Slide 1

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 2

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 3

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 4

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 5

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 6

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 7

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 8

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 9

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 10

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 11

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 12

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 13

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 14

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 15

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 16

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 17

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 18

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 19

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 20

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 21

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 22

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 23

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 24

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 25

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.


Slide 26

İSHALLİ
HASTALIKLARIN
KONTROLÜ
PROGRAMI

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

GÖRÜLME SIKLIĞI, MORBİDİTE VE MORTALİTE

• Her yıl 5 yaş altı çocuklarda 1.3 milyar ishal
epizotu görülmektedir.

• Bu çocukların 3 milyonu ölmektedir.
• Görülme sıklığı 5 yaş altı çocuklarda 6-11 ay
arasında pik yapmaktadır
• İshal global olarak 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %
15-30’undan sorumludur.

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞINDA
AZALMA OLMAMAKTA

• İshal yoksul, yetersiz beslenmiş, kalabalık
yerlerde ve olumsuz şartlarda yaşayan
çocukları etkileyen bir hastalıktır.
• Dünya genelinde bu şartlarda belirgin bir
değişme olmadığından hastalık görülme
sıklığı değişmemektedir.
Bu nedenle, 1980 yılında 126 ülkede İshalli
Hastalıklar Kontrol Programı başlatılmıştır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
PROGRAMI (1986 yılında başlatılmıştır)
•HEDEFLER:
•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshale Bağlı
Ölümleri % 50 Oranında Azaltmak,

•2005 Yılına Kadar 5 Yaş Altı Çocuklarda İshal
Olgularını % 25 Oranında Azaltmak
•2005 Yılına Kadar Ağızdan Sıvı Tedavisini % 80
Oranına Yükseltmektir.

TEMEL POLİTİKA

• Ağızdan Sıvı Tedavisi
• Personel Eğitimi
• Halk Eğitimi

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
• Program 81 ilde uygulanmaktadır.
• Programın başından beri ORS sağlık
kuruluşlarından ücretsiz temin edilmekte,
eczanelerde ise düşük ücretle satılmaktadır.
• Standart vaka yönetimi uygulanmaktadır.

• Model “ishal tedavi ve eğitim merkezi” Ankara
Sami Ulus Çocuk Hastanesinde oluşturulmuştur.

•WHO modülleri çerçevesinde yönetim ve
denetim becerileri geliştirme eğitimleri
yapılmaktadır.
•Halk, doktor, ebe-hemşire, eczacılara yönelik
yazılı ve görsel eğitim materyalleri
geliştirilmiştir.
•Her yıl Temmuz ayının ilk haftası AST ile ilgili
çeşitli etkinlikler yapılarak konu gündemde
tutulmaya çalışılmaktadır.

İSHALLİ HASTALIKLARIN KONTROLÜ
AST HAFTASI
•Bakanlık, Çeşitli Sektör Katılımcıları, Üniversiteler,
Basının Katılımı İle Hafta Açılışı Bir Panel İle
Yapılmaktadır.
•Hafta Boyunca TV, Radyo, Yazılı Basın Aracılığı İle
Kamuoyunun
Konuya
Duyarlılığı
Artırılmaya
Çalışılmaktadır.
•Tüm
İllerde
Sağlık
Personelinin
Bilgilerinin
Tazelenmesi Halk Eğitimine Ağırlık Verilmesi İçin
Toplantılar Düzenlenmektedir.

•PTT İle İşbirliği Yapılarak Hafta Boyunca
Pulların Üzerinde Konu İle İlgili Mesajlar
Verilmektedir.
•Toplu
Taşım
Sergilenmektedir.

Araçlarında

Posterler

•DDY İşbirliği İle Gar ve Trenlerde Poster
Asılması ve El Broşürü Dağıtılması
Sağlanmaktadır.

ÇOCUK ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL
ÖLÜMLERİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
14

%

13,3

12
10
7,39

8
6

4,34
4

3,82
2,23

2
0

1986

DİE

1991

1995

1996

1999

YILLARA GÖRE İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI (%)

35

30,1

29,7

30

24,3

24,8
20,7

25
20
15
10
5
0

1986
1988-93-98 TNSA
1995 DİE
1986 SB

1988

1993

1995

1998

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
Y aş

%

< 6 a y lık

2 6 .3

6 -1 1 a y lık

4 4 .1

1 2 -2 3 a y lık

4 3 .7

2 4 -3 5 a y lık

3 1 .1

3 6 -4 7 a y lık

2 1 .7

4 8 -5 9 a y lık

1 5 .8

Beş yaş altı çocuklarda ishal görülme
sıklığı ( 1998 TNSA)
E ğ itim d u ru m u

%

E ğ itim i y o k

3 5 .8

İlk o k u lu b itirm e m iş

3 7 .6

İlk o k u l m ezu n u

2 9 .5

O rtao k u lu b itirm em iş

3 0 .3

O rtao k u l +

1 6 .1

İSHAL GÖRÜLME SIKLIĞI VE AST

90

83
69,2

80
70

57

60

44

50

29,7

40

24,2

24,8

30

20,7

20
10
0

1988
1988-93-98 TNSA
1995 DİE

1993
GÖRÜLME SIKLIĞI

1995
AST

1998

BÖLGELERE GÖRE AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ

71,3

72
70

69,6
69,6

68

66,2

66
64

62,1

62
60
58
56

BATI
1998 TNSA

GÜNEY

ORTA

KUZEY

DOĞU

İSHAL VE AST’NİN ANNENİN EĞİTİM DÜZEYİNE
GÖRE DAĞILIMI

80
70
60
50
40
30
20
10
0

64,1

71,2

75,3

AST
36,1
EĞİTİMİ YOK

29,6
İLKOKUL

16,1
ORTAOKUL+

İSHAL

İSHALDE ANNE SÜTÜ UYGULAMALARI

%19,2

%4,1

%0,5

%74,4

AYNI DEVAM
AZALTAN

ARTTIRAN
HİÇ VERMEYEN

İSHALDE BESLENME UYGULAMALARI

% 2,2
% 21,2

% 17,1

% 59,5
AYNI
TNSA 1998

ARTTIRILDI

AZALTILDI

BİLMİYOR

İSHALDE TEDAVİ UYGULAMALARI
(SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLEN)

ORTA OK. +

56,3

İLK OK.

35,2

EĞT. YOK

35,1

KENT

42,7

KIR

28,9
0

1998 TNSA

10

20

30

40

50

60

700

1992

1993

712,163

487,085

200

439,144

300

452,262

400

800,328

412,77

500

710,163

646,039

600

789,294

800

806,271

900

821,494

1000

919,91

YILLARA GÖRE BİLDİRİLEN İSHAL OLGULARI

100
0

1991

FORM 18

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

BİLDİRİLEN İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE
DAĞILIMI
120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

OCAK
2002 TSİM

MART

MAYIS

TEMMUZ

EYLÜL

KASIM

İSHAL VAKALARININ YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
1987 yılı

2002 YILI

15%

20%
38%
25%

60%

42%

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0-1 yaş

1-4 yaş

Diğer

İSHAL ÖLÜMLERİNİN YAŞ
GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
2002 YILI

1992 yılı
12%

8%
10%
27%

65%

78%

0 yaş 1-4 yaş Diğer
SAĞLIK BAKANLIĞI FORM 018 VERİLERİ

0 yaş 1-4 yaş Diğer

İSHAL MORBİDİTE VE MORTALİTESİNİ AZALTMAK
İÇİN
İSHALDEN ÖNCE:

İSHAL OLUNCA:

 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

 Ağızdan Sıvı Tedavisi

 Temiz İçme Suyu Temini
 Anne Sütünün
Yaygınlaştırılması
 Yeterli Ve Dengeli Beslenme
 Büyümenin Ve Gelişmenin
İzlenmesi
 Bağışıklama Oranının
Yükseltilmesi

 Laboratuar İncelemesi
 Gerekiyorsa Uygun
Antibiyotik Veya Antiparaziter
İlaç
 Antidiareik Kullanılmaması
 Dehidratasyon Yönünden
Takip
 Gerekiyorsa IV. Tedavi
 Temizlik Ve Hijyen Eğitimi

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
ÖYKÜMÜZ

HERKES,

BİRİSİ,

HERHANGİ BİRİ VE HİÇ KİMSE

ADLI DÖRT KİŞİ HAKKINDA...

‘’BENİM İŞİM DEĞİL Kİ’’
YAPILMASI GEREKEN ÖNEMLİ BİR İŞ VARDI VE

HERKES,

BİRİSİNİN

BU

İŞİ

YAPACAĞINDAN

EMİNDİ. GERÇİ İŞİ HERHANGİ BİRİ YAPABİLİRDİ
AMA HİÇ KİMSE YAPMADI. BİRİSİ BUNA ÇOK KIZDI,
ÇÜNKÜ İŞ HERKESİN İŞİYDİ. HERKES HERHANGİ
BİRİNİN BU İŞİ YAPABİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
AMA

HİÇ

KİMSE,

HERKESİN

YAPMAYACAĞININ

FARKINDA DEĞİLDİ. SONUNDA HERHANGİ BİRİNİN

YAPABİLECEĞİ BİR İŞİ HİÇ KİMSE YAPMADIĞI İÇİN
HERKES, BİRİSİNİ SUÇLADI.