Slide 1

TEMAT PROJEKTU EDUKACYJNEGO:

Złudzenie optyczne – błędna interpretacja obrazu przez mózg pod wpływem
kontrastu, cieni, użycia kolorów, które automatycznie wprowadzają mózg
w błędny tok myślenia. Złudzenie wynika z mechanizmów działania percepcji,
które zazwyczaj pomagają w postrzeganiu. W określonych warunkach jednak
mogą powodować pozornie tylko prawdziwe wrażenia.

Uczniowie realizujący projekt:
Bruk Cezary
Kalinowski Jakub
Kowalczyk Paweł
Pawłowski Mateusz
Reszka Marek
Szyszko Krzysztof
Opiekun: Jan Gąska

autor prezentacji: Reszka Marek

Złudzenie ściany kawiarni
Na ilustracji obok wszystkie szare linie są do siebie równoległe. Taki wzór został ułożony z kafelków
na ścianie pewnej kawiarni (St Michael's Hill, Bristol, Anglia). Zostało to zauważone i opisane (1979)
przez prof. Richarda L. Gregory i Priscillę Heard.
Złudzenie Ponza
Górna pozioma kreska wydaje się dłuższa niż ta leżąca niżej. Dzieje się tak dlatego, iż rysunek
przypomina tor kolejowy zniekształcony przez perspektywę. Dwie ukośne linie postrzegamy, dzięki
stałościom spostrzeżeniowym, jako w rzeczywistości równoległe, co z kolei sugeruje, że dwie linie
poziome mają różną długość. Działa tutaj też prawo stałości oceny wielkości, wg którego
subiektywnie postrzegamy przedmioty leżące w różnej odległości od obserwatora i podobnego
kształtu jako takie same, mimo iż na siatkówce oka przedmioty leżące dalej są mniejsze.
Złudzenie Ebbinghausa
To złudzenie optyczne polegające na błędnej percepcji wielkości kształtów. W najbardziej znanej
wersji tego złudzenia dwa koła tej samej wielkości znajdują się obok siebie, przy czym jedno z nich
otoczone jest większymi od siebie kołami, a drugie mniejszymi. Złudzenie występuje jedynie w
przypadku, gdy figura otoczona jest tymi samymi, lub bardzo podobnymi figurami. Na przykład,
jeżeli koło będzie otoczone przez trójkąty lub prostokąty, to nie wystąpi złudzenie percepcji wielkości
figury w środku.
Złudzenie Poggendorffa
Złudzenie to występuje, kiedy z linii przecinającej skośnie prostokąt usunie się część leżącą
wewnątrz prostokąta. Wydaje się wówczas, że obie części linii nie leżą na jednej prostej.

Przykładem takiego złudzenia jest znikanie przedmiotów spowodowane istnieniem tzw.
plamki ślepej. Kiedy zamknie się jedno oko, wówczas obraz widziany drugim okiem
jest niekompletny. Pewna niewielka część tego obrazu, która fizycznie powstaje w
obszarze ślepej plamki, jest niewidoczna.
Wstęga Macha
Krawędź białej płaszczyzny sąsiadująca z czernią wydaje się rozjaśniona, a krawędź czarnej
– ciemniejsza. Dzieje się tak z powodu hamowania obocznego na siatkówce – kontrast
między jasnymi i ciemnymi płaszczyznami w miejscu, gdzie sąsiadują ze sobą, zostaje
zwiększony.

Siatka Hermana
Na skrzyżowaniach białych pasów pojawiają się szare kropki. Jest to również wynik
hamowania obocznego – włókno nerwowe, które przewodzi pobudzenie z obszaru
skrzyżowania białych pasków, jest hamowane przez cztery sąsiadujące włókna. Tymczasem
wszystkie inne hamowane są słabiej – tylko przez dwa.

Irradiacja
Biały kwadrat na ciemnym tle wydaje się być większy niż czarny na jasnym, mimo iż obydwa
są tej samej wielkości. Dzieje się tak, ponieważ pole podrażnienia fizjologicznego na
siatkówce zajmuje większą powierzchnię, niż wielkość postrzeganego obrazu w
rzeczywistości, a to z kolei spowodowane jest tym, że receptory na siatkówce połączone są w
grupy.

Kontrast równoczesny
Kontrast równoczesny – złudzenie optyczne polegające na tym, że barwa i jasność
postrzeganego obiektu zależy od tła, na którym obiekt jest umieszczony. W kwestii barwy
oglądany obiekt ma tendencję do przyjmowania barwy dopełniającej do barwy otoczenia i
odwrotnie, np. kolor czerwony wydaje się mocniejszy, gdy zostanie umieszczony na zielonym tle.
Szare kwadraty mają taką samą jasność, ale kwadrat otoczony czernią wydaje się jaśniejszy od
tego, który otoczony jest bielą.
Kontrast następczy
Kontrast następczy – zjawisko optyczne polegające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt
w jednym z kolorów podstawowych, a następnie odwróceniu wzroku, w oczach pojawia się na
chwilę ten sam, zamazany kształt w barwie dopełniającej, np. czerwone zachodzące słońce
pozostawi w oczach swój okrąg w barwie zielono-niebieskiej.
Zastosowanie nocnego oświetlenia w kolorze czerwonym: żegluga - mostki nawigacyjne,
marynarka wojenna - stanowiska dowodzenia, lotnictwo - kokpit samolotu. Podświetlenia w
kolorze czerwonym przyrządów nawigacyjnych i wyposażenia np. kompasu, ekranu
(wyświetlacza) radaru, itp. które minimalizuje okres adaptacji wzroku do prowadzenia obserwacji
w nocy. Podobnie stosuje się oświetlenie w kolorze czerwonym przyrządów w kokpicie
samolotów i z tego samego względu niektórzy producenci samochodów stosują podświetlenie
deski rozdzielczej i wskaźników pojazdu w kolorze czerwonym. Motoryzacja - tylne światła
pojazdów w kolorze czerwonym
Efekt McCollough
Jest to zjawisko, w którym w wyniku długotrwałego patrzenia na pokolorowane kształty (np.
poziome lub pionowe linie) wzrok kojarzy pewne te kształty z kolorami, tak że zobaczenie
podobnego kształtu automatycznie wywoła wrażenie poświaty tego samego koloru. Źródło efektu
McCollough nie znajduje się bezpośrednio w nerwach wzrokowych, ale prawdopodobnie w
obwodach odpowiedzialnych za przetwarzanie obrazu. Efekt utrzymuje się dość długo i nie jest
powiązany z konkretnym okiem, czyli długie wpatrywanie się prawym okiem wywoła taki efekt
nawet, jeśli później będziemy patrzeć na obiekt lewym.

W pewnych przypadkach mózg zmuszony jest do zinterpretowania sceny czy ruchu, którego
nie można postrzegać jednoznacznie. Nawet jeśli obraz na siatkówce oka pozostaje
niezmienny, po upływie jakiegoś czasu możemy go postrzegać inaczej. Nigdy nie można
widzieć dwóch wariantów jednocześnie.
Figura i tło
W 1915 duński psycholog Edgar Rubin opublikował rysunek, który stał się potem popularny jako iluzja
twarz-wazon. Nie po raz pierwszy zastosowano taką sztuczkę. Przykłady znaleziono także wśród
grafik z XVIII wieku. Złudzenie Rubina polega na dwuznaczności figury i tła. Szybkie odróżnienie
figury od tła jest w normalnych warunkach względnie proste dla mózgu człowieka, jednakże w
szczególnych okolicznościach mózg może mieć z tym problem. Obserwator widzi albo białą wazę na
czarnym tle (biel staje się figurą), albo dwa czarne profile na tle białym (czerń staje się figurą).
Postrzeganie danego kształtu zależy to od tego, która z części konturu uznana zostanie przez nasz
system percepcji jako część figury. Wpływ na rozstrzygnięcie dwuznaczności może mieć również
punkt widzenia obserwatora, jego nastawienie wewnętrzne, czy też sugestia. Nie ma wątpliwości, iż
złudzenie Rubina zachodzi przy udziale wyższych procesów korowych. Mózg danego obserwatora
musi skojarzyć dany kształt z wiedzą na temat wazonów czy profili, aby móc je postrzegać.
Sześcian Neckera
Szwajcarski naukowiec, Louis Albert Necker, opublikował w 1832 ryciny przedstawiające sześcian,
który zmieniał swoje położenie podczas oglądania. Było to spowodowane tym, że z ilustracji zostały
usunięte wszelkie wskazówki dotyczące głębi. Patrząc na sześcian Neckera widzimy układ linii, ale
spodziewamy się zobaczyć sześcian. Nasz mózg musi zatem rozwiązać pewną dwuznaczność – musi
ustalić, który z rogów sześcianu leży bliżej. Rozwiązanie tego problemu może być odmienne u
różnych obserwatorów, jak też może zmieniać się w czasie u jednego obserwatora.

Wielu artystów korzystało z możliwości jakie dają złudzenia optyczne. Byli to np.:
Andrea Pozzo – włoski malarz iluzjonista. Na sklepieniu kościoła św. Ignacego Loyoli w Rzymie
stworzył kwadraturę, czyli iluzjonistyczny obraz fikcyjnej architektury.
Maurits Cornelis Escher – holenderski grafik i rysownik. W swoich pracach wykorzystywał figury
niemożliwe i inne złudzenia.
Julian Beever – brytyjski artysta, który stworzył wiele obrazów na chodnikach europejskich i
amerykańskich miast. Dzięki znakomitemu opanowaniu praw perspektywy stwarzały one iluzję
trójwymiarowości.

http://pl.wikipedia.org
http://www.youtube.com
www.zludzenia.pl – witryna poświęcona złudzeniom optycznym
www.iluzje.net – portal zawierający iluzje i złudzenia optyczne

Wikimedia Commons - multimedia związane z tematem złudzeń


Slide 2

TEMAT PROJEKTU EDUKACYJNEGO:

Złudzenie optyczne – błędna interpretacja obrazu przez mózg pod wpływem
kontrastu, cieni, użycia kolorów, które automatycznie wprowadzają mózg
w błędny tok myślenia. Złudzenie wynika z mechanizmów działania percepcji,
które zazwyczaj pomagają w postrzeganiu. W określonych warunkach jednak
mogą powodować pozornie tylko prawdziwe wrażenia.

Uczniowie realizujący projekt:
Bruk Cezary
Kalinowski Jakub
Kowalczyk Paweł
Pawłowski Mateusz
Reszka Marek
Szyszko Krzysztof
Opiekun: Jan Gąska

autor prezentacji: Reszka Marek

Złudzenie ściany kawiarni
Na ilustracji obok wszystkie szare linie są do siebie równoległe. Taki wzór został ułożony z kafelków
na ścianie pewnej kawiarni (St Michael's Hill, Bristol, Anglia). Zostało to zauważone i opisane (1979)
przez prof. Richarda L. Gregory i Priscillę Heard.
Złudzenie Ponza
Górna pozioma kreska wydaje się dłuższa niż ta leżąca niżej. Dzieje się tak dlatego, iż rysunek
przypomina tor kolejowy zniekształcony przez perspektywę. Dwie ukośne linie postrzegamy, dzięki
stałościom spostrzeżeniowym, jako w rzeczywistości równoległe, co z kolei sugeruje, że dwie linie
poziome mają różną długość. Działa tutaj też prawo stałości oceny wielkości, wg którego
subiektywnie postrzegamy przedmioty leżące w różnej odległości od obserwatora i podobnego
kształtu jako takie same, mimo iż na siatkówce oka przedmioty leżące dalej są mniejsze.
Złudzenie Ebbinghausa
To złudzenie optyczne polegające na błędnej percepcji wielkości kształtów. W najbardziej znanej
wersji tego złudzenia dwa koła tej samej wielkości znajdują się obok siebie, przy czym jedno z nich
otoczone jest większymi od siebie kołami, a drugie mniejszymi. Złudzenie występuje jedynie w
przypadku, gdy figura otoczona jest tymi samymi, lub bardzo podobnymi figurami. Na przykład,
jeżeli koło będzie otoczone przez trójkąty lub prostokąty, to nie wystąpi złudzenie percepcji wielkości
figury w środku.
Złudzenie Poggendorffa
Złudzenie to występuje, kiedy z linii przecinającej skośnie prostokąt usunie się część leżącą
wewnątrz prostokąta. Wydaje się wówczas, że obie części linii nie leżą na jednej prostej.

Przykładem takiego złudzenia jest znikanie przedmiotów spowodowane istnieniem tzw.
plamki ślepej. Kiedy zamknie się jedno oko, wówczas obraz widziany drugim okiem
jest niekompletny. Pewna niewielka część tego obrazu, która fizycznie powstaje w
obszarze ślepej plamki, jest niewidoczna.
Wstęga Macha
Krawędź białej płaszczyzny sąsiadująca z czernią wydaje się rozjaśniona, a krawędź czarnej
– ciemniejsza. Dzieje się tak z powodu hamowania obocznego na siatkówce – kontrast
między jasnymi i ciemnymi płaszczyznami w miejscu, gdzie sąsiadują ze sobą, zostaje
zwiększony.

Siatka Hermana
Na skrzyżowaniach białych pasów pojawiają się szare kropki. Jest to również wynik
hamowania obocznego – włókno nerwowe, które przewodzi pobudzenie z obszaru
skrzyżowania białych pasków, jest hamowane przez cztery sąsiadujące włókna. Tymczasem
wszystkie inne hamowane są słabiej – tylko przez dwa.

Irradiacja
Biały kwadrat na ciemnym tle wydaje się być większy niż czarny na jasnym, mimo iż obydwa
są tej samej wielkości. Dzieje się tak, ponieważ pole podrażnienia fizjologicznego na
siatkówce zajmuje większą powierzchnię, niż wielkość postrzeganego obrazu w
rzeczywistości, a to z kolei spowodowane jest tym, że receptory na siatkówce połączone są w
grupy.

Kontrast równoczesny
Kontrast równoczesny – złudzenie optyczne polegające na tym, że barwa i jasność
postrzeganego obiektu zależy od tła, na którym obiekt jest umieszczony. W kwestii barwy
oglądany obiekt ma tendencję do przyjmowania barwy dopełniającej do barwy otoczenia i
odwrotnie, np. kolor czerwony wydaje się mocniejszy, gdy zostanie umieszczony na zielonym tle.
Szare kwadraty mają taką samą jasność, ale kwadrat otoczony czernią wydaje się jaśniejszy od
tego, który otoczony jest bielą.
Kontrast następczy
Kontrast następczy – zjawisko optyczne polegające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt
w jednym z kolorów podstawowych, a następnie odwróceniu wzroku, w oczach pojawia się na
chwilę ten sam, zamazany kształt w barwie dopełniającej, np. czerwone zachodzące słońce
pozostawi w oczach swój okrąg w barwie zielono-niebieskiej.
Zastosowanie nocnego oświetlenia w kolorze czerwonym: żegluga - mostki nawigacyjne,
marynarka wojenna - stanowiska dowodzenia, lotnictwo - kokpit samolotu. Podświetlenia w
kolorze czerwonym przyrządów nawigacyjnych i wyposażenia np. kompasu, ekranu
(wyświetlacza) radaru, itp. które minimalizuje okres adaptacji wzroku do prowadzenia obserwacji
w nocy. Podobnie stosuje się oświetlenie w kolorze czerwonym przyrządów w kokpicie
samolotów i z tego samego względu niektórzy producenci samochodów stosują podświetlenie
deski rozdzielczej i wskaźników pojazdu w kolorze czerwonym. Motoryzacja - tylne światła
pojazdów w kolorze czerwonym
Efekt McCollough
Jest to zjawisko, w którym w wyniku długotrwałego patrzenia na pokolorowane kształty (np.
poziome lub pionowe linie) wzrok kojarzy pewne te kształty z kolorami, tak że zobaczenie
podobnego kształtu automatycznie wywoła wrażenie poświaty tego samego koloru. Źródło efektu
McCollough nie znajduje się bezpośrednio w nerwach wzrokowych, ale prawdopodobnie w
obwodach odpowiedzialnych za przetwarzanie obrazu. Efekt utrzymuje się dość długo i nie jest
powiązany z konkretnym okiem, czyli długie wpatrywanie się prawym okiem wywoła taki efekt
nawet, jeśli później będziemy patrzeć na obiekt lewym.

W pewnych przypadkach mózg zmuszony jest do zinterpretowania sceny czy ruchu, którego
nie można postrzegać jednoznacznie. Nawet jeśli obraz na siatkówce oka pozostaje
niezmienny, po upływie jakiegoś czasu możemy go postrzegać inaczej. Nigdy nie można
widzieć dwóch wariantów jednocześnie.
Figura i tło
W 1915 duński psycholog Edgar Rubin opublikował rysunek, który stał się potem popularny jako iluzja
twarz-wazon. Nie po raz pierwszy zastosowano taką sztuczkę. Przykłady znaleziono także wśród
grafik z XVIII wieku. Złudzenie Rubina polega na dwuznaczności figury i tła. Szybkie odróżnienie
figury od tła jest w normalnych warunkach względnie proste dla mózgu człowieka, jednakże w
szczególnych okolicznościach mózg może mieć z tym problem. Obserwator widzi albo białą wazę na
czarnym tle (biel staje się figurą), albo dwa czarne profile na tle białym (czerń staje się figurą).
Postrzeganie danego kształtu zależy to od tego, która z części konturu uznana zostanie przez nasz
system percepcji jako część figury. Wpływ na rozstrzygnięcie dwuznaczności może mieć również
punkt widzenia obserwatora, jego nastawienie wewnętrzne, czy też sugestia. Nie ma wątpliwości, iż
złudzenie Rubina zachodzi przy udziale wyższych procesów korowych. Mózg danego obserwatora
musi skojarzyć dany kształt z wiedzą na temat wazonów czy profili, aby móc je postrzegać.
Sześcian Neckera
Szwajcarski naukowiec, Louis Albert Necker, opublikował w 1832 ryciny przedstawiające sześcian,
który zmieniał swoje położenie podczas oglądania. Było to spowodowane tym, że z ilustracji zostały
usunięte wszelkie wskazówki dotyczące głębi. Patrząc na sześcian Neckera widzimy układ linii, ale
spodziewamy się zobaczyć sześcian. Nasz mózg musi zatem rozwiązać pewną dwuznaczność – musi
ustalić, który z rogów sześcianu leży bliżej. Rozwiązanie tego problemu może być odmienne u
różnych obserwatorów, jak też może zmieniać się w czasie u jednego obserwatora.

Wielu artystów korzystało z możliwości jakie dają złudzenia optyczne. Byli to np.:
Andrea Pozzo – włoski malarz iluzjonista. Na sklepieniu kościoła św. Ignacego Loyoli w Rzymie
stworzył kwadraturę, czyli iluzjonistyczny obraz fikcyjnej architektury.
Maurits Cornelis Escher – holenderski grafik i rysownik. W swoich pracach wykorzystywał figury
niemożliwe i inne złudzenia.
Julian Beever – brytyjski artysta, który stworzył wiele obrazów na chodnikach europejskich i
amerykańskich miast. Dzięki znakomitemu opanowaniu praw perspektywy stwarzały one iluzję
trójwymiarowości.

http://pl.wikipedia.org
http://www.youtube.com
www.zludzenia.pl – witryna poświęcona złudzeniom optycznym
www.iluzje.net – portal zawierający iluzje i złudzenia optyczne

Wikimedia Commons - multimedia związane z tematem złudzeń


Slide 3

TEMAT PROJEKTU EDUKACYJNEGO:

Złudzenie optyczne – błędna interpretacja obrazu przez mózg pod wpływem
kontrastu, cieni, użycia kolorów, które automatycznie wprowadzają mózg
w błędny tok myślenia. Złudzenie wynika z mechanizmów działania percepcji,
które zazwyczaj pomagają w postrzeganiu. W określonych warunkach jednak
mogą powodować pozornie tylko prawdziwe wrażenia.

Uczniowie realizujący projekt:
Bruk Cezary
Kalinowski Jakub
Kowalczyk Paweł
Pawłowski Mateusz
Reszka Marek
Szyszko Krzysztof
Opiekun: Jan Gąska

autor prezentacji: Reszka Marek

Złudzenie ściany kawiarni
Na ilustracji obok wszystkie szare linie są do siebie równoległe. Taki wzór został ułożony z kafelków
na ścianie pewnej kawiarni (St Michael's Hill, Bristol, Anglia). Zostało to zauważone i opisane (1979)
przez prof. Richarda L. Gregory i Priscillę Heard.
Złudzenie Ponza
Górna pozioma kreska wydaje się dłuższa niż ta leżąca niżej. Dzieje się tak dlatego, iż rysunek
przypomina tor kolejowy zniekształcony przez perspektywę. Dwie ukośne linie postrzegamy, dzięki
stałościom spostrzeżeniowym, jako w rzeczywistości równoległe, co z kolei sugeruje, że dwie linie
poziome mają różną długość. Działa tutaj też prawo stałości oceny wielkości, wg którego
subiektywnie postrzegamy przedmioty leżące w różnej odległości od obserwatora i podobnego
kształtu jako takie same, mimo iż na siatkówce oka przedmioty leżące dalej są mniejsze.
Złudzenie Ebbinghausa
To złudzenie optyczne polegające na błędnej percepcji wielkości kształtów. W najbardziej znanej
wersji tego złudzenia dwa koła tej samej wielkości znajdują się obok siebie, przy czym jedno z nich
otoczone jest większymi od siebie kołami, a drugie mniejszymi. Złudzenie występuje jedynie w
przypadku, gdy figura otoczona jest tymi samymi, lub bardzo podobnymi figurami. Na przykład,
jeżeli koło będzie otoczone przez trójkąty lub prostokąty, to nie wystąpi złudzenie percepcji wielkości
figury w środku.
Złudzenie Poggendorffa
Złudzenie to występuje, kiedy z linii przecinającej skośnie prostokąt usunie się część leżącą
wewnątrz prostokąta. Wydaje się wówczas, że obie części linii nie leżą na jednej prostej.

Przykładem takiego złudzenia jest znikanie przedmiotów spowodowane istnieniem tzw.
plamki ślepej. Kiedy zamknie się jedno oko, wówczas obraz widziany drugim okiem
jest niekompletny. Pewna niewielka część tego obrazu, która fizycznie powstaje w
obszarze ślepej plamki, jest niewidoczna.
Wstęga Macha
Krawędź białej płaszczyzny sąsiadująca z czernią wydaje się rozjaśniona, a krawędź czarnej
– ciemniejsza. Dzieje się tak z powodu hamowania obocznego na siatkówce – kontrast
między jasnymi i ciemnymi płaszczyznami w miejscu, gdzie sąsiadują ze sobą, zostaje
zwiększony.

Siatka Hermana
Na skrzyżowaniach białych pasów pojawiają się szare kropki. Jest to również wynik
hamowania obocznego – włókno nerwowe, które przewodzi pobudzenie z obszaru
skrzyżowania białych pasków, jest hamowane przez cztery sąsiadujące włókna. Tymczasem
wszystkie inne hamowane są słabiej – tylko przez dwa.

Irradiacja
Biały kwadrat na ciemnym tle wydaje się być większy niż czarny na jasnym, mimo iż obydwa
są tej samej wielkości. Dzieje się tak, ponieważ pole podrażnienia fizjologicznego na
siatkówce zajmuje większą powierzchnię, niż wielkość postrzeganego obrazu w
rzeczywistości, a to z kolei spowodowane jest tym, że receptory na siatkówce połączone są w
grupy.

Kontrast równoczesny
Kontrast równoczesny – złudzenie optyczne polegające na tym, że barwa i jasność
postrzeganego obiektu zależy od tła, na którym obiekt jest umieszczony. W kwestii barwy
oglądany obiekt ma tendencję do przyjmowania barwy dopełniającej do barwy otoczenia i
odwrotnie, np. kolor czerwony wydaje się mocniejszy, gdy zostanie umieszczony na zielonym tle.
Szare kwadraty mają taką samą jasność, ale kwadrat otoczony czernią wydaje się jaśniejszy od
tego, który otoczony jest bielą.
Kontrast następczy
Kontrast następczy – zjawisko optyczne polegające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt
w jednym z kolorów podstawowych, a następnie odwróceniu wzroku, w oczach pojawia się na
chwilę ten sam, zamazany kształt w barwie dopełniającej, np. czerwone zachodzące słońce
pozostawi w oczach swój okrąg w barwie zielono-niebieskiej.
Zastosowanie nocnego oświetlenia w kolorze czerwonym: żegluga - mostki nawigacyjne,
marynarka wojenna - stanowiska dowodzenia, lotnictwo - kokpit samolotu. Podświetlenia w
kolorze czerwonym przyrządów nawigacyjnych i wyposażenia np. kompasu, ekranu
(wyświetlacza) radaru, itp. które minimalizuje okres adaptacji wzroku do prowadzenia obserwacji
w nocy. Podobnie stosuje się oświetlenie w kolorze czerwonym przyrządów w kokpicie
samolotów i z tego samego względu niektórzy producenci samochodów stosują podświetlenie
deski rozdzielczej i wskaźników pojazdu w kolorze czerwonym. Motoryzacja - tylne światła
pojazdów w kolorze czerwonym
Efekt McCollough
Jest to zjawisko, w którym w wyniku długotrwałego patrzenia na pokolorowane kształty (np.
poziome lub pionowe linie) wzrok kojarzy pewne te kształty z kolorami, tak że zobaczenie
podobnego kształtu automatycznie wywoła wrażenie poświaty tego samego koloru. Źródło efektu
McCollough nie znajduje się bezpośrednio w nerwach wzrokowych, ale prawdopodobnie w
obwodach odpowiedzialnych za przetwarzanie obrazu. Efekt utrzymuje się dość długo i nie jest
powiązany z konkretnym okiem, czyli długie wpatrywanie się prawym okiem wywoła taki efekt
nawet, jeśli później będziemy patrzeć na obiekt lewym.

W pewnych przypadkach mózg zmuszony jest do zinterpretowania sceny czy ruchu, którego
nie można postrzegać jednoznacznie. Nawet jeśli obraz na siatkówce oka pozostaje
niezmienny, po upływie jakiegoś czasu możemy go postrzegać inaczej. Nigdy nie można
widzieć dwóch wariantów jednocześnie.
Figura i tło
W 1915 duński psycholog Edgar Rubin opublikował rysunek, który stał się potem popularny jako iluzja
twarz-wazon. Nie po raz pierwszy zastosowano taką sztuczkę. Przykłady znaleziono także wśród
grafik z XVIII wieku. Złudzenie Rubina polega na dwuznaczności figury i tła. Szybkie odróżnienie
figury od tła jest w normalnych warunkach względnie proste dla mózgu człowieka, jednakże w
szczególnych okolicznościach mózg może mieć z tym problem. Obserwator widzi albo białą wazę na
czarnym tle (biel staje się figurą), albo dwa czarne profile na tle białym (czerń staje się figurą).
Postrzeganie danego kształtu zależy to od tego, która z części konturu uznana zostanie przez nasz
system percepcji jako część figury. Wpływ na rozstrzygnięcie dwuznaczności może mieć również
punkt widzenia obserwatora, jego nastawienie wewnętrzne, czy też sugestia. Nie ma wątpliwości, iż
złudzenie Rubina zachodzi przy udziale wyższych procesów korowych. Mózg danego obserwatora
musi skojarzyć dany kształt z wiedzą na temat wazonów czy profili, aby móc je postrzegać.
Sześcian Neckera
Szwajcarski naukowiec, Louis Albert Necker, opublikował w 1832 ryciny przedstawiające sześcian,
który zmieniał swoje położenie podczas oglądania. Było to spowodowane tym, że z ilustracji zostały
usunięte wszelkie wskazówki dotyczące głębi. Patrząc na sześcian Neckera widzimy układ linii, ale
spodziewamy się zobaczyć sześcian. Nasz mózg musi zatem rozwiązać pewną dwuznaczność – musi
ustalić, który z rogów sześcianu leży bliżej. Rozwiązanie tego problemu może być odmienne u
różnych obserwatorów, jak też może zmieniać się w czasie u jednego obserwatora.

Wielu artystów korzystało z możliwości jakie dają złudzenia optyczne. Byli to np.:
Andrea Pozzo – włoski malarz iluzjonista. Na sklepieniu kościoła św. Ignacego Loyoli w Rzymie
stworzył kwadraturę, czyli iluzjonistyczny obraz fikcyjnej architektury.
Maurits Cornelis Escher – holenderski grafik i rysownik. W swoich pracach wykorzystywał figury
niemożliwe i inne złudzenia.
Julian Beever – brytyjski artysta, który stworzył wiele obrazów na chodnikach europejskich i
amerykańskich miast. Dzięki znakomitemu opanowaniu praw perspektywy stwarzały one iluzję
trójwymiarowości.

http://pl.wikipedia.org
http://www.youtube.com
www.zludzenia.pl – witryna poświęcona złudzeniom optycznym
www.iluzje.net – portal zawierający iluzje i złudzenia optyczne

Wikimedia Commons - multimedia związane z tematem złudzeń


Slide 4

TEMAT PROJEKTU EDUKACYJNEGO:

Złudzenie optyczne – błędna interpretacja obrazu przez mózg pod wpływem
kontrastu, cieni, użycia kolorów, które automatycznie wprowadzają mózg
w błędny tok myślenia. Złudzenie wynika z mechanizmów działania percepcji,
które zazwyczaj pomagają w postrzeganiu. W określonych warunkach jednak
mogą powodować pozornie tylko prawdziwe wrażenia.

Uczniowie realizujący projekt:
Bruk Cezary
Kalinowski Jakub
Kowalczyk Paweł
Pawłowski Mateusz
Reszka Marek
Szyszko Krzysztof
Opiekun: Jan Gąska

autor prezentacji: Reszka Marek

Złudzenie ściany kawiarni
Na ilustracji obok wszystkie szare linie są do siebie równoległe. Taki wzór został ułożony z kafelków
na ścianie pewnej kawiarni (St Michael's Hill, Bristol, Anglia). Zostało to zauważone i opisane (1979)
przez prof. Richarda L. Gregory i Priscillę Heard.
Złudzenie Ponza
Górna pozioma kreska wydaje się dłuższa niż ta leżąca niżej. Dzieje się tak dlatego, iż rysunek
przypomina tor kolejowy zniekształcony przez perspektywę. Dwie ukośne linie postrzegamy, dzięki
stałościom spostrzeżeniowym, jako w rzeczywistości równoległe, co z kolei sugeruje, że dwie linie
poziome mają różną długość. Działa tutaj też prawo stałości oceny wielkości, wg którego
subiektywnie postrzegamy przedmioty leżące w różnej odległości od obserwatora i podobnego
kształtu jako takie same, mimo iż na siatkówce oka przedmioty leżące dalej są mniejsze.
Złudzenie Ebbinghausa
To złudzenie optyczne polegające na błędnej percepcji wielkości kształtów. W najbardziej znanej
wersji tego złudzenia dwa koła tej samej wielkości znajdują się obok siebie, przy czym jedno z nich
otoczone jest większymi od siebie kołami, a drugie mniejszymi. Złudzenie występuje jedynie w
przypadku, gdy figura otoczona jest tymi samymi, lub bardzo podobnymi figurami. Na przykład,
jeżeli koło będzie otoczone przez trójkąty lub prostokąty, to nie wystąpi złudzenie percepcji wielkości
figury w środku.
Złudzenie Poggendorffa
Złudzenie to występuje, kiedy z linii przecinającej skośnie prostokąt usunie się część leżącą
wewnątrz prostokąta. Wydaje się wówczas, że obie części linii nie leżą na jednej prostej.

Przykładem takiego złudzenia jest znikanie przedmiotów spowodowane istnieniem tzw.
plamki ślepej. Kiedy zamknie się jedno oko, wówczas obraz widziany drugim okiem
jest niekompletny. Pewna niewielka część tego obrazu, która fizycznie powstaje w
obszarze ślepej plamki, jest niewidoczna.
Wstęga Macha
Krawędź białej płaszczyzny sąsiadująca z czernią wydaje się rozjaśniona, a krawędź czarnej
– ciemniejsza. Dzieje się tak z powodu hamowania obocznego na siatkówce – kontrast
między jasnymi i ciemnymi płaszczyznami w miejscu, gdzie sąsiadują ze sobą, zostaje
zwiększony.

Siatka Hermana
Na skrzyżowaniach białych pasów pojawiają się szare kropki. Jest to również wynik
hamowania obocznego – włókno nerwowe, które przewodzi pobudzenie z obszaru
skrzyżowania białych pasków, jest hamowane przez cztery sąsiadujące włókna. Tymczasem
wszystkie inne hamowane są słabiej – tylko przez dwa.

Irradiacja
Biały kwadrat na ciemnym tle wydaje się być większy niż czarny na jasnym, mimo iż obydwa
są tej samej wielkości. Dzieje się tak, ponieważ pole podrażnienia fizjologicznego na
siatkówce zajmuje większą powierzchnię, niż wielkość postrzeganego obrazu w
rzeczywistości, a to z kolei spowodowane jest tym, że receptory na siatkówce połączone są w
grupy.

Kontrast równoczesny
Kontrast równoczesny – złudzenie optyczne polegające na tym, że barwa i jasność
postrzeganego obiektu zależy od tła, na którym obiekt jest umieszczony. W kwestii barwy
oglądany obiekt ma tendencję do przyjmowania barwy dopełniającej do barwy otoczenia i
odwrotnie, np. kolor czerwony wydaje się mocniejszy, gdy zostanie umieszczony na zielonym tle.
Szare kwadraty mają taką samą jasność, ale kwadrat otoczony czernią wydaje się jaśniejszy od
tego, który otoczony jest bielą.
Kontrast następczy
Kontrast następczy – zjawisko optyczne polegające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt
w jednym z kolorów podstawowych, a następnie odwróceniu wzroku, w oczach pojawia się na
chwilę ten sam, zamazany kształt w barwie dopełniającej, np. czerwone zachodzące słońce
pozostawi w oczach swój okrąg w barwie zielono-niebieskiej.
Zastosowanie nocnego oświetlenia w kolorze czerwonym: żegluga - mostki nawigacyjne,
marynarka wojenna - stanowiska dowodzenia, lotnictwo - kokpit samolotu. Podświetlenia w
kolorze czerwonym przyrządów nawigacyjnych i wyposażenia np. kompasu, ekranu
(wyświetlacza) radaru, itp. które minimalizuje okres adaptacji wzroku do prowadzenia obserwacji
w nocy. Podobnie stosuje się oświetlenie w kolorze czerwonym przyrządów w kokpicie
samolotów i z tego samego względu niektórzy producenci samochodów stosują podświetlenie
deski rozdzielczej i wskaźników pojazdu w kolorze czerwonym. Motoryzacja - tylne światła
pojazdów w kolorze czerwonym
Efekt McCollough
Jest to zjawisko, w którym w wyniku długotrwałego patrzenia na pokolorowane kształty (np.
poziome lub pionowe linie) wzrok kojarzy pewne te kształty z kolorami, tak że zobaczenie
podobnego kształtu automatycznie wywoła wrażenie poświaty tego samego koloru. Źródło efektu
McCollough nie znajduje się bezpośrednio w nerwach wzrokowych, ale prawdopodobnie w
obwodach odpowiedzialnych za przetwarzanie obrazu. Efekt utrzymuje się dość długo i nie jest
powiązany z konkretnym okiem, czyli długie wpatrywanie się prawym okiem wywoła taki efekt
nawet, jeśli później będziemy patrzeć na obiekt lewym.

W pewnych przypadkach mózg zmuszony jest do zinterpretowania sceny czy ruchu, którego
nie można postrzegać jednoznacznie. Nawet jeśli obraz na siatkówce oka pozostaje
niezmienny, po upływie jakiegoś czasu możemy go postrzegać inaczej. Nigdy nie można
widzieć dwóch wariantów jednocześnie.
Figura i tło
W 1915 duński psycholog Edgar Rubin opublikował rysunek, który stał się potem popularny jako iluzja
twarz-wazon. Nie po raz pierwszy zastosowano taką sztuczkę. Przykłady znaleziono także wśród
grafik z XVIII wieku. Złudzenie Rubina polega na dwuznaczności figury i tła. Szybkie odróżnienie
figury od tła jest w normalnych warunkach względnie proste dla mózgu człowieka, jednakże w
szczególnych okolicznościach mózg może mieć z tym problem. Obserwator widzi albo białą wazę na
czarnym tle (biel staje się figurą), albo dwa czarne profile na tle białym (czerń staje się figurą).
Postrzeganie danego kształtu zależy to od tego, która z części konturu uznana zostanie przez nasz
system percepcji jako część figury. Wpływ na rozstrzygnięcie dwuznaczności może mieć również
punkt widzenia obserwatora, jego nastawienie wewnętrzne, czy też sugestia. Nie ma wątpliwości, iż
złudzenie Rubina zachodzi przy udziale wyższych procesów korowych. Mózg danego obserwatora
musi skojarzyć dany kształt z wiedzą na temat wazonów czy profili, aby móc je postrzegać.
Sześcian Neckera
Szwajcarski naukowiec, Louis Albert Necker, opublikował w 1832 ryciny przedstawiające sześcian,
który zmieniał swoje położenie podczas oglądania. Było to spowodowane tym, że z ilustracji zostały
usunięte wszelkie wskazówki dotyczące głębi. Patrząc na sześcian Neckera widzimy układ linii, ale
spodziewamy się zobaczyć sześcian. Nasz mózg musi zatem rozwiązać pewną dwuznaczność – musi
ustalić, który z rogów sześcianu leży bliżej. Rozwiązanie tego problemu może być odmienne u
różnych obserwatorów, jak też może zmieniać się w czasie u jednego obserwatora.

Wielu artystów korzystało z możliwości jakie dają złudzenia optyczne. Byli to np.:
Andrea Pozzo – włoski malarz iluzjonista. Na sklepieniu kościoła św. Ignacego Loyoli w Rzymie
stworzył kwadraturę, czyli iluzjonistyczny obraz fikcyjnej architektury.
Maurits Cornelis Escher – holenderski grafik i rysownik. W swoich pracach wykorzystywał figury
niemożliwe i inne złudzenia.
Julian Beever – brytyjski artysta, który stworzył wiele obrazów na chodnikach europejskich i
amerykańskich miast. Dzięki znakomitemu opanowaniu praw perspektywy stwarzały one iluzję
trójwymiarowości.

http://pl.wikipedia.org
http://www.youtube.com
www.zludzenia.pl – witryna poświęcona złudzeniom optycznym
www.iluzje.net – portal zawierający iluzje i złudzenia optyczne

Wikimedia Commons - multimedia związane z tematem złudzeń


Slide 5

TEMAT PROJEKTU EDUKACYJNEGO:

Złudzenie optyczne – błędna interpretacja obrazu przez mózg pod wpływem
kontrastu, cieni, użycia kolorów, które automatycznie wprowadzają mózg
w błędny tok myślenia. Złudzenie wynika z mechanizmów działania percepcji,
które zazwyczaj pomagają w postrzeganiu. W określonych warunkach jednak
mogą powodować pozornie tylko prawdziwe wrażenia.

Uczniowie realizujący projekt:
Bruk Cezary
Kalinowski Jakub
Kowalczyk Paweł
Pawłowski Mateusz
Reszka Marek
Szyszko Krzysztof
Opiekun: Jan Gąska

autor prezentacji: Reszka Marek

Złudzenie ściany kawiarni
Na ilustracji obok wszystkie szare linie są do siebie równoległe. Taki wzór został ułożony z kafelków
na ścianie pewnej kawiarni (St Michael's Hill, Bristol, Anglia). Zostało to zauważone i opisane (1979)
przez prof. Richarda L. Gregory i Priscillę Heard.
Złudzenie Ponza
Górna pozioma kreska wydaje się dłuższa niż ta leżąca niżej. Dzieje się tak dlatego, iż rysunek
przypomina tor kolejowy zniekształcony przez perspektywę. Dwie ukośne linie postrzegamy, dzięki
stałościom spostrzeżeniowym, jako w rzeczywistości równoległe, co z kolei sugeruje, że dwie linie
poziome mają różną długość. Działa tutaj też prawo stałości oceny wielkości, wg którego
subiektywnie postrzegamy przedmioty leżące w różnej odległości od obserwatora i podobnego
kształtu jako takie same, mimo iż na siatkówce oka przedmioty leżące dalej są mniejsze.
Złudzenie Ebbinghausa
To złudzenie optyczne polegające na błędnej percepcji wielkości kształtów. W najbardziej znanej
wersji tego złudzenia dwa koła tej samej wielkości znajdują się obok siebie, przy czym jedno z nich
otoczone jest większymi od siebie kołami, a drugie mniejszymi. Złudzenie występuje jedynie w
przypadku, gdy figura otoczona jest tymi samymi, lub bardzo podobnymi figurami. Na przykład,
jeżeli koło będzie otoczone przez trójkąty lub prostokąty, to nie wystąpi złudzenie percepcji wielkości
figury w środku.
Złudzenie Poggendorffa
Złudzenie to występuje, kiedy z linii przecinającej skośnie prostokąt usunie się część leżącą
wewnątrz prostokąta. Wydaje się wówczas, że obie części linii nie leżą na jednej prostej.

Przykładem takiego złudzenia jest znikanie przedmiotów spowodowane istnieniem tzw.
plamki ślepej. Kiedy zamknie się jedno oko, wówczas obraz widziany drugim okiem
jest niekompletny. Pewna niewielka część tego obrazu, która fizycznie powstaje w
obszarze ślepej plamki, jest niewidoczna.
Wstęga Macha
Krawędź białej płaszczyzny sąsiadująca z czernią wydaje się rozjaśniona, a krawędź czarnej
– ciemniejsza. Dzieje się tak z powodu hamowania obocznego na siatkówce – kontrast
między jasnymi i ciemnymi płaszczyznami w miejscu, gdzie sąsiadują ze sobą, zostaje
zwiększony.

Siatka Hermana
Na skrzyżowaniach białych pasów pojawiają się szare kropki. Jest to również wynik
hamowania obocznego – włókno nerwowe, które przewodzi pobudzenie z obszaru
skrzyżowania białych pasków, jest hamowane przez cztery sąsiadujące włókna. Tymczasem
wszystkie inne hamowane są słabiej – tylko przez dwa.

Irradiacja
Biały kwadrat na ciemnym tle wydaje się być większy niż czarny na jasnym, mimo iż obydwa
są tej samej wielkości. Dzieje się tak, ponieważ pole podrażnienia fizjologicznego na
siatkówce zajmuje większą powierzchnię, niż wielkość postrzeganego obrazu w
rzeczywistości, a to z kolei spowodowane jest tym, że receptory na siatkówce połączone są w
grupy.

Kontrast równoczesny
Kontrast równoczesny – złudzenie optyczne polegające na tym, że barwa i jasność
postrzeganego obiektu zależy od tła, na którym obiekt jest umieszczony. W kwestii barwy
oglądany obiekt ma tendencję do przyjmowania barwy dopełniającej do barwy otoczenia i
odwrotnie, np. kolor czerwony wydaje się mocniejszy, gdy zostanie umieszczony na zielonym tle.
Szare kwadraty mają taką samą jasność, ale kwadrat otoczony czernią wydaje się jaśniejszy od
tego, który otoczony jest bielą.
Kontrast następczy
Kontrast następczy – zjawisko optyczne polegające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt
w jednym z kolorów podstawowych, a następnie odwróceniu wzroku, w oczach pojawia się na
chwilę ten sam, zamazany kształt w barwie dopełniającej, np. czerwone zachodzące słońce
pozostawi w oczach swój okrąg w barwie zielono-niebieskiej.
Zastosowanie nocnego oświetlenia w kolorze czerwonym: żegluga - mostki nawigacyjne,
marynarka wojenna - stanowiska dowodzenia, lotnictwo - kokpit samolotu. Podświetlenia w
kolorze czerwonym przyrządów nawigacyjnych i wyposażenia np. kompasu, ekranu
(wyświetlacza) radaru, itp. które minimalizuje okres adaptacji wzroku do prowadzenia obserwacji
w nocy. Podobnie stosuje się oświetlenie w kolorze czerwonym przyrządów w kokpicie
samolotów i z tego samego względu niektórzy producenci samochodów stosują podświetlenie
deski rozdzielczej i wskaźników pojazdu w kolorze czerwonym. Motoryzacja - tylne światła
pojazdów w kolorze czerwonym
Efekt McCollough
Jest to zjawisko, w którym w wyniku długotrwałego patrzenia na pokolorowane kształty (np.
poziome lub pionowe linie) wzrok kojarzy pewne te kształty z kolorami, tak że zobaczenie
podobnego kształtu automatycznie wywoła wrażenie poświaty tego samego koloru. Źródło efektu
McCollough nie znajduje się bezpośrednio w nerwach wzrokowych, ale prawdopodobnie w
obwodach odpowiedzialnych za przetwarzanie obrazu. Efekt utrzymuje się dość długo i nie jest
powiązany z konkretnym okiem, czyli długie wpatrywanie się prawym okiem wywoła taki efekt
nawet, jeśli później będziemy patrzeć na obiekt lewym.

W pewnych przypadkach mózg zmuszony jest do zinterpretowania sceny czy ruchu, którego
nie można postrzegać jednoznacznie. Nawet jeśli obraz na siatkówce oka pozostaje
niezmienny, po upływie jakiegoś czasu możemy go postrzegać inaczej. Nigdy nie można
widzieć dwóch wariantów jednocześnie.
Figura i tło
W 1915 duński psycholog Edgar Rubin opublikował rysunek, który stał się potem popularny jako iluzja
twarz-wazon. Nie po raz pierwszy zastosowano taką sztuczkę. Przykłady znaleziono także wśród
grafik z XVIII wieku. Złudzenie Rubina polega na dwuznaczności figury i tła. Szybkie odróżnienie
figury od tła jest w normalnych warunkach względnie proste dla mózgu człowieka, jednakże w
szczególnych okolicznościach mózg może mieć z tym problem. Obserwator widzi albo białą wazę na
czarnym tle (biel staje się figurą), albo dwa czarne profile na tle białym (czerń staje się figurą).
Postrzeganie danego kształtu zależy to od tego, która z części konturu uznana zostanie przez nasz
system percepcji jako część figury. Wpływ na rozstrzygnięcie dwuznaczności może mieć również
punkt widzenia obserwatora, jego nastawienie wewnętrzne, czy też sugestia. Nie ma wątpliwości, iż
złudzenie Rubina zachodzi przy udziale wyższych procesów korowych. Mózg danego obserwatora
musi skojarzyć dany kształt z wiedzą na temat wazonów czy profili, aby móc je postrzegać.
Sześcian Neckera
Szwajcarski naukowiec, Louis Albert Necker, opublikował w 1832 ryciny przedstawiające sześcian,
który zmieniał swoje położenie podczas oglądania. Było to spowodowane tym, że z ilustracji zostały
usunięte wszelkie wskazówki dotyczące głębi. Patrząc na sześcian Neckera widzimy układ linii, ale
spodziewamy się zobaczyć sześcian. Nasz mózg musi zatem rozwiązać pewną dwuznaczność – musi
ustalić, który z rogów sześcianu leży bliżej. Rozwiązanie tego problemu może być odmienne u
różnych obserwatorów, jak też może zmieniać się w czasie u jednego obserwatora.

Wielu artystów korzystało z możliwości jakie dają złudzenia optyczne. Byli to np.:
Andrea Pozzo – włoski malarz iluzjonista. Na sklepieniu kościoła św. Ignacego Loyoli w Rzymie
stworzył kwadraturę, czyli iluzjonistyczny obraz fikcyjnej architektury.
Maurits Cornelis Escher – holenderski grafik i rysownik. W swoich pracach wykorzystywał figury
niemożliwe i inne złudzenia.
Julian Beever – brytyjski artysta, który stworzył wiele obrazów na chodnikach europejskich i
amerykańskich miast. Dzięki znakomitemu opanowaniu praw perspektywy stwarzały one iluzję
trójwymiarowości.

http://pl.wikipedia.org
http://www.youtube.com
www.zludzenia.pl – witryna poświęcona złudzeniom optycznym
www.iluzje.net – portal zawierający iluzje i złudzenia optyczne

Wikimedia Commons - multimedia związane z tematem złudzeń


Slide 6

TEMAT PROJEKTU EDUKACYJNEGO:

Złudzenie optyczne – błędna interpretacja obrazu przez mózg pod wpływem
kontrastu, cieni, użycia kolorów, które automatycznie wprowadzają mózg
w błędny tok myślenia. Złudzenie wynika z mechanizmów działania percepcji,
które zazwyczaj pomagają w postrzeganiu. W określonych warunkach jednak
mogą powodować pozornie tylko prawdziwe wrażenia.

Uczniowie realizujący projekt:
Bruk Cezary
Kalinowski Jakub
Kowalczyk Paweł
Pawłowski Mateusz
Reszka Marek
Szyszko Krzysztof
Opiekun: Jan Gąska

autor prezentacji: Reszka Marek

Złudzenie ściany kawiarni
Na ilustracji obok wszystkie szare linie są do siebie równoległe. Taki wzór został ułożony z kafelków
na ścianie pewnej kawiarni (St Michael's Hill, Bristol, Anglia). Zostało to zauważone i opisane (1979)
przez prof. Richarda L. Gregory i Priscillę Heard.
Złudzenie Ponza
Górna pozioma kreska wydaje się dłuższa niż ta leżąca niżej. Dzieje się tak dlatego, iż rysunek
przypomina tor kolejowy zniekształcony przez perspektywę. Dwie ukośne linie postrzegamy, dzięki
stałościom spostrzeżeniowym, jako w rzeczywistości równoległe, co z kolei sugeruje, że dwie linie
poziome mają różną długość. Działa tutaj też prawo stałości oceny wielkości, wg którego
subiektywnie postrzegamy przedmioty leżące w różnej odległości od obserwatora i podobnego
kształtu jako takie same, mimo iż na siatkówce oka przedmioty leżące dalej są mniejsze.
Złudzenie Ebbinghausa
To złudzenie optyczne polegające na błędnej percepcji wielkości kształtów. W najbardziej znanej
wersji tego złudzenia dwa koła tej samej wielkości znajdują się obok siebie, przy czym jedno z nich
otoczone jest większymi od siebie kołami, a drugie mniejszymi. Złudzenie występuje jedynie w
przypadku, gdy figura otoczona jest tymi samymi, lub bardzo podobnymi figurami. Na przykład,
jeżeli koło będzie otoczone przez trójkąty lub prostokąty, to nie wystąpi złudzenie percepcji wielkości
figury w środku.
Złudzenie Poggendorffa
Złudzenie to występuje, kiedy z linii przecinającej skośnie prostokąt usunie się część leżącą
wewnątrz prostokąta. Wydaje się wówczas, że obie części linii nie leżą na jednej prostej.

Przykładem takiego złudzenia jest znikanie przedmiotów spowodowane istnieniem tzw.
plamki ślepej. Kiedy zamknie się jedno oko, wówczas obraz widziany drugim okiem
jest niekompletny. Pewna niewielka część tego obrazu, która fizycznie powstaje w
obszarze ślepej plamki, jest niewidoczna.
Wstęga Macha
Krawędź białej płaszczyzny sąsiadująca z czernią wydaje się rozjaśniona, a krawędź czarnej
– ciemniejsza. Dzieje się tak z powodu hamowania obocznego na siatkówce – kontrast
między jasnymi i ciemnymi płaszczyznami w miejscu, gdzie sąsiadują ze sobą, zostaje
zwiększony.

Siatka Hermana
Na skrzyżowaniach białych pasów pojawiają się szare kropki. Jest to również wynik
hamowania obocznego – włókno nerwowe, które przewodzi pobudzenie z obszaru
skrzyżowania białych pasków, jest hamowane przez cztery sąsiadujące włókna. Tymczasem
wszystkie inne hamowane są słabiej – tylko przez dwa.

Irradiacja
Biały kwadrat na ciemnym tle wydaje się być większy niż czarny na jasnym, mimo iż obydwa
są tej samej wielkości. Dzieje się tak, ponieważ pole podrażnienia fizjologicznego na
siatkówce zajmuje większą powierzchnię, niż wielkość postrzeganego obrazu w
rzeczywistości, a to z kolei spowodowane jest tym, że receptory na siatkówce połączone są w
grupy.

Kontrast równoczesny
Kontrast równoczesny – złudzenie optyczne polegające na tym, że barwa i jasność
postrzeganego obiektu zależy od tła, na którym obiekt jest umieszczony. W kwestii barwy
oglądany obiekt ma tendencję do przyjmowania barwy dopełniającej do barwy otoczenia i
odwrotnie, np. kolor czerwony wydaje się mocniejszy, gdy zostanie umieszczony na zielonym tle.
Szare kwadraty mają taką samą jasność, ale kwadrat otoczony czernią wydaje się jaśniejszy od
tego, który otoczony jest bielą.
Kontrast następczy
Kontrast następczy – zjawisko optyczne polegające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt
w jednym z kolorów podstawowych, a następnie odwróceniu wzroku, w oczach pojawia się na
chwilę ten sam, zamazany kształt w barwie dopełniającej, np. czerwone zachodzące słońce
pozostawi w oczach swój okrąg w barwie zielono-niebieskiej.
Zastosowanie nocnego oświetlenia w kolorze czerwonym: żegluga - mostki nawigacyjne,
marynarka wojenna - stanowiska dowodzenia, lotnictwo - kokpit samolotu. Podświetlenia w
kolorze czerwonym przyrządów nawigacyjnych i wyposażenia np. kompasu, ekranu
(wyświetlacza) radaru, itp. które minimalizuje okres adaptacji wzroku do prowadzenia obserwacji
w nocy. Podobnie stosuje się oświetlenie w kolorze czerwonym przyrządów w kokpicie
samolotów i z tego samego względu niektórzy producenci samochodów stosują podświetlenie
deski rozdzielczej i wskaźników pojazdu w kolorze czerwonym. Motoryzacja - tylne światła
pojazdów w kolorze czerwonym
Efekt McCollough
Jest to zjawisko, w którym w wyniku długotrwałego patrzenia na pokolorowane kształty (np.
poziome lub pionowe linie) wzrok kojarzy pewne te kształty z kolorami, tak że zobaczenie
podobnego kształtu automatycznie wywoła wrażenie poświaty tego samego koloru. Źródło efektu
McCollough nie znajduje się bezpośrednio w nerwach wzrokowych, ale prawdopodobnie w
obwodach odpowiedzialnych za przetwarzanie obrazu. Efekt utrzymuje się dość długo i nie jest
powiązany z konkretnym okiem, czyli długie wpatrywanie się prawym okiem wywoła taki efekt
nawet, jeśli później będziemy patrzeć na obiekt lewym.

W pewnych przypadkach mózg zmuszony jest do zinterpretowania sceny czy ruchu, którego
nie można postrzegać jednoznacznie. Nawet jeśli obraz na siatkówce oka pozostaje
niezmienny, po upływie jakiegoś czasu możemy go postrzegać inaczej. Nigdy nie można
widzieć dwóch wariantów jednocześnie.
Figura i tło
W 1915 duński psycholog Edgar Rubin opublikował rysunek, który stał się potem popularny jako iluzja
twarz-wazon. Nie po raz pierwszy zastosowano taką sztuczkę. Przykłady znaleziono także wśród
grafik z XVIII wieku. Złudzenie Rubina polega na dwuznaczności figury i tła. Szybkie odróżnienie
figury od tła jest w normalnych warunkach względnie proste dla mózgu człowieka, jednakże w
szczególnych okolicznościach mózg może mieć z tym problem. Obserwator widzi albo białą wazę na
czarnym tle (biel staje się figurą), albo dwa czarne profile na tle białym (czerń staje się figurą).
Postrzeganie danego kształtu zależy to od tego, która z części konturu uznana zostanie przez nasz
system percepcji jako część figury. Wpływ na rozstrzygnięcie dwuznaczności może mieć również
punkt widzenia obserwatora, jego nastawienie wewnętrzne, czy też sugestia. Nie ma wątpliwości, iż
złudzenie Rubina zachodzi przy udziale wyższych procesów korowych. Mózg danego obserwatora
musi skojarzyć dany kształt z wiedzą na temat wazonów czy profili, aby móc je postrzegać.
Sześcian Neckera
Szwajcarski naukowiec, Louis Albert Necker, opublikował w 1832 ryciny przedstawiające sześcian,
który zmieniał swoje położenie podczas oglądania. Było to spowodowane tym, że z ilustracji zostały
usunięte wszelkie wskazówki dotyczące głębi. Patrząc na sześcian Neckera widzimy układ linii, ale
spodziewamy się zobaczyć sześcian. Nasz mózg musi zatem rozwiązać pewną dwuznaczność – musi
ustalić, który z rogów sześcianu leży bliżej. Rozwiązanie tego problemu może być odmienne u
różnych obserwatorów, jak też może zmieniać się w czasie u jednego obserwatora.

Wielu artystów korzystało z możliwości jakie dają złudzenia optyczne. Byli to np.:
Andrea Pozzo – włoski malarz iluzjonista. Na sklepieniu kościoła św. Ignacego Loyoli w Rzymie
stworzył kwadraturę, czyli iluzjonistyczny obraz fikcyjnej architektury.
Maurits Cornelis Escher – holenderski grafik i rysownik. W swoich pracach wykorzystywał figury
niemożliwe i inne złudzenia.
Julian Beever – brytyjski artysta, który stworzył wiele obrazów na chodnikach europejskich i
amerykańskich miast. Dzięki znakomitemu opanowaniu praw perspektywy stwarzały one iluzję
trójwymiarowości.

http://pl.wikipedia.org
http://www.youtube.com
www.zludzenia.pl – witryna poświęcona złudzeniom optycznym
www.iluzje.net – portal zawierający iluzje i złudzenia optyczne

Wikimedia Commons - multimedia związane z tematem złudzeń


Slide 7

TEMAT PROJEKTU EDUKACYJNEGO:

Złudzenie optyczne – błędna interpretacja obrazu przez mózg pod wpływem
kontrastu, cieni, użycia kolorów, które automatycznie wprowadzają mózg
w błędny tok myślenia. Złudzenie wynika z mechanizmów działania percepcji,
które zazwyczaj pomagają w postrzeganiu. W określonych warunkach jednak
mogą powodować pozornie tylko prawdziwe wrażenia.

Uczniowie realizujący projekt:
Bruk Cezary
Kalinowski Jakub
Kowalczyk Paweł
Pawłowski Mateusz
Reszka Marek
Szyszko Krzysztof
Opiekun: Jan Gąska

autor prezentacji: Reszka Marek

Złudzenie ściany kawiarni
Na ilustracji obok wszystkie szare linie są do siebie równoległe. Taki wzór został ułożony z kafelków
na ścianie pewnej kawiarni (St Michael's Hill, Bristol, Anglia). Zostało to zauważone i opisane (1979)
przez prof. Richarda L. Gregory i Priscillę Heard.
Złudzenie Ponza
Górna pozioma kreska wydaje się dłuższa niż ta leżąca niżej. Dzieje się tak dlatego, iż rysunek
przypomina tor kolejowy zniekształcony przez perspektywę. Dwie ukośne linie postrzegamy, dzięki
stałościom spostrzeżeniowym, jako w rzeczywistości równoległe, co z kolei sugeruje, że dwie linie
poziome mają różną długość. Działa tutaj też prawo stałości oceny wielkości, wg którego
subiektywnie postrzegamy przedmioty leżące w różnej odległości od obserwatora i podobnego
kształtu jako takie same, mimo iż na siatkówce oka przedmioty leżące dalej są mniejsze.
Złudzenie Ebbinghausa
To złudzenie optyczne polegające na błędnej percepcji wielkości kształtów. W najbardziej znanej
wersji tego złudzenia dwa koła tej samej wielkości znajdują się obok siebie, przy czym jedno z nich
otoczone jest większymi od siebie kołami, a drugie mniejszymi. Złudzenie występuje jedynie w
przypadku, gdy figura otoczona jest tymi samymi, lub bardzo podobnymi figurami. Na przykład,
jeżeli koło będzie otoczone przez trójkąty lub prostokąty, to nie wystąpi złudzenie percepcji wielkości
figury w środku.
Złudzenie Poggendorffa
Złudzenie to występuje, kiedy z linii przecinającej skośnie prostokąt usunie się część leżącą
wewnątrz prostokąta. Wydaje się wówczas, że obie części linii nie leżą na jednej prostej.

Przykładem takiego złudzenia jest znikanie przedmiotów spowodowane istnieniem tzw.
plamki ślepej. Kiedy zamknie się jedno oko, wówczas obraz widziany drugim okiem
jest niekompletny. Pewna niewielka część tego obrazu, która fizycznie powstaje w
obszarze ślepej plamki, jest niewidoczna.
Wstęga Macha
Krawędź białej płaszczyzny sąsiadująca z czernią wydaje się rozjaśniona, a krawędź czarnej
– ciemniejsza. Dzieje się tak z powodu hamowania obocznego na siatkówce – kontrast
między jasnymi i ciemnymi płaszczyznami w miejscu, gdzie sąsiadują ze sobą, zostaje
zwiększony.

Siatka Hermana
Na skrzyżowaniach białych pasów pojawiają się szare kropki. Jest to również wynik
hamowania obocznego – włókno nerwowe, które przewodzi pobudzenie z obszaru
skrzyżowania białych pasków, jest hamowane przez cztery sąsiadujące włókna. Tymczasem
wszystkie inne hamowane są słabiej – tylko przez dwa.

Irradiacja
Biały kwadrat na ciemnym tle wydaje się być większy niż czarny na jasnym, mimo iż obydwa
są tej samej wielkości. Dzieje się tak, ponieważ pole podrażnienia fizjologicznego na
siatkówce zajmuje większą powierzchnię, niż wielkość postrzeganego obrazu w
rzeczywistości, a to z kolei spowodowane jest tym, że receptory na siatkówce połączone są w
grupy.

Kontrast równoczesny
Kontrast równoczesny – złudzenie optyczne polegające na tym, że barwa i jasność
postrzeganego obiektu zależy od tła, na którym obiekt jest umieszczony. W kwestii barwy
oglądany obiekt ma tendencję do przyjmowania barwy dopełniającej do barwy otoczenia i
odwrotnie, np. kolor czerwony wydaje się mocniejszy, gdy zostanie umieszczony na zielonym tle.
Szare kwadraty mają taką samą jasność, ale kwadrat otoczony czernią wydaje się jaśniejszy od
tego, który otoczony jest bielą.
Kontrast następczy
Kontrast następczy – zjawisko optyczne polegające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt
w jednym z kolorów podstawowych, a następnie odwróceniu wzroku, w oczach pojawia się na
chwilę ten sam, zamazany kształt w barwie dopełniającej, np. czerwone zachodzące słońce
pozostawi w oczach swój okrąg w barwie zielono-niebieskiej.
Zastosowanie nocnego oświetlenia w kolorze czerwonym: żegluga - mostki nawigacyjne,
marynarka wojenna - stanowiska dowodzenia, lotnictwo - kokpit samolotu. Podświetlenia w
kolorze czerwonym przyrządów nawigacyjnych i wyposażenia np. kompasu, ekranu
(wyświetlacza) radaru, itp. które minimalizuje okres adaptacji wzroku do prowadzenia obserwacji
w nocy. Podobnie stosuje się oświetlenie w kolorze czerwonym przyrządów w kokpicie
samolotów i z tego samego względu niektórzy producenci samochodów stosują podświetlenie
deski rozdzielczej i wskaźników pojazdu w kolorze czerwonym. Motoryzacja - tylne światła
pojazdów w kolorze czerwonym
Efekt McCollough
Jest to zjawisko, w którym w wyniku długotrwałego patrzenia na pokolorowane kształty (np.
poziome lub pionowe linie) wzrok kojarzy pewne te kształty z kolorami, tak że zobaczenie
podobnego kształtu automatycznie wywoła wrażenie poświaty tego samego koloru. Źródło efektu
McCollough nie znajduje się bezpośrednio w nerwach wzrokowych, ale prawdopodobnie w
obwodach odpowiedzialnych za przetwarzanie obrazu. Efekt utrzymuje się dość długo i nie jest
powiązany z konkretnym okiem, czyli długie wpatrywanie się prawym okiem wywoła taki efekt
nawet, jeśli później będziemy patrzeć na obiekt lewym.

W pewnych przypadkach mózg zmuszony jest do zinterpretowania sceny czy ruchu, którego
nie można postrzegać jednoznacznie. Nawet jeśli obraz na siatkówce oka pozostaje
niezmienny, po upływie jakiegoś czasu możemy go postrzegać inaczej. Nigdy nie można
widzieć dwóch wariantów jednocześnie.
Figura i tło
W 1915 duński psycholog Edgar Rubin opublikował rysunek, który stał się potem popularny jako iluzja
twarz-wazon. Nie po raz pierwszy zastosowano taką sztuczkę. Przykłady znaleziono także wśród
grafik z XVIII wieku. Złudzenie Rubina polega na dwuznaczności figury i tła. Szybkie odróżnienie
figury od tła jest w normalnych warunkach względnie proste dla mózgu człowieka, jednakże w
szczególnych okolicznościach mózg może mieć z tym problem. Obserwator widzi albo białą wazę na
czarnym tle (biel staje się figurą), albo dwa czarne profile na tle białym (czerń staje się figurą).
Postrzeganie danego kształtu zależy to od tego, która z części konturu uznana zostanie przez nasz
system percepcji jako część figury. Wpływ na rozstrzygnięcie dwuznaczności może mieć również
punkt widzenia obserwatora, jego nastawienie wewnętrzne, czy też sugestia. Nie ma wątpliwości, iż
złudzenie Rubina zachodzi przy udziale wyższych procesów korowych. Mózg danego obserwatora
musi skojarzyć dany kształt z wiedzą na temat wazonów czy profili, aby móc je postrzegać.
Sześcian Neckera
Szwajcarski naukowiec, Louis Albert Necker, opublikował w 1832 ryciny przedstawiające sześcian,
który zmieniał swoje położenie podczas oglądania. Było to spowodowane tym, że z ilustracji zostały
usunięte wszelkie wskazówki dotyczące głębi. Patrząc na sześcian Neckera widzimy układ linii, ale
spodziewamy się zobaczyć sześcian. Nasz mózg musi zatem rozwiązać pewną dwuznaczność – musi
ustalić, który z rogów sześcianu leży bliżej. Rozwiązanie tego problemu może być odmienne u
różnych obserwatorów, jak też może zmieniać się w czasie u jednego obserwatora.

Wielu artystów korzystało z możliwości jakie dają złudzenia optyczne. Byli to np.:
Andrea Pozzo – włoski malarz iluzjonista. Na sklepieniu kościoła św. Ignacego Loyoli w Rzymie
stworzył kwadraturę, czyli iluzjonistyczny obraz fikcyjnej architektury.
Maurits Cornelis Escher – holenderski grafik i rysownik. W swoich pracach wykorzystywał figury
niemożliwe i inne złudzenia.
Julian Beever – brytyjski artysta, który stworzył wiele obrazów na chodnikach europejskich i
amerykańskich miast. Dzięki znakomitemu opanowaniu praw perspektywy stwarzały one iluzję
trójwymiarowości.

http://pl.wikipedia.org
http://www.youtube.com
www.zludzenia.pl – witryna poświęcona złudzeniom optycznym
www.iluzje.net – portal zawierający iluzje i złudzenia optyczne

Wikimedia Commons - multimedia związane z tematem złudzeń


Slide 8

TEMAT PROJEKTU EDUKACYJNEGO:

Złudzenie optyczne – błędna interpretacja obrazu przez mózg pod wpływem
kontrastu, cieni, użycia kolorów, które automatycznie wprowadzają mózg
w błędny tok myślenia. Złudzenie wynika z mechanizmów działania percepcji,
które zazwyczaj pomagają w postrzeganiu. W określonych warunkach jednak
mogą powodować pozornie tylko prawdziwe wrażenia.

Uczniowie realizujący projekt:
Bruk Cezary
Kalinowski Jakub
Kowalczyk Paweł
Pawłowski Mateusz
Reszka Marek
Szyszko Krzysztof
Opiekun: Jan Gąska

autor prezentacji: Reszka Marek

Złudzenie ściany kawiarni
Na ilustracji obok wszystkie szare linie są do siebie równoległe. Taki wzór został ułożony z kafelków
na ścianie pewnej kawiarni (St Michael's Hill, Bristol, Anglia). Zostało to zauważone i opisane (1979)
przez prof. Richarda L. Gregory i Priscillę Heard.
Złudzenie Ponza
Górna pozioma kreska wydaje się dłuższa niż ta leżąca niżej. Dzieje się tak dlatego, iż rysunek
przypomina tor kolejowy zniekształcony przez perspektywę. Dwie ukośne linie postrzegamy, dzięki
stałościom spostrzeżeniowym, jako w rzeczywistości równoległe, co z kolei sugeruje, że dwie linie
poziome mają różną długość. Działa tutaj też prawo stałości oceny wielkości, wg którego
subiektywnie postrzegamy przedmioty leżące w różnej odległości od obserwatora i podobnego
kształtu jako takie same, mimo iż na siatkówce oka przedmioty leżące dalej są mniejsze.
Złudzenie Ebbinghausa
To złudzenie optyczne polegające na błędnej percepcji wielkości kształtów. W najbardziej znanej
wersji tego złudzenia dwa koła tej samej wielkości znajdują się obok siebie, przy czym jedno z nich
otoczone jest większymi od siebie kołami, a drugie mniejszymi. Złudzenie występuje jedynie w
przypadku, gdy figura otoczona jest tymi samymi, lub bardzo podobnymi figurami. Na przykład,
jeżeli koło będzie otoczone przez trójkąty lub prostokąty, to nie wystąpi złudzenie percepcji wielkości
figury w środku.
Złudzenie Poggendorffa
Złudzenie to występuje, kiedy z linii przecinającej skośnie prostokąt usunie się część leżącą
wewnątrz prostokąta. Wydaje się wówczas, że obie części linii nie leżą na jednej prostej.

Przykładem takiego złudzenia jest znikanie przedmiotów spowodowane istnieniem tzw.
plamki ślepej. Kiedy zamknie się jedno oko, wówczas obraz widziany drugim okiem
jest niekompletny. Pewna niewielka część tego obrazu, która fizycznie powstaje w
obszarze ślepej plamki, jest niewidoczna.
Wstęga Macha
Krawędź białej płaszczyzny sąsiadująca z czernią wydaje się rozjaśniona, a krawędź czarnej
– ciemniejsza. Dzieje się tak z powodu hamowania obocznego na siatkówce – kontrast
między jasnymi i ciemnymi płaszczyznami w miejscu, gdzie sąsiadują ze sobą, zostaje
zwiększony.

Siatka Hermana
Na skrzyżowaniach białych pasów pojawiają się szare kropki. Jest to również wynik
hamowania obocznego – włókno nerwowe, które przewodzi pobudzenie z obszaru
skrzyżowania białych pasków, jest hamowane przez cztery sąsiadujące włókna. Tymczasem
wszystkie inne hamowane są słabiej – tylko przez dwa.

Irradiacja
Biały kwadrat na ciemnym tle wydaje się być większy niż czarny na jasnym, mimo iż obydwa
są tej samej wielkości. Dzieje się tak, ponieważ pole podrażnienia fizjologicznego na
siatkówce zajmuje większą powierzchnię, niż wielkość postrzeganego obrazu w
rzeczywistości, a to z kolei spowodowane jest tym, że receptory na siatkówce połączone są w
grupy.

Kontrast równoczesny
Kontrast równoczesny – złudzenie optyczne polegające na tym, że barwa i jasność
postrzeganego obiektu zależy od tła, na którym obiekt jest umieszczony. W kwestii barwy
oglądany obiekt ma tendencję do przyjmowania barwy dopełniającej do barwy otoczenia i
odwrotnie, np. kolor czerwony wydaje się mocniejszy, gdy zostanie umieszczony na zielonym tle.
Szare kwadraty mają taką samą jasność, ale kwadrat otoczony czernią wydaje się jaśniejszy od
tego, który otoczony jest bielą.
Kontrast następczy
Kontrast następczy – zjawisko optyczne polegające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt
w jednym z kolorów podstawowych, a następnie odwróceniu wzroku, w oczach pojawia się na
chwilę ten sam, zamazany kształt w barwie dopełniającej, np. czerwone zachodzące słońce
pozostawi w oczach swój okrąg w barwie zielono-niebieskiej.
Zastosowanie nocnego oświetlenia w kolorze czerwonym: żegluga - mostki nawigacyjne,
marynarka wojenna - stanowiska dowodzenia, lotnictwo - kokpit samolotu. Podświetlenia w
kolorze czerwonym przyrządów nawigacyjnych i wyposażenia np. kompasu, ekranu
(wyświetlacza) radaru, itp. które minimalizuje okres adaptacji wzroku do prowadzenia obserwacji
w nocy. Podobnie stosuje się oświetlenie w kolorze czerwonym przyrządów w kokpicie
samolotów i z tego samego względu niektórzy producenci samochodów stosują podświetlenie
deski rozdzielczej i wskaźników pojazdu w kolorze czerwonym. Motoryzacja - tylne światła
pojazdów w kolorze czerwonym
Efekt McCollough
Jest to zjawisko, w którym w wyniku długotrwałego patrzenia na pokolorowane kształty (np.
poziome lub pionowe linie) wzrok kojarzy pewne te kształty z kolorami, tak że zobaczenie
podobnego kształtu automatycznie wywoła wrażenie poświaty tego samego koloru. Źródło efektu
McCollough nie znajduje się bezpośrednio w nerwach wzrokowych, ale prawdopodobnie w
obwodach odpowiedzialnych za przetwarzanie obrazu. Efekt utrzymuje się dość długo i nie jest
powiązany z konkretnym okiem, czyli długie wpatrywanie się prawym okiem wywoła taki efekt
nawet, jeśli później będziemy patrzeć na obiekt lewym.

W pewnych przypadkach mózg zmuszony jest do zinterpretowania sceny czy ruchu, którego
nie można postrzegać jednoznacznie. Nawet jeśli obraz na siatkówce oka pozostaje
niezmienny, po upływie jakiegoś czasu możemy go postrzegać inaczej. Nigdy nie można
widzieć dwóch wariantów jednocześnie.
Figura i tło
W 1915 duński psycholog Edgar Rubin opublikował rysunek, który stał się potem popularny jako iluzja
twarz-wazon. Nie po raz pierwszy zastosowano taką sztuczkę. Przykłady znaleziono także wśród
grafik z XVIII wieku. Złudzenie Rubina polega na dwuznaczności figury i tła. Szybkie odróżnienie
figury od tła jest w normalnych warunkach względnie proste dla mózgu człowieka, jednakże w
szczególnych okolicznościach mózg może mieć z tym problem. Obserwator widzi albo białą wazę na
czarnym tle (biel staje się figurą), albo dwa czarne profile na tle białym (czerń staje się figurą).
Postrzeganie danego kształtu zależy to od tego, która z części konturu uznana zostanie przez nasz
system percepcji jako część figury. Wpływ na rozstrzygnięcie dwuznaczności może mieć również
punkt widzenia obserwatora, jego nastawienie wewnętrzne, czy też sugestia. Nie ma wątpliwości, iż
złudzenie Rubina zachodzi przy udziale wyższych procesów korowych. Mózg danego obserwatora
musi skojarzyć dany kształt z wiedzą na temat wazonów czy profili, aby móc je postrzegać.
Sześcian Neckera
Szwajcarski naukowiec, Louis Albert Necker, opublikował w 1832 ryciny przedstawiające sześcian,
który zmieniał swoje położenie podczas oglądania. Było to spowodowane tym, że z ilustracji zostały
usunięte wszelkie wskazówki dotyczące głębi. Patrząc na sześcian Neckera widzimy układ linii, ale
spodziewamy się zobaczyć sześcian. Nasz mózg musi zatem rozwiązać pewną dwuznaczność – musi
ustalić, który z rogów sześcianu leży bliżej. Rozwiązanie tego problemu może być odmienne u
różnych obserwatorów, jak też może zmieniać się w czasie u jednego obserwatora.

Wielu artystów korzystało z możliwości jakie dają złudzenia optyczne. Byli to np.:
Andrea Pozzo – włoski malarz iluzjonista. Na sklepieniu kościoła św. Ignacego Loyoli w Rzymie
stworzył kwadraturę, czyli iluzjonistyczny obraz fikcyjnej architektury.
Maurits Cornelis Escher – holenderski grafik i rysownik. W swoich pracach wykorzystywał figury
niemożliwe i inne złudzenia.
Julian Beever – brytyjski artysta, który stworzył wiele obrazów na chodnikach europejskich i
amerykańskich miast. Dzięki znakomitemu opanowaniu praw perspektywy stwarzały one iluzję
trójwymiarowości.

http://pl.wikipedia.org
http://www.youtube.com
www.zludzenia.pl – witryna poświęcona złudzeniom optycznym
www.iluzje.net – portal zawierający iluzje i złudzenia optyczne

Wikimedia Commons - multimedia związane z tematem złudzeń


Slide 9

TEMAT PROJEKTU EDUKACYJNEGO:

Złudzenie optyczne – błędna interpretacja obrazu przez mózg pod wpływem
kontrastu, cieni, użycia kolorów, które automatycznie wprowadzają mózg
w błędny tok myślenia. Złudzenie wynika z mechanizmów działania percepcji,
które zazwyczaj pomagają w postrzeganiu. W określonych warunkach jednak
mogą powodować pozornie tylko prawdziwe wrażenia.

Uczniowie realizujący projekt:
Bruk Cezary
Kalinowski Jakub
Kowalczyk Paweł
Pawłowski Mateusz
Reszka Marek
Szyszko Krzysztof
Opiekun: Jan Gąska

autor prezentacji: Reszka Marek

Złudzenie ściany kawiarni
Na ilustracji obok wszystkie szare linie są do siebie równoległe. Taki wzór został ułożony z kafelków
na ścianie pewnej kawiarni (St Michael's Hill, Bristol, Anglia). Zostało to zauważone i opisane (1979)
przez prof. Richarda L. Gregory i Priscillę Heard.
Złudzenie Ponza
Górna pozioma kreska wydaje się dłuższa niż ta leżąca niżej. Dzieje się tak dlatego, iż rysunek
przypomina tor kolejowy zniekształcony przez perspektywę. Dwie ukośne linie postrzegamy, dzięki
stałościom spostrzeżeniowym, jako w rzeczywistości równoległe, co z kolei sugeruje, że dwie linie
poziome mają różną długość. Działa tutaj też prawo stałości oceny wielkości, wg którego
subiektywnie postrzegamy przedmioty leżące w różnej odległości od obserwatora i podobnego
kształtu jako takie same, mimo iż na siatkówce oka przedmioty leżące dalej są mniejsze.
Złudzenie Ebbinghausa
To złudzenie optyczne polegające na błędnej percepcji wielkości kształtów. W najbardziej znanej
wersji tego złudzenia dwa koła tej samej wielkości znajdują się obok siebie, przy czym jedno z nich
otoczone jest większymi od siebie kołami, a drugie mniejszymi. Złudzenie występuje jedynie w
przypadku, gdy figura otoczona jest tymi samymi, lub bardzo podobnymi figurami. Na przykład,
jeżeli koło będzie otoczone przez trójkąty lub prostokąty, to nie wystąpi złudzenie percepcji wielkości
figury w środku.
Złudzenie Poggendorffa
Złudzenie to występuje, kiedy z linii przecinającej skośnie prostokąt usunie się część leżącą
wewnątrz prostokąta. Wydaje się wówczas, że obie części linii nie leżą na jednej prostej.

Przykładem takiego złudzenia jest znikanie przedmiotów spowodowane istnieniem tzw.
plamki ślepej. Kiedy zamknie się jedno oko, wówczas obraz widziany drugim okiem
jest niekompletny. Pewna niewielka część tego obrazu, która fizycznie powstaje w
obszarze ślepej plamki, jest niewidoczna.
Wstęga Macha
Krawędź białej płaszczyzny sąsiadująca z czernią wydaje się rozjaśniona, a krawędź czarnej
– ciemniejsza. Dzieje się tak z powodu hamowania obocznego na siatkówce – kontrast
między jasnymi i ciemnymi płaszczyznami w miejscu, gdzie sąsiadują ze sobą, zostaje
zwiększony.

Siatka Hermana
Na skrzyżowaniach białych pasów pojawiają się szare kropki. Jest to również wynik
hamowania obocznego – włókno nerwowe, które przewodzi pobudzenie z obszaru
skrzyżowania białych pasków, jest hamowane przez cztery sąsiadujące włókna. Tymczasem
wszystkie inne hamowane są słabiej – tylko przez dwa.

Irradiacja
Biały kwadrat na ciemnym tle wydaje się być większy niż czarny na jasnym, mimo iż obydwa
są tej samej wielkości. Dzieje się tak, ponieważ pole podrażnienia fizjologicznego na
siatkówce zajmuje większą powierzchnię, niż wielkość postrzeganego obrazu w
rzeczywistości, a to z kolei spowodowane jest tym, że receptory na siatkówce połączone są w
grupy.

Kontrast równoczesny
Kontrast równoczesny – złudzenie optyczne polegające na tym, że barwa i jasność
postrzeganego obiektu zależy od tła, na którym obiekt jest umieszczony. W kwestii barwy
oglądany obiekt ma tendencję do przyjmowania barwy dopełniającej do barwy otoczenia i
odwrotnie, np. kolor czerwony wydaje się mocniejszy, gdy zostanie umieszczony na zielonym tle.
Szare kwadraty mają taką samą jasność, ale kwadrat otoczony czernią wydaje się jaśniejszy od
tego, który otoczony jest bielą.
Kontrast następczy
Kontrast następczy – zjawisko optyczne polegające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt
w jednym z kolorów podstawowych, a następnie odwróceniu wzroku, w oczach pojawia się na
chwilę ten sam, zamazany kształt w barwie dopełniającej, np. czerwone zachodzące słońce
pozostawi w oczach swój okrąg w barwie zielono-niebieskiej.
Zastosowanie nocnego oświetlenia w kolorze czerwonym: żegluga - mostki nawigacyjne,
marynarka wojenna - stanowiska dowodzenia, lotnictwo - kokpit samolotu. Podświetlenia w
kolorze czerwonym przyrządów nawigacyjnych i wyposażenia np. kompasu, ekranu
(wyświetlacza) radaru, itp. które minimalizuje okres adaptacji wzroku do prowadzenia obserwacji
w nocy. Podobnie stosuje się oświetlenie w kolorze czerwonym przyrządów w kokpicie
samolotów i z tego samego względu niektórzy producenci samochodów stosują podświetlenie
deski rozdzielczej i wskaźników pojazdu w kolorze czerwonym. Motoryzacja - tylne światła
pojazdów w kolorze czerwonym
Efekt McCollough
Jest to zjawisko, w którym w wyniku długotrwałego patrzenia na pokolorowane kształty (np.
poziome lub pionowe linie) wzrok kojarzy pewne te kształty z kolorami, tak że zobaczenie
podobnego kształtu automatycznie wywoła wrażenie poświaty tego samego koloru. Źródło efektu
McCollough nie znajduje się bezpośrednio w nerwach wzrokowych, ale prawdopodobnie w
obwodach odpowiedzialnych za przetwarzanie obrazu. Efekt utrzymuje się dość długo i nie jest
powiązany z konkretnym okiem, czyli długie wpatrywanie się prawym okiem wywoła taki efekt
nawet, jeśli później będziemy patrzeć na obiekt lewym.

W pewnych przypadkach mózg zmuszony jest do zinterpretowania sceny czy ruchu, którego
nie można postrzegać jednoznacznie. Nawet jeśli obraz na siatkówce oka pozostaje
niezmienny, po upływie jakiegoś czasu możemy go postrzegać inaczej. Nigdy nie można
widzieć dwóch wariantów jednocześnie.
Figura i tło
W 1915 duński psycholog Edgar Rubin opublikował rysunek, który stał się potem popularny jako iluzja
twarz-wazon. Nie po raz pierwszy zastosowano taką sztuczkę. Przykłady znaleziono także wśród
grafik z XVIII wieku. Złudzenie Rubina polega na dwuznaczności figury i tła. Szybkie odróżnienie
figury od tła jest w normalnych warunkach względnie proste dla mózgu człowieka, jednakże w
szczególnych okolicznościach mózg może mieć z tym problem. Obserwator widzi albo białą wazę na
czarnym tle (biel staje się figurą), albo dwa czarne profile na tle białym (czerń staje się figurą).
Postrzeganie danego kształtu zależy to od tego, która z części konturu uznana zostanie przez nasz
system percepcji jako część figury. Wpływ na rozstrzygnięcie dwuznaczności może mieć również
punkt widzenia obserwatora, jego nastawienie wewnętrzne, czy też sugestia. Nie ma wątpliwości, iż
złudzenie Rubina zachodzi przy udziale wyższych procesów korowych. Mózg danego obserwatora
musi skojarzyć dany kształt z wiedzą na temat wazonów czy profili, aby móc je postrzegać.
Sześcian Neckera
Szwajcarski naukowiec, Louis Albert Necker, opublikował w 1832 ryciny przedstawiające sześcian,
który zmieniał swoje położenie podczas oglądania. Było to spowodowane tym, że z ilustracji zostały
usunięte wszelkie wskazówki dotyczące głębi. Patrząc na sześcian Neckera widzimy układ linii, ale
spodziewamy się zobaczyć sześcian. Nasz mózg musi zatem rozwiązać pewną dwuznaczność – musi
ustalić, który z rogów sześcianu leży bliżej. Rozwiązanie tego problemu może być odmienne u
różnych obserwatorów, jak też może zmieniać się w czasie u jednego obserwatora.

Wielu artystów korzystało z możliwości jakie dają złudzenia optyczne. Byli to np.:
Andrea Pozzo – włoski malarz iluzjonista. Na sklepieniu kościoła św. Ignacego Loyoli w Rzymie
stworzył kwadraturę, czyli iluzjonistyczny obraz fikcyjnej architektury.
Maurits Cornelis Escher – holenderski grafik i rysownik. W swoich pracach wykorzystywał figury
niemożliwe i inne złudzenia.
Julian Beever – brytyjski artysta, który stworzył wiele obrazów na chodnikach europejskich i
amerykańskich miast. Dzięki znakomitemu opanowaniu praw perspektywy stwarzały one iluzję
trójwymiarowości.

http://pl.wikipedia.org
http://www.youtube.com
www.zludzenia.pl – witryna poświęcona złudzeniom optycznym
www.iluzje.net – portal zawierający iluzje i złudzenia optyczne

Wikimedia Commons - multimedia związane z tematem złudzeń