Slide 1

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 2

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 3

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 4

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 5

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 6

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 7

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 8

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 9

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 10

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 11

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 12

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 13

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 14

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 15

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 16

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 17

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 18

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 19

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 20

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 21

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk


Slide 22

Uczeń z afazją ruchową w szkole

mgr Bożena Klimczuk

Co to jest afazja?
 Afazja - to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy,

które polega na niemożności rozumienia mowy,
albo na niemożności wyrażania słowami myśli,
pomimo prawidłowego aparatu wykonawczego.

Afazja = A (nie) fazja (mówienie) - znaczy właśnie, że ktoś
nie jest zdolny do powiedzenia tego co chce.

Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności
posługiwania się językiem.

mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja motoryczna (ruchowa, afazja Broca ) – uszkodzenie
dotyczy okolicy czołowej, gdzie jest zlokalizowany ruchowy ośrodek mowy
(tzw okolica Broca, 44 pole wg Brodmanna).


Rozumienie jest poprawne, występują problemy z tworzeniem wypowiedzi.



Mowę cechuje drastyczny ubytek słowny, agramatyzmy (mowa telegraficzna, z
przewagą rzeczowników. Czasowniki, przymiotniki, przyimki są pomijane).



Występują trudności z doborem pojęć, z budowaniem zdań, dłuższych
wypowiedzi słownych.



Zaburzona jest artykulacja.



Mowa jest spowolniała, nieprawidłowe są czynniki prozodyczne mowy
(akcent, intonacja i iloczas, tempo, barwa głosu).
mgr Bożena Klimczuk

Rodzaje afazji
 Afazja sensoryczna (czuciowa, afazja Wernickego) - uszkodzenie
dotyczy okolicy skroniowej gdzie jest zlokalizowany czuciowy ośrodek
mowy (tzw. okolica Wernickego, 22 pole wg Brodmanna).


Brak rozumienia mowy innych i własnej, gdyż zaburzony jest słuch
fonematyczny (nawet przy bezbłędnym powtarzaniu słów, zdań- brak

rozumienia tego, co mówi),


wypowiedzi są zniekształcone, mało zrozumiałe – sałatka słowna,
wielomówność, neologizmy.



Mowa jest płynna, prawidłowy jest rytm, melodia i akcent.



Afazja mieszana , afazja całkowita

Afazja dotyczy wszystkich osób, które utraciły mowę.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa – Broca
Pola Brodmana
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broca.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca

mgr Bożena Klimczuk

Afazja ruchowa - Broca
 Trudności:

Bruzda Rolanda

 ekspresji w nadawaniu






mowy,
wypowiedzi uproszczone
gramatycznie – agramatyzm,
zredukowane – styl
telegraficzny,
rozumienie zaburzone w
stopniu mniejszym niż
nadawanie mowy,
głęboko zaburzone pismo
dlatego uszkodzenia takie
należy kojarzyć z przednimi
obszarami lewej półkuli w
okolicach bruzdy Sylviusza
i Rolanda.

Bruzda Sylwiusza

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - prawy kciuk jest na górze =
dominująca jest lewa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Dominacja półkul mózgowych
Zaplatanie palców - lewy kciuk jest na górze =
dominująca jest prawa półkula.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa bierna (rozumienie dobre):
 potrafią bezbłędnie wskazywać przedmioty codziennego użytku,

 wskazywać ilustracje przedstawiające przedmioty, ich cechy oraz

czynności,
 rozumieją proste a często złożone pytania i polecenia,
 rozumieją treść prostych tekstów,
 adekwatnie reagują na podawane im instrukcje słowne,
 mogą mieć trudności w rozumieniu określeń czasowo- przestrzennych,
 nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających,

 pojawiają się trudności z rozumieniem pytań i poleceń o złożonej

strukturze logiczno-gramatycznej,
 obniżona jest zdolność rozumienia dłuższych tekstów.
mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
Mowa czynna:
 rozwój języka wykazuje znaczne odchylenia indywidualne,
 stwierdza się zaburzenia lub opóźnienia w wytwarzaniu

dźwięków mowy,
 dzieci długo posługują się prostymi słowami nazywającymi,
 wspomagają się gestem, mimiką,
 łatwiej powtarzać im sylaby otwarte niż zamknięte,
 typowym zjawiskiem są uproszczenia grup spółgłoskowych,

zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów,

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne
 dzieci dzielą słowa na sylaby, mówią cicho i niepewnie,
 posiadają ubogie słownictwo, co powoduje nadużywanie tych samych

wyrazów,
 występują trudności w doborze prawidłowego słowa,

 wypowiedzi są krótkie, niedojrzała jest struktura zdania,
 mają trudności w budowaniu dłuższych wypowiedzi słownych, nie

tworzą spójnych gramatycznie , semantycznie tekstów monologowych,

lepiej realizują formy dialogowe.

mgr Bożena Klimczuk

Objawy zaburzenia i trudności szkolne


niski poziom analizy i syntezy wzrokowej, uczenia się wzrokowo- ruchowego,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,



zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,



zaburzenia słuchu fonemowego, analizy i syntezy słuchowej oraz pamięci
słuchowej,



dzieci długo pozostają na poziomie myślenia konkretno- wyobrażeniowego,



obniżone są możliwości dokonywania operacji klasyfikowania,
porównywania, uogólniania, myślenia przez analogię oraz myślenia
przyczynowo skutkowego,



dzieci te będą miały trudności z opanowaniem podstawowych technik
szkolnych jakimi są czytanie, pisanie oraz z opanowaniem języka obcego.
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
2010 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych


Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r.



W rozporządzeniu z dnia 17 listopada 2010 r. zadbano o to, aby w
sposób spójny określić rodzaje niepełnosprawności uczniów
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla
których organizowane jest kształcenie specjalne lub integracyjne:



doprecyzowano określenie w zakresie niepełnosprawności
ruchowej z afazją,
mgr Bożena Klimczuk

Rozporządzenie dotyczące
afazji motorycznej
 PPP wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z

uwagi na: niepełnosprawność ruchową – afazję motoryczną.


Zgodnie z w/w rozporządzeniem Zespół Orzekający zaleca

kształcenie specjalne z uwagi na niepełnosprawność ruchową –
afazja motoryczna według podstawy programowej
ogólnodostępnej z dostosowaniem do możliwości
psychofizycznych ucznia w szkole ogólnodostępnej lub klasie
integracyjnej do ukończenia … etapu edukacyjnego
z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z afazji.
mgr Bożena Klimczuk

Formy pomocy
Zajęcia rewalidacyjne w formie:


zajęć logopedycznych dla uczniów z

zaburzeniami mowy, które powodują
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę,


zajęcia korekcyjno- kompensacyjne .

mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia rewalidacyjne logopedyczne













masowanie twarzy i narządów artykulacyjnych,
kształtowanie odruchów (odruch ssania, żucia, połykania, wymiotny),
używanie słownictwa i konstrukcji gramatycznych na miarę
możliwości dziecka,
stymulowanie rozwoju mowy, terapia zaburzeń i ekspresji mowy,
ćwiczenia ortofoniczne- kształcenie reakcji słuchowej na określoną
głoskę,
ćwiczenia artykulacyjne i słuchu fonemowego,
utrwalanie poznanych głosek w piśmie i podczas czytania,
ćwiczenia mowy spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek
obrazkowych, rozmowy kierowane,
wprowadzanie i utrwalanie kolejnych umiejętności językowych w
oparciu o powtarzanie, rozumienie a następnie nazywanie,
stwarzanie sytuacji umożliwiających dziecku wykazanie się
umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej.
mgr Bożena Klimczuk

Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne
















koncentracji uwagi,
sprawności motorycznej (dużej i małej),
percepcji wzrokowej i słuchowej,
koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
myślenia przyczynowo – skutkowego,
podnoszenia motywacji do komunikacji werbalnej,
nawiązanie i utrzymywanie bliskiego kontaktu emocjonalnego,
pozostawanie w bliskim kontakcie wzrokowym (patrzymy na dziecko,
skupiamy jego wzrok na sobie) i fizycznym (dotykamy pleców, dłoni,
twarzy, głowy),
obserwowanie, słuchanie i podążanie za dzieckiem,
dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych,
rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania i podejmowania
interakcji werbalnych,
cierpliwe oczekiwanie na postępy
wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego,
współpraca z rodziną.

mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Podawanie poleceń w postaci prostej i kierowanej do







dziecka formie.
Podawanie komunikatów z odpowiednim
zaakcentowaniem najważniejszych informacji.
W czasie zmęczenia lub rozproszenia podczas lekcji,
przywołanie dziecka poprzez wcześniej ustalone
sygnały.
Na forum klasy uczeń może czytać tylko bardzo
krótki tekst przygotowany w domu.
Ostrożnie odpytywać dziecko: podpowiadać,
naprowadzać, dawać do wyboru odpowiedzi, w
razie konieczności stworzyć odpowiednie warunki.
mgr Bożena Klimczuk

Afazja - proponowane zalecenia do
pracy z uczniem
 Wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,

przygotowanie odpowiedniego arkusza z lukami, w
formie testu, a dyktanda ze słuchu zastąpić na
dyktando z pamięci.
 Stosować indywidualne formy podczas nauki języka
obcego: ograniczenie ilości materiału, dostosowanie
sprawdzianów do możliwości indywidualnych
dziecka.
 Docenić pracę i starania ucznia poprzez częste
pochwały.
mgr Bożena Klimczuk

Bibliografia










Bitniok M., Dysfunkcje mózgu a komunikacja językowa, Wydawnictwo
ATH, Bielsko – Biała 2007,
Drewniak -Wołosz E. ,Mikosz L. „ AFA – Skala Jak badać mowę dziecka
afatycznego” , Impuls, Kraków 2008r,
Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2011r,
Herzyk A.,Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005,
Łuria A., Podstawy neuropsychologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976,
Maruszewski M., Mowa a mózg, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1970,
Nowakowska M., Rehabilitacja chorych z afazją, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978,
Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy: pod red. Cyl B. Metis
Katowice 2010r,

mgr Bożena Klimczuk

Dziękuję za uwagę!

mgr Bożena Klimczuk