Slide 1

VEB BRAUZERLAR
HAQIDA
TUSHUNCHA

Web browser — inglizcha so‘z
bo‘lib,
“vebni
ko‘zdan
kechiruvchi”,
“vebni ko‘rib chiquvchi”
ma’nolarini beradi. Bizga bu
so‘z
rus
tilidan
kirib
kelganligi, rus tilida esa
“браузер” kabi aytilishini
hisobga olib(hozircha) biz
ham
“brauzer”
so‘zini
ishlataqoldik. Turk tilida “Ağ
tarayıcısı” kabi tarjimasi
mavjud. “web” so‘zi esa
“World
Wide
Web”(butunjahon to‘ri —
WWW) ning qisqa ma’nodagi
ko‘rinishi.

Veb brauzer butunjahon
to‘rida joylashgan sahifani
yuklash, tahlil qilish va uni
ko‘rsatish,
sahifalararo
o‘tishlarni amalga oshirish
uchun xizmat qiladi. Veb
brouzer
biror
sahifani
yuklash
va
sahifaga
ma’lumotlar yuborish uchun
HTTP
protokolidan
foydalanadi.
Ko‘pchilik
brouzerlar FTP protokoli
bo‘yicha ham ishlashadi:
fayllar
ro‘yxatini
sahifa
ko‘rinishida chop etadi.

Veb
brouzer
vebsahifani(butunjahon
to‘rida
joylashgan sahifa) siz uchun
qulay ko‘rinishda chop etadi —
ma’lum
qoidalar
bo‘yicha
rasmlarni, matnlarni(ularning
ko‘rinishi, rangi, kattaligi va
h.k.),
ovoz
yoki
video
ma’lumotlarini,
turli
animatsiyalarni mos tavishda
joylashtirib chiqadi. Bundan
tashqari, sahifadagi siz kiritgan
ma’lumotlarni kerak joyga
jo‘natish,
boshqa
sahifaga
o‘tish, JavsScript kodlarini
ishlatish kabi vazifalarni ham
bajaradi.

Birinchi eng keng tarqalgan brauzer Mosaic bo‘lgan.
Undan so‘ng Netscape Navigator brauzeri yetakchilik
qildi. 1995-yili Microsoft kompaniyasi Windows 95
tarkibida Internet Explorer brauzerini chiqarish orqali
Netscape Navigatorning yetakchiligiga katta xavf sola
boshladi va bir necha yillardan so‘ng Netscape
Navigator brauzeri deyarli foydalanishdan chiqib
ketdi. Internet Explorer esa 95% ulush bilan
dunyoning eng keng tarqalgan brauzeriga aylandi.
Netscape Navigator kodini ommaga havola
qilingandan so‘ng, u asosida Mozilla va Mozilla
Firefox
brauzerlari
yaratildi.
Hozirda
foydalanuvchilar uchun juda ko‘p alternativ
brauzerlar mavjud.

Internet Explorer haligacha yetakchilikni
qo‘ldan boy berganicha yo‘q, lekin ulushi
asta-sekin kamayib bormoqda. Net
Applications ma’lumotlariga ko‘ra,
brauzerlarning ulushi 2009 yil avgust oyiga
nisbatan quyidagicha:
Microsot Internet Explorer — 72,15%;
Mozilla Firefox — 19,73%;
Safari — 6,37%;
Opera — 0,74%;
Netscape — 0,72%;
Mozilla — 0,10%;

Internet Explorer brauzeri Windows operatsion tizimi tarkibida
komputeringizga
o‘rnatilgan
bo‘ladi.
Oddiy foydalanuvchilar ichida keng tarqalgan. Faqat Windows
operatsion
tizimida
ishlaydi.
Ushbu brauzer to‘liq yetakchilik qilgan davrda ko‘p veb-saytlar
faqat ushbu brauzerda ishlashi shart bo‘lgan xolos.
Hozirda boshqa brauzerlarning biror qo‘shimcha yutug‘i
to‘g‘risida gap ketganda, Internet Explorerda yo‘qlari haqida
gapiriladi. Microsot kompaniyasi Internet Explorer(qisqacha IE)
brauzerini ishlab chiqishda asosiy maqsad Netscape Navigator
brauzeriga zarba berish bo‘lganligi uchun uning turli nostandart
imkoniyatlari va kamchiliklari yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Hozirga kelib nostandart imkoniyatlar asta-sekin IE brauzeridan
olib tashlanyapti.

• Oddiy foydalanuvchilar uchun ushbu brauzerning
kamchiliklari deyarli ko‘rinmaydi, chunki, ular uchun
dasturchilar IE kamchiliklarini yopishadi. Dasturchilar
ushbu brauzerni eng nostandart brauzer deb atashadi.
Buning quyidagicha sabablari mavjud:
1. IE, 7-versiyasidan eskilari, shaffof fonli PNG rasmlarni
qo‘llay olmaydi:
2. shaffof fon o‘rniga alohida boshqa rang berib qo‘yadi;
3. Turli xildagi HTML, CSS, JavaScript standartlariga
javob bermasligi;
4. Ko‘pchilik boshqa brauzerlarda mavjud qo‘shimcha
imkoniyatlarning yo‘qligi;
5. Xavfsizlik tomonidan nisbatan kuchsizligi;

Oxirgi versiyasi — 7, Windows Vista operatsion
tizimi tarkibida. Windows XP tarkibida 6-versiyasi
o‘rnatiladi. 6-versiyadan 7-versiyaning farqlari:
Bir oynada bir necha sahifani ochish imkoniyati;
PNG muammosini hal bo‘lgan;
Qidiruv maydoni(matnni maydonga kiritish orqali
ma’lumotlarni izlash);
Tashqi ko‘rinish;
Sahifalarni yuklash va ko‘rsatish tezligi; va
hokazo.

Hozirda Microsoft
tomonidan Internet
Explorer 8 ishlab
chiqildi. Microsoft
ushbu brauzer
barcha standartlarga
javob berishini
ta’kidlamoqda.

• IE dan keyingi yetakchi o‘rinni ushbu brauzer egallagan.
Ko‘pchilik dasturchilar, ilmiy xodimlar va IE ni yomon
ko‘ruvchilarning brauzeri. Ushbu brauzer ochiq kodli bo‘lib,
xohlagan dasturchi kodini olib o‘zgartirishi mumkin. IE uchun
asosiy raqobatchi hisoblanadi. Windows, Linux, Mac OS
tizimlarida ishlaydi.
• Brauzer o‘zining keng imkoniyatlari bilan ajralib turadi.
Bundan tashqari, unga juda ko‘p kengaytmalar(plugin, ing.)
yozilgan bo‘lib, ular orqali Firefox ni imkoniyatlarini yanada
boyitish mumkin

So‘nggi versiyasi 3, 2-versiyasidagi katta xatolik — operativ
xotirani ko‘p talab qilishi ushbu versiyada tuzatilgan.
Imkoniyatlari:
Bir necha sahifani bir oynada ochish;
Veb manzil maydonining mukammallashgan varianti;
Sahifani qulay Bookmark(xatcho‘p?) qilish;
Brauzer ko‘rinishi uchun andozalar; ushbu andozalar orqali
brauzerni tanib bo‘lmas darajaga olib kelish mumkin;
Juda keng imkoniyatlarga ega bo‘lgan kengaytmalar;

Opera brauzeri Norvegiya dasturchilari tomonidan yaratilgan.
Boshqa IEmas brauzerlar kabi standartlarga javob beradi. Ancha
tez brauzer hisoblanadi. Firefox kabi kengaytmalarga ega
bo‘lmasada, turli andozalar mavjud. Bundan tashqari, turli xildagi
qo‘shimcha vidjet(widget) larni yuklab olish mumkin. Windows,
Mac OS, Linux versiyalari mavjud.
Email mijoz(emaillarni kompyuterga yuklab olish va ularni
Internet yo‘q paytda ham o‘qish imkoniyati), torrent
tarmoqlaridan fayllar ko‘chirish va chat mijozlari mavjud.
Boshqa brauzerlarda mavjud bo‘lmagan “tez chaqirish”
imkoniyati siz ko‘p tashrif buyuradigan saytlar, sahifalarni tez
yuklashni amalga oshiradi.

E’tiboringiz uchun
rahmat!


Slide 2

VEB BRAUZERLAR
HAQIDA
TUSHUNCHA

Web browser — inglizcha so‘z
bo‘lib,
“vebni
ko‘zdan
kechiruvchi”,
“vebni ko‘rib chiquvchi”
ma’nolarini beradi. Bizga bu
so‘z
rus
tilidan
kirib
kelganligi, rus tilida esa
“браузер” kabi aytilishini
hisobga olib(hozircha) biz
ham
“brauzer”
so‘zini
ishlataqoldik. Turk tilida “Ağ
tarayıcısı” kabi tarjimasi
mavjud. “web” so‘zi esa
“World
Wide
Web”(butunjahon to‘ri —
WWW) ning qisqa ma’nodagi
ko‘rinishi.

Veb brauzer butunjahon
to‘rida joylashgan sahifani
yuklash, tahlil qilish va uni
ko‘rsatish,
sahifalararo
o‘tishlarni amalga oshirish
uchun xizmat qiladi. Veb
brouzer
biror
sahifani
yuklash
va
sahifaga
ma’lumotlar yuborish uchun
HTTP
protokolidan
foydalanadi.
Ko‘pchilik
brouzerlar FTP protokoli
bo‘yicha ham ishlashadi:
fayllar
ro‘yxatini
sahifa
ko‘rinishida chop etadi.

Veb
brouzer
vebsahifani(butunjahon
to‘rida
joylashgan sahifa) siz uchun
qulay ko‘rinishda chop etadi —
ma’lum
qoidalar
bo‘yicha
rasmlarni, matnlarni(ularning
ko‘rinishi, rangi, kattaligi va
h.k.),
ovoz
yoki
video
ma’lumotlarini,
turli
animatsiyalarni mos tavishda
joylashtirib chiqadi. Bundan
tashqari, sahifadagi siz kiritgan
ma’lumotlarni kerak joyga
jo‘natish,
boshqa
sahifaga
o‘tish, JavsScript kodlarini
ishlatish kabi vazifalarni ham
bajaradi.

Birinchi eng keng tarqalgan brauzer Mosaic bo‘lgan.
Undan so‘ng Netscape Navigator brauzeri yetakchilik
qildi. 1995-yili Microsoft kompaniyasi Windows 95
tarkibida Internet Explorer brauzerini chiqarish orqali
Netscape Navigatorning yetakchiligiga katta xavf sola
boshladi va bir necha yillardan so‘ng Netscape
Navigator brauzeri deyarli foydalanishdan chiqib
ketdi. Internet Explorer esa 95% ulush bilan
dunyoning eng keng tarqalgan brauzeriga aylandi.
Netscape Navigator kodini ommaga havola
qilingandan so‘ng, u asosida Mozilla va Mozilla
Firefox
brauzerlari
yaratildi.
Hozirda
foydalanuvchilar uchun juda ko‘p alternativ
brauzerlar mavjud.

Internet Explorer haligacha yetakchilikni
qo‘ldan boy berganicha yo‘q, lekin ulushi
asta-sekin kamayib bormoqda. Net
Applications ma’lumotlariga ko‘ra,
brauzerlarning ulushi 2009 yil avgust oyiga
nisbatan quyidagicha:
Microsot Internet Explorer — 72,15%;
Mozilla Firefox — 19,73%;
Safari — 6,37%;
Opera — 0,74%;
Netscape — 0,72%;
Mozilla — 0,10%;

Internet Explorer brauzeri Windows operatsion tizimi tarkibida
komputeringizga
o‘rnatilgan
bo‘ladi.
Oddiy foydalanuvchilar ichida keng tarqalgan. Faqat Windows
operatsion
tizimida
ishlaydi.
Ushbu brauzer to‘liq yetakchilik qilgan davrda ko‘p veb-saytlar
faqat ushbu brauzerda ishlashi shart bo‘lgan xolos.
Hozirda boshqa brauzerlarning biror qo‘shimcha yutug‘i
to‘g‘risida gap ketganda, Internet Explorerda yo‘qlari haqida
gapiriladi. Microsot kompaniyasi Internet Explorer(qisqacha IE)
brauzerini ishlab chiqishda asosiy maqsad Netscape Navigator
brauzeriga zarba berish bo‘lganligi uchun uning turli nostandart
imkoniyatlari va kamchiliklari yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Hozirga kelib nostandart imkoniyatlar asta-sekin IE brauzeridan
olib tashlanyapti.

• Oddiy foydalanuvchilar uchun ushbu brauzerning
kamchiliklari deyarli ko‘rinmaydi, chunki, ular uchun
dasturchilar IE kamchiliklarini yopishadi. Dasturchilar
ushbu brauzerni eng nostandart brauzer deb atashadi.
Buning quyidagicha sabablari mavjud:
1. IE, 7-versiyasidan eskilari, shaffof fonli PNG rasmlarni
qo‘llay olmaydi:
2. shaffof fon o‘rniga alohida boshqa rang berib qo‘yadi;
3. Turli xildagi HTML, CSS, JavaScript standartlariga
javob bermasligi;
4. Ko‘pchilik boshqa brauzerlarda mavjud qo‘shimcha
imkoniyatlarning yo‘qligi;
5. Xavfsizlik tomonidan nisbatan kuchsizligi;

Oxirgi versiyasi — 7, Windows Vista operatsion
tizimi tarkibida. Windows XP tarkibida 6-versiyasi
o‘rnatiladi. 6-versiyadan 7-versiyaning farqlari:
Bir oynada bir necha sahifani ochish imkoniyati;
PNG muammosini hal bo‘lgan;
Qidiruv maydoni(matnni maydonga kiritish orqali
ma’lumotlarni izlash);
Tashqi ko‘rinish;
Sahifalarni yuklash va ko‘rsatish tezligi; va
hokazo.

Hozirda Microsoft
tomonidan Internet
Explorer 8 ishlab
chiqildi. Microsoft
ushbu brauzer
barcha standartlarga
javob berishini
ta’kidlamoqda.

• IE dan keyingi yetakchi o‘rinni ushbu brauzer egallagan.
Ko‘pchilik dasturchilar, ilmiy xodimlar va IE ni yomon
ko‘ruvchilarning brauzeri. Ushbu brauzer ochiq kodli bo‘lib,
xohlagan dasturchi kodini olib o‘zgartirishi mumkin. IE uchun
asosiy raqobatchi hisoblanadi. Windows, Linux, Mac OS
tizimlarida ishlaydi.
• Brauzer o‘zining keng imkoniyatlari bilan ajralib turadi.
Bundan tashqari, unga juda ko‘p kengaytmalar(plugin, ing.)
yozilgan bo‘lib, ular orqali Firefox ni imkoniyatlarini yanada
boyitish mumkin

So‘nggi versiyasi 3, 2-versiyasidagi katta xatolik — operativ
xotirani ko‘p talab qilishi ushbu versiyada tuzatilgan.
Imkoniyatlari:
Bir necha sahifani bir oynada ochish;
Veb manzil maydonining mukammallashgan varianti;
Sahifani qulay Bookmark(xatcho‘p?) qilish;
Brauzer ko‘rinishi uchun andozalar; ushbu andozalar orqali
brauzerni tanib bo‘lmas darajaga olib kelish mumkin;
Juda keng imkoniyatlarga ega bo‘lgan kengaytmalar;

Opera brauzeri Norvegiya dasturchilari tomonidan yaratilgan.
Boshqa IEmas brauzerlar kabi standartlarga javob beradi. Ancha
tez brauzer hisoblanadi. Firefox kabi kengaytmalarga ega
bo‘lmasada, turli andozalar mavjud. Bundan tashqari, turli xildagi
qo‘shimcha vidjet(widget) larni yuklab olish mumkin. Windows,
Mac OS, Linux versiyalari mavjud.
Email mijoz(emaillarni kompyuterga yuklab olish va ularni
Internet yo‘q paytda ham o‘qish imkoniyati), torrent
tarmoqlaridan fayllar ko‘chirish va chat mijozlari mavjud.
Boshqa brauzerlarda mavjud bo‘lmagan “tez chaqirish”
imkoniyati siz ko‘p tashrif buyuradigan saytlar, sahifalarni tez
yuklashni amalga oshiradi.

E’tiboringiz uchun
rahmat!


Slide 3

VEB BRAUZERLAR
HAQIDA
TUSHUNCHA

Web browser — inglizcha so‘z
bo‘lib,
“vebni
ko‘zdan
kechiruvchi”,
“vebni ko‘rib chiquvchi”
ma’nolarini beradi. Bizga bu
so‘z
rus
tilidan
kirib
kelganligi, rus tilida esa
“браузер” kabi aytilishini
hisobga olib(hozircha) biz
ham
“brauzer”
so‘zini
ishlataqoldik. Turk tilida “Ağ
tarayıcısı” kabi tarjimasi
mavjud. “web” so‘zi esa
“World
Wide
Web”(butunjahon to‘ri —
WWW) ning qisqa ma’nodagi
ko‘rinishi.

Veb brauzer butunjahon
to‘rida joylashgan sahifani
yuklash, tahlil qilish va uni
ko‘rsatish,
sahifalararo
o‘tishlarni amalga oshirish
uchun xizmat qiladi. Veb
brouzer
biror
sahifani
yuklash
va
sahifaga
ma’lumotlar yuborish uchun
HTTP
protokolidan
foydalanadi.
Ko‘pchilik
brouzerlar FTP protokoli
bo‘yicha ham ishlashadi:
fayllar
ro‘yxatini
sahifa
ko‘rinishida chop etadi.

Veb
brouzer
vebsahifani(butunjahon
to‘rida
joylashgan sahifa) siz uchun
qulay ko‘rinishda chop etadi —
ma’lum
qoidalar
bo‘yicha
rasmlarni, matnlarni(ularning
ko‘rinishi, rangi, kattaligi va
h.k.),
ovoz
yoki
video
ma’lumotlarini,
turli
animatsiyalarni mos tavishda
joylashtirib chiqadi. Bundan
tashqari, sahifadagi siz kiritgan
ma’lumotlarni kerak joyga
jo‘natish,
boshqa
sahifaga
o‘tish, JavsScript kodlarini
ishlatish kabi vazifalarni ham
bajaradi.

Birinchi eng keng tarqalgan brauzer Mosaic bo‘lgan.
Undan so‘ng Netscape Navigator brauzeri yetakchilik
qildi. 1995-yili Microsoft kompaniyasi Windows 95
tarkibida Internet Explorer brauzerini chiqarish orqali
Netscape Navigatorning yetakchiligiga katta xavf sola
boshladi va bir necha yillardan so‘ng Netscape
Navigator brauzeri deyarli foydalanishdan chiqib
ketdi. Internet Explorer esa 95% ulush bilan
dunyoning eng keng tarqalgan brauzeriga aylandi.
Netscape Navigator kodini ommaga havola
qilingandan so‘ng, u asosida Mozilla va Mozilla
Firefox
brauzerlari
yaratildi.
Hozirda
foydalanuvchilar uchun juda ko‘p alternativ
brauzerlar mavjud.

Internet Explorer haligacha yetakchilikni
qo‘ldan boy berganicha yo‘q, lekin ulushi
asta-sekin kamayib bormoqda. Net
Applications ma’lumotlariga ko‘ra,
brauzerlarning ulushi 2009 yil avgust oyiga
nisbatan quyidagicha:
Microsot Internet Explorer — 72,15%;
Mozilla Firefox — 19,73%;
Safari — 6,37%;
Opera — 0,74%;
Netscape — 0,72%;
Mozilla — 0,10%;

Internet Explorer brauzeri Windows operatsion tizimi tarkibida
komputeringizga
o‘rnatilgan
bo‘ladi.
Oddiy foydalanuvchilar ichida keng tarqalgan. Faqat Windows
operatsion
tizimida
ishlaydi.
Ushbu brauzer to‘liq yetakchilik qilgan davrda ko‘p veb-saytlar
faqat ushbu brauzerda ishlashi shart bo‘lgan xolos.
Hozirda boshqa brauzerlarning biror qo‘shimcha yutug‘i
to‘g‘risida gap ketganda, Internet Explorerda yo‘qlari haqida
gapiriladi. Microsot kompaniyasi Internet Explorer(qisqacha IE)
brauzerini ishlab chiqishda asosiy maqsad Netscape Navigator
brauzeriga zarba berish bo‘lganligi uchun uning turli nostandart
imkoniyatlari va kamchiliklari yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Hozirga kelib nostandart imkoniyatlar asta-sekin IE brauzeridan
olib tashlanyapti.

• Oddiy foydalanuvchilar uchun ushbu brauzerning
kamchiliklari deyarli ko‘rinmaydi, chunki, ular uchun
dasturchilar IE kamchiliklarini yopishadi. Dasturchilar
ushbu brauzerni eng nostandart brauzer deb atashadi.
Buning quyidagicha sabablari mavjud:
1. IE, 7-versiyasidan eskilari, shaffof fonli PNG rasmlarni
qo‘llay olmaydi:
2. shaffof fon o‘rniga alohida boshqa rang berib qo‘yadi;
3. Turli xildagi HTML, CSS, JavaScript standartlariga
javob bermasligi;
4. Ko‘pchilik boshqa brauzerlarda mavjud qo‘shimcha
imkoniyatlarning yo‘qligi;
5. Xavfsizlik tomonidan nisbatan kuchsizligi;

Oxirgi versiyasi — 7, Windows Vista operatsion
tizimi tarkibida. Windows XP tarkibida 6-versiyasi
o‘rnatiladi. 6-versiyadan 7-versiyaning farqlari:
Bir oynada bir necha sahifani ochish imkoniyati;
PNG muammosini hal bo‘lgan;
Qidiruv maydoni(matnni maydonga kiritish orqali
ma’lumotlarni izlash);
Tashqi ko‘rinish;
Sahifalarni yuklash va ko‘rsatish tezligi; va
hokazo.

Hozirda Microsoft
tomonidan Internet
Explorer 8 ishlab
chiqildi. Microsoft
ushbu brauzer
barcha standartlarga
javob berishini
ta’kidlamoqda.

• IE dan keyingi yetakchi o‘rinni ushbu brauzer egallagan.
Ko‘pchilik dasturchilar, ilmiy xodimlar va IE ni yomon
ko‘ruvchilarning brauzeri. Ushbu brauzer ochiq kodli bo‘lib,
xohlagan dasturchi kodini olib o‘zgartirishi mumkin. IE uchun
asosiy raqobatchi hisoblanadi. Windows, Linux, Mac OS
tizimlarida ishlaydi.
• Brauzer o‘zining keng imkoniyatlari bilan ajralib turadi.
Bundan tashqari, unga juda ko‘p kengaytmalar(plugin, ing.)
yozilgan bo‘lib, ular orqali Firefox ni imkoniyatlarini yanada
boyitish mumkin

So‘nggi versiyasi 3, 2-versiyasidagi katta xatolik — operativ
xotirani ko‘p talab qilishi ushbu versiyada tuzatilgan.
Imkoniyatlari:
Bir necha sahifani bir oynada ochish;
Veb manzil maydonining mukammallashgan varianti;
Sahifani qulay Bookmark(xatcho‘p?) qilish;
Brauzer ko‘rinishi uchun andozalar; ushbu andozalar orqali
brauzerni tanib bo‘lmas darajaga olib kelish mumkin;
Juda keng imkoniyatlarga ega bo‘lgan kengaytmalar;

Opera brauzeri Norvegiya dasturchilari tomonidan yaratilgan.
Boshqa IEmas brauzerlar kabi standartlarga javob beradi. Ancha
tez brauzer hisoblanadi. Firefox kabi kengaytmalarga ega
bo‘lmasada, turli andozalar mavjud. Bundan tashqari, turli xildagi
qo‘shimcha vidjet(widget) larni yuklab olish mumkin. Windows,
Mac OS, Linux versiyalari mavjud.
Email mijoz(emaillarni kompyuterga yuklab olish va ularni
Internet yo‘q paytda ham o‘qish imkoniyati), torrent
tarmoqlaridan fayllar ko‘chirish va chat mijozlari mavjud.
Boshqa brauzerlarda mavjud bo‘lmagan “tez chaqirish”
imkoniyati siz ko‘p tashrif buyuradigan saytlar, sahifalarni tez
yuklashni amalga oshiradi.

E’tiboringiz uchun
rahmat!


Slide 4

VEB BRAUZERLAR
HAQIDA
TUSHUNCHA

Web browser — inglizcha so‘z
bo‘lib,
“vebni
ko‘zdan
kechiruvchi”,
“vebni ko‘rib chiquvchi”
ma’nolarini beradi. Bizga bu
so‘z
rus
tilidan
kirib
kelganligi, rus tilida esa
“браузер” kabi aytilishini
hisobga olib(hozircha) biz
ham
“brauzer”
so‘zini
ishlataqoldik. Turk tilida “Ağ
tarayıcısı” kabi tarjimasi
mavjud. “web” so‘zi esa
“World
Wide
Web”(butunjahon to‘ri —
WWW) ning qisqa ma’nodagi
ko‘rinishi.

Veb brauzer butunjahon
to‘rida joylashgan sahifani
yuklash, tahlil qilish va uni
ko‘rsatish,
sahifalararo
o‘tishlarni amalga oshirish
uchun xizmat qiladi. Veb
brouzer
biror
sahifani
yuklash
va
sahifaga
ma’lumotlar yuborish uchun
HTTP
protokolidan
foydalanadi.
Ko‘pchilik
brouzerlar FTP protokoli
bo‘yicha ham ishlashadi:
fayllar
ro‘yxatini
sahifa
ko‘rinishida chop etadi.

Veb
brouzer
vebsahifani(butunjahon
to‘rida
joylashgan sahifa) siz uchun
qulay ko‘rinishda chop etadi —
ma’lum
qoidalar
bo‘yicha
rasmlarni, matnlarni(ularning
ko‘rinishi, rangi, kattaligi va
h.k.),
ovoz
yoki
video
ma’lumotlarini,
turli
animatsiyalarni mos tavishda
joylashtirib chiqadi. Bundan
tashqari, sahifadagi siz kiritgan
ma’lumotlarni kerak joyga
jo‘natish,
boshqa
sahifaga
o‘tish, JavsScript kodlarini
ishlatish kabi vazifalarni ham
bajaradi.

Birinchi eng keng tarqalgan brauzer Mosaic bo‘lgan.
Undan so‘ng Netscape Navigator brauzeri yetakchilik
qildi. 1995-yili Microsoft kompaniyasi Windows 95
tarkibida Internet Explorer brauzerini chiqarish orqali
Netscape Navigatorning yetakchiligiga katta xavf sola
boshladi va bir necha yillardan so‘ng Netscape
Navigator brauzeri deyarli foydalanishdan chiqib
ketdi. Internet Explorer esa 95% ulush bilan
dunyoning eng keng tarqalgan brauzeriga aylandi.
Netscape Navigator kodini ommaga havola
qilingandan so‘ng, u asosida Mozilla va Mozilla
Firefox
brauzerlari
yaratildi.
Hozirda
foydalanuvchilar uchun juda ko‘p alternativ
brauzerlar mavjud.

Internet Explorer haligacha yetakchilikni
qo‘ldan boy berganicha yo‘q, lekin ulushi
asta-sekin kamayib bormoqda. Net
Applications ma’lumotlariga ko‘ra,
brauzerlarning ulushi 2009 yil avgust oyiga
nisbatan quyidagicha:
Microsot Internet Explorer — 72,15%;
Mozilla Firefox — 19,73%;
Safari — 6,37%;
Opera — 0,74%;
Netscape — 0,72%;
Mozilla — 0,10%;

Internet Explorer brauzeri Windows operatsion tizimi tarkibida
komputeringizga
o‘rnatilgan
bo‘ladi.
Oddiy foydalanuvchilar ichida keng tarqalgan. Faqat Windows
operatsion
tizimida
ishlaydi.
Ushbu brauzer to‘liq yetakchilik qilgan davrda ko‘p veb-saytlar
faqat ushbu brauzerda ishlashi shart bo‘lgan xolos.
Hozirda boshqa brauzerlarning biror qo‘shimcha yutug‘i
to‘g‘risida gap ketganda, Internet Explorerda yo‘qlari haqida
gapiriladi. Microsot kompaniyasi Internet Explorer(qisqacha IE)
brauzerini ishlab chiqishda asosiy maqsad Netscape Navigator
brauzeriga zarba berish bo‘lganligi uchun uning turli nostandart
imkoniyatlari va kamchiliklari yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Hozirga kelib nostandart imkoniyatlar asta-sekin IE brauzeridan
olib tashlanyapti.

• Oddiy foydalanuvchilar uchun ushbu brauzerning
kamchiliklari deyarli ko‘rinmaydi, chunki, ular uchun
dasturchilar IE kamchiliklarini yopishadi. Dasturchilar
ushbu brauzerni eng nostandart brauzer deb atashadi.
Buning quyidagicha sabablari mavjud:
1. IE, 7-versiyasidan eskilari, shaffof fonli PNG rasmlarni
qo‘llay olmaydi:
2. shaffof fon o‘rniga alohida boshqa rang berib qo‘yadi;
3. Turli xildagi HTML, CSS, JavaScript standartlariga
javob bermasligi;
4. Ko‘pchilik boshqa brauzerlarda mavjud qo‘shimcha
imkoniyatlarning yo‘qligi;
5. Xavfsizlik tomonidan nisbatan kuchsizligi;

Oxirgi versiyasi — 7, Windows Vista operatsion
tizimi tarkibida. Windows XP tarkibida 6-versiyasi
o‘rnatiladi. 6-versiyadan 7-versiyaning farqlari:
Bir oynada bir necha sahifani ochish imkoniyati;
PNG muammosini hal bo‘lgan;
Qidiruv maydoni(matnni maydonga kiritish orqali
ma’lumotlarni izlash);
Tashqi ko‘rinish;
Sahifalarni yuklash va ko‘rsatish tezligi; va
hokazo.

Hozirda Microsoft
tomonidan Internet
Explorer 8 ishlab
chiqildi. Microsoft
ushbu brauzer
barcha standartlarga
javob berishini
ta’kidlamoqda.

• IE dan keyingi yetakchi o‘rinni ushbu brauzer egallagan.
Ko‘pchilik dasturchilar, ilmiy xodimlar va IE ni yomon
ko‘ruvchilarning brauzeri. Ushbu brauzer ochiq kodli bo‘lib,
xohlagan dasturchi kodini olib o‘zgartirishi mumkin. IE uchun
asosiy raqobatchi hisoblanadi. Windows, Linux, Mac OS
tizimlarida ishlaydi.
• Brauzer o‘zining keng imkoniyatlari bilan ajralib turadi.
Bundan tashqari, unga juda ko‘p kengaytmalar(plugin, ing.)
yozilgan bo‘lib, ular orqali Firefox ni imkoniyatlarini yanada
boyitish mumkin

So‘nggi versiyasi 3, 2-versiyasidagi katta xatolik — operativ
xotirani ko‘p talab qilishi ushbu versiyada tuzatilgan.
Imkoniyatlari:
Bir necha sahifani bir oynada ochish;
Veb manzil maydonining mukammallashgan varianti;
Sahifani qulay Bookmark(xatcho‘p?) qilish;
Brauzer ko‘rinishi uchun andozalar; ushbu andozalar orqali
brauzerni tanib bo‘lmas darajaga olib kelish mumkin;
Juda keng imkoniyatlarga ega bo‘lgan kengaytmalar;

Opera brauzeri Norvegiya dasturchilari tomonidan yaratilgan.
Boshqa IEmas brauzerlar kabi standartlarga javob beradi. Ancha
tez brauzer hisoblanadi. Firefox kabi kengaytmalarga ega
bo‘lmasada, turli andozalar mavjud. Bundan tashqari, turli xildagi
qo‘shimcha vidjet(widget) larni yuklab olish mumkin. Windows,
Mac OS, Linux versiyalari mavjud.
Email mijoz(emaillarni kompyuterga yuklab olish va ularni
Internet yo‘q paytda ham o‘qish imkoniyati), torrent
tarmoqlaridan fayllar ko‘chirish va chat mijozlari mavjud.
Boshqa brauzerlarda mavjud bo‘lmagan “tez chaqirish”
imkoniyati siz ko‘p tashrif buyuradigan saytlar, sahifalarni tez
yuklashni amalga oshiradi.

E’tiboringiz uchun
rahmat!


Slide 5

VEB BRAUZERLAR
HAQIDA
TUSHUNCHA

Web browser — inglizcha so‘z
bo‘lib,
“vebni
ko‘zdan
kechiruvchi”,
“vebni ko‘rib chiquvchi”
ma’nolarini beradi. Bizga bu
so‘z
rus
tilidan
kirib
kelganligi, rus tilida esa
“браузер” kabi aytilishini
hisobga olib(hozircha) biz
ham
“brauzer”
so‘zini
ishlataqoldik. Turk tilida “Ağ
tarayıcısı” kabi tarjimasi
mavjud. “web” so‘zi esa
“World
Wide
Web”(butunjahon to‘ri —
WWW) ning qisqa ma’nodagi
ko‘rinishi.

Veb brauzer butunjahon
to‘rida joylashgan sahifani
yuklash, tahlil qilish va uni
ko‘rsatish,
sahifalararo
o‘tishlarni amalga oshirish
uchun xizmat qiladi. Veb
brouzer
biror
sahifani
yuklash
va
sahifaga
ma’lumotlar yuborish uchun
HTTP
protokolidan
foydalanadi.
Ko‘pchilik
brouzerlar FTP protokoli
bo‘yicha ham ishlashadi:
fayllar
ro‘yxatini
sahifa
ko‘rinishida chop etadi.

Veb
brouzer
vebsahifani(butunjahon
to‘rida
joylashgan sahifa) siz uchun
qulay ko‘rinishda chop etadi —
ma’lum
qoidalar
bo‘yicha
rasmlarni, matnlarni(ularning
ko‘rinishi, rangi, kattaligi va
h.k.),
ovoz
yoki
video
ma’lumotlarini,
turli
animatsiyalarni mos tavishda
joylashtirib chiqadi. Bundan
tashqari, sahifadagi siz kiritgan
ma’lumotlarni kerak joyga
jo‘natish,
boshqa
sahifaga
o‘tish, JavsScript kodlarini
ishlatish kabi vazifalarni ham
bajaradi.

Birinchi eng keng tarqalgan brauzer Mosaic bo‘lgan.
Undan so‘ng Netscape Navigator brauzeri yetakchilik
qildi. 1995-yili Microsoft kompaniyasi Windows 95
tarkibida Internet Explorer brauzerini chiqarish orqali
Netscape Navigatorning yetakchiligiga katta xavf sola
boshladi va bir necha yillardan so‘ng Netscape
Navigator brauzeri deyarli foydalanishdan chiqib
ketdi. Internet Explorer esa 95% ulush bilan
dunyoning eng keng tarqalgan brauzeriga aylandi.
Netscape Navigator kodini ommaga havola
qilingandan so‘ng, u asosida Mozilla va Mozilla
Firefox
brauzerlari
yaratildi.
Hozirda
foydalanuvchilar uchun juda ko‘p alternativ
brauzerlar mavjud.

Internet Explorer haligacha yetakchilikni
qo‘ldan boy berganicha yo‘q, lekin ulushi
asta-sekin kamayib bormoqda. Net
Applications ma’lumotlariga ko‘ra,
brauzerlarning ulushi 2009 yil avgust oyiga
nisbatan quyidagicha:
Microsot Internet Explorer — 72,15%;
Mozilla Firefox — 19,73%;
Safari — 6,37%;
Opera — 0,74%;
Netscape — 0,72%;
Mozilla — 0,10%;

Internet Explorer brauzeri Windows operatsion tizimi tarkibida
komputeringizga
o‘rnatilgan
bo‘ladi.
Oddiy foydalanuvchilar ichida keng tarqalgan. Faqat Windows
operatsion
tizimida
ishlaydi.
Ushbu brauzer to‘liq yetakchilik qilgan davrda ko‘p veb-saytlar
faqat ushbu brauzerda ishlashi shart bo‘lgan xolos.
Hozirda boshqa brauzerlarning biror qo‘shimcha yutug‘i
to‘g‘risida gap ketganda, Internet Explorerda yo‘qlari haqida
gapiriladi. Microsot kompaniyasi Internet Explorer(qisqacha IE)
brauzerini ishlab chiqishda asosiy maqsad Netscape Navigator
brauzeriga zarba berish bo‘lganligi uchun uning turli nostandart
imkoniyatlari va kamchiliklari yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Hozirga kelib nostandart imkoniyatlar asta-sekin IE brauzeridan
olib tashlanyapti.

• Oddiy foydalanuvchilar uchun ushbu brauzerning
kamchiliklari deyarli ko‘rinmaydi, chunki, ular uchun
dasturchilar IE kamchiliklarini yopishadi. Dasturchilar
ushbu brauzerni eng nostandart brauzer deb atashadi.
Buning quyidagicha sabablari mavjud:
1. IE, 7-versiyasidan eskilari, shaffof fonli PNG rasmlarni
qo‘llay olmaydi:
2. shaffof fon o‘rniga alohida boshqa rang berib qo‘yadi;
3. Turli xildagi HTML, CSS, JavaScript standartlariga
javob bermasligi;
4. Ko‘pchilik boshqa brauzerlarda mavjud qo‘shimcha
imkoniyatlarning yo‘qligi;
5. Xavfsizlik tomonidan nisbatan kuchsizligi;

Oxirgi versiyasi — 7, Windows Vista operatsion
tizimi tarkibida. Windows XP tarkibida 6-versiyasi
o‘rnatiladi. 6-versiyadan 7-versiyaning farqlari:
Bir oynada bir necha sahifani ochish imkoniyati;
PNG muammosini hal bo‘lgan;
Qidiruv maydoni(matnni maydonga kiritish orqali
ma’lumotlarni izlash);
Tashqi ko‘rinish;
Sahifalarni yuklash va ko‘rsatish tezligi; va
hokazo.

Hozirda Microsoft
tomonidan Internet
Explorer 8 ishlab
chiqildi. Microsoft
ushbu brauzer
barcha standartlarga
javob berishini
ta’kidlamoqda.

• IE dan keyingi yetakchi o‘rinni ushbu brauzer egallagan.
Ko‘pchilik dasturchilar, ilmiy xodimlar va IE ni yomon
ko‘ruvchilarning brauzeri. Ushbu brauzer ochiq kodli bo‘lib,
xohlagan dasturchi kodini olib o‘zgartirishi mumkin. IE uchun
asosiy raqobatchi hisoblanadi. Windows, Linux, Mac OS
tizimlarida ishlaydi.
• Brauzer o‘zining keng imkoniyatlari bilan ajralib turadi.
Bundan tashqari, unga juda ko‘p kengaytmalar(plugin, ing.)
yozilgan bo‘lib, ular orqali Firefox ni imkoniyatlarini yanada
boyitish mumkin

So‘nggi versiyasi 3, 2-versiyasidagi katta xatolik — operativ
xotirani ko‘p talab qilishi ushbu versiyada tuzatilgan.
Imkoniyatlari:
Bir necha sahifani bir oynada ochish;
Veb manzil maydonining mukammallashgan varianti;
Sahifani qulay Bookmark(xatcho‘p?) qilish;
Brauzer ko‘rinishi uchun andozalar; ushbu andozalar orqali
brauzerni tanib bo‘lmas darajaga olib kelish mumkin;
Juda keng imkoniyatlarga ega bo‘lgan kengaytmalar;

Opera brauzeri Norvegiya dasturchilari tomonidan yaratilgan.
Boshqa IEmas brauzerlar kabi standartlarga javob beradi. Ancha
tez brauzer hisoblanadi. Firefox kabi kengaytmalarga ega
bo‘lmasada, turli andozalar mavjud. Bundan tashqari, turli xildagi
qo‘shimcha vidjet(widget) larni yuklab olish mumkin. Windows,
Mac OS, Linux versiyalari mavjud.
Email mijoz(emaillarni kompyuterga yuklab olish va ularni
Internet yo‘q paytda ham o‘qish imkoniyati), torrent
tarmoqlaridan fayllar ko‘chirish va chat mijozlari mavjud.
Boshqa brauzerlarda mavjud bo‘lmagan “tez chaqirish”
imkoniyati siz ko‘p tashrif buyuradigan saytlar, sahifalarni tez
yuklashni amalga oshiradi.

E’tiboringiz uchun
rahmat!


Slide 6

VEB BRAUZERLAR
HAQIDA
TUSHUNCHA

Web browser — inglizcha so‘z
bo‘lib,
“vebni
ko‘zdan
kechiruvchi”,
“vebni ko‘rib chiquvchi”
ma’nolarini beradi. Bizga bu
so‘z
rus
tilidan
kirib
kelganligi, rus tilida esa
“браузер” kabi aytilishini
hisobga olib(hozircha) biz
ham
“brauzer”
so‘zini
ishlataqoldik. Turk tilida “Ağ
tarayıcısı” kabi tarjimasi
mavjud. “web” so‘zi esa
“World
Wide
Web”(butunjahon to‘ri —
WWW) ning qisqa ma’nodagi
ko‘rinishi.

Veb brauzer butunjahon
to‘rida joylashgan sahifani
yuklash, tahlil qilish va uni
ko‘rsatish,
sahifalararo
o‘tishlarni amalga oshirish
uchun xizmat qiladi. Veb
brouzer
biror
sahifani
yuklash
va
sahifaga
ma’lumotlar yuborish uchun
HTTP
protokolidan
foydalanadi.
Ko‘pchilik
brouzerlar FTP protokoli
bo‘yicha ham ishlashadi:
fayllar
ro‘yxatini
sahifa
ko‘rinishida chop etadi.

Veb
brouzer
vebsahifani(butunjahon
to‘rida
joylashgan sahifa) siz uchun
qulay ko‘rinishda chop etadi —
ma’lum
qoidalar
bo‘yicha
rasmlarni, matnlarni(ularning
ko‘rinishi, rangi, kattaligi va
h.k.),
ovoz
yoki
video
ma’lumotlarini,
turli
animatsiyalarni mos tavishda
joylashtirib chiqadi. Bundan
tashqari, sahifadagi siz kiritgan
ma’lumotlarni kerak joyga
jo‘natish,
boshqa
sahifaga
o‘tish, JavsScript kodlarini
ishlatish kabi vazifalarni ham
bajaradi.

Birinchi eng keng tarqalgan brauzer Mosaic bo‘lgan.
Undan so‘ng Netscape Navigator brauzeri yetakchilik
qildi. 1995-yili Microsoft kompaniyasi Windows 95
tarkibida Internet Explorer brauzerini chiqarish orqali
Netscape Navigatorning yetakchiligiga katta xavf sola
boshladi va bir necha yillardan so‘ng Netscape
Navigator brauzeri deyarli foydalanishdan chiqib
ketdi. Internet Explorer esa 95% ulush bilan
dunyoning eng keng tarqalgan brauzeriga aylandi.
Netscape Navigator kodini ommaga havola
qilingandan so‘ng, u asosida Mozilla va Mozilla
Firefox
brauzerlari
yaratildi.
Hozirda
foydalanuvchilar uchun juda ko‘p alternativ
brauzerlar mavjud.

Internet Explorer haligacha yetakchilikni
qo‘ldan boy berganicha yo‘q, lekin ulushi
asta-sekin kamayib bormoqda. Net
Applications ma’lumotlariga ko‘ra,
brauzerlarning ulushi 2009 yil avgust oyiga
nisbatan quyidagicha:
Microsot Internet Explorer — 72,15%;
Mozilla Firefox — 19,73%;
Safari — 6,37%;
Opera — 0,74%;
Netscape — 0,72%;
Mozilla — 0,10%;

Internet Explorer brauzeri Windows operatsion tizimi tarkibida
komputeringizga
o‘rnatilgan
bo‘ladi.
Oddiy foydalanuvchilar ichida keng tarqalgan. Faqat Windows
operatsion
tizimida
ishlaydi.
Ushbu brauzer to‘liq yetakchilik qilgan davrda ko‘p veb-saytlar
faqat ushbu brauzerda ishlashi shart bo‘lgan xolos.
Hozirda boshqa brauzerlarning biror qo‘shimcha yutug‘i
to‘g‘risida gap ketganda, Internet Explorerda yo‘qlari haqida
gapiriladi. Microsot kompaniyasi Internet Explorer(qisqacha IE)
brauzerini ishlab chiqishda asosiy maqsad Netscape Navigator
brauzeriga zarba berish bo‘lganligi uchun uning turli nostandart
imkoniyatlari va kamchiliklari yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Hozirga kelib nostandart imkoniyatlar asta-sekin IE brauzeridan
olib tashlanyapti.

• Oddiy foydalanuvchilar uchun ushbu brauzerning
kamchiliklari deyarli ko‘rinmaydi, chunki, ular uchun
dasturchilar IE kamchiliklarini yopishadi. Dasturchilar
ushbu brauzerni eng nostandart brauzer deb atashadi.
Buning quyidagicha sabablari mavjud:
1. IE, 7-versiyasidan eskilari, shaffof fonli PNG rasmlarni
qo‘llay olmaydi:
2. shaffof fon o‘rniga alohida boshqa rang berib qo‘yadi;
3. Turli xildagi HTML, CSS, JavaScript standartlariga
javob bermasligi;
4. Ko‘pchilik boshqa brauzerlarda mavjud qo‘shimcha
imkoniyatlarning yo‘qligi;
5. Xavfsizlik tomonidan nisbatan kuchsizligi;

Oxirgi versiyasi — 7, Windows Vista operatsion
tizimi tarkibida. Windows XP tarkibida 6-versiyasi
o‘rnatiladi. 6-versiyadan 7-versiyaning farqlari:
Bir oynada bir necha sahifani ochish imkoniyati;
PNG muammosini hal bo‘lgan;
Qidiruv maydoni(matnni maydonga kiritish orqali
ma’lumotlarni izlash);
Tashqi ko‘rinish;
Sahifalarni yuklash va ko‘rsatish tezligi; va
hokazo.

Hozirda Microsoft
tomonidan Internet
Explorer 8 ishlab
chiqildi. Microsoft
ushbu brauzer
barcha standartlarga
javob berishini
ta’kidlamoqda.

• IE dan keyingi yetakchi o‘rinni ushbu brauzer egallagan.
Ko‘pchilik dasturchilar, ilmiy xodimlar va IE ni yomon
ko‘ruvchilarning brauzeri. Ushbu brauzer ochiq kodli bo‘lib,
xohlagan dasturchi kodini olib o‘zgartirishi mumkin. IE uchun
asosiy raqobatchi hisoblanadi. Windows, Linux, Mac OS
tizimlarida ishlaydi.
• Brauzer o‘zining keng imkoniyatlari bilan ajralib turadi.
Bundan tashqari, unga juda ko‘p kengaytmalar(plugin, ing.)
yozilgan bo‘lib, ular orqali Firefox ni imkoniyatlarini yanada
boyitish mumkin

So‘nggi versiyasi 3, 2-versiyasidagi katta xatolik — operativ
xotirani ko‘p talab qilishi ushbu versiyada tuzatilgan.
Imkoniyatlari:
Bir necha sahifani bir oynada ochish;
Veb manzil maydonining mukammallashgan varianti;
Sahifani qulay Bookmark(xatcho‘p?) qilish;
Brauzer ko‘rinishi uchun andozalar; ushbu andozalar orqali
brauzerni tanib bo‘lmas darajaga olib kelish mumkin;
Juda keng imkoniyatlarga ega bo‘lgan kengaytmalar;

Opera brauzeri Norvegiya dasturchilari tomonidan yaratilgan.
Boshqa IEmas brauzerlar kabi standartlarga javob beradi. Ancha
tez brauzer hisoblanadi. Firefox kabi kengaytmalarga ega
bo‘lmasada, turli andozalar mavjud. Bundan tashqari, turli xildagi
qo‘shimcha vidjet(widget) larni yuklab olish mumkin. Windows,
Mac OS, Linux versiyalari mavjud.
Email mijoz(emaillarni kompyuterga yuklab olish va ularni
Internet yo‘q paytda ham o‘qish imkoniyati), torrent
tarmoqlaridan fayllar ko‘chirish va chat mijozlari mavjud.
Boshqa brauzerlarda mavjud bo‘lmagan “tez chaqirish”
imkoniyati siz ko‘p tashrif buyuradigan saytlar, sahifalarni tez
yuklashni amalga oshiradi.

E’tiboringiz uchun
rahmat!


Slide 7

VEB BRAUZERLAR
HAQIDA
TUSHUNCHA

Web browser — inglizcha so‘z
bo‘lib,
“vebni
ko‘zdan
kechiruvchi”,
“vebni ko‘rib chiquvchi”
ma’nolarini beradi. Bizga bu
so‘z
rus
tilidan
kirib
kelganligi, rus tilida esa
“браузер” kabi aytilishini
hisobga olib(hozircha) biz
ham
“brauzer”
so‘zini
ishlataqoldik. Turk tilida “Ağ
tarayıcısı” kabi tarjimasi
mavjud. “web” so‘zi esa
“World
Wide
Web”(butunjahon to‘ri —
WWW) ning qisqa ma’nodagi
ko‘rinishi.

Veb brauzer butunjahon
to‘rida joylashgan sahifani
yuklash, tahlil qilish va uni
ko‘rsatish,
sahifalararo
o‘tishlarni amalga oshirish
uchun xizmat qiladi. Veb
brouzer
biror
sahifani
yuklash
va
sahifaga
ma’lumotlar yuborish uchun
HTTP
protokolidan
foydalanadi.
Ko‘pchilik
brouzerlar FTP protokoli
bo‘yicha ham ishlashadi:
fayllar
ro‘yxatini
sahifa
ko‘rinishida chop etadi.

Veb
brouzer
vebsahifani(butunjahon
to‘rida
joylashgan sahifa) siz uchun
qulay ko‘rinishda chop etadi —
ma’lum
qoidalar
bo‘yicha
rasmlarni, matnlarni(ularning
ko‘rinishi, rangi, kattaligi va
h.k.),
ovoz
yoki
video
ma’lumotlarini,
turli
animatsiyalarni mos tavishda
joylashtirib chiqadi. Bundan
tashqari, sahifadagi siz kiritgan
ma’lumotlarni kerak joyga
jo‘natish,
boshqa
sahifaga
o‘tish, JavsScript kodlarini
ishlatish kabi vazifalarni ham
bajaradi.

Birinchi eng keng tarqalgan brauzer Mosaic bo‘lgan.
Undan so‘ng Netscape Navigator brauzeri yetakchilik
qildi. 1995-yili Microsoft kompaniyasi Windows 95
tarkibida Internet Explorer brauzerini chiqarish orqali
Netscape Navigatorning yetakchiligiga katta xavf sola
boshladi va bir necha yillardan so‘ng Netscape
Navigator brauzeri deyarli foydalanishdan chiqib
ketdi. Internet Explorer esa 95% ulush bilan
dunyoning eng keng tarqalgan brauzeriga aylandi.
Netscape Navigator kodini ommaga havola
qilingandan so‘ng, u asosida Mozilla va Mozilla
Firefox
brauzerlari
yaratildi.
Hozirda
foydalanuvchilar uchun juda ko‘p alternativ
brauzerlar mavjud.

Internet Explorer haligacha yetakchilikni
qo‘ldan boy berganicha yo‘q, lekin ulushi
asta-sekin kamayib bormoqda. Net
Applications ma’lumotlariga ko‘ra,
brauzerlarning ulushi 2009 yil avgust oyiga
nisbatan quyidagicha:
Microsot Internet Explorer — 72,15%;
Mozilla Firefox — 19,73%;
Safari — 6,37%;
Opera — 0,74%;
Netscape — 0,72%;
Mozilla — 0,10%;

Internet Explorer brauzeri Windows operatsion tizimi tarkibida
komputeringizga
o‘rnatilgan
bo‘ladi.
Oddiy foydalanuvchilar ichida keng tarqalgan. Faqat Windows
operatsion
tizimida
ishlaydi.
Ushbu brauzer to‘liq yetakchilik qilgan davrda ko‘p veb-saytlar
faqat ushbu brauzerda ishlashi shart bo‘lgan xolos.
Hozirda boshqa brauzerlarning biror qo‘shimcha yutug‘i
to‘g‘risida gap ketganda, Internet Explorerda yo‘qlari haqida
gapiriladi. Microsot kompaniyasi Internet Explorer(qisqacha IE)
brauzerini ishlab chiqishda asosiy maqsad Netscape Navigator
brauzeriga zarba berish bo‘lganligi uchun uning turli nostandart
imkoniyatlari va kamchiliklari yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Hozirga kelib nostandart imkoniyatlar asta-sekin IE brauzeridan
olib tashlanyapti.

• Oddiy foydalanuvchilar uchun ushbu brauzerning
kamchiliklari deyarli ko‘rinmaydi, chunki, ular uchun
dasturchilar IE kamchiliklarini yopishadi. Dasturchilar
ushbu brauzerni eng nostandart brauzer deb atashadi.
Buning quyidagicha sabablari mavjud:
1. IE, 7-versiyasidan eskilari, shaffof fonli PNG rasmlarni
qo‘llay olmaydi:
2. shaffof fon o‘rniga alohida boshqa rang berib qo‘yadi;
3. Turli xildagi HTML, CSS, JavaScript standartlariga
javob bermasligi;
4. Ko‘pchilik boshqa brauzerlarda mavjud qo‘shimcha
imkoniyatlarning yo‘qligi;
5. Xavfsizlik tomonidan nisbatan kuchsizligi;

Oxirgi versiyasi — 7, Windows Vista operatsion
tizimi tarkibida. Windows XP tarkibida 6-versiyasi
o‘rnatiladi. 6-versiyadan 7-versiyaning farqlari:
Bir oynada bir necha sahifani ochish imkoniyati;
PNG muammosini hal bo‘lgan;
Qidiruv maydoni(matnni maydonga kiritish orqali
ma’lumotlarni izlash);
Tashqi ko‘rinish;
Sahifalarni yuklash va ko‘rsatish tezligi; va
hokazo.

Hozirda Microsoft
tomonidan Internet
Explorer 8 ishlab
chiqildi. Microsoft
ushbu brauzer
barcha standartlarga
javob berishini
ta’kidlamoqda.

• IE dan keyingi yetakchi o‘rinni ushbu brauzer egallagan.
Ko‘pchilik dasturchilar, ilmiy xodimlar va IE ni yomon
ko‘ruvchilarning brauzeri. Ushbu brauzer ochiq kodli bo‘lib,
xohlagan dasturchi kodini olib o‘zgartirishi mumkin. IE uchun
asosiy raqobatchi hisoblanadi. Windows, Linux, Mac OS
tizimlarida ishlaydi.
• Brauzer o‘zining keng imkoniyatlari bilan ajralib turadi.
Bundan tashqari, unga juda ko‘p kengaytmalar(plugin, ing.)
yozilgan bo‘lib, ular orqali Firefox ni imkoniyatlarini yanada
boyitish mumkin

So‘nggi versiyasi 3, 2-versiyasidagi katta xatolik — operativ
xotirani ko‘p talab qilishi ushbu versiyada tuzatilgan.
Imkoniyatlari:
Bir necha sahifani bir oynada ochish;
Veb manzil maydonining mukammallashgan varianti;
Sahifani qulay Bookmark(xatcho‘p?) qilish;
Brauzer ko‘rinishi uchun andozalar; ushbu andozalar orqali
brauzerni tanib bo‘lmas darajaga olib kelish mumkin;
Juda keng imkoniyatlarga ega bo‘lgan kengaytmalar;

Opera brauzeri Norvegiya dasturchilari tomonidan yaratilgan.
Boshqa IEmas brauzerlar kabi standartlarga javob beradi. Ancha
tez brauzer hisoblanadi. Firefox kabi kengaytmalarga ega
bo‘lmasada, turli andozalar mavjud. Bundan tashqari, turli xildagi
qo‘shimcha vidjet(widget) larni yuklab olish mumkin. Windows,
Mac OS, Linux versiyalari mavjud.
Email mijoz(emaillarni kompyuterga yuklab olish va ularni
Internet yo‘q paytda ham o‘qish imkoniyati), torrent
tarmoqlaridan fayllar ko‘chirish va chat mijozlari mavjud.
Boshqa brauzerlarda mavjud bo‘lmagan “tez chaqirish”
imkoniyati siz ko‘p tashrif buyuradigan saytlar, sahifalarni tez
yuklashni amalga oshiradi.

E’tiboringiz uchun
rahmat!


Slide 8

VEB BRAUZERLAR
HAQIDA
TUSHUNCHA

Web browser — inglizcha so‘z
bo‘lib,
“vebni
ko‘zdan
kechiruvchi”,
“vebni ko‘rib chiquvchi”
ma’nolarini beradi. Bizga bu
so‘z
rus
tilidan
kirib
kelganligi, rus tilida esa
“браузер” kabi aytilishini
hisobga olib(hozircha) biz
ham
“brauzer”
so‘zini
ishlataqoldik. Turk tilida “Ağ
tarayıcısı” kabi tarjimasi
mavjud. “web” so‘zi esa
“World
Wide
Web”(butunjahon to‘ri —
WWW) ning qisqa ma’nodagi
ko‘rinishi.

Veb brauzer butunjahon
to‘rida joylashgan sahifani
yuklash, tahlil qilish va uni
ko‘rsatish,
sahifalararo
o‘tishlarni amalga oshirish
uchun xizmat qiladi. Veb
brouzer
biror
sahifani
yuklash
va
sahifaga
ma’lumotlar yuborish uchun
HTTP
protokolidan
foydalanadi.
Ko‘pchilik
brouzerlar FTP protokoli
bo‘yicha ham ishlashadi:
fayllar
ro‘yxatini
sahifa
ko‘rinishida chop etadi.

Veb
brouzer
vebsahifani(butunjahon
to‘rida
joylashgan sahifa) siz uchun
qulay ko‘rinishda chop etadi —
ma’lum
qoidalar
bo‘yicha
rasmlarni, matnlarni(ularning
ko‘rinishi, rangi, kattaligi va
h.k.),
ovoz
yoki
video
ma’lumotlarini,
turli
animatsiyalarni mos tavishda
joylashtirib chiqadi. Bundan
tashqari, sahifadagi siz kiritgan
ma’lumotlarni kerak joyga
jo‘natish,
boshqa
sahifaga
o‘tish, JavsScript kodlarini
ishlatish kabi vazifalarni ham
bajaradi.

Birinchi eng keng tarqalgan brauzer Mosaic bo‘lgan.
Undan so‘ng Netscape Navigator brauzeri yetakchilik
qildi. 1995-yili Microsoft kompaniyasi Windows 95
tarkibida Internet Explorer brauzerini chiqarish orqali
Netscape Navigatorning yetakchiligiga katta xavf sola
boshladi va bir necha yillardan so‘ng Netscape
Navigator brauzeri deyarli foydalanishdan chiqib
ketdi. Internet Explorer esa 95% ulush bilan
dunyoning eng keng tarqalgan brauzeriga aylandi.
Netscape Navigator kodini ommaga havola
qilingandan so‘ng, u asosida Mozilla va Mozilla
Firefox
brauzerlari
yaratildi.
Hozirda
foydalanuvchilar uchun juda ko‘p alternativ
brauzerlar mavjud.

Internet Explorer haligacha yetakchilikni
qo‘ldan boy berganicha yo‘q, lekin ulushi
asta-sekin kamayib bormoqda. Net
Applications ma’lumotlariga ko‘ra,
brauzerlarning ulushi 2009 yil avgust oyiga
nisbatan quyidagicha:
Microsot Internet Explorer — 72,15%;
Mozilla Firefox — 19,73%;
Safari — 6,37%;
Opera — 0,74%;
Netscape — 0,72%;
Mozilla — 0,10%;

Internet Explorer brauzeri Windows operatsion tizimi tarkibida
komputeringizga
o‘rnatilgan
bo‘ladi.
Oddiy foydalanuvchilar ichida keng tarqalgan. Faqat Windows
operatsion
tizimida
ishlaydi.
Ushbu brauzer to‘liq yetakchilik qilgan davrda ko‘p veb-saytlar
faqat ushbu brauzerda ishlashi shart bo‘lgan xolos.
Hozirda boshqa brauzerlarning biror qo‘shimcha yutug‘i
to‘g‘risida gap ketganda, Internet Explorerda yo‘qlari haqida
gapiriladi. Microsot kompaniyasi Internet Explorer(qisqacha IE)
brauzerini ishlab chiqishda asosiy maqsad Netscape Navigator
brauzeriga zarba berish bo‘lganligi uchun uning turli nostandart
imkoniyatlari va kamchiliklari yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Hozirga kelib nostandart imkoniyatlar asta-sekin IE brauzeridan
olib tashlanyapti.

• Oddiy foydalanuvchilar uchun ushbu brauzerning
kamchiliklari deyarli ko‘rinmaydi, chunki, ular uchun
dasturchilar IE kamchiliklarini yopishadi. Dasturchilar
ushbu brauzerni eng nostandart brauzer deb atashadi.
Buning quyidagicha sabablari mavjud:
1. IE, 7-versiyasidan eskilari, shaffof fonli PNG rasmlarni
qo‘llay olmaydi:
2. shaffof fon o‘rniga alohida boshqa rang berib qo‘yadi;
3. Turli xildagi HTML, CSS, JavaScript standartlariga
javob bermasligi;
4. Ko‘pchilik boshqa brauzerlarda mavjud qo‘shimcha
imkoniyatlarning yo‘qligi;
5. Xavfsizlik tomonidan nisbatan kuchsizligi;

Oxirgi versiyasi — 7, Windows Vista operatsion
tizimi tarkibida. Windows XP tarkibida 6-versiyasi
o‘rnatiladi. 6-versiyadan 7-versiyaning farqlari:
Bir oynada bir necha sahifani ochish imkoniyati;
PNG muammosini hal bo‘lgan;
Qidiruv maydoni(matnni maydonga kiritish orqali
ma’lumotlarni izlash);
Tashqi ko‘rinish;
Sahifalarni yuklash va ko‘rsatish tezligi; va
hokazo.

Hozirda Microsoft
tomonidan Internet
Explorer 8 ishlab
chiqildi. Microsoft
ushbu brauzer
barcha standartlarga
javob berishini
ta’kidlamoqda.

• IE dan keyingi yetakchi o‘rinni ushbu brauzer egallagan.
Ko‘pchilik dasturchilar, ilmiy xodimlar va IE ni yomon
ko‘ruvchilarning brauzeri. Ushbu brauzer ochiq kodli bo‘lib,
xohlagan dasturchi kodini olib o‘zgartirishi mumkin. IE uchun
asosiy raqobatchi hisoblanadi. Windows, Linux, Mac OS
tizimlarida ishlaydi.
• Brauzer o‘zining keng imkoniyatlari bilan ajralib turadi.
Bundan tashqari, unga juda ko‘p kengaytmalar(plugin, ing.)
yozilgan bo‘lib, ular orqali Firefox ni imkoniyatlarini yanada
boyitish mumkin

So‘nggi versiyasi 3, 2-versiyasidagi katta xatolik — operativ
xotirani ko‘p talab qilishi ushbu versiyada tuzatilgan.
Imkoniyatlari:
Bir necha sahifani bir oynada ochish;
Veb manzil maydonining mukammallashgan varianti;
Sahifani qulay Bookmark(xatcho‘p?) qilish;
Brauzer ko‘rinishi uchun andozalar; ushbu andozalar orqali
brauzerni tanib bo‘lmas darajaga olib kelish mumkin;
Juda keng imkoniyatlarga ega bo‘lgan kengaytmalar;

Opera brauzeri Norvegiya dasturchilari tomonidan yaratilgan.
Boshqa IEmas brauzerlar kabi standartlarga javob beradi. Ancha
tez brauzer hisoblanadi. Firefox kabi kengaytmalarga ega
bo‘lmasada, turli andozalar mavjud. Bundan tashqari, turli xildagi
qo‘shimcha vidjet(widget) larni yuklab olish mumkin. Windows,
Mac OS, Linux versiyalari mavjud.
Email mijoz(emaillarni kompyuterga yuklab olish va ularni
Internet yo‘q paytda ham o‘qish imkoniyati), torrent
tarmoqlaridan fayllar ko‘chirish va chat mijozlari mavjud.
Boshqa brauzerlarda mavjud bo‘lmagan “tez chaqirish”
imkoniyati siz ko‘p tashrif buyuradigan saytlar, sahifalarni tez
yuklashni amalga oshiradi.

E’tiboringiz uchun
rahmat!


Slide 9

VEB BRAUZERLAR
HAQIDA
TUSHUNCHA

Web browser — inglizcha so‘z
bo‘lib,
“vebni
ko‘zdan
kechiruvchi”,
“vebni ko‘rib chiquvchi”
ma’nolarini beradi. Bizga bu
so‘z
rus
tilidan
kirib
kelganligi, rus tilida esa
“браузер” kabi aytilishini
hisobga olib(hozircha) biz
ham
“brauzer”
so‘zini
ishlataqoldik. Turk tilida “Ağ
tarayıcısı” kabi tarjimasi
mavjud. “web” so‘zi esa
“World
Wide
Web”(butunjahon to‘ri —
WWW) ning qisqa ma’nodagi
ko‘rinishi.

Veb brauzer butunjahon
to‘rida joylashgan sahifani
yuklash, tahlil qilish va uni
ko‘rsatish,
sahifalararo
o‘tishlarni amalga oshirish
uchun xizmat qiladi. Veb
brouzer
biror
sahifani
yuklash
va
sahifaga
ma’lumotlar yuborish uchun
HTTP
protokolidan
foydalanadi.
Ko‘pchilik
brouzerlar FTP protokoli
bo‘yicha ham ishlashadi:
fayllar
ro‘yxatini
sahifa
ko‘rinishida chop etadi.

Veb
brouzer
vebsahifani(butunjahon
to‘rida
joylashgan sahifa) siz uchun
qulay ko‘rinishda chop etadi —
ma’lum
qoidalar
bo‘yicha
rasmlarni, matnlarni(ularning
ko‘rinishi, rangi, kattaligi va
h.k.),
ovoz
yoki
video
ma’lumotlarini,
turli
animatsiyalarni mos tavishda
joylashtirib chiqadi. Bundan
tashqari, sahifadagi siz kiritgan
ma’lumotlarni kerak joyga
jo‘natish,
boshqa
sahifaga
o‘tish, JavsScript kodlarini
ishlatish kabi vazifalarni ham
bajaradi.

Birinchi eng keng tarqalgan brauzer Mosaic bo‘lgan.
Undan so‘ng Netscape Navigator brauzeri yetakchilik
qildi. 1995-yili Microsoft kompaniyasi Windows 95
tarkibida Internet Explorer brauzerini chiqarish orqali
Netscape Navigatorning yetakchiligiga katta xavf sola
boshladi va bir necha yillardan so‘ng Netscape
Navigator brauzeri deyarli foydalanishdan chiqib
ketdi. Internet Explorer esa 95% ulush bilan
dunyoning eng keng tarqalgan brauzeriga aylandi.
Netscape Navigator kodini ommaga havola
qilingandan so‘ng, u asosida Mozilla va Mozilla
Firefox
brauzerlari
yaratildi.
Hozirda
foydalanuvchilar uchun juda ko‘p alternativ
brauzerlar mavjud.

Internet Explorer haligacha yetakchilikni
qo‘ldan boy berganicha yo‘q, lekin ulushi
asta-sekin kamayib bormoqda. Net
Applications ma’lumotlariga ko‘ra,
brauzerlarning ulushi 2009 yil avgust oyiga
nisbatan quyidagicha:
Microsot Internet Explorer — 72,15%;
Mozilla Firefox — 19,73%;
Safari — 6,37%;
Opera — 0,74%;
Netscape — 0,72%;
Mozilla — 0,10%;

Internet Explorer brauzeri Windows operatsion tizimi tarkibida
komputeringizga
o‘rnatilgan
bo‘ladi.
Oddiy foydalanuvchilar ichida keng tarqalgan. Faqat Windows
operatsion
tizimida
ishlaydi.
Ushbu brauzer to‘liq yetakchilik qilgan davrda ko‘p veb-saytlar
faqat ushbu brauzerda ishlashi shart bo‘lgan xolos.
Hozirda boshqa brauzerlarning biror qo‘shimcha yutug‘i
to‘g‘risida gap ketganda, Internet Explorerda yo‘qlari haqida
gapiriladi. Microsot kompaniyasi Internet Explorer(qisqacha IE)
brauzerini ishlab chiqishda asosiy maqsad Netscape Navigator
brauzeriga zarba berish bo‘lganligi uchun uning turli nostandart
imkoniyatlari va kamchiliklari yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Hozirga kelib nostandart imkoniyatlar asta-sekin IE brauzeridan
olib tashlanyapti.

• Oddiy foydalanuvchilar uchun ushbu brauzerning
kamchiliklari deyarli ko‘rinmaydi, chunki, ular uchun
dasturchilar IE kamchiliklarini yopishadi. Dasturchilar
ushbu brauzerni eng nostandart brauzer deb atashadi.
Buning quyidagicha sabablari mavjud:
1. IE, 7-versiyasidan eskilari, shaffof fonli PNG rasmlarni
qo‘llay olmaydi:
2. shaffof fon o‘rniga alohida boshqa rang berib qo‘yadi;
3. Turli xildagi HTML, CSS, JavaScript standartlariga
javob bermasligi;
4. Ko‘pchilik boshqa brauzerlarda mavjud qo‘shimcha
imkoniyatlarning yo‘qligi;
5. Xavfsizlik tomonidan nisbatan kuchsizligi;

Oxirgi versiyasi — 7, Windows Vista operatsion
tizimi tarkibida. Windows XP tarkibida 6-versiyasi
o‘rnatiladi. 6-versiyadan 7-versiyaning farqlari:
Bir oynada bir necha sahifani ochish imkoniyati;
PNG muammosini hal bo‘lgan;
Qidiruv maydoni(matnni maydonga kiritish orqali
ma’lumotlarni izlash);
Tashqi ko‘rinish;
Sahifalarni yuklash va ko‘rsatish tezligi; va
hokazo.

Hozirda Microsoft
tomonidan Internet
Explorer 8 ishlab
chiqildi. Microsoft
ushbu brauzer
barcha standartlarga
javob berishini
ta’kidlamoqda.

• IE dan keyingi yetakchi o‘rinni ushbu brauzer egallagan.
Ko‘pchilik dasturchilar, ilmiy xodimlar va IE ni yomon
ko‘ruvchilarning brauzeri. Ushbu brauzer ochiq kodli bo‘lib,
xohlagan dasturchi kodini olib o‘zgartirishi mumkin. IE uchun
asosiy raqobatchi hisoblanadi. Windows, Linux, Mac OS
tizimlarida ishlaydi.
• Brauzer o‘zining keng imkoniyatlari bilan ajralib turadi.
Bundan tashqari, unga juda ko‘p kengaytmalar(plugin, ing.)
yozilgan bo‘lib, ular orqali Firefox ni imkoniyatlarini yanada
boyitish mumkin

So‘nggi versiyasi 3, 2-versiyasidagi katta xatolik — operativ
xotirani ko‘p talab qilishi ushbu versiyada tuzatilgan.
Imkoniyatlari:
Bir necha sahifani bir oynada ochish;
Veb manzil maydonining mukammallashgan varianti;
Sahifani qulay Bookmark(xatcho‘p?) qilish;
Brauzer ko‘rinishi uchun andozalar; ushbu andozalar orqali
brauzerni tanib bo‘lmas darajaga olib kelish mumkin;
Juda keng imkoniyatlarga ega bo‘lgan kengaytmalar;

Opera brauzeri Norvegiya dasturchilari tomonidan yaratilgan.
Boshqa IEmas brauzerlar kabi standartlarga javob beradi. Ancha
tez brauzer hisoblanadi. Firefox kabi kengaytmalarga ega
bo‘lmasada, turli andozalar mavjud. Bundan tashqari, turli xildagi
qo‘shimcha vidjet(widget) larni yuklab olish mumkin. Windows,
Mac OS, Linux versiyalari mavjud.
Email mijoz(emaillarni kompyuterga yuklab olish va ularni
Internet yo‘q paytda ham o‘qish imkoniyati), torrent
tarmoqlaridan fayllar ko‘chirish va chat mijozlari mavjud.
Boshqa brauzerlarda mavjud bo‘lmagan “tez chaqirish”
imkoniyati siz ko‘p tashrif buyuradigan saytlar, sahifalarni tez
yuklashni amalga oshiradi.

E’tiboringiz uchun
rahmat!


Slide 10

VEB BRAUZERLAR
HAQIDA
TUSHUNCHA

Web browser — inglizcha so‘z
bo‘lib,
“vebni
ko‘zdan
kechiruvchi”,
“vebni ko‘rib chiquvchi”
ma’nolarini beradi. Bizga bu
so‘z
rus
tilidan
kirib
kelganligi, rus tilida esa
“браузер” kabi aytilishini
hisobga olib(hozircha) biz
ham
“brauzer”
so‘zini
ishlataqoldik. Turk tilida “Ağ
tarayıcısı” kabi tarjimasi
mavjud. “web” so‘zi esa
“World
Wide
Web”(butunjahon to‘ri —
WWW) ning qisqa ma’nodagi
ko‘rinishi.

Veb brauzer butunjahon
to‘rida joylashgan sahifani
yuklash, tahlil qilish va uni
ko‘rsatish,
sahifalararo
o‘tishlarni amalga oshirish
uchun xizmat qiladi. Veb
brouzer
biror
sahifani
yuklash
va
sahifaga
ma’lumotlar yuborish uchun
HTTP
protokolidan
foydalanadi.
Ko‘pchilik
brouzerlar FTP protokoli
bo‘yicha ham ishlashadi:
fayllar
ro‘yxatini
sahifa
ko‘rinishida chop etadi.

Veb
brouzer
vebsahifani(butunjahon
to‘rida
joylashgan sahifa) siz uchun
qulay ko‘rinishda chop etadi —
ma’lum
qoidalar
bo‘yicha
rasmlarni, matnlarni(ularning
ko‘rinishi, rangi, kattaligi va
h.k.),
ovoz
yoki
video
ma’lumotlarini,
turli
animatsiyalarni mos tavishda
joylashtirib chiqadi. Bundan
tashqari, sahifadagi siz kiritgan
ma’lumotlarni kerak joyga
jo‘natish,
boshqa
sahifaga
o‘tish, JavsScript kodlarini
ishlatish kabi vazifalarni ham
bajaradi.

Birinchi eng keng tarqalgan brauzer Mosaic bo‘lgan.
Undan so‘ng Netscape Navigator brauzeri yetakchilik
qildi. 1995-yili Microsoft kompaniyasi Windows 95
tarkibida Internet Explorer brauzerini chiqarish orqali
Netscape Navigatorning yetakchiligiga katta xavf sola
boshladi va bir necha yillardan so‘ng Netscape
Navigator brauzeri deyarli foydalanishdan chiqib
ketdi. Internet Explorer esa 95% ulush bilan
dunyoning eng keng tarqalgan brauzeriga aylandi.
Netscape Navigator kodini ommaga havola
qilingandan so‘ng, u asosida Mozilla va Mozilla
Firefox
brauzerlari
yaratildi.
Hozirda
foydalanuvchilar uchun juda ko‘p alternativ
brauzerlar mavjud.

Internet Explorer haligacha yetakchilikni
qo‘ldan boy berganicha yo‘q, lekin ulushi
asta-sekin kamayib bormoqda. Net
Applications ma’lumotlariga ko‘ra,
brauzerlarning ulushi 2009 yil avgust oyiga
nisbatan quyidagicha:
Microsot Internet Explorer — 72,15%;
Mozilla Firefox — 19,73%;
Safari — 6,37%;
Opera — 0,74%;
Netscape — 0,72%;
Mozilla — 0,10%;

Internet Explorer brauzeri Windows operatsion tizimi tarkibida
komputeringizga
o‘rnatilgan
bo‘ladi.
Oddiy foydalanuvchilar ichida keng tarqalgan. Faqat Windows
operatsion
tizimida
ishlaydi.
Ushbu brauzer to‘liq yetakchilik qilgan davrda ko‘p veb-saytlar
faqat ushbu brauzerda ishlashi shart bo‘lgan xolos.
Hozirda boshqa brauzerlarning biror qo‘shimcha yutug‘i
to‘g‘risida gap ketganda, Internet Explorerda yo‘qlari haqida
gapiriladi. Microsot kompaniyasi Internet Explorer(qisqacha IE)
brauzerini ishlab chiqishda asosiy maqsad Netscape Navigator
brauzeriga zarba berish bo‘lganligi uchun uning turli nostandart
imkoniyatlari va kamchiliklari yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Hozirga kelib nostandart imkoniyatlar asta-sekin IE brauzeridan
olib tashlanyapti.

• Oddiy foydalanuvchilar uchun ushbu brauzerning
kamchiliklari deyarli ko‘rinmaydi, chunki, ular uchun
dasturchilar IE kamchiliklarini yopishadi. Dasturchilar
ushbu brauzerni eng nostandart brauzer deb atashadi.
Buning quyidagicha sabablari mavjud:
1. IE, 7-versiyasidan eskilari, shaffof fonli PNG rasmlarni
qo‘llay olmaydi:
2. shaffof fon o‘rniga alohida boshqa rang berib qo‘yadi;
3. Turli xildagi HTML, CSS, JavaScript standartlariga
javob bermasligi;
4. Ko‘pchilik boshqa brauzerlarda mavjud qo‘shimcha
imkoniyatlarning yo‘qligi;
5. Xavfsizlik tomonidan nisbatan kuchsizligi;

Oxirgi versiyasi — 7, Windows Vista operatsion
tizimi tarkibida. Windows XP tarkibida 6-versiyasi
o‘rnatiladi. 6-versiyadan 7-versiyaning farqlari:
Bir oynada bir necha sahifani ochish imkoniyati;
PNG muammosini hal bo‘lgan;
Qidiruv maydoni(matnni maydonga kiritish orqali
ma’lumotlarni izlash);
Tashqi ko‘rinish;
Sahifalarni yuklash va ko‘rsatish tezligi; va
hokazo.

Hozirda Microsoft
tomonidan Internet
Explorer 8 ishlab
chiqildi. Microsoft
ushbu brauzer
barcha standartlarga
javob berishini
ta’kidlamoqda.

• IE dan keyingi yetakchi o‘rinni ushbu brauzer egallagan.
Ko‘pchilik dasturchilar, ilmiy xodimlar va IE ni yomon
ko‘ruvchilarning brauzeri. Ushbu brauzer ochiq kodli bo‘lib,
xohlagan dasturchi kodini olib o‘zgartirishi mumkin. IE uchun
asosiy raqobatchi hisoblanadi. Windows, Linux, Mac OS
tizimlarida ishlaydi.
• Brauzer o‘zining keng imkoniyatlari bilan ajralib turadi.
Bundan tashqari, unga juda ko‘p kengaytmalar(plugin, ing.)
yozilgan bo‘lib, ular orqali Firefox ni imkoniyatlarini yanada
boyitish mumkin

So‘nggi versiyasi 3, 2-versiyasidagi katta xatolik — operativ
xotirani ko‘p talab qilishi ushbu versiyada tuzatilgan.
Imkoniyatlari:
Bir necha sahifani bir oynada ochish;
Veb manzil maydonining mukammallashgan varianti;
Sahifani qulay Bookmark(xatcho‘p?) qilish;
Brauzer ko‘rinishi uchun andozalar; ushbu andozalar orqali
brauzerni tanib bo‘lmas darajaga olib kelish mumkin;
Juda keng imkoniyatlarga ega bo‘lgan kengaytmalar;

Opera brauzeri Norvegiya dasturchilari tomonidan yaratilgan.
Boshqa IEmas brauzerlar kabi standartlarga javob beradi. Ancha
tez brauzer hisoblanadi. Firefox kabi kengaytmalarga ega
bo‘lmasada, turli andozalar mavjud. Bundan tashqari, turli xildagi
qo‘shimcha vidjet(widget) larni yuklab olish mumkin. Windows,
Mac OS, Linux versiyalari mavjud.
Email mijoz(emaillarni kompyuterga yuklab olish va ularni
Internet yo‘q paytda ham o‘qish imkoniyati), torrent
tarmoqlaridan fayllar ko‘chirish va chat mijozlari mavjud.
Boshqa brauzerlarda mavjud bo‘lmagan “tez chaqirish”
imkoniyati siz ko‘p tashrif buyuradigan saytlar, sahifalarni tez
yuklashni amalga oshiradi.

E’tiboringiz uchun
rahmat!


Slide 11

VEB BRAUZERLAR
HAQIDA
TUSHUNCHA

Web browser — inglizcha so‘z
bo‘lib,
“vebni
ko‘zdan
kechiruvchi”,
“vebni ko‘rib chiquvchi”
ma’nolarini beradi. Bizga bu
so‘z
rus
tilidan
kirib
kelganligi, rus tilida esa
“браузер” kabi aytilishini
hisobga olib(hozircha) biz
ham
“brauzer”
so‘zini
ishlataqoldik. Turk tilida “Ağ
tarayıcısı” kabi tarjimasi
mavjud. “web” so‘zi esa
“World
Wide
Web”(butunjahon to‘ri —
WWW) ning qisqa ma’nodagi
ko‘rinishi.

Veb brauzer butunjahon
to‘rida joylashgan sahifani
yuklash, tahlil qilish va uni
ko‘rsatish,
sahifalararo
o‘tishlarni amalga oshirish
uchun xizmat qiladi. Veb
brouzer
biror
sahifani
yuklash
va
sahifaga
ma’lumotlar yuborish uchun
HTTP
protokolidan
foydalanadi.
Ko‘pchilik
brouzerlar FTP protokoli
bo‘yicha ham ishlashadi:
fayllar
ro‘yxatini
sahifa
ko‘rinishida chop etadi.

Veb
brouzer
vebsahifani(butunjahon
to‘rida
joylashgan sahifa) siz uchun
qulay ko‘rinishda chop etadi —
ma’lum
qoidalar
bo‘yicha
rasmlarni, matnlarni(ularning
ko‘rinishi, rangi, kattaligi va
h.k.),
ovoz
yoki
video
ma’lumotlarini,
turli
animatsiyalarni mos tavishda
joylashtirib chiqadi. Bundan
tashqari, sahifadagi siz kiritgan
ma’lumotlarni kerak joyga
jo‘natish,
boshqa
sahifaga
o‘tish, JavsScript kodlarini
ishlatish kabi vazifalarni ham
bajaradi.

Birinchi eng keng tarqalgan brauzer Mosaic bo‘lgan.
Undan so‘ng Netscape Navigator brauzeri yetakchilik
qildi. 1995-yili Microsoft kompaniyasi Windows 95
tarkibida Internet Explorer brauzerini chiqarish orqali
Netscape Navigatorning yetakchiligiga katta xavf sola
boshladi va bir necha yillardan so‘ng Netscape
Navigator brauzeri deyarli foydalanishdan chiqib
ketdi. Internet Explorer esa 95% ulush bilan
dunyoning eng keng tarqalgan brauzeriga aylandi.
Netscape Navigator kodini ommaga havola
qilingandan so‘ng, u asosida Mozilla va Mozilla
Firefox
brauzerlari
yaratildi.
Hozirda
foydalanuvchilar uchun juda ko‘p alternativ
brauzerlar mavjud.

Internet Explorer haligacha yetakchilikni
qo‘ldan boy berganicha yo‘q, lekin ulushi
asta-sekin kamayib bormoqda. Net
Applications ma’lumotlariga ko‘ra,
brauzerlarning ulushi 2009 yil avgust oyiga
nisbatan quyidagicha:
Microsot Internet Explorer — 72,15%;
Mozilla Firefox — 19,73%;
Safari — 6,37%;
Opera — 0,74%;
Netscape — 0,72%;
Mozilla — 0,10%;

Internet Explorer brauzeri Windows operatsion tizimi tarkibida
komputeringizga
o‘rnatilgan
bo‘ladi.
Oddiy foydalanuvchilar ichida keng tarqalgan. Faqat Windows
operatsion
tizimida
ishlaydi.
Ushbu brauzer to‘liq yetakchilik qilgan davrda ko‘p veb-saytlar
faqat ushbu brauzerda ishlashi shart bo‘lgan xolos.
Hozirda boshqa brauzerlarning biror qo‘shimcha yutug‘i
to‘g‘risida gap ketganda, Internet Explorerda yo‘qlari haqida
gapiriladi. Microsot kompaniyasi Internet Explorer(qisqacha IE)
brauzerini ishlab chiqishda asosiy maqsad Netscape Navigator
brauzeriga zarba berish bo‘lganligi uchun uning turli nostandart
imkoniyatlari va kamchiliklari yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Hozirga kelib nostandart imkoniyatlar asta-sekin IE brauzeridan
olib tashlanyapti.

• Oddiy foydalanuvchilar uchun ushbu brauzerning
kamchiliklari deyarli ko‘rinmaydi, chunki, ular uchun
dasturchilar IE kamchiliklarini yopishadi. Dasturchilar
ushbu brauzerni eng nostandart brauzer deb atashadi.
Buning quyidagicha sabablari mavjud:
1. IE, 7-versiyasidan eskilari, shaffof fonli PNG rasmlarni
qo‘llay olmaydi:
2. shaffof fon o‘rniga alohida boshqa rang berib qo‘yadi;
3. Turli xildagi HTML, CSS, JavaScript standartlariga
javob bermasligi;
4. Ko‘pchilik boshqa brauzerlarda mavjud qo‘shimcha
imkoniyatlarning yo‘qligi;
5. Xavfsizlik tomonidan nisbatan kuchsizligi;

Oxirgi versiyasi — 7, Windows Vista operatsion
tizimi tarkibida. Windows XP tarkibida 6-versiyasi
o‘rnatiladi. 6-versiyadan 7-versiyaning farqlari:
Bir oynada bir necha sahifani ochish imkoniyati;
PNG muammosini hal bo‘lgan;
Qidiruv maydoni(matnni maydonga kiritish orqali
ma’lumotlarni izlash);
Tashqi ko‘rinish;
Sahifalarni yuklash va ko‘rsatish tezligi; va
hokazo.

Hozirda Microsoft
tomonidan Internet
Explorer 8 ishlab
chiqildi. Microsoft
ushbu brauzer
barcha standartlarga
javob berishini
ta’kidlamoqda.

• IE dan keyingi yetakchi o‘rinni ushbu brauzer egallagan.
Ko‘pchilik dasturchilar, ilmiy xodimlar va IE ni yomon
ko‘ruvchilarning brauzeri. Ushbu brauzer ochiq kodli bo‘lib,
xohlagan dasturchi kodini olib o‘zgartirishi mumkin. IE uchun
asosiy raqobatchi hisoblanadi. Windows, Linux, Mac OS
tizimlarida ishlaydi.
• Brauzer o‘zining keng imkoniyatlari bilan ajralib turadi.
Bundan tashqari, unga juda ko‘p kengaytmalar(plugin, ing.)
yozilgan bo‘lib, ular orqali Firefox ni imkoniyatlarini yanada
boyitish mumkin

So‘nggi versiyasi 3, 2-versiyasidagi katta xatolik — operativ
xotirani ko‘p talab qilishi ushbu versiyada tuzatilgan.
Imkoniyatlari:
Bir necha sahifani bir oynada ochish;
Veb manzil maydonining mukammallashgan varianti;
Sahifani qulay Bookmark(xatcho‘p?) qilish;
Brauzer ko‘rinishi uchun andozalar; ushbu andozalar orqali
brauzerni tanib bo‘lmas darajaga olib kelish mumkin;
Juda keng imkoniyatlarga ega bo‘lgan kengaytmalar;

Opera brauzeri Norvegiya dasturchilari tomonidan yaratilgan.
Boshqa IEmas brauzerlar kabi standartlarga javob beradi. Ancha
tez brauzer hisoblanadi. Firefox kabi kengaytmalarga ega
bo‘lmasada, turli andozalar mavjud. Bundan tashqari, turli xildagi
qo‘shimcha vidjet(widget) larni yuklab olish mumkin. Windows,
Mac OS, Linux versiyalari mavjud.
Email mijoz(emaillarni kompyuterga yuklab olish va ularni
Internet yo‘q paytda ham o‘qish imkoniyati), torrent
tarmoqlaridan fayllar ko‘chirish va chat mijozlari mavjud.
Boshqa brauzerlarda mavjud bo‘lmagan “tez chaqirish”
imkoniyati siz ko‘p tashrif buyuradigan saytlar, sahifalarni tez
yuklashni amalga oshiradi.

E’tiboringiz uchun
rahmat!


Slide 12

VEB BRAUZERLAR
HAQIDA
TUSHUNCHA

Web browser — inglizcha so‘z
bo‘lib,
“vebni
ko‘zdan
kechiruvchi”,
“vebni ko‘rib chiquvchi”
ma’nolarini beradi. Bizga bu
so‘z
rus
tilidan
kirib
kelganligi, rus tilida esa
“браузер” kabi aytilishini
hisobga olib(hozircha) biz
ham
“brauzer”
so‘zini
ishlataqoldik. Turk tilida “Ağ
tarayıcısı” kabi tarjimasi
mavjud. “web” so‘zi esa
“World
Wide
Web”(butunjahon to‘ri —
WWW) ning qisqa ma’nodagi
ko‘rinishi.

Veb brauzer butunjahon
to‘rida joylashgan sahifani
yuklash, tahlil qilish va uni
ko‘rsatish,
sahifalararo
o‘tishlarni amalga oshirish
uchun xizmat qiladi. Veb
brouzer
biror
sahifani
yuklash
va
sahifaga
ma’lumotlar yuborish uchun
HTTP
protokolidan
foydalanadi.
Ko‘pchilik
brouzerlar FTP protokoli
bo‘yicha ham ishlashadi:
fayllar
ro‘yxatini
sahifa
ko‘rinishida chop etadi.

Veb
brouzer
vebsahifani(butunjahon
to‘rida
joylashgan sahifa) siz uchun
qulay ko‘rinishda chop etadi —
ma’lum
qoidalar
bo‘yicha
rasmlarni, matnlarni(ularning
ko‘rinishi, rangi, kattaligi va
h.k.),
ovoz
yoki
video
ma’lumotlarini,
turli
animatsiyalarni mos tavishda
joylashtirib chiqadi. Bundan
tashqari, sahifadagi siz kiritgan
ma’lumotlarni kerak joyga
jo‘natish,
boshqa
sahifaga
o‘tish, JavsScript kodlarini
ishlatish kabi vazifalarni ham
bajaradi.

Birinchi eng keng tarqalgan brauzer Mosaic bo‘lgan.
Undan so‘ng Netscape Navigator brauzeri yetakchilik
qildi. 1995-yili Microsoft kompaniyasi Windows 95
tarkibida Internet Explorer brauzerini chiqarish orqali
Netscape Navigatorning yetakchiligiga katta xavf sola
boshladi va bir necha yillardan so‘ng Netscape
Navigator brauzeri deyarli foydalanishdan chiqib
ketdi. Internet Explorer esa 95% ulush bilan
dunyoning eng keng tarqalgan brauzeriga aylandi.
Netscape Navigator kodini ommaga havola
qilingandan so‘ng, u asosida Mozilla va Mozilla
Firefox
brauzerlari
yaratildi.
Hozirda
foydalanuvchilar uchun juda ko‘p alternativ
brauzerlar mavjud.

Internet Explorer haligacha yetakchilikni
qo‘ldan boy berganicha yo‘q, lekin ulushi
asta-sekin kamayib bormoqda. Net
Applications ma’lumotlariga ko‘ra,
brauzerlarning ulushi 2009 yil avgust oyiga
nisbatan quyidagicha:
Microsot Internet Explorer — 72,15%;
Mozilla Firefox — 19,73%;
Safari — 6,37%;
Opera — 0,74%;
Netscape — 0,72%;
Mozilla — 0,10%;

Internet Explorer brauzeri Windows operatsion tizimi tarkibida
komputeringizga
o‘rnatilgan
bo‘ladi.
Oddiy foydalanuvchilar ichida keng tarqalgan. Faqat Windows
operatsion
tizimida
ishlaydi.
Ushbu brauzer to‘liq yetakchilik qilgan davrda ko‘p veb-saytlar
faqat ushbu brauzerda ishlashi shart bo‘lgan xolos.
Hozirda boshqa brauzerlarning biror qo‘shimcha yutug‘i
to‘g‘risida gap ketganda, Internet Explorerda yo‘qlari haqida
gapiriladi. Microsot kompaniyasi Internet Explorer(qisqacha IE)
brauzerini ishlab chiqishda asosiy maqsad Netscape Navigator
brauzeriga zarba berish bo‘lganligi uchun uning turli nostandart
imkoniyatlari va kamchiliklari yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Hozirga kelib nostandart imkoniyatlar asta-sekin IE brauzeridan
olib tashlanyapti.

• Oddiy foydalanuvchilar uchun ushbu brauzerning
kamchiliklari deyarli ko‘rinmaydi, chunki, ular uchun
dasturchilar IE kamchiliklarini yopishadi. Dasturchilar
ushbu brauzerni eng nostandart brauzer deb atashadi.
Buning quyidagicha sabablari mavjud:
1. IE, 7-versiyasidan eskilari, shaffof fonli PNG rasmlarni
qo‘llay olmaydi:
2. shaffof fon o‘rniga alohida boshqa rang berib qo‘yadi;
3. Turli xildagi HTML, CSS, JavaScript standartlariga
javob bermasligi;
4. Ko‘pchilik boshqa brauzerlarda mavjud qo‘shimcha
imkoniyatlarning yo‘qligi;
5. Xavfsizlik tomonidan nisbatan kuchsizligi;

Oxirgi versiyasi — 7, Windows Vista operatsion
tizimi tarkibida. Windows XP tarkibida 6-versiyasi
o‘rnatiladi. 6-versiyadan 7-versiyaning farqlari:
Bir oynada bir necha sahifani ochish imkoniyati;
PNG muammosini hal bo‘lgan;
Qidiruv maydoni(matnni maydonga kiritish orqali
ma’lumotlarni izlash);
Tashqi ko‘rinish;
Sahifalarni yuklash va ko‘rsatish tezligi; va
hokazo.

Hozirda Microsoft
tomonidan Internet
Explorer 8 ishlab
chiqildi. Microsoft
ushbu brauzer
barcha standartlarga
javob berishini
ta’kidlamoqda.

• IE dan keyingi yetakchi o‘rinni ushbu brauzer egallagan.
Ko‘pchilik dasturchilar, ilmiy xodimlar va IE ni yomon
ko‘ruvchilarning brauzeri. Ushbu brauzer ochiq kodli bo‘lib,
xohlagan dasturchi kodini olib o‘zgartirishi mumkin. IE uchun
asosiy raqobatchi hisoblanadi. Windows, Linux, Mac OS
tizimlarida ishlaydi.
• Brauzer o‘zining keng imkoniyatlari bilan ajralib turadi.
Bundan tashqari, unga juda ko‘p kengaytmalar(plugin, ing.)
yozilgan bo‘lib, ular orqali Firefox ni imkoniyatlarini yanada
boyitish mumkin

So‘nggi versiyasi 3, 2-versiyasidagi katta xatolik — operativ
xotirani ko‘p talab qilishi ushbu versiyada tuzatilgan.
Imkoniyatlari:
Bir necha sahifani bir oynada ochish;
Veb manzil maydonining mukammallashgan varianti;
Sahifani qulay Bookmark(xatcho‘p?) qilish;
Brauzer ko‘rinishi uchun andozalar; ushbu andozalar orqali
brauzerni tanib bo‘lmas darajaga olib kelish mumkin;
Juda keng imkoniyatlarga ega bo‘lgan kengaytmalar;

Opera brauzeri Norvegiya dasturchilari tomonidan yaratilgan.
Boshqa IEmas brauzerlar kabi standartlarga javob beradi. Ancha
tez brauzer hisoblanadi. Firefox kabi kengaytmalarga ega
bo‘lmasada, turli andozalar mavjud. Bundan tashqari, turli xildagi
qo‘shimcha vidjet(widget) larni yuklab olish mumkin. Windows,
Mac OS, Linux versiyalari mavjud.
Email mijoz(emaillarni kompyuterga yuklab olish va ularni
Internet yo‘q paytda ham o‘qish imkoniyati), torrent
tarmoqlaridan fayllar ko‘chirish va chat mijozlari mavjud.
Boshqa brauzerlarda mavjud bo‘lmagan “tez chaqirish”
imkoniyati siz ko‘p tashrif buyuradigan saytlar, sahifalarni tez
yuklashni amalga oshiradi.

E’tiboringiz uchun
rahmat!