Acetylacja białek w reumatoidalnym zapaleniu stawów. Wpływ inhibitorów deacetylaz białkowych na przeżywalność komórek THP-1 i ludzkich pierwotnych makrofagów. Aleksander Grabiec 12 czerwca 2007 Promotor: dr hab.
Download ReportTranscript Acetylacja białek w reumatoidalnym zapaleniu stawów. Wpływ inhibitorów deacetylaz białkowych na przeżywalność komórek THP-1 i ludzkich pierwotnych makrofagów. Aleksander Grabiec 12 czerwca 2007 Promotor: dr hab.
Slide 1
Acetylacja białek
w reumatoidalnym zapaleniu stawów.
Wpływ inhibitorów deacetylaz białkowych
na przeżywalność komórek THP-1
i ludzkich pierwotnych makrofagów.
Aleksander Grabiec
12 czerwca 2007
Promotor: dr hab. Joanna Bereta
Doświadczenia przeprowadzono w laboratorium Dr Krisa Reedquista
Division of Clinical Immunology and Rheumatology
Academic Medical Center
University of Amsterdam, The Netherlands
Slide 2
Reumatoidalne zapalenie stawów (RA)
• Choroba autoimmunologiczna charakteryzująca się
chronicznym stanem zapalnym stawu prowadzącym do
trwałego uszkodzenia kości i chrząstki
• Dotyka ok. 1% populacji
• Patofizjologia związana z akumulacją aktywowanych
komórek układu immunologicznego w stawie
Slide 3
Biologiczna rola acetylacji i deacetylacji
Modyfikacje struktury chromatyny odgrywają kluczową rolę w regulacji
ekspresji genów:
– W stanie spoczynku DNA ciasno owinięte wokół oktameru histonów –zamknięta
konformacja chromatyny – wyciszona ekspresja genów
– Aktywacja komórki – histony ulegają acetylacji (acetylotransferazy histonów, HATs)
– otwarta konformacja chromatyny – inicjacja transkrypcji genów
– Usunięcie grup acetylowych
przez deacetylazy histonów kondensacja chromatyny
i wyciszenie genów
– Acetylacja odgrywa kluczową
rolę w stymulacji ekspresji
genów promujących rozwój
stanu zapalnego
Peter J. Barnes, 2006
Slide 4
Deacetylacja białek nie-histonowych
•
•
•
•
NF-B
p53
JAK/STAT
FoxO
Ścieżki transdukcji sygnału
regulowane przez odwracalną
acetylację są substratami dla:
deacetylaz histonów (HDACs)
sirtuin – rodzina deacetylaz
zależnych od NAD
Ścieżki sygnałowe, których aktywacja/modulacja jest
istotna dla promocji stanu zapalnego i przeżycia komórki
w RA są regulowane przez odwracalną acetylację
Slide 5
Acetylacja w stanie patologicznym –
astma
• Wzmożona aktywność HAT i
zredukowana aktywność HDAC w
drogach oddechowych pacjentów
chorujących na astmę
• Normalna aktywność HAT i HDAC
w PBMC
Zmiany aktywności HAT i HDAC
pojawiają się lokalnie w
drogach oddechowych
prowadząc do rozwoju
chronicznego stanu zapalnego
Peter J. Barnes, 2004
Slide 6
Deacetylazy histonów jako nowy cel
terapeutyczny w leczeniu RA?
Analiza wpływu inhibitorów deacetylaz histonów na komórki
istotne w patofizjologii RA oraz na zwierzęce modele RA:
In vitro:
– Uczulają synowiocyty (FLS) na apoptozę indukowaną przez TRAIL
(Jungel et al., Annals of the Rheumatic diseases, 2006)
– Blokują produkcję metaloproteinaz macierzy zewnątrzkomórkowej
(MMPs) przez ludzkie chondrocyty
(Young et al., Arthritis Research and Therapy, 2005)
In vivo:
– Hamują zapalenie stawów indukowane adjuwantem u szczurów
(Chung et al., Molecular therapy, 2003)
– Hamują zapalenie stawów indukowane autoprzeciwciałami u myszy
(Nishida et al., Arthritis and Rheumatism, 2004)
Slide 7
Cele badawcze
• Jaki jest poziom acetylacji białek w błonie maziowej
pacjentów z RA?
– Czy występują różnice w poziomie acetylacji pomiędzy
różnymi komórkami w obrębie błony maziowej?
– Czy te różnicę są związane z konkretnymi typami
komórek?
• Czy inhibitory deacetylaz białkowych mogą
wywoływać apoptozę w komórkach istotnych w
patofizjologii RA?
• W jaki sposób zahamowanie aktywności deacetylaz
wpływa na produkcję cytokin prozapalnych?
Slide 8
Hiperacetylacja białek jądrowych w błonie
maziowej pacjentów z RA
Pacjent 2
Pacjent 1
kontrola
acetylowana lizyna
CD3
Slide 9
Czy różnice w stopniu
acetylacji białek jądrowych
są związane z konkretnym
typem komórek?
Podwójne barwienie
immunofluorescencyjne błony
maziowej pacjentów z RA:
•
•
Zielone barwienie – acetylowana
lizyna
Czerwone barwienie – markery
powierzchniowe komórek:
–
–
–
–
–
CD3 – limfocyty T
CD22 – limfocyty B
CD55 – FLS
CD68
makrofagi
CD163
CD3
CD22
CD55
CD68
CD163
kontrola
Slide 10
Analiza ilościowa podwójnego barwienia
immunofluorescencyjnego
% komórek wykazujących hiperacetylację
60
• Podwójne barwienie
wycinków tkanek
pochodzących od 4
pacjentów z RA
50
40
• Analiza ilości jąder
komórkowych wykazujących
hiperacetylację
przypadających na 100
komórek każdego typu
30
20
10
0
CD3
CD22
CD55
CD68
CD163
Hiperacetylacja białek
występuje głównie w
makrofagach i synowiocytach
błony maziowej
Slide 11
Czy zahamowanie aktywności deacetylazowej
wpływa na przeżywalność komórek in vitro?
Komórki:
– THP-1 – ludzka białaczkowa linia monocytarna
– Ludzkie pierwotne makrofagi
trichostatyna A
24-godzinna inkubacja z inhibitorami deacetylaz:
– trichostatyna A – antybiotyk przeciwgrzybiczy
wykazujący aktywność cytostatyczną, specyficzny
inhibitor aktywności HDAC
– nikotynoamid – inhibitor sirtuin
nikotynoamid
Pomiar apoptozy – barwienie aneksyną V
sprzęgniętą z FITC, kontrbarwienie jodkiem
propydyny analiza cytometryczna
Slide 12
Czy zahamowanie aktywności deacetylazowej
wpływa na przeżywalność komórek in vitro?
Nic [mM]
TSA [μM]
20
10
5,0
2,0
0,25
35
30
25
20
15
10
5
0
medium
10
20
5,0
% kom. apoptotycznych
TSA [μM]
2,0
1,0
0,5
0,25
0,1
medium
% kom. apoptotycznych
35
30
25
20
15
10
5
0
1,0
makrofagi
THP-1
Nic [mM]
TSA i nikotynoamid indukują apoptozę w
komórkach THP-1 i ludzkich makrofagach
Slide 13
Jak zahamowanie aktywności deacetylazowej wpływa
na pro-apoptotyczne właściwości TNFα?
30
25
makrofagi
% kom. apoptotycznych
% kom. apoptotycznych
THP-1
medium
TNF 10 ng/ml
20
15
10
5
0
med
0,1
0,25
0,5
TSA [M]
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
medium
TNF 10 ng/ml
med
1,0
2,0
TSA [M]
Koinkubacja z TNFα:
– uczula ludzkie makrofagi na apoptozę indukowaną
inhibitorami deacetylaz
– zwiększa pro-apoptotyczne właściwości inhibitorów
deacetylaz w komórkach THP-1
Slide 14
Jaki jest molekularny mechanizm apoptozy
indukowanej przez inhibitory deacetylacji białek?
Hipoteza:
Trichostatyna A i nikotynoamid modulują profil ekspresji
genów pro- i anty-apoptotycznych
Metoda:
MLPA – multiplex ligation-dependent probe amplification :
– Umożliwia oszacowanie ilości kopii 40 różnych sekwencji DNA
– Amplifikacja genów bezpośrednio zaangażowanych w regulację
apoptozy
– Ilość każdego produktu amplifikacji odzwierciedla względną ilość
kopii analizowanej sekwencji docelowej
Slide 15
Zasada działania
testu MLPA
gene A
Odwrotna transkrypcja
gene A
hemi-probe A’
PCR primer
sequence X
A
A’
hybridization
sequences
PCR primer
sequence X
Para pół-sond hybrydyzuje
z przylegającymi
sekwencjami docelowymi
gene B
gene A
ligacja
PCR primer
sequence Y
stuffer
sequence B
B
B’
hybridization
sequences
Hybrydyzacja sondy
PCR primer
sequence Y
stuffer
sequence A
hemi-probe B’
hemi-probe B
cDNA
gene B
Struktura sondy:
hemi-probe A
mRNA
gene B
primer X
primer X
primer Y
primer Y
ligation product A
ligation product B
Reakcja PCR wykorzystująca
jedną parę starterów dla
wszystkich produktów ligacji
Product A
Product B
Produkt amplifikacji ma unikalną
długość dla każdego genu, ilość
produktu reprezentuje względną
ekspresję analizowanego genu
Slide 16
TSA i nikotynoamid regulują ekspresję genów pro- i antyapoptotycznych w komórkach THP-1
Geny anty-apoptotyczne:
Bcl-2
A1/Bfl-1
0.8
relative expression
relative expression
3.0
2.5
2.0
1.5
1.0
0.5
0.0
medium
TSA
0.6
0.4
0.2
0.0
Nic
medium
TSA
Nic
Geny pro-apoptotyczne:
Bmf
MAP-1
1.25
relative expression
relative expression
2.5
2.0
1.5
1.0
0.5
0.0
medium
TSA
Nic
1.00
0.75
0.50
0.25
0.00
medium
TSA
Nic
Slide 17
Potwierdzenie zmiany profilu ekspresji
genów na poziomie białka
stabilizujące potencjał błony
mitochondrialnej)
A1
Bmf
Actin
– Zarówno TSA jak i, w mniejszym
stopniu, nikotynamid indukują
ekspresję pro-apoptotycznego białka
Bmf (białko z rodziny BH3-only, indukuje
apoptozę przez inaktywację Bcl-2)
Nic 20 mM
medium
– Nikotynamid powoduje obniżenie
ekspresji anty-apoptotycznego
białka A1 (białko z rodziny Bcl-2,
TSA 1 μM
W komórkach THP-1:
Slide 18
Jaki jest molekularny mechanizm apoptozy
indukowanej przez inhibitory deacetylacji białek?
Hipoteza:
TSA i nikotynoamid regulują ekspresję genów pro- i antyapoptotycznych
poprzez indukcję hiperacetylacji białek niehistonowych
Metoda:
– Liza makrofagów stymulowanych TSA i nikotynoamidem
– Analiza western blotting – przeciwciała przeciwko acetylowanej lizynie
B
37,8
37,8
30,9
30,9
17,2
17,2
24 h
240’
120’
60’
Nic 20 mM
30’
medium
24 h
240’
120’
60’
TSA 2 μM
30’
medium
A
Slide 19
25
med
TNF 10 ng/ml
20
15
10
5
0
med
1,0
2,0
TSA [μM]
10
20
Nic [mM]
2.5
stężenie IL-6 [ng/ml]
stężenie TNFα [ng/ml]
Analiza wpływu inhibitorów deacetylaz na profil
ekspresji cytokin prozapalnych
med
TNF 10 ng/ml
2.0
1.5
1.0
0.5
0.0
med
1,0
2,0
TSA [μM]
10
20
Nic [mM]
Zahamowanie aktywności deacetylazowej nie
wpływa na produkcję IL-6 i TNFα przez
niestymulowane makrofagi
Inhibitory deacetylaz hamują indukowaną TNFα
produkcję IL-6 i TNFα przez makrofagi
Slide 20
Wnioski
• Białka jądrowe ulegają hiperacetylacji w błonie maziowej pacjentów z
RA, przy czym wysoki poziom acetylacji charakteryzuje przede
wszystkim makrofagi i synowiocyty
• Inhibitory deacetylacji indukują apoptozę w komórkach THP-1 i ludzkich
makrofagach oraz uczulają komórki na apoptozę indukowaną TNFα
• Apoptozie indukowanej przez inhibitory deacetylaz nie towarzyszy
stymulacja produkcji cytokin prozapalnych – TSA i nikotynoamid
obniżają produkcję IL-6 i TNF przez aktywowane makrofagi
Inhibitory deacytelaz białkowych ze względu na swoje
pro-apoptotyczne i przeciwzapalne właściwości mogą
wykazywać wysoki potencjał terapeutyczny w leczeniu
reumatoidalnego zapalenia stawów
Acetylacja białek
w reumatoidalnym zapaleniu stawów.
Wpływ inhibitorów deacetylaz białkowych
na przeżywalność komórek THP-1
i ludzkich pierwotnych makrofagów.
Aleksander Grabiec
12 czerwca 2007
Promotor: dr hab. Joanna Bereta
Doświadczenia przeprowadzono w laboratorium Dr Krisa Reedquista
Division of Clinical Immunology and Rheumatology
Academic Medical Center
University of Amsterdam, The Netherlands
Slide 2
Reumatoidalne zapalenie stawów (RA)
• Choroba autoimmunologiczna charakteryzująca się
chronicznym stanem zapalnym stawu prowadzącym do
trwałego uszkodzenia kości i chrząstki
• Dotyka ok. 1% populacji
• Patofizjologia związana z akumulacją aktywowanych
komórek układu immunologicznego w stawie
Slide 3
Biologiczna rola acetylacji i deacetylacji
Modyfikacje struktury chromatyny odgrywają kluczową rolę w regulacji
ekspresji genów:
– W stanie spoczynku DNA ciasno owinięte wokół oktameru histonów –zamknięta
konformacja chromatyny – wyciszona ekspresja genów
– Aktywacja komórki – histony ulegają acetylacji (acetylotransferazy histonów, HATs)
– otwarta konformacja chromatyny – inicjacja transkrypcji genów
– Usunięcie grup acetylowych
przez deacetylazy histonów kondensacja chromatyny
i wyciszenie genów
– Acetylacja odgrywa kluczową
rolę w stymulacji ekspresji
genów promujących rozwój
stanu zapalnego
Peter J. Barnes, 2006
Slide 4
Deacetylacja białek nie-histonowych
•
•
•
•
NF-B
p53
JAK/STAT
FoxO
Ścieżki transdukcji sygnału
regulowane przez odwracalną
acetylację są substratami dla:
deacetylaz histonów (HDACs)
sirtuin – rodzina deacetylaz
zależnych od NAD
Ścieżki sygnałowe, których aktywacja/modulacja jest
istotna dla promocji stanu zapalnego i przeżycia komórki
w RA są regulowane przez odwracalną acetylację
Slide 5
Acetylacja w stanie patologicznym –
astma
• Wzmożona aktywność HAT i
zredukowana aktywność HDAC w
drogach oddechowych pacjentów
chorujących na astmę
• Normalna aktywność HAT i HDAC
w PBMC
Zmiany aktywności HAT i HDAC
pojawiają się lokalnie w
drogach oddechowych
prowadząc do rozwoju
chronicznego stanu zapalnego
Peter J. Barnes, 2004
Slide 6
Deacetylazy histonów jako nowy cel
terapeutyczny w leczeniu RA?
Analiza wpływu inhibitorów deacetylaz histonów na komórki
istotne w patofizjologii RA oraz na zwierzęce modele RA:
In vitro:
– Uczulają synowiocyty (FLS) na apoptozę indukowaną przez TRAIL
(Jungel et al., Annals of the Rheumatic diseases, 2006)
– Blokują produkcję metaloproteinaz macierzy zewnątrzkomórkowej
(MMPs) przez ludzkie chondrocyty
(Young et al., Arthritis Research and Therapy, 2005)
In vivo:
– Hamują zapalenie stawów indukowane adjuwantem u szczurów
(Chung et al., Molecular therapy, 2003)
– Hamują zapalenie stawów indukowane autoprzeciwciałami u myszy
(Nishida et al., Arthritis and Rheumatism, 2004)
Slide 7
Cele badawcze
• Jaki jest poziom acetylacji białek w błonie maziowej
pacjentów z RA?
– Czy występują różnice w poziomie acetylacji pomiędzy
różnymi komórkami w obrębie błony maziowej?
– Czy te różnicę są związane z konkretnymi typami
komórek?
• Czy inhibitory deacetylaz białkowych mogą
wywoływać apoptozę w komórkach istotnych w
patofizjologii RA?
• W jaki sposób zahamowanie aktywności deacetylaz
wpływa na produkcję cytokin prozapalnych?
Slide 8
Hiperacetylacja białek jądrowych w błonie
maziowej pacjentów z RA
Pacjent 2
Pacjent 1
kontrola
acetylowana lizyna
CD3
Slide 9
Czy różnice w stopniu
acetylacji białek jądrowych
są związane z konkretnym
typem komórek?
Podwójne barwienie
immunofluorescencyjne błony
maziowej pacjentów z RA:
•
•
Zielone barwienie – acetylowana
lizyna
Czerwone barwienie – markery
powierzchniowe komórek:
–
–
–
–
–
CD3 – limfocyty T
CD22 – limfocyty B
CD55 – FLS
CD68
makrofagi
CD163
CD3
CD22
CD55
CD68
CD163
kontrola
Slide 10
Analiza ilościowa podwójnego barwienia
immunofluorescencyjnego
% komórek wykazujących hiperacetylację
60
• Podwójne barwienie
wycinków tkanek
pochodzących od 4
pacjentów z RA
50
40
• Analiza ilości jąder
komórkowych wykazujących
hiperacetylację
przypadających na 100
komórek każdego typu
30
20
10
0
CD3
CD22
CD55
CD68
CD163
Hiperacetylacja białek
występuje głównie w
makrofagach i synowiocytach
błony maziowej
Slide 11
Czy zahamowanie aktywności deacetylazowej
wpływa na przeżywalność komórek in vitro?
Komórki:
– THP-1 – ludzka białaczkowa linia monocytarna
– Ludzkie pierwotne makrofagi
trichostatyna A
24-godzinna inkubacja z inhibitorami deacetylaz:
– trichostatyna A – antybiotyk przeciwgrzybiczy
wykazujący aktywność cytostatyczną, specyficzny
inhibitor aktywności HDAC
– nikotynoamid – inhibitor sirtuin
nikotynoamid
Pomiar apoptozy – barwienie aneksyną V
sprzęgniętą z FITC, kontrbarwienie jodkiem
propydyny analiza cytometryczna
Slide 12
Czy zahamowanie aktywności deacetylazowej
wpływa na przeżywalność komórek in vitro?
Nic [mM]
TSA [μM]
20
10
5,0
2,0
0,25
35
30
25
20
15
10
5
0
medium
10
20
5,0
% kom. apoptotycznych
TSA [μM]
2,0
1,0
0,5
0,25
0,1
medium
% kom. apoptotycznych
35
30
25
20
15
10
5
0
1,0
makrofagi
THP-1
Nic [mM]
TSA i nikotynoamid indukują apoptozę w
komórkach THP-1 i ludzkich makrofagach
Slide 13
Jak zahamowanie aktywności deacetylazowej wpływa
na pro-apoptotyczne właściwości TNFα?
30
25
makrofagi
% kom. apoptotycznych
% kom. apoptotycznych
THP-1
medium
TNF 10 ng/ml
20
15
10
5
0
med
0,1
0,25
0,5
TSA [M]
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
medium
TNF 10 ng/ml
med
1,0
2,0
TSA [M]
Koinkubacja z TNFα:
– uczula ludzkie makrofagi na apoptozę indukowaną
inhibitorami deacetylaz
– zwiększa pro-apoptotyczne właściwości inhibitorów
deacetylaz w komórkach THP-1
Slide 14
Jaki jest molekularny mechanizm apoptozy
indukowanej przez inhibitory deacetylacji białek?
Hipoteza:
Trichostatyna A i nikotynoamid modulują profil ekspresji
genów pro- i anty-apoptotycznych
Metoda:
MLPA – multiplex ligation-dependent probe amplification :
– Umożliwia oszacowanie ilości kopii 40 różnych sekwencji DNA
– Amplifikacja genów bezpośrednio zaangażowanych w regulację
apoptozy
– Ilość każdego produktu amplifikacji odzwierciedla względną ilość
kopii analizowanej sekwencji docelowej
Slide 15
Zasada działania
testu MLPA
gene A
Odwrotna transkrypcja
gene A
hemi-probe A’
PCR primer
sequence X
A
A’
hybridization
sequences
PCR primer
sequence X
Para pół-sond hybrydyzuje
z przylegającymi
sekwencjami docelowymi
gene B
gene A
ligacja
PCR primer
sequence Y
stuffer
sequence B
B
B’
hybridization
sequences
Hybrydyzacja sondy
PCR primer
sequence Y
stuffer
sequence A
hemi-probe B’
hemi-probe B
cDNA
gene B
Struktura sondy:
hemi-probe A
mRNA
gene B
primer X
primer X
primer Y
primer Y
ligation product A
ligation product B
Reakcja PCR wykorzystująca
jedną parę starterów dla
wszystkich produktów ligacji
Product A
Product B
Produkt amplifikacji ma unikalną
długość dla każdego genu, ilość
produktu reprezentuje względną
ekspresję analizowanego genu
Slide 16
TSA i nikotynoamid regulują ekspresję genów pro- i antyapoptotycznych w komórkach THP-1
Geny anty-apoptotyczne:
Bcl-2
A1/Bfl-1
0.8
relative expression
relative expression
3.0
2.5
2.0
1.5
1.0
0.5
0.0
medium
TSA
0.6
0.4
0.2
0.0
Nic
medium
TSA
Nic
Geny pro-apoptotyczne:
Bmf
MAP-1
1.25
relative expression
relative expression
2.5
2.0
1.5
1.0
0.5
0.0
medium
TSA
Nic
1.00
0.75
0.50
0.25
0.00
medium
TSA
Nic
Slide 17
Potwierdzenie zmiany profilu ekspresji
genów na poziomie białka
stabilizujące potencjał błony
mitochondrialnej)
A1
Bmf
Actin
– Zarówno TSA jak i, w mniejszym
stopniu, nikotynamid indukują
ekspresję pro-apoptotycznego białka
Bmf (białko z rodziny BH3-only, indukuje
apoptozę przez inaktywację Bcl-2)
Nic 20 mM
medium
– Nikotynamid powoduje obniżenie
ekspresji anty-apoptotycznego
białka A1 (białko z rodziny Bcl-2,
TSA 1 μM
W komórkach THP-1:
Slide 18
Jaki jest molekularny mechanizm apoptozy
indukowanej przez inhibitory deacetylacji białek?
Hipoteza:
TSA i nikotynoamid regulują ekspresję genów pro- i antyapoptotycznych
poprzez indukcję hiperacetylacji białek niehistonowych
Metoda:
– Liza makrofagów stymulowanych TSA i nikotynoamidem
– Analiza western blotting – przeciwciała przeciwko acetylowanej lizynie
B
37,8
37,8
30,9
30,9
17,2
17,2
24 h
240’
120’
60’
Nic 20 mM
30’
medium
24 h
240’
120’
60’
TSA 2 μM
30’
medium
A
Slide 19
25
med
TNF 10 ng/ml
20
15
10
5
0
med
1,0
2,0
TSA [μM]
10
20
Nic [mM]
2.5
stężenie IL-6 [ng/ml]
stężenie TNFα [ng/ml]
Analiza wpływu inhibitorów deacetylaz na profil
ekspresji cytokin prozapalnych
med
TNF 10 ng/ml
2.0
1.5
1.0
0.5
0.0
med
1,0
2,0
TSA [μM]
10
20
Nic [mM]
Zahamowanie aktywności deacetylazowej nie
wpływa na produkcję IL-6 i TNFα przez
niestymulowane makrofagi
Inhibitory deacetylaz hamują indukowaną TNFα
produkcję IL-6 i TNFα przez makrofagi
Slide 20
Wnioski
• Białka jądrowe ulegają hiperacetylacji w błonie maziowej pacjentów z
RA, przy czym wysoki poziom acetylacji charakteryzuje przede
wszystkim makrofagi i synowiocyty
• Inhibitory deacetylacji indukują apoptozę w komórkach THP-1 i ludzkich
makrofagach oraz uczulają komórki na apoptozę indukowaną TNFα
• Apoptozie indukowanej przez inhibitory deacetylaz nie towarzyszy
stymulacja produkcji cytokin prozapalnych – TSA i nikotynoamid
obniżają produkcję IL-6 i TNF przez aktywowane makrofagi
Inhibitory deacytelaz białkowych ze względu na swoje
pro-apoptotyczne i przeciwzapalne właściwości mogą
wykazywać wysoki potencjał terapeutyczny w leczeniu
reumatoidalnego zapalenia stawów