – radna površina Windowsa

Osnovni princip rada računara

Vježba

•
•
•
•
•

Temeljne funkcije OS
Windows OS
Vrste OS
Linux OS
Budućnost OS


Slide 4

Startup proces računara
Informatika

Startup proces računara
• Odmah nakon uključivanja računara procesor
započinje svoj uobičajeni posao, a to je izvršavanje
mašinskih instrukcija, odnosno izvršavanje nekog
programa.
Koji je to program i gdje je on smješten?

• Taj program, odnosno skup programskih rutina, je
BIOS (Basic Input-Output System) i smješten je u
ROM (Read Only Memory) memoriji računara.

BIOS
• Prva programska rutina BIOS –a koja se pokreće
odmah po uključivanju računara naziva se POST
(Power On Self Test) a svrha mu je da provjeri koje
jedinice su priključene na računar, sa koliko radne
memorije raspolaže i da li sve pravilno
funkcioniraju.

Boot sektor
• Nakon izvršavanja POST programa i ispisivanja na
ekran rezultata “testiranja” računara, pokreće se
tzv. bootstrap loader, koji pokreće učitavanje OS
sa diska u glavnu memoriju.
• Bootstrap loader u RAM učitava sadržaj samo tzv.
boot sektora i započinje izvršavanje instrukcija
pohranjenih u njemu, nakon čega BIOS “prepušta”
kontrolu nad računarom.

BIOS SETUP
• U BIOS –u se nalazi još jedan veoma bitan program
– BIOS SETUP, koji se pokreće na zahtjev korisnika
(najčešće pritiskom na tipku Del, F2, F10, Esc), a
omogućava podešavanje (setup) niza opcija vezanih
prvenstveno uz funkcioniranje hardvera.
• Sve definirane postavke se memoriraju u malu
memoriju koja se naziva CMOS (Complementary
Metal Oxide Semiconductor).
• Zahvaljujući posebnom napajanju ove memorije njen
sadržaj ostaje sačuvan i nakon gašenja računara.

EEPROM memorija
• U savremenim računarima BIOS se, u pravilu, ne
nalazi u ROM memoriji nego u EEPROM (Electrical
Erasable Programable Read Only Memory),
odnosno Flash RAM –u.
• Velika prednost Flash BIOS –a u odnosu na ROM
BIOS je mogućnost promjene ili nadogradnje
njegovog sadržaja (što može predstavljati i veliki
sigurnosni problem – virusi poput CIH virusa i sl.)

“Podizanje” (bootovanje) sistema
• Postupak učitavanja i pokretanja OS –a naziva se
“podizanje” (boot) sistema, prilikom čega korisnik
ne može ništa raditi na računaru.
• Cjelokupan proces može trajati i više minuta, što
zavisi od složenosti OS –a i od “snage” pojedinh
komponenti samog računara (kapacitet RAM –a,
brzina tvdog diska ...)
• Podizanjem npr. Windows OS upravlja se preko
nekoliko sistemskih datoteka od kojih su najbitnije
win.ini i system.ini.
•

Multitasking
• Nakon podizanja OS –a korisnik može početi s
radom, tj. može početi s pokretanjem korisničkih
programa (aplikacija).
• Svi savremeni OS –i omogućavaju paralelno
izvršavanje više programa (multitasking –
višezadaćnost).

Virtuelna memorija
• Vrlo značajna tehnologija koju savremeni OS –i
podržavaju je virtualizacija memorije, kojom se
nadoknađuje eventualni manjak RAM memorije u
računaru. Obzirom da su današnje aplikacije sve
veće i “gladnije” memorije, ova tehnologija je vrlo
značajna za normalno izvršavanje programa.
• Kad računalu nedostaje RAM-a, virtualna
memorija premješta podatke s RAM-a na prostor
nazvan stranična datoteka.

Virtuelna memorija
• Što računar ima više RAM-a, to programi brže
rade. Ako nedostatak RAM-a usporava računar,
povećanjem virtualne memorije to se može
nadomjestiti.
• Ali računar puno brže čita podatke s RAM-a
nego s tvrdog diska, stoga je bolje rješenje
dodati još RAM-a.

Operativni sistem
• Aplikacije se prije pokretanja nalaze na tvrdom
disku i zadaća OS –a je da nakon pokretanja
aplikaciju “prebaci” u unutrašnju memoriju
(RAM) gdje se ona izvršava.
• OS je skup hardverski orijentisanih programa
čija je zadaća da upravljaju, kontrolišu i
koordiniraju rad hardverskih komponenti
računara i stvaranje okoline za nesmetano
izvršavanje aplikacijske podrške.

Desktop – radna površina Windowsa

Osnovni princip rada računara

Vježba

•
•
•
•
•

Temeljne funkcije OS
Windows OS
Vrste OS
Linux OS
Budućnost OS


Slide 5

Startup proces računara
Informatika

Startup proces računara
• Odmah nakon uključivanja računara procesor
započinje svoj uobičajeni posao, a to je izvršavanje
mašinskih instrukcija, odnosno izvršavanje nekog
programa.
Koji je to program i gdje je on smješten?

• Taj program, odnosno skup programskih rutina, je
BIOS (Basic Input-Output System) i smješten je u
ROM (Read Only Memory) memoriji računara.

BIOS
• Prva programska rutina BIOS –a koja se pokreće
odmah po uključivanju računara naziva se POST
(Power On Self Test) a svrha mu je da provjeri koje
jedinice su priključene na računar, sa koliko radne
memorije raspolaže i da li sve pravilno
funkcioniraju.

Boot sektor
• Nakon izvršavanja POST programa i ispisivanja na
ekran rezultata “testiranja” računara, pokreće se
tzv. bootstrap loader, koji pokreće učitavanje OS
sa diska u glavnu memoriju.
• Bootstrap loader u RAM učitava sadržaj samo tzv.
boot sektora i započinje izvršavanje instrukcija
pohranjenih u njemu, nakon čega BIOS “prepušta”
kontrolu nad računarom.

BIOS SETUP
• U BIOS –u se nalazi još jedan veoma bitan program
– BIOS SETUP, koji se pokreće na zahtjev korisnika
(najčešće pritiskom na tipku Del, F2, F10, Esc), a
omogućava podešavanje (setup) niza opcija vezanih
prvenstveno uz funkcioniranje hardvera.
• Sve definirane postavke se memoriraju u malu
memoriju koja se naziva CMOS (Complementary
Metal Oxide Semiconductor).
• Zahvaljujući posebnom napajanju ove memorije njen
sadržaj ostaje sačuvan i nakon gašenja računara.

EEPROM memorija
• U savremenim računarima BIOS se, u pravilu, ne
nalazi u ROM memoriji nego u EEPROM (Electrical
Erasable Programable Read Only Memory),
odnosno Flash RAM –u.
• Velika prednost Flash BIOS –a u odnosu na ROM
BIOS je mogućnost promjene ili nadogradnje
njegovog sadržaja (što može predstavljati i veliki
sigurnosni problem – virusi poput CIH virusa i sl.)

“Podizanje” (bootovanje) sistema
• Postupak učitavanja i pokretanja OS –a naziva se
“podizanje” (boot) sistema, prilikom čega korisnik
ne može ništa raditi na računaru.
• Cjelokupan proces može trajati i više minuta, što
zavisi od složenosti OS –a i od “snage” pojedinh
komponenti samog računara (kapacitet RAM –a,
brzina tvdog diska ...)
• Podizanjem npr. Windows OS upravlja se preko
nekoliko sistemskih datoteka od kojih su najbitnije
win.ini i system.ini.
•

Multitasking
• Nakon podizanja OS –a korisnik može početi s
radom, tj. može početi s pokretanjem korisničkih
programa (aplikacija).
• Svi savremeni OS –i omogućavaju paralelno
izvršavanje više programa (multitasking –
višezadaćnost).

Virtuelna memorija
• Vrlo značajna tehnologija koju savremeni OS –i
podržavaju je virtualizacija memorije, kojom se
nadoknađuje eventualni manjak RAM memorije u
računaru. Obzirom da su današnje aplikacije sve
veće i “gladnije” memorije, ova tehnologija je vrlo
značajna za normalno izvršavanje programa.
• Kad računalu nedostaje RAM-a, virtualna
memorija premješta podatke s RAM-a na prostor
nazvan stranična datoteka.

Virtuelna memorija
• Što računar ima više RAM-a, to programi brže
rade. Ako nedostatak RAM-a usporava računar,
povećanjem virtualne memorije to se može
nadomjestiti.
• Ali računar puno brže čita podatke s RAM-a
nego s tvrdog diska, stoga je bolje rješenje
dodati još RAM-a.

Operativni sistem
• Aplikacije se prije pokretanja nalaze na tvrdom
disku i zadaća OS –a je da nakon pokretanja
aplikaciju “prebaci” u unutrašnju memoriju
(RAM) gdje se ona izvršava.
• OS je skup hardverski orijentisanih programa
čija je zadaća da upravljaju, kontrolišu i
koordiniraju rad hardverskih komponenti
računara i stvaranje okoline za nesmetano
izvršavanje aplikacijske podrške.

Desktop – radna površina Windowsa

Osnovni princip rada računara

Vježba

•
•
•
•
•

Temeljne funkcije OS
Windows OS
Vrste OS
Linux OS
Budućnost OS


Slide 6

Startup proces računara
Informatika

Startup proces računara
• Odmah nakon uključivanja računara procesor
započinje svoj uobičajeni posao, a to je izvršavanje
mašinskih instrukcija, odnosno izvršavanje nekog
programa.
Koji je to program i gdje je on smješten?

• Taj program, odnosno skup programskih rutina, je
BIOS (Basic Input-Output System) i smješten je u
ROM (Read Only Memory) memoriji računara.

BIOS
• Prva programska rutina BIOS –a koja se pokreće
odmah po uključivanju računara naziva se POST
(Power On Self Test) a svrha mu je da provjeri koje
jedinice su priključene na računar, sa koliko radne
memorije raspolaže i da li sve pravilno
funkcioniraju.

Boot sektor
• Nakon izvršavanja POST programa i ispisivanja na
ekran rezultata “testiranja” računara, pokreće se
tzv. bootstrap loader, koji pokreće učitavanje OS
sa diska u glavnu memoriju.
• Bootstrap loader u RAM učitava sadržaj samo tzv.
boot sektora i započinje izvršavanje instrukcija
pohranjenih u njemu, nakon čega BIOS “prepušta”
kontrolu nad računarom.

BIOS SETUP
• U BIOS –u se nalazi još jedan veoma bitan program
– BIOS SETUP, koji se pokreće na zahtjev korisnika
(najčešće pritiskom na tipku Del, F2, F10, Esc), a
omogućava podešavanje (setup) niza opcija vezanih
prvenstveno uz funkcioniranje hardvera.
• Sve definirane postavke se memoriraju u malu
memoriju koja se naziva CMOS (Complementary
Metal Oxide Semiconductor).
• Zahvaljujući posebnom napajanju ove memorije njen
sadržaj ostaje sačuvan i nakon gašenja računara.

EEPROM memorija
• U savremenim računarima BIOS se, u pravilu, ne
nalazi u ROM memoriji nego u EEPROM (Electrical
Erasable Programable Read Only Memory),
odnosno Flash RAM –u.
• Velika prednost Flash BIOS –a u odnosu na ROM
BIOS je mogućnost promjene ili nadogradnje
njegovog sadržaja (što može predstavljati i veliki
sigurnosni problem – virusi poput CIH virusa i sl.)

“Podizanje” (bootovanje) sistema
• Postupak učitavanja i pokretanja OS –a naziva se
“podizanje” (boot) sistema, prilikom čega korisnik
ne može ništa raditi na računaru.
• Cjelokupan proces može trajati i više minuta, što
zavisi od složenosti OS –a i od “snage” pojedinh
komponenti samog računara (kapacitet RAM –a,
brzina tvdog diska ...)
• Podizanjem npr. Windows OS upravlja se preko
nekoliko sistemskih datoteka od kojih su najbitnije
win.ini i system.ini.
•

Multitasking
• Nakon podizanja OS –a korisnik može početi s
radom, tj. može početi s pokretanjem korisničkih
programa (aplikacija).
• Svi savremeni OS –i omogućavaju paralelno
izvršavanje više programa (multitasking –
višezadaćnost).

Virtuelna memorija
• Vrlo značajna tehnologija koju savremeni OS –i
podržavaju je virtualizacija memorije, kojom se
nadoknađuje eventualni manjak RAM memorije u
računaru. Obzirom da su današnje aplikacije sve
veće i “gladnije” memorije, ova tehnologija je vrlo
značajna za normalno izvršavanje programa.
• Kad računalu nedostaje RAM-a, virtualna
memorija premješta podatke s RAM-a na prostor
nazvan stranična datoteka.

Virtuelna memorija
• Što računar ima više RAM-a, to programi brže
rade. Ako nedostatak RAM-a usporava računar,
povećanjem virtualne memorije to se može
nadomjestiti.
• Ali računar puno brže čita podatke s RAM-a
nego s tvrdog diska, stoga je bolje rješenje
dodati još RAM-a.

Operativni sistem
• Aplikacije se prije pokretanja nalaze na tvrdom
disku i zadaća OS –a je da nakon pokretanja
aplikaciju “prebaci” u unutrašnju memoriju
(RAM) gdje se ona izvršava.
• OS je skup hardverski orijentisanih programa
čija je zadaća da upravljaju, kontrolišu i
koordiniraju rad hardverskih komponenti
računara i stvaranje okoline za nesmetano
izvršavanje aplikacijske podrške.

Desktop – radna površina Windowsa

Osnovni princip rada računara

Vježba

•
•
•
•
•

Temeljne funkcije OS
Windows OS
Vrste OS
Linux OS
Budućnost OS


Slide 7

Startup proces računara
Informatika

Startup proces računara
• Odmah nakon uključivanja računara procesor
započinje svoj uobičajeni posao, a to je izvršavanje
mašinskih instrukcija, odnosno izvršavanje nekog
programa.
Koji je to program i gdje je on smješten?

• Taj program, odnosno skup programskih rutina, je
BIOS (Basic Input-Output System) i smješten je u
ROM (Read Only Memory) memoriji računara.

BIOS
• Prva programska rutina BIOS –a koja se pokreće
odmah po uključivanju računara naziva se POST
(Power On Self Test) a svrha mu je da provjeri koje
jedinice su priključene na računar, sa koliko radne
memorije raspolaže i da li sve pravilno
funkcioniraju.

Boot sektor
• Nakon izvršavanja POST programa i ispisivanja na
ekran rezultata “testiranja” računara, pokreće se
tzv. bootstrap loader, koji pokreće učitavanje OS
sa diska u glavnu memoriju.
• Bootstrap loader u RAM učitava sadržaj samo tzv.
boot sektora i započinje izvršavanje instrukcija
pohranjenih u njemu, nakon čega BIOS “prepušta”
kontrolu nad računarom.

BIOS SETUP
• U BIOS –u se nalazi još jedan veoma bitan program
– BIOS SETUP, koji se pokreće na zahtjev korisnika
(najčešće pritiskom na tipku Del, F2, F10, Esc), a
omogućava podešavanje (setup) niza opcija vezanih
prvenstveno uz funkcioniranje hardvera.
• Sve definirane postavke se memoriraju u malu
memoriju koja se naziva CMOS (Complementary
Metal Oxide Semiconductor).
• Zahvaljujući posebnom napajanju ove memorije njen
sadržaj ostaje sačuvan i nakon gašenja računara.

EEPROM memorija
• U savremenim računarima BIOS se, u pravilu, ne
nalazi u ROM memoriji nego u EEPROM (Electrical
Erasable Programable Read Only Memory),
odnosno Flash RAM –u.
• Velika prednost Flash BIOS –a u odnosu na ROM
BIOS je mogućnost promjene ili nadogradnje
njegovog sadržaja (što može predstavljati i veliki
sigurnosni problem – virusi poput CIH virusa i sl.)

“Podizanje” (bootovanje) sistema
• Postupak učitavanja i pokretanja OS –a naziva se
“podizanje” (boot) sistema, prilikom čega korisnik
ne može ništa raditi na računaru.
• Cjelokupan proces može trajati i više minuta, što
zavisi od složenosti OS –a i od “snage” pojedinh
komponenti samog računara (kapacitet RAM –a,
brzina tvdog diska ...)
• Podizanjem npr. Windows OS upravlja se preko
nekoliko sistemskih datoteka od kojih su najbitnije
win.ini i system.ini.
•

Multitasking
• Nakon podizanja OS –a korisnik može početi s
radom, tj. može početi s pokretanjem korisničkih
programa (aplikacija).
• Svi savremeni OS –i omogućavaju paralelno
izvršavanje više programa (multitasking –
višezadaćnost).

Virtuelna memorija
• Vrlo značajna tehnologija koju savremeni OS –i
podržavaju je virtualizacija memorije, kojom se
nadoknađuje eventualni manjak RAM memorije u
računaru. Obzirom da su današnje aplikacije sve
veće i “gladnije” memorije, ova tehnologija je vrlo
značajna za normalno izvršavanje programa.
• Kad računalu nedostaje RAM-a, virtualna
memorija premješta podatke s RAM-a na prostor
nazvan stranična datoteka.

Virtuelna memorija
• Što računar ima više RAM-a, to programi brže
rade. Ako nedostatak RAM-a usporava računar,
povećanjem virtualne memorije to se može
nadomjestiti.
• Ali računar puno brže čita podatke s RAM-a
nego s tvrdog diska, stoga je bolje rješenje
dodati još RAM-a.

Operativni sistem
• Aplikacije se prije pokretanja nalaze na tvrdom
disku i zadaća OS –a je da nakon pokretanja
aplikaciju “prebaci” u unutrašnju memoriju
(RAM) gdje se ona izvršava.
• OS je skup hardverski orijentisanih programa
čija je zadaća da upravljaju, kontrolišu i
koordiniraju rad hardverskih komponenti
računara i stvaranje okoline za nesmetano
izvršavanje aplikacijske podrške.

Desktop – radna površina Windowsa

Osnovni princip rada računara

Vježba

•
•
•
•
•

Temeljne funkcije OS
Windows OS
Vrste OS
Linux OS
Budućnost OS


Slide 8

Startup proces računara
Informatika

Startup proces računara
• Odmah nakon uključivanja računara procesor
započinje svoj uobičajeni posao, a to je izvršavanje
mašinskih instrukcija, odnosno izvršavanje nekog
programa.
Koji je to program i gdje je on smješten?

• Taj program, odnosno skup programskih rutina, je
BIOS (Basic Input-Output System) i smješten je u
ROM (Read Only Memory) memoriji računara.

BIOS
• Prva programska rutina BIOS –a koja se pokreće
odmah po uključivanju računara naziva se POST
(Power On Self Test) a svrha mu je da provjeri koje
jedinice su priključene na računar, sa koliko radne
memorije raspolaže i da li sve pravilno
funkcioniraju.

Boot sektor
• Nakon izvršavanja POST programa i ispisivanja na
ekran rezultata “testiranja” računara, pokreće se
tzv. bootstrap loader, koji pokreće učitavanje OS
sa diska u glavnu memoriju.
• Bootstrap loader u RAM učitava sadržaj samo tzv.
boot sektora i započinje izvršavanje instrukcija
pohranjenih u njemu, nakon čega BIOS “prepušta”
kontrolu nad računarom.

BIOS SETUP
• U BIOS –u se nalazi još jedan veoma bitan program
– BIOS SETUP, koji se pokreće na zahtjev korisnika
(najčešće pritiskom na tipku Del, F2, F10, Esc), a
omogućava podešavanje (setup) niza opcija vezanih
prvenstveno uz funkcioniranje hardvera.
• Sve definirane postavke se memoriraju u malu
memoriju koja se naziva CMOS (Complementary
Metal Oxide Semiconductor).
• Zahvaljujući posebnom napajanju ove memorije njen
sadržaj ostaje sačuvan i nakon gašenja računara.

EEPROM memorija
• U savremenim računarima BIOS se, u pravilu, ne
nalazi u ROM memoriji nego u EEPROM (Electrical
Erasable Programable Read Only Memory),
odnosno Flash RAM –u.
• Velika prednost Flash BIOS –a u odnosu na ROM
BIOS je mogućnost promjene ili nadogradnje
njegovog sadržaja (što može predstavljati i veliki
sigurnosni problem – virusi poput CIH virusa i sl.)

“Podizanje” (bootovanje) sistema
• Postupak učitavanja i pokretanja OS –a naziva se
“podizanje” (boot) sistema, prilikom čega korisnik
ne može ništa raditi na računaru.
• Cjelokupan proces može trajati i više minuta, što
zavisi od složenosti OS –a i od “snage” pojedinh
komponenti samog računara (kapacitet RAM –a,
brzina tvdog diska ...)
• Podizanjem npr. Windows OS upravlja se preko
nekoliko sistemskih datoteka od kojih su najbitnije
win.ini i system.ini.
•

Multitasking
• Nakon podizanja OS –a korisnik može početi s
radom, tj. može početi s pokretanjem korisničkih
programa (aplikacija).
• Svi savremeni OS –i omogućavaju paralelno
izvršavanje više programa (multitasking –
višezadaćnost).

Virtuelna memorija
• Vrlo značajna tehnologija koju savremeni OS –i
podržavaju je virtualizacija memorije, kojom se
nadoknađuje eventualni manjak RAM memorije u
računaru. Obzirom da su današnje aplikacije sve
veće i “gladnije” memorije, ova tehnologija je vrlo
značajna za normalno izvršavanje programa.
• Kad računalu nedostaje RAM-a, virtualna
memorija premješta podatke s RAM-a na prostor
nazvan stranična datoteka.

Virtuelna memorija
• Što računar ima više RAM-a, to programi brže
rade. Ako nedostatak RAM-a usporava računar,
povećanjem virtualne memorije to se može
nadomjestiti.
• Ali računar puno brže čita podatke s RAM-a
nego s tvrdog diska, stoga je bolje rješenje
dodati još RAM-a.

Operativni sistem
• Aplikacije se prije pokretanja nalaze na tvrdom
disku i zadaća OS –a je da nakon pokretanja
aplikaciju “prebaci” u unutrašnju memoriju
(RAM) gdje se ona izvršava.
• OS je skup hardverski orijentisanih programa
čija je zadaća da upravljaju, kontrolišu i
koordiniraju rad hardverskih komponenti
računara i stvaranje okoline za nesmetano
izvršavanje aplikacijske podrške.

Desktop – radna površina Windowsa

Osnovni princip rada računara

Vježba

•
•
•
•
•

Temeljne funkcije OS
Windows OS
Vrste OS
Linux OS
Budućnost OS


Slide 9

Startup proces računara
Informatika

Startup proces računara
• Odmah nakon uključivanja računara procesor
započinje svoj uobičajeni posao, a to je izvršavanje
mašinskih instrukcija, odnosno izvršavanje nekog
programa.
Koji je to program i gdje je on smješten?

• Taj program, odnosno skup programskih rutina, je
BIOS (Basic Input-Output System) i smješten je u
ROM (Read Only Memory) memoriji računara.

BIOS
• Prva programska rutina BIOS –a koja se pokreće
odmah po uključivanju računara naziva se POST
(Power On Self Test) a svrha mu je da provjeri koje
jedinice su priključene na računar, sa koliko radne
memorije raspolaže i da li sve pravilno
funkcioniraju.

Boot sektor
• Nakon izvršavanja POST programa i ispisivanja na
ekran rezultata “testiranja” računara, pokreće se
tzv. bootstrap loader, koji pokreće učitavanje OS
sa diska u glavnu memoriju.
• Bootstrap loader u RAM učitava sadržaj samo tzv.
boot sektora i započinje izvršavanje instrukcija
pohranjenih u njemu, nakon čega BIOS “prepušta”
kontrolu nad računarom.

BIOS SETUP
• U BIOS –u se nalazi još jedan veoma bitan program
– BIOS SETUP, koji se pokreće na zahtjev korisnika
(najčešće pritiskom na tipku Del, F2, F10, Esc), a
omogućava podešavanje (setup) niza opcija vezanih
prvenstveno uz funkcioniranje hardvera.
• Sve definirane postavke se memoriraju u malu
memoriju koja se naziva CMOS (Complementary
Metal Oxide Semiconductor).
• Zahvaljujući posebnom napajanju ove memorije njen
sadržaj ostaje sačuvan i nakon gašenja računara.

EEPROM memorija
• U savremenim računarima BIOS se, u pravilu, ne
nalazi u ROM memoriji nego u EEPROM (Electrical
Erasable Programable Read Only Memory),
odnosno Flash RAM –u.
• Velika prednost Flash BIOS –a u odnosu na ROM
BIOS je mogućnost promjene ili nadogradnje
njegovog sadržaja (što može predstavljati i veliki
sigurnosni problem – virusi poput CIH virusa i sl.)

“Podizanje” (bootovanje) sistema
• Postupak učitavanja i pokretanja OS –a naziva se
“podizanje” (boot) sistema, prilikom čega korisnik
ne može ništa raditi na računaru.
• Cjelokupan proces može trajati i više minuta, što
zavisi od složenosti OS –a i od “snage” pojedinh
komponenti samog računara (kapacitet RAM –a,
brzina tvdog diska ...)
• Podizanjem npr. Windows OS upravlja se preko
nekoliko sistemskih datoteka od kojih su najbitnije
win.ini i system.ini.
•

Multitasking
• Nakon podizanja OS –a korisnik može početi s
radom, tj. može početi s pokretanjem korisničkih
programa (aplikacija).
• Svi savremeni OS –i omogućavaju paralelno
izvršavanje više programa (multitasking –
višezadaćnost).

Virtuelna memorija
• Vrlo značajna tehnologija koju savremeni OS –i
podržavaju je virtualizacija memorije, kojom se
nadoknađuje eventualni manjak RAM memorije u
računaru. Obzirom da su današnje aplikacije sve
veće i “gladnije” memorije, ova tehnologija je vrlo
značajna za normalno izvršavanje programa.
• Kad računalu nedostaje RAM-a, virtualna
memorija premješta podatke s RAM-a na prostor
nazvan stranična datoteka.

Virtuelna memorija
• Što računar ima više RAM-a, to programi brže
rade. Ako nedostatak RAM-a usporava računar,
povećanjem virtualne memorije to se može
nadomjestiti.
• Ali računar puno brže čita podatke s RAM-a
nego s tvrdog diska, stoga je bolje rješenje
dodati još RAM-a.

Operativni sistem
• Aplikacije se prije pokretanja nalaze na tvrdom
disku i zadaća OS –a je da nakon pokretanja
aplikaciju “prebaci” u unutrašnju memoriju
(RAM) gdje se ona izvršava.
• OS je skup hardverski orijentisanih programa
čija je zadaća da upravljaju, kontrolišu i
koordiniraju rad hardverskih komponenti
računara i stvaranje okoline za nesmetano
izvršavanje aplikacijske podrške.

Desktop – radna površina Windowsa

Osnovni princip rada računara

Vježba

•
•
•
•
•

Temeljne funkcije OS
Windows OS
Vrste OS
Linux OS
Budućnost OS


Slide 10

Startup proces računara
Informatika

Startup proces računara
• Odmah nakon uključivanja računara procesor
započinje svoj uobičajeni posao, a to je izvršavanje
mašinskih instrukcija, odnosno izvršavanje nekog
programa.
Koji je to program i gdje je on smješten?

• Taj program, odnosno skup programskih rutina, je
BIOS (Basic Input-Output System) i smješten je u
ROM (Read Only Memory) memoriji računara.

BIOS
• Prva programska rutina BIOS –a koja se pokreće
odmah po uključivanju računara naziva se POST
(Power On Self Test) a svrha mu je da provjeri koje
jedinice su priključene na računar, sa koliko radne
memorije raspolaže i da li sve pravilno
funkcioniraju.

Boot sektor
• Nakon izvršavanja POST programa i ispisivanja na
ekran rezultata “testiranja” računara, pokreće se
tzv. bootstrap loader, koji pokreće učitavanje OS
sa diska u glavnu memoriju.
• Bootstrap loader u RAM učitava sadržaj samo tzv.
boot sektora i započinje izvršavanje instrukcija
pohranjenih u njemu, nakon čega BIOS “prepušta”
kontrolu nad računarom.

BIOS SETUP
• U BIOS –u se nalazi još jedan veoma bitan program
– BIOS SETUP, koji se pokreće na zahtjev korisnika
(najčešće pritiskom na tipku Del, F2, F10, Esc), a
omogućava podešavanje (setup) niza opcija vezanih
prvenstveno uz funkcioniranje hardvera.
• Sve definirane postavke se memoriraju u malu
memoriju koja se naziva CMOS (Complementary
Metal Oxide Semiconductor).
• Zahvaljujući posebnom napajanju ove memorije njen
sadržaj ostaje sačuvan i nakon gašenja računara.

EEPROM memorija
• U savremenim računarima BIOS se, u pravilu, ne
nalazi u ROM memoriji nego u EEPROM (Electrical
Erasable Programable Read Only Memory),
odnosno Flash RAM –u.
• Velika prednost Flash BIOS –a u odnosu na ROM
BIOS je mogućnost promjene ili nadogradnje
njegovog sadržaja (što može predstavljati i veliki
sigurnosni problem – virusi poput CIH virusa i sl.)

“Podizanje” (bootovanje) sistema
• Postupak učitavanja i pokretanja OS –a naziva se
“podizanje” (boot) sistema, prilikom čega korisnik
ne može ništa raditi na računaru.
• Cjelokupan proces može trajati i više minuta, što
zavisi od složenosti OS –a i od “snage” pojedinh
komponenti samog računara (kapacitet RAM –a,
brzina tvdog diska ...)
• Podizanjem npr. Windows OS upravlja se preko
nekoliko sistemskih datoteka od kojih su najbitnije
win.ini i system.ini.
•

Multitasking
• Nakon podizanja OS –a korisnik može početi s
radom, tj. može početi s pokretanjem korisničkih
programa (aplikacija).
• Svi savremeni OS –i omogućavaju paralelno
izvršavanje više programa (multitasking –
višezadaćnost).

Virtuelna memorija
• Vrlo značajna tehnologija koju savremeni OS –i
podržavaju je virtualizacija memorije, kojom se
nadoknađuje eventualni manjak RAM memorije u
računaru. Obzirom da su današnje aplikacije sve
veće i “gladnije” memorije, ova tehnologija je vrlo
značajna za normalno izvršavanje programa.
• Kad računalu nedostaje RAM-a, virtualna
memorija premješta podatke s RAM-a na prostor
nazvan stranična datoteka.

Virtuelna memorija
• Što računar ima više RAM-a, to programi brže
rade. Ako nedostatak RAM-a usporava računar,
povećanjem virtualne memorije to se može
nadomjestiti.
• Ali računar puno brže čita podatke s RAM-a
nego s tvrdog diska, stoga je bolje rješenje
dodati još RAM-a.

Operativni sistem
• Aplikacije se prije pokretanja nalaze na tvrdom
disku i zadaća OS –a je da nakon pokretanja
aplikaciju “prebaci” u unutrašnju memoriju
(RAM) gdje se ona izvršava.
• OS je skup hardverski orijentisanih programa
čija je zadaća da upravljaju, kontrolišu i
koordiniraju rad hardverskih komponenti
računara i stvaranje okoline za nesmetano
izvršavanje aplikacijske podrške.

Desktop – radna površina Windowsa

Osnovni princip rada računara

Vježba

•
•
•
•
•

Temeljne funkcije OS
Windows OS
Vrste OS
Linux OS
Budućnost OS


Slide 11

Startup proces računara
Informatika

Startup proces računara
• Odmah nakon uključivanja računara procesor
započinje svoj uobičajeni posao, a to je izvršavanje
mašinskih instrukcija, odnosno izvršavanje nekog
programa.
Koji je to program i gdje je on smješten?

• Taj program, odnosno skup programskih rutina, je
BIOS (Basic Input-Output System) i smješten je u
ROM (Read Only Memory) memoriji računara.

BIOS
• Prva programska rutina BIOS –a koja se pokreće
odmah po uključivanju računara naziva se POST
(Power On Self Test) a svrha mu je da provjeri koje
jedinice su priključene na računar, sa koliko radne
memorije raspolaže i da li sve pravilno
funkcioniraju.

Boot sektor
• Nakon izvršavanja POST programa i ispisivanja na
ekran rezultata “testiranja” računara, pokreće se
tzv. bootstrap loader, koji pokreće učitavanje OS
sa diska u glavnu memoriju.
• Bootstrap loader u RAM učitava sadržaj samo tzv.
boot sektora i započinje izvršavanje instrukcija
pohranjenih u njemu, nakon čega BIOS “prepušta”
kontrolu nad računarom.

BIOS SETUP
• U BIOS –u se nalazi još jedan veoma bitan program
– BIOS SETUP, koji se pokreće na zahtjev korisnika
(najčešće pritiskom na tipku Del, F2, F10, Esc), a
omogućava podešavanje (setup) niza opcija vezanih
prvenstveno uz funkcioniranje hardvera.
• Sve definirane postavke se memoriraju u malu
memoriju koja se naziva CMOS (Complementary
Metal Oxide Semiconductor).
• Zahvaljujući posebnom napajanju ove memorije njen
sadržaj ostaje sačuvan i nakon gašenja računara.

EEPROM memorija
• U savremenim računarima BIOS se, u pravilu, ne
nalazi u ROM memoriji nego u EEPROM (Electrical
Erasable Programable Read Only Memory),
odnosno Flash RAM –u.
• Velika prednost Flash BIOS –a u odnosu na ROM
BIOS je mogućnost promjene ili nadogradnje
njegovog sadržaja (što može predstavljati i veliki
sigurnosni problem – virusi poput CIH virusa i sl.)

“Podizanje” (bootovanje) sistema
• Postupak učitavanja i pokretanja OS –a naziva se
“podizanje” (boot) sistema, prilikom čega korisnik
ne može ništa raditi na računaru.
• Cjelokupan proces može trajati i više minuta, što
zavisi od složenosti OS –a i od “snage” pojedinh
komponenti samog računara (kapacitet RAM –a,
brzina tvdog diska ...)
• Podizanjem npr. Windows OS upravlja se preko
nekoliko sistemskih datoteka od kojih su najbitnije
win.ini i system.ini.
•

Multitasking
• Nakon podizanja OS –a korisnik može početi s
radom, tj. može početi s pokretanjem korisničkih
programa (aplikacija).
• Svi savremeni OS –i omogućavaju paralelno
izvršavanje više programa (multitasking –
višezadaćnost).

Virtuelna memorija
• Vrlo značajna tehnologija koju savremeni OS –i
podržavaju je virtualizacija memorije, kojom se
nadoknađuje eventualni manjak RAM memorije u
računaru. Obzirom da su današnje aplikacije sve
veće i “gladnije” memorije, ova tehnologija je vrlo
značajna za normalno izvršavanje programa.
• Kad računalu nedostaje RAM-a, virtualna
memorija premješta podatke s RAM-a na prostor
nazvan stranična datoteka.

Virtuelna memorija
• Što računar ima više RAM-a, to programi brže
rade. Ako nedostatak RAM-a usporava računar,
povećanjem virtualne memorije to se može
nadomjestiti.
• Ali računar puno brže čita podatke s RAM-a
nego s tvrdog diska, stoga je bolje rješenje
dodati još RAM-a.

Operativni sistem
• Aplikacije se prije pokretanja nalaze na tvrdom
disku i zadaća OS –a je da nakon pokretanja
aplikaciju “prebaci” u unutrašnju memoriju
(RAM) gdje se ona izvršava.
• OS je skup hardverski orijentisanih programa
čija je zadaća da upravljaju, kontrolišu i
koordiniraju rad hardverskih komponenti
računara i stvaranje okoline za nesmetano
izvršavanje aplikacijske podrške.

Desktop – radna površina Windowsa

Osnovni princip rada računara

Vježba

•
•
•
•
•

Temeljne funkcije OS
Windows OS
Vrste OS
Linux OS
Budućnost OS


Slide 12

Startup proces računara
Informatika

Startup proces računara
• Odmah nakon uključivanja računara procesor
započinje svoj uobičajeni posao, a to je izvršavanje
mašinskih instrukcija, odnosno izvršavanje nekog
programa.
Koji je to program i gdje je on smješten?

• Taj program, odnosno skup programskih rutina, je
BIOS (Basic Input-Output System) i smješten je u
ROM (Read Only Memory) memoriji računara.

BIOS
• Prva programska rutina BIOS –a koja se pokreće
odmah po uključivanju računara naziva se POST
(Power On Self Test) a svrha mu je da provjeri koje
jedinice su priključene na računar, sa koliko radne
memorije raspolaže i da li sve pravilno
funkcioniraju.

Boot sektor
• Nakon izvršavanja POST programa i ispisivanja na
ekran rezultata “testiranja” računara, pokreće se
tzv. bootstrap loader, koji pokreće učitavanje OS
sa diska u glavnu memoriju.
• Bootstrap loader u RAM učitava sadržaj samo tzv.
boot sektora i započinje izvršavanje instrukcija
pohranjenih u njemu, nakon čega BIOS “prepušta”
kontrolu nad računarom.

BIOS SETUP
• U BIOS –u se nalazi još jedan veoma bitan program
– BIOS SETUP, koji se pokreće na zahtjev korisnika
(najčešće pritiskom na tipku Del, F2, F10, Esc), a
omogućava podešavanje (setup) niza opcija vezanih
prvenstveno uz funkcioniranje hardvera.
• Sve definirane postavke se memoriraju u malu
memoriju koja se naziva CMOS (Complementary
Metal Oxide Semiconductor).
• Zahvaljujući posebnom napajanju ove memorije njen
sadržaj ostaje sačuvan i nakon gašenja računara.

EEPROM memorija
• U savremenim računarima BIOS se, u pravilu, ne
nalazi u ROM memoriji nego u EEPROM (Electrical
Erasable Programable Read Only Memory),
odnosno Flash RAM –u.
• Velika prednost Flash BIOS –a u odnosu na ROM
BIOS je mogućnost promjene ili nadogradnje
njegovog sadržaja (što može predstavljati i veliki
sigurnosni problem – virusi poput CIH virusa i sl.)

“Podizanje” (bootovanje) sistema
• Postupak učitavanja i pokretanja OS –a naziva se
“podizanje” (boot) sistema, prilikom čega korisnik
ne može ništa raditi na računaru.
• Cjelokupan proces može trajati i više minuta, što
zavisi od složenosti OS –a i od “snage” pojedinh
komponenti samog računara (kapacitet RAM –a,
brzina tvdog diska ...)
• Podizanjem npr. Windows OS upravlja se preko
nekoliko sistemskih datoteka od kojih su najbitnije
win.ini i system.ini.
•

Multitasking
• Nakon podizanja OS –a korisnik može početi s
radom, tj. može početi s pokretanjem korisničkih
programa (aplikacija).
• Svi savremeni OS –i omogućavaju paralelno
izvršavanje više programa (multitasking –
višezadaćnost).

Virtuelna memorija
• Vrlo značajna tehnologija koju savremeni OS –i
podržavaju je virtualizacija memorije, kojom se
nadoknađuje eventualni manjak RAM memorije u
računaru. Obzirom da su današnje aplikacije sve
veće i “gladnije” memorije, ova tehnologija je vrlo
značajna za normalno izvršavanje programa.
• Kad računalu nedostaje RAM-a, virtualna
memorija premješta podatke s RAM-a na prostor
nazvan stranična datoteka.

Virtuelna memorija
• Što računar ima više RAM-a, to programi brže
rade. Ako nedostatak RAM-a usporava računar,
povećanjem virtualne memorije to se može
nadomjestiti.
• Ali računar puno brže čita podatke s RAM-a
nego s tvrdog diska, stoga je bolje rješenje
dodati još RAM-a.

Operativni sistem
• Aplikacije se prije pokretanja nalaze na tvrdom
disku i zadaća OS –a je da nakon pokretanja
aplikaciju “prebaci” u unutrašnju memoriju
(RAM) gdje se ona izvršava.
• OS je skup hardverski orijentisanih programa
čija je zadaća da upravljaju, kontrolišu i
koordiniraju rad hardverskih komponenti
računara i stvaranje okoline za nesmetano
izvršavanje aplikacijske podrške.

Desktop – radna površina Windowsa

Osnovni princip rada računara

Vježba

•
•
•
•
•

Temeljne funkcije OS
Windows OS
Vrste OS
Linux OS
Budućnost OS


Slide 13

Startup proces računara
Informatika

Startup proces računara
• Odmah nakon uključivanja računara procesor
započinje svoj uobičajeni posao, a to je izvršavanje
mašinskih instrukcija, odnosno izvršavanje nekog
programa.
Koji je to program i gdje je on smješten?

• Taj program, odnosno skup programskih rutina, je
BIOS (Basic Input-Output System) i smješten je u
ROM (Read Only Memory) memoriji računara.

BIOS
• Prva programska rutina BIOS –a koja se pokreće
odmah po uključivanju računara naziva se POST
(Power On Self Test) a svrha mu je da provjeri koje
jedinice su priključene na računar, sa koliko radne
memorije raspolaže i da li sve pravilno
funkcioniraju.

Boot sektor
• Nakon izvršavanja POST programa i ispisivanja na
ekran rezultata “testiranja” računara, pokreće se
tzv. bootstrap loader, koji pokreće učitavanje OS
sa diska u glavnu memoriju.
• Bootstrap loader u RAM učitava sadržaj samo tzv.
boot sektora i započinje izvršavanje instrukcija
pohranjenih u njemu, nakon čega BIOS “prepušta”
kontrolu nad računarom.

BIOS SETUP
• U BIOS –u se nalazi još jedan veoma bitan program
– BIOS SETUP, koji se pokreće na zahtjev korisnika
(najčešće pritiskom na tipku Del, F2, F10, Esc), a
omogućava podešavanje (setup) niza opcija vezanih
prvenstveno uz funkcioniranje hardvera.
• Sve definirane postavke se memoriraju u malu
memoriju koja se naziva CMOS (Complementary
Metal Oxide Semiconductor).
• Zahvaljujući posebnom napajanju ove memorije njen
sadržaj ostaje sačuvan i nakon gašenja računara.

EEPROM memorija
• U savremenim računarima BIOS se, u pravilu, ne
nalazi u ROM memoriji nego u EEPROM (Electrical
Erasable Programable Read Only Memory),
odnosno Flash RAM –u.
• Velika prednost Flash BIOS –a u odnosu na ROM
BIOS je mogućnost promjene ili nadogradnje
njegovog sadržaja (što može predstavljati i veliki
sigurnosni problem – virusi poput CIH virusa i sl.)

“Podizanje” (bootovanje) sistema
• Postupak učitavanja i pokretanja OS –a naziva se
“podizanje” (boot) sistema, prilikom čega korisnik
ne može ništa raditi na računaru.
• Cjelokupan proces može trajati i više minuta, što
zavisi od složenosti OS –a i od “snage” pojedinh
komponenti samog računara (kapacitet RAM –a,
brzina tvdog diska ...)
• Podizanjem npr. Windows OS upravlja se preko
nekoliko sistemskih datoteka od kojih su najbitnije
win.ini i system.ini.
•

Multitasking
• Nakon podizanja OS –a korisnik može početi s
radom, tj. može početi s pokretanjem korisničkih
programa (aplikacija).
• Svi savremeni OS –i omogućavaju paralelno
izvršavanje više programa (multitasking –
višezadaćnost).

Virtuelna memorija
• Vrlo značajna tehnologija koju savremeni OS –i
podržavaju je virtualizacija memorije, kojom se
nadoknađuje eventualni manjak RAM memorije u
računaru. Obzirom da su današnje aplikacije sve
veće i “gladnije” memorije, ova tehnologija je vrlo
značajna za normalno izvršavanje programa.
• Kad računalu nedostaje RAM-a, virtualna
memorija premješta podatke s RAM-a na prostor
nazvan stranična datoteka.

Virtuelna memorija
• Što računar ima više RAM-a, to programi brže
rade. Ako nedostatak RAM-a usporava računar,
povećanjem virtualne memorije to se može
nadomjestiti.
• Ali računar puno brže čita podatke s RAM-a
nego s tvrdog diska, stoga je bolje rješenje
dodati još RAM-a.

Operativni sistem
• Aplikacije se prije pokretanja nalaze na tvrdom
disku i zadaća OS –a je da nakon pokretanja
aplikaciju “prebaci” u unutrašnju memoriju
(RAM) gdje se ona izvršava.
• OS je skup hardverski orijentisanih programa
čija je zadaća da upravljaju, kontrolišu i
koordiniraju rad hardverskih komponenti
računara i stvaranje okoline za nesmetano
izvršavanje aplikacijske podrške.

Desktop – radna površina Windowsa

Osnovni princip rada računara

Vježba

•
•
•
•
•

Temeljne funkcije OS
Windows OS
Vrste OS
Linux OS
Budućnost OS


Slide 14

Startup proces računara
Informatika

Startup proces računara
• Odmah nakon uključivanja računara procesor
započinje svoj uobičajeni posao, a to je izvršavanje
mašinskih instrukcija, odnosno izvršavanje nekog
programa.
Koji je to program i gdje je on smješten?

• Taj program, odnosno skup programskih rutina, je
BIOS (Basic Input-Output System) i smješten je u
ROM (Read Only Memory) memoriji računara.

BIOS
• Prva programska rutina BIOS –a koja se pokreće
odmah po uključivanju računara naziva se POST
(Power On Self Test) a svrha mu je da provjeri koje
jedinice su priključene na računar, sa koliko radne
memorije raspolaže i da li sve pravilno
funkcioniraju.

Boot sektor
• Nakon izvršavanja POST programa i ispisivanja na
ekran rezultata “testiranja” računara, pokreće se
tzv. bootstrap loader, koji pokreće učitavanje OS
sa diska u glavnu memoriju.
• Bootstrap loader u RAM učitava sadržaj samo tzv.
boot sektora i započinje izvršavanje instrukcija
pohranjenih u njemu, nakon čega BIOS “prepušta”
kontrolu nad računarom.

BIOS SETUP
• U BIOS –u se nalazi još jedan veoma bitan program
– BIOS SETUP, koji se pokreće na zahtjev korisnika
(najčešće pritiskom na tipku Del, F2, F10, Esc), a
omogućava podešavanje (setup) niza opcija vezanih
prvenstveno uz funkcioniranje hardvera.
• Sve definirane postavke se memoriraju u malu
memoriju koja se naziva CMOS (Complementary
Metal Oxide Semiconductor).
• Zahvaljujući posebnom napajanju ove memorije njen
sadržaj ostaje sačuvan i nakon gašenja računara.

EEPROM memorija
• U savremenim računarima BIOS se, u pravilu, ne
nalazi u ROM memoriji nego u EEPROM (Electrical
Erasable Programable Read Only Memory),
odnosno Flash RAM –u.
• Velika prednost Flash BIOS –a u odnosu na ROM
BIOS je mogućnost promjene ili nadogradnje
njegovog sadržaja (što može predstavljati i veliki
sigurnosni problem – virusi poput CIH virusa i sl.)

“Podizanje” (bootovanje) sistema
• Postupak učitavanja i pokretanja OS –a naziva se
“podizanje” (boot) sistema, prilikom čega korisnik
ne može ništa raditi na računaru.
• Cjelokupan proces može trajati i više minuta, što
zavisi od složenosti OS –a i od “snage” pojedinh
komponenti samog računara (kapacitet RAM –a,
brzina tvdog diska ...)
• Podizanjem npr. Windows OS upravlja se preko
nekoliko sistemskih datoteka od kojih su najbitnije
win.ini i system.ini.
•

Multitasking
• Nakon podizanja OS –a korisnik može početi s
radom, tj. može početi s pokretanjem korisničkih
programa (aplikacija).
• Svi savremeni OS –i omogućavaju paralelno
izvršavanje više programa (multitasking –
višezadaćnost).

Virtuelna memorija
• Vrlo značajna tehnologija koju savremeni OS –i
podržavaju je virtualizacija memorije, kojom se
nadoknađuje eventualni manjak RAM memorije u
računaru. Obzirom da su današnje aplikacije sve
veće i “gladnije” memorije, ova tehnologija je vrlo
značajna za normalno izvršavanje programa.
• Kad računalu nedostaje RAM-a, virtualna
memorija premješta podatke s RAM-a na prostor
nazvan stranična datoteka.

Virtuelna memorija
• Što računar ima više RAM-a, to programi brže
rade. Ako nedostatak RAM-a usporava računar,
povećanjem virtualne memorije to se može
nadomjestiti.
• Ali računar puno brže čita podatke s RAM-a
nego s tvrdog diska, stoga je bolje rješenje
dodati još RAM-a.

Operativni sistem
• Aplikacije se prije pokretanja nalaze na tvrdom
disku i zadaća OS –a je da nakon pokretanja
aplikaciju “prebaci” u unutrašnju memoriju
(RAM) gdje se ona izvršava.
• OS je skup hardverski orijentisanih programa
čija je zadaća da upravljaju, kontrolišu i
koordiniraju rad hardverskih komponenti
računara i stvaranje okoline za nesmetano
izvršavanje aplikacijske podrške.

Desktop – radna površina Windowsa

Osnovni princip rada računara

Vježba

•
•
•
•
•

Temeljne funkcije OS
Windows OS
Vrste OS
Linux OS
Budućnost OS


Slide 15

Startup proces računara
Informatika

Startup proces računara
• Odmah nakon uključivanja računara procesor
započinje svoj uobičajeni posao, a to je izvršavanje
mašinskih instrukcija, odnosno izvršavanje nekog
programa.
Koji je to program i gdje je on smješten?

• Taj program, odnosno skup programskih rutina, je
BIOS (Basic Input-Output System) i smješten je u
ROM (Read Only Memory) memoriji računara.

BIOS
• Prva programska rutina BIOS –a koja se pokreće
odmah po uključivanju računara naziva se POST
(Power On Self Test) a svrha mu je da provjeri koje
jedinice su priključene na računar, sa koliko radne
memorije raspolaže i da li sve pravilno
funkcioniraju.

Boot sektor
• Nakon izvršavanja POST programa i ispisivanja na
ekran rezultata “testiranja” računara, pokreće se
tzv. bootstrap loader, koji pokreće učitavanje OS
sa diska u glavnu memoriju.
• Bootstrap loader u RAM učitava sadržaj samo tzv.
boot sektora i započinje izvršavanje instrukcija
pohranjenih u njemu, nakon čega BIOS “prepušta”
kontrolu nad računarom.

BIOS SETUP
• U BIOS –u se nalazi još jedan veoma bitan program
– BIOS SETUP, koji se pokreće na zahtjev korisnika
(najčešće pritiskom na tipku Del, F2, F10, Esc), a
omogućava podešavanje (setup) niza opcija vezanih
prvenstveno uz funkcioniranje hardvera.
• Sve definirane postavke se memoriraju u malu
memoriju koja se naziva CMOS (Complementary
Metal Oxide Semiconductor).
• Zahvaljujući posebnom napajanju ove memorije njen
sadržaj ostaje sačuvan i nakon gašenja računara.

EEPROM memorija
• U savremenim računarima BIOS se, u pravilu, ne
nalazi u ROM memoriji nego u EEPROM (Electrical
Erasable Programable Read Only Memory),
odnosno Flash RAM –u.
• Velika prednost Flash BIOS –a u odnosu na ROM
BIOS je mogućnost promjene ili nadogradnje
njegovog sadržaja (što može predstavljati i veliki
sigurnosni problem – virusi poput CIH virusa i sl.)

“Podizanje” (bootovanje) sistema
• Postupak učitavanja i pokretanja OS –a naziva se
“podizanje” (boot) sistema, prilikom čega korisnik
ne može ništa raditi na računaru.
• Cjelokupan proces može trajati i više minuta, što
zavisi od složenosti OS –a i od “snage” pojedinh
komponenti samog računara (kapacitet RAM –a,
brzina tvdog diska ...)
• Podizanjem npr. Windows OS upravlja se preko
nekoliko sistemskih datoteka od kojih su najbitnije
win.ini i system.ini.
•

Multitasking
• Nakon podizanja OS –a korisnik može početi s
radom, tj. može početi s pokretanjem korisničkih
programa (aplikacija).
• Svi savremeni OS –i omogućavaju paralelno
izvršavanje više programa (multitasking –
višezadaćnost).

Virtuelna memorija
• Vrlo značajna tehnologija koju savremeni OS –i
podržavaju je virtualizacija memorije, kojom se
nadoknađuje eventualni manjak RAM memorije u
računaru. Obzirom da su današnje aplikacije sve
veće i “gladnije” memorije, ova tehnologija je vrlo
značajna za normalno izvršavanje programa.
• Kad računalu nedostaje RAM-a, virtualna
memorija premješta podatke s RAM-a na prostor
nazvan stranična datoteka.

Virtuelna memorija
• Što računar ima više RAM-a, to programi brže
rade. Ako nedostatak RAM-a usporava računar,
povećanjem virtualne memorije to se može
nadomjestiti.
• Ali računar puno brže čita podatke s RAM-a
nego s tvrdog diska, stoga je bolje rješenje
dodati još RAM-a.

Operativni sistem
• Aplikacije se prije pokretanja nalaze na tvrdom
disku i zadaća OS –a je da nakon pokretanja
aplikaciju “prebaci” u unutrašnju memoriju
(RAM) gdje se ona izvršava.
• OS je skup hardverski orijentisanih programa
čija je zadaća da upravljaju, kontrolišu i
koordiniraju rad hardverskih komponenti
računara i stvaranje okoline za nesmetano
izvršavanje aplikacijske podrške.

Desktop – radna površina Windowsa

Osnovni princip rada računara

Vježba

•
•
•
•
•

Temeljne funkcije OS
Windows OS
Vrste OS
Linux OS
Budućnost OS