Slide 1

ՕՐԳԱՆԱԿԱՆ
ՔԻՄԻԱ


Slide 2

ՀԵՂԻՆԱԿ՝
ԱՐՄԻՆԵ
ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ


Slide 3

Քիմիայի այն բաժինը, որն ուսումնասիրում է
ածխաջրածիններն ու դրանց ածանցյալները
անվանում են օրգանական քիմիա:

Օրգանական նյութերը՝ ածխածին, ջրածին և այլ
տարրեր պարունակող քիմիական նյութերն են:


Slide 4

Ա .Մ. Բուտլերովի
օրգանական քիմիայի
կառուցվածքային
տեսության
հիմնադրույթները

Ա. Մ. ԲՈՒՏԼԵՐՈՎ


Slide 5

1. Օրգանական միացություններում քիմիական տարրերի
ատոմները միացված են խիստ որոշակի
հաջորդականությամբ
համապատասխանիրենց արժեքականությունների:

Н Н
I I
H–C–C–O–H
I I
H H
էթանոլ


Slide 6

2. Բոլոր օրգանական միացություններում
ածխածինն ունի չորս արժեքականություն:

С (IV), Н (I), О (II), N (III):
Н Н O
I I II
H–N–C–C–O–H
I
H
գլիցին


Slide 7

3.

Ատոմները մոլեկուլներում
փոխադարձաբար ազդում են միմյանց
վրա:
Н Н
I I
H–C–C–O–H
I I
H H
Էթիլ սպիրտ (էթանոլ)
Tեռ. = 78,3о С

Н
Н
I
I
H–C–O–C–H
I
I
H
H
Երկմեթիլ եթեր
Tեռ. = - 27,3о С


Slide 8

4. Նյութերի հատկությունները կախված են,ոչ
միայն իրենց քանակական և որակական
բաղադրությունից, այլև՝ մոլեկուլում
ատոմների միացման կարգից, այսինքն՝
քիմիական կառուցվածքից:
Հասկացություն

Որակական
բաղադրություն

Քանակական
բաղադրություն

Քիմիական
կառուցվածք

Քիմիական
հատկություններ

Իզոմերներ

միանման է

միանման է

տարբեր է

տարբեր են


Slide 9

Այն նյութերը, որոնք ունեն միևնույն քանակական
և որակական բաղադրությունը, սակայն տարբեր
են կառուցվածքով անվանում են իզոմերներ , իսկ
երևույթը իզոմերիայի երևույթ:
С4Н10 -ի իզոմերները

Н Н Н Н
I I
I I
H–C–C–С–С–H
I I
I I
H H Н Н
Ն- բութան
Tեռ. = - 0,5о С

Н Н Н
I I
I
H–C–C–С–H
I I
I
Н
H
H–С–H
I
Н
Իզոբութան (2մեթիլպրոպան)
Tեռ. = - 11,4о С


Slide 10


Slide 11

Հոմոլոգները՝ .....
Հոմոլոգիական շարքը՝ …..
Հոմոլոգիական տարբերություն՝ -СН2

Հասկացություն

Որակական
բաղադրությունը

Քանակական
բաղադրությունը

Քիմիական
կառուցվածքը

Քիմիական
հատկությունները

Հոմոլոգներ

միևնույնն
են

տարբեր
են

նման են

նման են


Slide 12

Հոմոլոգիական շարքեր
Ալկաններ СnН2n+2
Բանաձև
СН4
С 2Н 6
С 3Н 8
С4Н10
С5Н12
С6Н14
С7Н16
С8Н18
С9Н20
С10Н22

Անվանում
մեթան
էթան
պրոպան
բութան
պենտան
հեքսան
հեպտան
օկտան
նոնան
դեկան

Ռադիկալներ СnН2n+1
Բանաձև
СН3
С 2Н 5
С 3Н 7
С 4Н 9
С5Н11
С6Н13
С7Н15
С8Н17
С9Н19
С10Н21

Անվանում
մեթիլ
էթիլ
պրոպիլ
բութիլ
պենտիլ
հեքսիլ
հեպտիլ
օկտիլ
նոնիլ
դեցիլ


Slide 13

Վարժություն № 1.
Գրել բանաձևերին համապատասխան
անվանումները.

Բանաձևը
СН3
С3Н8
С5Н12
С6Н14
С10Н21
С9Н19
С8Н18

Անվանումը
…
…
…
…
…
…
…


Slide 14

Իզոմերների բանաձևերի կազմման
ալգորիթմ.
Օրինակներ.

Գործողություններ՝

1.
2.

3.

4.

Գրել նյութի ընդհանուր
բանաձևը և անվանել այն:

1. С5Н12 - պենտան

Տեղադրել ածխածնի
ատոմները հաջորդաբար և
համարակալել դրանք:

2. С – С – С – С – С

Կրճատել ածխածնային
շղթան ածխածնի մեկ
ատոմով ու տեղադրել այն
մեկ այլ ոչ ծայրային
ածխածնի ատոմի մոտ:
Կրկնել № 3 կետը:

1

2

3

4

3. С – С – С – С
I
С
С
I

4. С – С – С
I

С

5


Slide 15

Վարժություն № 2.
Գնդաձողային մոդելների օգնությամբ
հավաքել հեքսան նյութի իզոմերների
կառուցվածքային բանաձևերը:


Slide 16

Քիմիական բանաձևերի միջոցով
նյութերի անվանակարգման
Գործողություններ՝
ալգորիթմ.
Օրինակ.
1.

Բանաձևում գտնել ու համարակալել
ածխածնային ամենաերկար շղթան այն
ծայրից ,որտեղից ավելի մոտ է ճյուղավորումը:

2.

Ըստ աճման կարգի նշել ռադիկալների տեղը,
քանակը, անունը :

3.

Անվանել ածխաջրածնային համարակալված
շղթան համապատասխան հոմոլոգիական շարքի

СН3
1
2I
3
4
5
СН3 – СН – СН2– СН – СН3
I
СН3
2,4-երկմեթիլպենտան

անվանման:

Նույնատեսակ ռադիկալների քանակը
նշելիս օգտագործվում են՝
երկ - 2R, եռ - 3R, քառ - 4R
անվանումները:


Slide 17

Վարժություն № 3.

Անվանել հետևյալ կառուցվածքով նյութերը.
1) СН3 – СН2 – СН2 – СН2 – СН3
СН3
I
3) СН3 – С – СН3
I
СН3

СН3
I
2) СН3 – СН – СН2 – СН3

СН3
I
4) СН3 – СН – СН2 – СН2 – СН3
I
СН3

СН3
I
5) СН3 – СН – СН2 – СН2 – СН2 – СН2 – СН3
I
I
СН3 С2Н5


Slide 18

Ըստ անվանումների քիմիական
նյութերի կառուցվածքային բանաձևերի
Գործողություններ՝կազմման ալգորիթմ.
1.

Գրում ենք ածխածնային
կմախքը՝ համապատասխան
ածխաջրածնի անվանման (սկսելով վերջից):

2.

Համապատասխան դիրքերում տեղադրում ենք նշված
ռադիկալները:

3.

Ածխածնի մնացած կապերը հագեցնում ենք ջրածնի
ատոմներով:

СН3
I2
1
3
4
5
СН3 – С – СН2– СН2 – СН3
I
СН3

Օրինակ.

2,2-երկմեթիլպենտան


Slide 19

Վարժություն № 4.
Կազմել ներկայացված ալկանների կառուցվածքային
բանաձևերը.
1. 2-մեթիլհեքսան,
2. 3-մեթիլ-3-էթիլպենտան
3. 2,3,4-եռմեթիլհեքսան,
4. 2,2,3,4-քառմեթիլհեպտան,

5. 2-մեթիլ-3,3-երկէթիլօկտան,
6. 2,3-երկմեթիլ-3-իզոպրոպիլհեքսան:


Slide 20