Slide 1

‫پودمان ‪ :1‬کار با فلز‬
‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 2

‫جنس وسایل در اطراف ما متفاوت است‪.‬‬

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 3

‫براده‬
‫برداری‬

‫ریخته‬
‫گری‬

‫خم‬
‫کاری‬
‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 4

‫فوالد‬

‫مس‬

‫جنس‬
‫وسایل‬
‫فلزی‬

‫چدن‬
‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬

‫آلومینیوم‬


Slide 5

‫میل گرد‬

‫ورق‬

‫فوالد‬
‫ساختمانی‬

‫تسمه‬
‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬

‫پروفیل‬


Slide 6

‫برای بریدن دقیق و صحیح قطعات فلزی از وسیله ای به نام سوزن خط کش استفاده می شود‪.‬‬

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 7

‫برشکاری‪ :‬بریدن و جدا کردن قطعات از یکدیگر‬

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 8

‫نکات ایمنی‬
‫استفاده از ابزار مناسب‬
‫سوزن خط کش تیز است‬
‫شوخی‬
‫قطعه بسته شده به گیره را با دست نگیرید‪.‬‬

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 9

‫سوهان کاری‬
‫براده برداری از سطح فلز که به وسیله ی ابزاری به نام سوهان انجام می شود‪.‬‬

‫به دندانه های ریز سوهان آج می گویند‪.‬‬
‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 10

‫نکات ایمنی در مورد استفاده از سوهان‬
‫هیچگاه نباید به سوهان ضربه زد‪.‬‬

‫از سوهان دسته شکسته استفاده نشود‪.‬‬
‫سوهان در محیط مرطوب نگهداری نشود‪.‬‬
‫برای استفاده از سوهان از برس سیمی استفاده شود‪.‬‬
‫در هنگام برش کاری‪ -‬سوراخ کاری‪ -‬سنباده کاری و سوهان کاری باید مراقب بود پوست‬
‫دست آسیب نبیند‪.‬‬

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 11

‫خم کاری‬
‫یکی ا زتغیر شکل فلزات عملیات خم کاری است‪ .‬با این روش فلز به شکل دلخواه در می آید‪.‬‬

‫مواد مورد نیاز برای خم کاری‪:‬‬
‫ورق نازک و کوچک‬
‫چکش‬
‫گیره خم کاری‬

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 12

‫نکات ایمنی در هنگام خم کاری و برش کاری‬
‫استفاده از دستکش ایمنی الزامی است‪.‬‬
‫قطعات کوچکی که از ورق ساخته شده اند نباید در جیب لباس قرار بگیرند‪.‬‬
‫قبل از خم کاری و ضربه زدن به ورق از محکم بودن قطعه کاری روی گیره مطمئن شوید‪.‬‬
‫باید دقت داشته باشید عملیات خم کاری روی مفتول متفاوت است‪.‬‬

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 13

‫سوراخ کاری‬
‫سوراخ کاری به دو صورت انجام می شود‪ .‬سوراخ کاری با دستگاهی به نام‬

‫که به کمک ابزاری به نام‬

‫انجام می شود‪ .‬اندازه مته ها با توجه به نوع کاربردشان متفاوت است همچنین اندازه و قطر هر مته روی‬
‫آن نوشته شده است‪.‬‬
‫روش دیگر سوراخ کاری مواد نازک مانند ورقه های فلزی و غیر فلزی پانچ کردن است‪ .‬در این روش از ابزاری به نام‬
‫سنبه – ماتریس انجام می شود‪.‬‬

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 14

‫سه نظام دریل‬

‫محل قرار گرفتن مته‬

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 15

‫نکات ایمنی در مورد استفاده از دریل‬
‫قبل از روشن کردن دریل از محکم بودن مته اطمینان حاصل کنید‪.‬‬
‫در هنگام روشن کردن دریل آن را از بدن خود دور نگه دارید‪.‬‬
‫در هنگام روشن بودن دریل هیچگاه به مته دست نزنید‪.‬‬
‫برای متوقف کردن حرکت سه نظام پس از خاموش کردن دریل از دست استفاده نکنید‪.‬‬

‫در هنگام کار با دریل باید آستین های لباس کار بسته باشد‪( .‬جمع شده باشد)‬

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 16

‫پرچ کاری‬
‫یکی از روش های اتصال قطعات با ضخامت کم این روش است‪ .‬پرچ کاری که بیشتر برای ورق ها انجام می شود «پرچ‬
‫میخی» است‪.‬‬

‫اتصال با پیچ‬
‫پیچ ها قطعاتی هستند که روی بدنه ی آنها شیار مارپیچ وجود دارد و برای اتصال دو قطعه به کار می رود پیچ ها انواع‬
‫مختلفی دارند‪:‬‬

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 17

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 18

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 19

‫اندازه پیچ ها‬
‫پیچ های دنده مثلثی متداول ترین نوع پیچ است و کاربرد فراوان دارد‪ .‬این پیچ ها با حرف ‪M‬همراه یک عدد مشخص می‬
‫شوند‪ M .‬نمایانگر نوع پیچ دنده مثلثی میلی متری و عدد نشان دهنده اندازه قطر پیچ است‪.‬‬

‫نکته مهم‬
‫هنگامی که یک پیچ را باز و بسته می کنید حتما از آچار مناسب استفاده کنید‪ .‬زیرا در صورت استفاده از آچار نامتاسب‬
‫قسمت آچارخور پیچ آسیب می بیند و ممکن است از مل به کار برده شده باز نشود‪.‬‬
‫پیچ های چپ گرد برخالف پیچ های راست گرد (معمولی) باز و بسته می شود یعنی به طرف چپ (برخالف عقربه های‬
‫ساعت) بسته و در جهت عقربه های ساعت با زمی شوند‪.‬‬

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 20

‫پیچ های چپ گرد‬
‫پدال سمت چپ دوچرخه‬
‫اتصال لوله هایی که برای گازهای قابل اشتعال مورد استفاده قرار می گیرند‬
‫اره های گردان و چرخ های سنباده رومیزی‬
‫المپ های چپ گرد در ایستگاه راه آهن و مترو‬
‫قالویز‬

‫پیچ کلگی شیر آب‬
‫سر پیکنیک‬

‫نکات ایمنی در هنگام استفاده از پیچ ها‬
‫هیچ گاه به قسمت رزوه پیچ ضربه نزنید‪.‬‬
‫در هنگام بستن پیج دقت کنید دقیقا در محل خود قرار گیرد تا به اصطالح دنده به دنده نشود‪.‬‬
‫پیچ ها را بیش از حد سفت نکنید زیرا موجب هرز شدن پیچ یا بریدن آن خواهد شد‪.‬‬
‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 21

‫کار کالسی‬
‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 22

‫مرحله اول‪ :‬برش مفتول و ورق کاری‬
‫ابزار‬

‫مواد مصرفی‬
‫مفتول مس وار به قطر ‪3‬میلی متر و طول ‪50‬سانتیمتر‬

‫گیره‪ -‬انبردست‬
‫چکش‪ -‬دستکش ایمنی‬

‫لوله پالستیکی آب به قطر دو و نیم سانتیمتر‬

‫یک قطعه ورق حلبی‬

‫کمان اره‪ -‬قیچی ورق بری‬

‫ورقه قوطی فلزی نوشیدنی‬

‫گونیای فلزی‬

‫سنباده ظریف‬

‫میز کار با گیره فلزی‬

‫میخ یا میله نوک تیز با ضخامت سه الی چهار میلیمتر‬

‫متر یا خط کش‬

‫قطعه چوب به ابعاد ‪50*40‬میلیمتر‬

‫سوهان ظریف‬

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 23

‫مراحل اجرای کار‬
‫‪ -1‬معموال انواع سیم مس وار به صورت قطعات یک متری به بازار عرضه می شود‪ .‬بنابراین باید سیم مس وار یک‬
‫متری را ار وسط ببرید‪ .‬زیرا برای هر دستگاه برش حرارتی نیاز به یک قطعه سیم مس وار نیم متری است‪.‬‬
‫‪ -2‬یک قطعه ‪12‬سانتیمتری از لوله پالستیکی با قطر ‪25‬میلیمتر جدا نمایید‪ .‬چنانچه برای برش از کمان اره استفاده می‬
‫کنید یک قطعه ورق کاغذ یا طلق دور لوله بپیچید و با کشیدن خط مسیر برش را مشخص کنید سپس اقدام به بریدن لوله‬
‫نمایید‪.‬‬

‫‪ -3‬روی ورقه حلبی مستطیلی به ابعاد ‪8*35‬میلیمتر خط کشی کرده و توسط قیچی ورق بر از محل خط کشی شده برش‬
‫دهید‪ .‬پس از برش لبه های تیز ر توسط سنباده یا سوهان کوچک برطرف کنید‪.‬‬
‫‪ -4‬ورقه حلبی را روی قطعه چوب(‪50*40‬میلیمتر) قرار دهید و به وسیله یک میخ به قطر حدود سه تا چهار میلیمتر‬

‫سوراخی در محل تعیین شده ایجاد کنید‪.‬‬
‫‪ -5‬روی ورقه فلزی که از بدنه قوطی خالی آب میوه تهیه شده دایره به قطر (‪25‬میلیمتر) ترسیم کرده و آنرا با قیچی‬
‫ببرید‪.‬‬
‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 24

‫مرحله دوم‪ :‬خط کشی و برش کاری‬

‫یک تسمه فلزی به عرض ‪30‬میلیمتر و ضخامت‪2‬میلی متر انتخاب کنید‪ .‬با خط کش فلزی ابتدا به‬
‫اندازه‪180‬میلیمتر و در ادامه آن به اندازه ‪70‬میلیمتر عالمت گذاری نموده و آنگاه با استفاده از گونیای فلزی و‬
‫سوزن خط کش خط کشی کنید‪.‬‬
‫قطعه خط کشی شده را طوری در گیره قرار دهید که کامال تراز باشد و محل خط کشی شده بیرون از گیره‬
‫قرار گیرد سپس گیره را کامال محکم کنید‪.‬‬

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 25

‫مرحله سوم‪ :‬سوهان کاری‬
‫قطعه های بریده شده را به گیره ببندید و سوهان کاری کنید‪.‬‬
‫توجه داشته باشید بعد از بستن قطعه گیره آن را کنترل کنید باید قطعه کمی بیرون ا زگیره قرار گیردو کامال‬
‫تراز باشد‪ .‬پس از باز کردن قطعه سطح دیگر کار را سوهان کاری نمایید‪.‬‬

‫سوهان کاری را مرتبا به وسیله گونیا کنترل کنید‪ .‬قطعه کامال گونیایی باشد این عمل موجب می شود تا اضالع‬
‫قطعه کار بر یکدیگر عمود قرار بگیرد‪.‬‬
‫پس از سوهان کاری سطوح جانبی تسمه قسمت وریی و زیری تسمه ها را تا حدی سوهان کاری کنید که‬
‫اضالع قطعه ها به اصطالح سفید شوند یعنی زنگ زدگی سطح قطعه برطرف گردد‪.‬‬
‫پس از سوهان کاری تمام سطوح لبه های تیز قطعه ها را هم به آهستگی سوهان کاری کنید تا تیزی لبه ها از‬

‫بین برود‪ .‬این عمل را پلیسه گیری می نامند‪.‬‬
‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 26

‫مرحله چهارم‪ :‬خم کاری میله مس وار و سوهان کاری آن‬
‫ابزار‬

‫مواد مصرفی‬
‫میله ی مس وار به طول ‪50‬سانتیمتر‬

‫گیره‪ -‬انبردست یا دم باریک‪ -‬چکش‪-‬دریل‪ -‬مته‪-‬سنبه و‬
‫ماتریس‬

‫لوله آهنی به قطر حدود ‪10‬میلیمتر و طول ‪10‬سانتیمتر‬

‫سوهان سه گوش کوچک‪-‬آچار سه نظام‪ -‬پایه ی دریل‬
‫کمان اره یا اره مویی با تیغه ی مخصوص برش فلز‬

‫مراحل اجرای کار‬
‫‪ -1‬یک سر میله مس وار را که طول آن ‪50‬سانتیمتر است با استفاده از چکش و گیره خم کاری می کنیم‪.‬‬
‫‪ -2‬سر دیگر میله مس وار را برای اتصال سیم المنت (رشته حرارتی) به آن آماده می کنیم‪.‬‬
‫‪ -3‬در فاصله سه میلیمتری نوک دیگر میله توسط اره آهن بر یا اره مویی یا با لبه سوهان سه گوش شیاری به‬
‫عمق نصف ضخامت میله ایجاد کنید‪.‬‬

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 27

‫مرحله پنجم‪ :‬ساخت سنبه‬
‫ابزار‬

‫مواد مصرفی‬
‫لوله آهنی به قطر حدود ‪10‬میلیمتر و طول حدود‪100‬میلیمتر‬

‫گیره‪ -‬کمان اره‪ -‬سوهان‬

‫مراحل اجرای کار‬
‫برای ایجاد سوراخی به قطر حدود ‪10‬میلیمتر داخل در بطری از ابزار پانچ استفاده می شود‪ .‬در این مرحله می خواهیم‬

‫پانچ بسازیم‪ .‬پالستیک نرم است و برای سوراخ کاری آن به ماتریس نیاز نداریم‪ .‬لذا فقط ساخت سنبه کافی است‪.‬‬
‫برای ساخت سنبه بدین صورت عمل می کنیم‪:‬‬
‫لوله آهنی به قطر حدود ‪10‬میلیمتر و طول‪10‬سانتیمتر تهیه می کنیم از این لوله ها در ساخت میله اصلی برخی از لوستر‬
‫ها استفاده می شود پس از بستن آن به گیره دور تا دور لبه یک سر آن را با سوهان تیز می کنیم‪.‬‬

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 28

‫مرحله ششم‪ :‬سوراخ کاری و خم کاری تسمه پایه‬
‫از پایه ی ساخنه شده به منظور نصب دستاه روی میز و برش قطعات با ضخامت ثابت و با زوایای مشخص استفاده می‬
‫شود‪.‬‬
‫ابزار‬

‫مواد مصرفی‬
‫تسمه آهنی به عرض‪(30‬م م) و ضخامت‪(2‬م م) و طول‬
‫های ‪(180‬م م) و ‪(70‬م م)‬

‫سوزن خط کش‪ -‬خط کش فلزی‬

‫دو عدد پیچ و مهره به طول‪(40‬م م)‬

‫گیره‪ -‬کمان اره‪ -‬گونیا‪ -‬انبر پرچ‬

‫دو عدد پیچ و مهره به طول ‪(1/5‬س م) یا دو عدد میخ‬
‫پرچ به قطر حدود ‪(5‬م م)‬

‫دریل و مته با قطرهای ‪(5‬م م) و ‪(8‬م م)‬

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 29

‫مراحل اجرای کار‬
‫‪ -1‬با توجه به اشکال ص‪22‬کتاب تمسمه ها را خط کشی نمایید‪ .‬سپس نقاط مشخص شده برای سوراخ کاری‬
‫را نخست با سنبه نشان عالمت گذاری و آنگاه توسط مته ‪(5‬م م) سوراخ کاری کنید‪.‬‬
‫‪ -2‬سوراخ که مربوط به شیار‪(8‬م م) است را توسط مته‪(8‬م م) برگتر کنید‪.‬‬
‫‪ -3‬مطابق نقشه ص ‪ 23‬کتاب در تسمه به طول ‪(180‬م م) دو برش به طول ‪(50‬م م) توسط اره آهن بر ایجاد‬
‫کنید‪ .‬سپس نوار موجود در شیار را با انبردست جدا نمایید تا شیاری به عرض ‪(8‬م م) ایجاد نمایید‪.‬‬
‫‪ -4‬درون شیار ایجاد شده را سوهان کاری نمایید‪.‬‬

‫‪ -5‬محل های خط چین در تسمه ‪(180‬م م) و تسمه ‪(70‬م م) را به کمک گیه با ضربات چکش با زاویه‬
‫‪90‬درجه خم نمایید و صحت زاویه آن را با گونیا کنترل کنید‪.‬‬
‫‪ -6‬توسط سوهان پلیسه ها و ناهمواری ها راپرداخت نمایید سپس با استفاده از سنبده سطح ولبه های دو قطعه‬
‫ی تسمه را پرداخت نهایی کنید‪.‬‬
‫‪ -7‬دو قطعه را با استفاده از انبرپرچ و میخ پرچ پرچ کاری یا با پیچ و مهره به یکدیگر متصل کنید می توان‬
‫پیچ را نیز با چسب ثابت کرد‪.‬‬
‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 30

‫آداب و شرایط کار‬
‫در اسالم هر فعلی که انسان انجام می دهد باید دارای سه شرط نیت – برنامه و نتیجه باشد‪ .‬در غیر این‬
‫صورت شرایط سالمت کار به خطر خواهد افتاد‪.‬‬

‫نیت‬
‫برنامه‬

‫نتیجه‬
‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬


Slide 31

‫حسنا بیات دبیر کار و فناوری‬