Zaburzenia psychiczne w okresie dzieciństwa i dorastania Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego wg ICD – 10 ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności.
Download ReportTranscript Zaburzenia psychiczne w okresie dzieciństwa i dorastania Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego wg ICD – 10 ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności.
Slide 1
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 2
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 3
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 4
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 5
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 6
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 7
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 8
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 9
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 10
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 11
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 12
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 13
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 14
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 15
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 16
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 17
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 18
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 19
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 20
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 21
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 22
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 2
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 3
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 4
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 5
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 6
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 7
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 8
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 9
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 10
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 11
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 12
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 13
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 14
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 15
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 16
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 17
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 18
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 19
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 20
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 21
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku
Slide 22
Zaburzenia
psychiczne
w okresie
dzieciństwa
i
dorastania
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10
ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół
Retta, Zespół Aspergera)
Inne zaburzenia rozwoju psychicznego
Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego
wg ICD – 10 c.d.
ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ
ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM
Zaburzenia hiperkinetyczne
Zaburzenia zachowania
Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Tiki
Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie
mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie,
nadmierne onanizowanie się)
Upośledzenie umysłowe
Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu
chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych.
Częstość występowania w populacji ogólnej – 3%
Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty
Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ
mniejsze lub równe 70
Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z
wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności
osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie,
umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł
wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy,
wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
Początek przed 18. rokiem życia
Etiologia upośledzenia umysłowego
Genetyczne
14%
Zaburzenia
chromosomalne
45%
Nabyte
9%
Okołoporodowe
9%
Przyczyny
nieznane
23%
Genetyczne
Nabyte
Okołoporodowe
Przyczyny nieznane
Zaburzenia
chromosomalne
Kierunki pracy z dzieckiem
niepełnosprawnym intelektualnie
Dostarczanie rodzicom nowych informacji
Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna
Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można
promować rozwój dziecka
Wskazówki u jakich specjalistów można szukać
pomocy
Namawianie do nauczania zgodnego z
możliwościami dziecka
Udzielanie wsparcia emocjonalnego i
społecznego
Autyzm dziecięcy
Rozwija się do 3. roku życia
Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego,
zachowania, zainteresowań
4 – krotnie częściej dotyczy chłopców
Występuje w rodzinach na całym świecie, w
każdej klasie społecznej
Rozpowszechnienie 5 na 10 000
Brak jednoznacznie ustalonej genezy
Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera
Objawy autyzmu dziecięcego
Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy,
postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów
społecznych
Ubogie kontakty rówieśnicze
Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność
reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do
kontekstu
Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowania lub osiągnięć
Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie
próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką
Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń
Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role
społeczne
Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami
Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału
Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami
Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów
Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem
życia
Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a
odbiera bardzo ciche np. szelest papieru
„Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech
rodzica
Obrona przed kontaktem fizycznym
Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie
jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji
Brak zdolności do naśladowania prezentowanych
dziecku zachowań
Autyzm 3. – 5. rok życia
Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie
uczestniczy we wspólnych zabawach
Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę
zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania,
szlaków którymi się porusza
Zabawy koncentrują się na bezużytecznych
przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach
mechanicznych
Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej
nodze, obraca przedmiotami
Powtarza zasłyszane słowa, sylaby
Duża sprawnosć w układaniu puzzli
„Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie
potrawy odmawiając przyjmowania innych
Autyzm 5. – 7. rok życia
Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do
podjęcia nauki w szkole powszechnej
Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz
formy trzecioosobowej
Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada
całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej
wypowiedzi
Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska
zdolność do wyrażania emocji
Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia
Autyzm – dojrzewanie i dorosłość
Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z
zaakceptowaniem adolescencji
Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne
okolicznościami zachowania agresywne
Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby
tworzenia bliskich więzi
Brak empatii
18% funkcjonuje samodzielnie
20% nie wykształca mowy do końca życia
Lęk przed separacją w dzieciństwie
Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%)
Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych
samotnie przez matkę
Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy
próbie oddzielenia od matki
Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy
próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w
przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do
przedszkola lub szkoły
Ograniczone kontakty z rówieśnikami
Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub
o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy
uporczywe myśli o śmierci
Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne
Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w
sytuacji rozłąki
Zaburzenia lękowe w postaci fobii w
dzieciństwie
Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i
sytuacjach
Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia
(9,2%)
Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub
wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych
informacji
Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością,
zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem
Lęk społeczny w dzieciństwie
Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami
zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk
przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także
z rówieśnikami
Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne
skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania
w czasie kontaktów z nieznajomymi
Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole,
postępującej izolacji i osamotnienia dziecka
Dotyka 1% dzieci i adolescentów
Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo,
trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych
wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości
Zaburzenie związane z rywalizacją w
rodzeństwie
Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia
młodszego rodzeństwa
Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa;
współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia
rodziców
Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów
przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub
siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych
Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli
pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w
zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica
Uwstecznianie charakteru swoich zabaw
Napady złości, dysforii, lęku
Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z
rodzicami
Uogólnione zaburzenie lękowe w
dzieciństwie
Rozpowszechnienie ok. 4%
W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w
adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta
Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia
Obniżony nastrój
Myśli samobójcze
Niechęć do kontaktów społecznych
Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie
zmęczenia
Drażliwość
Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne
Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za:
L. Popek, 2003)
Zaburzenia koordynacji dużych ruchów
Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów
Wiek przedszkolny
- opóźnienie siadania, raczkowania,
chodzenia
-trudności z utrzymaniem równowagi, częste
kontuzje, niezdarny chód
-- wpadanie na przeszkody, tendencja do
upuszczania przedmiotów
Wiek przedszkolny
-trudności w opanowaniu czynności
związanych z ubieraniem się
-- trudności w opanowaniu posługiwania się
nożem, widelcem, łyżką
Wiek szkolny
- trudności w opanowaniu jazdy na rowerze,
zabaw ze skakanką, robieniu koziołków,
skakania, biegania, rzucania
Wiek szkolny
- trudności w układankach, wycinankach,
posługiwaniu się zabawkami
konstrukcyjnymi, budowaniu modeli,
rysowaniu
Starsze dzieci
- mała sprawność w zajęciach sportowych
wymagających np. rzucania, łapania,
trafiania piłką do bramki
Starsze dzieci
-trudności w obcinaniu paznokci, myciu i
układaniu włosów, robieniu makijażu
-- nieporządne i nieczytelne pismo
-- trudności w grach ręcznych, szyciu, grze
na pianinie
Zaburzenia zachowania
Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości
Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im
Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość
Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na
innych
Nadwrażliwość, obrażanie się
Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy
Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic
Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić
innych
Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt
Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców
Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania
Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż.
Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych
Zaburzenia psychiczne w okresie
dojrzewania
Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia
Depresja młodzieńcza
Zaburzenia z kręgu schizofrenii
Depresja duża
Choroba afektywna dwubiegunowa
Uzależnienia od alkoholu i substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Depresja młodzieńcza
Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia
Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością
Trudności w nauce
Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności
Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się
Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać,
lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych
Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny
osobistej
Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami
psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne
Myśli i próby samobójcze
Dolegliwości somatyczne
Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne
Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby
myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez
osobę jako absurdalne i stresujące.
Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w
ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie,
liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji
powoduje wzrost lęku