Transcript آشنایی با شیرهای صنعتی و تعمیر آنها تابستان 1388 فهرست مطالب فصل اول – انواع شیرهای صنعتی و کار برد آن -1-1 شیر.

‫آشنایی با شیرهای صنعتی و تعمیر آنها‬
‫تابستان ‪1388‬‬
‫فهرست مطالب‬
‫فصل اول – انواع شیرهای صنعتی و کار برد آن‬
‫‪ -1-1‬شیر دروازه ای‬
‫‪ -2-1‬شیر توپی‬
‫‪ -3-1‬شیر مجرا بند يا سماوري‬
‫‪ -4-1‬شیر بشقابي يا گلوله اي‬
‫‪ -5-1‬شیریکطرفه ‪:‬‬
‫الف ‪ -‬شیر یکطرفه لوالیی‬
‫ب ‪ -‬شیر یکطرفه فشاری‬
‫ج ‪ -‬شیر یکطرفه پیستونی‬
‫د ‪ -‬شیریکطرفه کره ای‬
‫‪ -6-1‬شیر پروانه ای‬
‫‪ -7-1‬شیر ایمنی‬
‫‪ -8-1‬شیر کنترل‬
‫‪ -9-1‬شیر محدود کننده جریان‬
‫فصل دوم – نحوه انتخاب شیرها‬
‫‪ -1-2‬کار شیر‬
‫‪ -2-2‬مشخصات سیال‬
‫‪ -3-2‬افت فشار سیستم‬
‫‪ -4-2‬شرایط کارکرد‬
‫‪ -5-2‬جنس ساختمان شیر‬
‫‪ -6-2‬اندازه شیر‬
‫‪ -7-2‬ضریب شیر‬
‫فصل سوم – افت فشار در شیرها‬
‫‪ -1-3‬افت فشار در شیر‬
‫‪ -2-3‬کویتاسیون در شیرها‬
‫فصل چهارم – روش تنظیم شیرهای خودکار‬
‫‪ - 1-4‬شیرهای خودکار‬
‫‪ -2-4‬رابطه فشار تنظیمی شیرهای ایمنی با فشار لوله ها‬
‫‪ - 1-2-4‬نکات مهم در تعیین مقدار تنظیم شیرهای ایمنی‬
‫‪ -2-2-4‬شیر ایمنی خودکار‬
‫‪ -3-2-4‬ساختمان شیر ایمنی خودکار ‪:‬‬
‫الف ‪ -‬طرز کار شیر ایمنی خودکار‬
‫ب ‪ -‬طریقه بازوبستن‬
‫ج ‪ -‬شیر ایمنی خودکار سر چاه‬
‫فصل پنجم – روش تعمیر انواع شیرها‬
‫‪ -1-5‬شیر دروازه ای شرکت کمرون‬
‫الف ‪ -‬مشخصات شیر‬
‫ب ‪ -‬کارکرد شیر دروازه ای‬
‫ج ‪ -‬ابعاد شیرهای دروازه ای شرکت کمرون‬
‫‪ -2-5‬بازکردن شیرها‬
‫الف ‪ -‬تعویض محل گریسکاری روي بانت شیر‬
‫ب – تعویض ‪Thrust Bearing‬‬
‫ج‪ -‬تعویض نگهدارنده میله‬
‫د‪ -‬تعویض دروازه و نشيمنگاه‬
‫فصل ششم‪ -‬روانکاری شیرها‬
‫‪ -1-6‬روانکاری‬
‫الف ‪ -‬روانکاری بدنه‬
‫ب ‪ -‬روانکاری قسمت متحرک شیرها‬
‫منابع ومراجع‬
Valve Selection, Design &
Manufacturing in the 21st
Century
WHAT IS A VALVE
A valve can be defined as a device
in a fluid system which can stop,
start, divide, blend, sample, or
change the direction or amplitude
of the fluid’s sound, pressure,
temperature, velocity and flow or
keep in a constant state.
Valve Selection
Will it do the job ?
Can you get it ?
Can you service it ?
Can it be upgraded or modified
?
What does it cost





Will it do the job ?
Most time-consuming category•
Requires correct process •
conditions
Requires correct sizing for all
conditions
Materials considerations•
Type of valve•
Choice of actuator
•
•
Can you get it ?
Material availability•
Material processing•
Inventory
•
What does it cost ?
State of the economy•
Over-rating the valve which •
increases cost
Time taken to clarify specifications•
Cost of spares
•
Can you service it ?
Consequences of plant •
shutdown
Cost of spares holdings•
Special tools•
Special training •
Can the valve be upgraded
or modified ?
Introduction of network •
communications
Change in area classification•
New safety requirements•
Modified for different conditions•
Change trim / valve action•
Other Considerations
Product liability
Engineering
management
Fire safe
Fail safe
Safety
Energy conservation






Redundancy
Anti cavitation
Anti flashing
Plastic valves
Plastic lined valves
Composite valves






Product Liability
Failures cost money ( and possibly
lives).
Increased insurance charges.
“ What does it cost ? ”
Three Mile Island experience.
Costs also due to loss of production.
Inventory implications.
Trapped toxic substances.







‫مفاهيم اوليه‬
Disk: A valve trim element used to
modulate the flow rate with either linear
or rotary motion. Can also be referred
to as a valve plug or closure
member.
Trim*: The internal components of a
valve that modulate the flow of the
controlled fluid.
Closure Member: The movable part
of the valve that is positioned in the
flow path to modify the rate of flow
through the valve.
Seat: The area of contact between
the closure member and its mating
surface that establishes valve shut-off.
Packing: A part of the valve assembly
used to seal against leakage
around the valve disk or stem.
Valve Selection
Introduction to
Main Types
‫شیر دروازه ای ‪Gate Valve‬‬
‫عمل اصلی این شیر در حقیقت قطع کامل ویا ایجاد ارتباط بین دو جریان سیال می باشد‪ .‬این‬
‫ا‬
‫بدان معناست که این نوع شیرها یا بایستی کامل بسته و يا كامل باز از آنها استفاده نمود و‬
‫در واقع بصورت نیمه باز نمی توان از آنها استفاده کرد‪.‬‬
‫همینطور که از نام این شیر مشخص است به کمک دروازه ای که در مسیر حرکت سیال قابل‬
‫تغییر مکان دادن می باشد عمل می نماید که در این دروازه به صورت عمودی در مسیر‬
‫جریان حرکت کرده ودر مورد لزوم جریان را قطع ویا بر قرار می کند‪.‬‬
‫این شیر خود در نمونه هاي مختلف وبا اندازه هاي مختلف موجود مي باشد‪ .‬در مورد اين‬
‫نوع شیرها ذكر اين نكته الزم است كه همگي داراي اجزاي يكسان مي باشند كه با توجه به‬
‫مدلهاي مختلف از نظر نوع شركت سازنده با يكديگر تفاوت جزئي دارند ولي نكته اي را كه‬
‫بايستي بدان توجه نمود اين است كه بطور كلي تمامي شیرها داراي مكانیزم يكسان بوده‬
‫كه فقط از لحاظ ساختماني با يكديگر تفاوت دارند‪}4{ .‬‬
‫شیر بشقابي ‪Globe valve‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫اين نوع شیر بخصوص در محلهايي كه لوله هاي مسیرجريان كوچك‬
‫هستند والزم است دبي تحت تنظيم وكنترل باشد مورداستفاده قرارمي‬
‫گیرند‪ .‬مسیرحركت سيال درداخل شیربطور مستقيم نيست وشايد به‬
‫همین علت مقاومت بيشتري در مقابل جريان از خود نشان مي دهد كه‬
‫خود باعث تنظيم جريان مي گردد‪.‬‬
‫اين شیر طوري طراحي شده كه باعث تغيیر جهت جريان سيال كه از‬
‫شیرعبور مي كند مي شود ودر حقيقت حركت يك ديسك كه در‬
‫مسیرجريان واقع مي شود عمل بازوبسته نمودن (يا نيمه بازو نيمه بسته‬
‫بودن) را انجام مي دهد‪.‬‬
‫شیر بشقابي ‪Globe valve‬‬
‫‪ ‬دراين نوع شیرچون بندآور و نشيمنگاه آن طوري طراحي شده كه بطور سريع‬
‫روي هم قرار مي گیرند‪ ،‬بنابراين وسيله مناسبي است براي جريانهاي كه‬
‫مرتب باز وبسته مي شوند‪.‬‬
‫‪ ‬علوه بر اين هرگاه الزم باشد فشار سيال را در طول مسیر كم كنند از شیر‬
‫ساچمه اي استفاده ميكنند‪.‬درشیرساچمه اي مسیر سيال به اندازه ‪ 90‬درجه‬
‫انحراف پيدا كرده وسپس با يك انحراف ‪ 90‬درجه اي ديگر در مسیر خود‬
‫جريان مي يابد كه اين انحراف باعث افت فشار مي گردد‪.‬‬
‫نوع زاويه اي آن نیزدرجاهاييكه كه بعلت كمبود فضا نمي توان از زانويي استفاده‬
‫كرد كاربرد دارد‪.‬‬
Valve stem
Post guide
bushing
Post
Valve plug
Seat ring
Cage Guided Valve
Valve plug
stem
Packing
flange
Packing
Packing box
Bonnet
Bonnet
gasket
Valve plug
Cage
Cage gasket
Seat
ring
Valve body
Seat
ring
gasket
Angle Valve
Y- Type Valve
Piston valve
‫شیر توپي ‪ball valve‬‬
‫از نظر كاري اين شیر كم وبيش مانند شیر دروازه اي بوده ليكن به جاي صفحه اي كه در مسیر‬
‫جريان سيال بود‪ ،‬اين عمل بوسيله جسم كروي شكل كه دروسط آن مجرائي موجود‬
‫است انجام مي گیرد‪.‬‬
‫در وقت باز بودن مجراي مذكور در مسیر حركت سيال واقع مي گردد ودر وقت بسته بودن‬
‫طرف ديگر جسم محل عبور سيال رامسدود مي نمايد‪ .‬اين شیر از نظر ساختمان آسانتر واز‬
‫نظر قيمت ارزانتر از نمونه هاي ديگر شیرها مي باشد‪.‬‬
‫اين نوع شیرها كاربرد زيادي در صنعت دارند وبراي كنترل بسياري از سياالت مانند گازها وروغن‬
‫مورد استفاده قرار مي گیرند‪ .‬ولي بيشتر در سر راه لوله هاي هوا‪ ،‬گاز‪ ،‬موادخورنده وپودر‬
‫خشك قرار مي گیرند‪.‬‬
‫اين شیر كمتر درمحل خود محكم مي شود و افت فشاركمي ايجاد مي نمايد وبه راحتي قابل‬
‫تعمیر مي باشد‪ .‬برخلف شیر دروازه اي كه وقتي نيمه بازاست سيال به صورت مستقيم‬
‫حركت مي كند در اين حالت اگر شیر نيمه بازباشد حركت سيال به صورت مستقيم‬
‫نيست‪.‬‬
Ball Valve
The stem passes through the body of the valve and will
have a sealing arrangement to withstand the pressure of
the media flowing through the valve.
OPEN
CLOSED

Ball Valve
Process material can be trapped in this space when the
valve is closed.
OPEN
CLOSED

Characterised V-notch Ball Valve
In the characterised ball segment valve the opening
between the ball and seal are modified to provide
different flow characteristics.

The V-notched ball segment produces an equal
percentage flow characteristic and provides a shearon-close action — making it suitable for slurry
applications and for fluids that include fibrous and
stringy material.

‫شیر مجرابند (سماوري) ‪plug valve‬‬
‫به اين نوع شیردرزبان انگليس ي‪ cock valve‬و در زبان آمريكائي ‪plug‬‬
‫‪valve‬مي گويند كه داراي ساختمان بسيارساده مي باشد‪.‬‬
‫ا‬
‫اين شیر براي كنترل مناسب نيست وبايد در حالت بسته ويا كامل باز باشد‪ .‬ساختمان‬
‫آن ساده وداراي يك بدنه ويك پلگ توپي كه در آن سوراخي براي عبور سيال‬
‫تعبيه شده ويك كلهك آب بندي مي باشد‪.‬‬
‫پلگ را به اشكال مختلف مي سازند‪ .‬ومعمولترين آن به صورت مخروط ناقص‬
‫ساخته شده كه با چرخاندن آن در بدنه سوراخ آن روبروي لوله قرار گرفته‬
‫وجريان سيال ازآن عبورمي كند ‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫شیر مجرابند (سماوري) ‪plug valve‬‬
‫اين نوع شیر داراي انواع گوناگوني بوده وممكن است سه راهه‬
‫وچهارراهه آنها براي انتخاب مسیر جريان وجود داشته باشد‪.‬‬
‫در بعض ي از شیرهاي سماوري آب بندي پلگ با بدنه بوسيله نوعي‬
‫خمیر گرافيت انجام مي گیرداين خمیراز سر پلگ تزريق شده‬
‫وبوسيله پيچي كه روي آن بسته مي شود خمیر بداخل شيارهايي كه‬
‫روي پلگ تعبيه شده نفوذ كرده وبصورت فيلمي از خمیرها بین‬
‫بدنه وپلگ قرار مي گیرد‪ .‬اين عمل علوه برآب بندي كردن باعث‬
‫روان چرخيدن پلگ شده وازسائيدگي ونیز فساد تدريجي پلگ وبدنه‬
‫جلوگیري مي كند‪}4{.‬‬
Plug Valve
Port
Rotary
tapered plug
One of the oldest valves in use

When the plug is rotated it permits flow through the port
of the plug — whilst a 90° turn in either direction
completely blocks the flow path.

Can be considered as part of the ball valve family.

Port
Rotary tapered plug
Pinch Valve
Pinch Valve
Valve stem
Vice clamps
actuated by
valve stem
Resilient
rubber pipe
(a)
(b)
Diaphragm Valve
Diaphragm Valve
Valve stem
Resilient
flexible
diaphragm
Transverse
weir
linear flow characteristics make it well suited to throttling
or modulating duties at modest differential pressures.
•
wide range of applications (175°C max. and 16 bar max.).
•
all working parts are isolated from the line media
•
‫شیر يك طرفه‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪Check valve‬‬
‫همان طور كه از اسم آن برمي آيد از بازپس زدن جريان در يك لوله جلوگیري مي‬
‫نمايد وبه عبارت ديگرسيال فقط از يك طرف آن مي تواند وارد شود وزماني كه در‬
‫يك مسیر قرار دارد جريان سيال از طريق برعكس آن غیر ممكن است‪( .‬در ساير شیرها‬
‫محل ورود سيال به شیر مطرح نيست ومي تواند از دو طرف آن باشد‪ .‬ليكن در اينجا‬
‫فقط سيال از يك طرف شیرمي تواند وارد شود) به همین علت اگر در محلي قراردارد‬
‫ومي خواهيم جريان را درمسیرمخالف عادي خود عبور دهيم بايستي اين شیررا‬
‫برعكس نمائيم ويا اينكه داخل آنرا درآوريم كه در اين صورت حالت شیريك طرفه را‬
‫از دست خواهد داد‪.‬‬
‫شیرهاي يك طرفه در دو طرح اساس ي بنام شیريك طرفه لواليي ( ‪Swing check‬‬
‫‪ )valve‬و شیريك طرفه فشاري(‪)Lift check valve‬ساخته مي شودكه درزيربه‬
‫توضيح آنها مي پردازيم‪.‬‬
‫انواع شیر يك طرفه‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪Check valve‬‬
‫‪ )1-5-1‬شیريك طرفه لواليي ‪Swing check valve‬‬
‫اين شیر كه مصرف بيشتري دارد داراي بدنه ودرپوش مي باشد كه درون آن‬
‫ديسكي كه ممكن است يكي يا دوتايي باشد بوسيله پین مخصوص ي به بدنه‬
‫لوال شده وآويزان مي باشد‪ .‬البته در نوع دو تايي آن اين پین بین دو ديسك قرار‬
‫دارد‪.‬‬
‫جريان سيال درموقع ورود ديسك را به طرف مسیر خود بلند كرده وازاطراف‬
‫آن عبورمي كند و درموقع قطع جريان دسيك به نشيمنگاه چسبيده واجازه‬
‫برگشت به سيال را نمي دهد‪(.‬شكل ‪}4{ )1-5‬‬
Swing Type.


Fluid viscosity should be low and
non-pulsating to avoid continuous
hammering on seat.
Have to be mounted horizontally or
vertically.
‫‪ )2-5-1‬شیريك طرفه فشاري‬
‫در اين نوع شیر يك طرفه جريان سيال باعث بازشدن شیر شده‬
‫وبرگشت جريان باعث بسته شدن شیر مي گردد‪ .‬از انواع شیرهاي‬
‫يك طرفه فشاري مي توان شیر يك طرفه پيستوني وشیر يك طرفه‬
‫كروي را نام برد‪.‬‬
‫‪Suitable for high velocity ‬‬
‫‪applications.‬‬
‫‪Fluid viscosity can be high. ‬‬
‫‪ )3-5-1‬شیر يك طرفه پيستوني‬
‫در شیر يك طرفه پيستوني از نظرشكل داخلي شبيه شیرفلكه اي مي‬
‫باشد كه جريان باعث فشار پيستون به طرف باال وانتقال جريان‬
‫شده كه جهت عكس آن پيستون به طرف پائین آمده ومانع از‬
‫برگشت سيال به طرف ورودي مي شود‪.‬‬
‫اين نوع شیر به همراه شیر ساچمه اي وزاويه دار جهت جلوگیري از‬
‫پديده لرزش در اثر فشار در مسیر خطوط لوله برده مي شود‪}1{.‬‬
‫‪ )4-5-1‬شیر يك طرفه كره اي‬
‫اين نوع شیريك طرفه در دونوع كره اي افقي وعمودي وجود دارد‪ .‬در نوع عمودي‬
‫مسیر جريان مستقيم است واين شیر بيشتردرجاهائيكه قطع جريان به‬
‫صورت فوري الزم باشد بكار مي رود‪.‬‬
‫نحوه كار اين نوع شیربدين صورت است كه مسیر سيال ورودي يك كره را در‬
‫داخل سيال معلق نگهداشته وسيال از اطراف آن به طرف ديگر مي رود‬
‫ووقتي كه جريان سيال برعكس شود كره مورد نظر در نشيمنگاه خود نشسته‬
‫كه مانع از عبور سيال به طرف ورودي مي شود‪ .‬يكي از مزاياي اين نوع شیر‬
‫يك طرفه استفاده ازآنها در سياالتي كه ويسكوزيته آنها بسيار زياد است مي‬
‫باشد‪(.‬شكل ‪}3{ )7‬‬
‫شیر پروانه اي ‪Butterfly valve‬‬
‫يكي ديگر ازانواع شیردستي شیر پروانه اي است كه داراي ساختماني ساده وبهترين نوع‬
‫شیر براي جريانهاي زياد است‪.‬‬
‫بند آورآن به صورت صفحه دايره اي شكل است كه ازباال يه ساقه ودسته شیرمتصل‬
‫است واز پائین بوسيله يك پاشنه به بدنه وصل شده است‪ .‬بطوريكه بند آور مي‬
‫تواند حول اين پاشنه حركت كرده وجريان سيال را قطع ويا ازشیر عبور دهد‪.‬‬
‫موقعيكه بند آور موازي جريان قرار مي گیرد حداكثر مقدار سيال از شیر عبور مي كند‪.‬‬
‫بهره برداري از شیرهاي پروانه اي بزرگ بوسيله نیروي برق واستفاده از چرخ دنده ها‬
‫ويا هيدروليك صورت مي گیرد‪(.‬شكل ‪)1-6‬‬
‫با توجه به اينكه بيشترين جريان دراين نوع شیرها زماني مي افتد كه بندآور‬
‫حالت‪90‬درجه نسبت به جريان ها داشته باشد الزم است كه بدانيم در زواياي‬
‫مختلفي كه بند آور با جريان مي سازد مقدار جريان عبوري از شیر چه مقدار خواهد‬
‫بود‪ .‬در جدول زير برحسب سايز شیرومقدار زاويه اي كه بندآوربا جريان مي سازد‬
‫مقدار جريان نشان داده شده است‪}2{ .‬‬
Butterfly Valve
Ring
seal
Disc
Stem
The body of the valve is
lined with an elastomeric
material that is held in
position in the body by
either bonding or
mechanical means.

As the disc moves into the
closed position, the material
of the liner is an
interference fit with the disc
edge.

This determines the
pressure sealing capability
and the torque required to
close and open the valve
into or from the full closed
position.

Butterfly Valve :
‫(‪ )1-7‬شیر ايمني ‪Safety valve‬‬
‫همانطور كه از نام اين شیر بر مي آيد جهت ايمن ساختن لوله ها ودستگاههاي داراي فشار بكار مي رود‪.‬‬
‫وداراي انواع واقسام گوناگوني بوده ومي توان گفت كه متنوع ترين نوع شیرها از نوع شیر ايمني‬
‫هستند‪.‬‬
‫اين شیر قابل تنظيم بوده وبا توجه به فشار جاري سيال داخل آن تنظيم مي گردند‪ .‬بدان معني كه‬
‫هرگاه فشار جريان بيش از فشار تنظيمي برروي شیر باشد شیر به صورت اتوماتيك جريان را قطع‬
‫مي كند واز طرف ديگر اگر فشار جريان كمترازحداقل فشار تنطيمي برروي شیر باشد باز هم جريان‬
‫را قطع خواهد كرد‪ .‬به همین علت در مسیر عبور سيالي كه تغيیرات فشار ناگهاني در آن محتمل‬
‫است از وجود ا اين شیر استفاده مي گردد‪ .‬مدلهاي مختلفي از اين شیر موجود است ليكن همگي از‬
‫نظرعمل تقريبا مشابه يكديگرند وبه هرحال با توجه به يك فشار تنظيم شده برروي آنها جريان را‬
‫قطع مي كنند‪ .‬ونع ديگر اين شیر را مي توان طوري تنظيم كرد كه به طور اتوماتيك در موقع لزوم‬
‫باز شود‪( .‬شكل ‪)9‬‬
‫نوع ديگري از شیرهاي ايمني نیز موجود است كه به آنها ‪ Safety relief valve‬مي گويند‪ .‬اين شیر‬
‫برخلف نمونه باال با توجه به شرايط تنظيمي برروي آن وموقعيت سيال در وقت الزم بازمي‬
‫شود‪.‬وجريان را تغيیرمي دهدويا به عبارت ساده تراز فشارلوله مي كاهد‪( .‬شكل ‪}3{ )10‬‬
‫‪ )8-1‬شیر كنترل ‪Control valve‬‬
‫همانطور كه از اسم آن بر مي آيد جهت كنترل جريان سيال درمسیرعبورآن قرار داده مي شود‪ .‬اين شیر به‬
‫ا‬
‫طور اتوماتيك ومعموال با فشار هوا كار مي كند(در موقع لزوم مي توان آنرا با دست بازوبسته نمود‬
‫وبديهي است كه در اين حالت ديگر شیر كنترل نخواهد بود وفقط يك شیر معمولي است)‪ .‬اين شیر با‬
‫توجه به موقعيت محل واينكه چه چیزي را بايستي كنترل كند بطور اتوماتيك باز وبسته مي شود ودر‬
‫حقيقت با توجه به عامل ديگري كه مي بايست كنترل شود ومداوم با شیر كنترل در رابطه است‪،‬‬
‫محل شیر صورت مي گیرد‪ .‬به طور مثال اگر قرار باشد فشار را كنترل كند از محل ديگري كه فشارش‬
‫مورد نظر است به طور مداوم با شیر ارتباط برقرار است وباتغيیر فشارآن محل شیر بازتر ويا بسته تر‬
‫ا‬
‫ل‬
‫مي شود تا فشارالزم در آن محل ثابت بماند‪ .‬معموال اين شیر براي كنتر فشار‪ ،‬دبي ويا سطح مايع در‬
‫يك ظرف مورد استفاده قرار مي گیرد ونسبت به تغيیرات آنها نیز باز وبسته مي گردد‪ .‬از اين شیر نمونه‬
‫هاي مختلفي وجود دارد كه از لحاظ عملكرد يكي ميباشند و فقط از لحاظ ساختمان با يكديگر‬
‫تفاوت دارند‪( .‬شكل ‪}7{،}4{ )11‬‬
‫دو نمونه از شیرهاي كنترل كه با هوا كار مي كنند عبارتند از‪:‬‬
‫‪Air to open‬‬
‫ شیرهايي كه با قطع جريان هوا بسته مي شود‪.‬‬‫‪Air to close‬‬
‫‪ -‬شیرهايي كه با قطع جريان هوا باز مي شود‪.‬‬
‫‪ )9-1‬شیر محدود كننده جريان ‪Chock valve‬‬
‫ازاين نوع شیر جهت كنترل مقدار جريان استفاده مي گردد كه جريان وقتي به آن مي رسد بستگي به‬
‫اينكه شیر از چه نوع محدود كننده اي باشد كم مي شود ومقدار آن نیز طي محاسباتي قابل‬
‫تعويض يا تنظيم است‪.‬‬
‫شیرهاي محدود كننده به دو نوع ثابت وقابل تنظيم تقسيم مي شود‪.‬‬
‫محدود كننده هاي ثابت به اين صورت هستند كه در آن عامل محدود كننده با توجه به سايز محاسبه‬
‫شده داخل بدنه شیرقرارمي گیرد ودرمسیر جريان قرار گرفته وجريان از داخل آن عبور مي كند ولي‬
‫محدود كننده هاي قابل تنظيم كه خود داراي گونه هاي مختلفي هستند داراي عامل محدود‬
‫كننده قابل تنظيم بر روي عددهاي محاسبه شده هستند كه فرق اين دوباهم در اين است كه اگر‬
‫بخواهيم شماره عامل محدود كننده را در شیرهاي محدود كننده كم يا زياد كنيم بايستي حتما‬
‫شیررا ببنديم وجريان را قطع كنيم كه اين خود باعث وقف درامرتوليد خواهد شدولي درگونه هاي‬
‫قابل تنظيم بدون قطع جريان عامل محدود كننده را كه به دسته وصل است روي عدد مورد‬
‫نظرنگاه مي داريم‪ .‬انواع مختلف اين نوع شیرها موچود مي باشد ولي معروفترين آنها ساخت شركت‬
‫‪ Cameron‬مي باشد‪}7{ .‬‬
‫سؤالهايي كه پس از پايان اين فصل بايستي پاسخ داده شود‪:‬‬
‫انواع شیرهاي مورد استفاده در صنعت را نام ببريد؟‬
‫‬‫انواع شیرهاي يك طرفه را نام ببريد؟‬
‫‬‫از كدام شیر جهت كنترل جريان با دبي زياد استفاده مي شود؟‬
‫‬‫از كدام شیر جهت كنترل در سايزهاي پايین استفاده مي شود؟‬
‫‬‫آيا از شیر دروازه اي براي كنترل جريان استفاده مي شود يا خیر؟ چرا؟‬
‫‬‫اجزاء مختلف شیر پروانه اي را نام ببريد‪.‬‬
‫‬‫انواع شیر هاي محدود كننده جريان را نام ببريد‪.‬‬
‫‪-‬‬
‫فصل دوم ‪ :‬نحوه انتخاب شیرها‬
‫اهداف آموزش ي كه در اين فصل آمده است ‪:‬‬
‫شناخت وكارآرايي هر شیر‬
‫‬‫انتخاب صحيح شیر متناسب با جريان‬
‫‬‫آشنايي با روشهاي صحيح استفاده از شیرها در طراحي‬
‫‬‫صحيح كار كردن با شیرها درواحدهاي صنعتي‬
‫‪-‬‬
‫با پيشرفت صنعت وازدياد مصرف شیر كارخانجات سازنده نیز افزايش يافته وكوشش سازندگان براي مرغوبي جنس وقيمت‬
‫كم باعث شده است كه شیرهاي بسيار مختلفي همانطور كه ديده شده است طراحي وساخته شود‪ .‬در نتيجه انتخاب‬
‫نوع شیر براي كار مخصوص احتياج به مطالعات بيشتري دارد‪ .‬براي انتخاب شیر معيني براي كار مخصوص عوامل زير را‬
‫مي بايد در نظر گرفت‪.‬‬
‫‪ )1-2‬كار شیر ‪Functional Requirement‬‬
‫قبل از هر چیز ابتدا بايد تعيین كرد كه شیربراي چه عملي مي بايست به كار رود‪ .‬با اين معلومات ‪ 20‬درصد كار را انجام داده‬
‫ايم زيرا كليه شیرها به طبقه از نظرمناسب بودن براي كار مخصوص ي بكار‬
‫مي روند‪.‬‬
‫¨ اگر سرويس بازو بسته شدن كامل الزم باشد از شیرهاي زير استفاده مي كنيم‪.‬‬
‫‪Gate valve‬‬
‫شیر دروازه اي يا كشويي‬
‫‬‫‪Plug valve‬‬
‫شير سماوري‬
‫‬‫‪Ball valve‬‬
‫شیر كره اي‬
‫‬‫¨ اگر براي تنظيم جريان سيال شیر الزم باشد‪ ،‬شیرهاي مناسب عبارت خواهند بود از‪:‬‬
‫‪Globe valve‬‬
‫شیر ساچمه اي‬
‫‬‫‪Angle valve‬‬
‫شیر زاويه اي‬
‫‬‫‪Needle valve‬‬
‫شیر سوزني‬
‫‬‫‪Butterfly valve‬‬
‫شیر پروانه اي‬
‫‬‫‪Diaphragm valve‬‬
‫شیر ديافراگمي‬
‫‬‫¨‬
‫‬‫‬‫¨‬
‫‬‫‬‫‪-‬‬
‫براي جلوگیري از برگشت سيال شیرهاي مناسب عبارتند از‪:‬‬
‫‪Check valve‬‬
‫شیر يك طرفه‬
‫‪Pressure valve‬‬
‫شیر پايي‬
‫جهت تنظيم فشار سيال وايمن نمودن مسیر از شیرهاي ذيل استفاده مي شود‪:‬‬
‫‪valve Safety‬‬
‫شیر ايمني‬
‫‪valve Relief‬‬
‫شیر تخليه فشار‬
‫‪Pressure valve‬‬
‫شیر فشار شكن‬
‫‪ )2-2‬مشخصات سيال ‪Fluid to be handle‬‬
‫ا‬
‫اصوال شیرها را مي توان براي كنترل مواد مختلفي نظیر پودرها‪ ،‬مايعات غليظ ‪ ،‬گازها‪ ،‬آب‪ ،‬مواد‬
‫شيميايي‪ ،‬نفت‪ ،‬بخاروغیره بكار برد ومشخصات سيال مي تواند راهنماي خوبي از لحاظ نوع شیر‬
‫وجنس آن از لحاظ تماس باسيال باشد‪.‬‬
‫‪ )3-2‬افت فشار سيستم ‪Friction loss‬‬
‫چون افت فشار سيال براي هر شیر مختلف است در نتيجه افت فشار موجود در سيستم نیز براي‬
‫انتخاب شیر الزم است‪.‬‬
‫‪ )4-2‬شرايط كاركرد ‪Operating Condition‬‬
‫شرايط فشار و درجه حرارت موجود در انتخاب شير را از نظر جنس و خوردگي بسيار محدود ميكند‪.‬‬
‫جداول استاندارد شده براي فشارودرجه حرارت انتخاب شیر رااز اين نظر آسان مي كند‪.‬‬
‫‪ )5-2‬جنس ساختمان شیر ‪Material‬‬
‫بدنه ‪ -‬ميله – ديسك – ونشيمنگاه شیر از اجناس مختلفي ساخته مي شوند كه هر كدام براي سرويس معيني مناسب‬
‫است‪ .‬فلزاتي كه به طور معمول براي ساختمان شیرمصرف مي شوند عبارتند از‪:‬‬
‫چدن – برنج – برنز – فوالد – مس – نيكل ويا پلستيك ‪ ،‬سراميك وگرافيت‪.‬‬
‫‪ )6-2‬اندازه شیر ‪Size‬‬
‫اندازه شیر گاهي در انتخاب شیر بسيار مؤثر است مثل اگر شیر بسيار بزرگي براي كنترل مايع الزم باشد شیر پروانه اي برشیر‬
‫فلكه اي يا ساچمه اي ترجيح داده مي شود‪ .‬بعلوه جنس شیر نیز براي اندازه مختلف تغيیر مي كنند‪}2{،}3{ .‬‬
‫جداول ‪ 3 ،2‬راهنماي خوبي جهت انتخاب شیر مورد مصرف در صنعت واستفاده بهينه در انتخاب شیر وكاربرد صحيح آنها‬
‫در صنايع مي باشد‬
‫‪ )2-7‬ضريب شیر ومقدار جريان‬
‫ضريب شیر يكي ازمشخصات ديگرجهت اندازه گیري مقدارجريان وافت فشاردر سيستم مي باشد‬
‫كه براي انتخاب شیر بسيار مهم مي باشد‪ .‬ضريب شیر گاهي اوقات عدد جريان ناميده مي شود‪.‬‬
‫ا‬
‫ضريب شیر با تغيیر سايز آن ومقدار باز بودن شیر متناسب بوده ومعموال براساس باز بودن شیر‬
‫ا‬
‫بصورت ‪100‬درصد (كامل باز) بيان مي شود‪.‬‬
‫ضريب شیر يا عدد جريان با سه واحد بيان مي شود‪.‬‬
‫‪ Cv‬در سيستم آمريكايي ‪ Ib/in2‬و ‪US gal/min‬‬
‫‬‫‪ Kv‬در سيستم بر اساس ‪ bar‬و ‪Liters/min‬‬
‫‬‫‪ F‬در سيستم انگليس ي ‪ Ib/in2‬و ‪Imp gal/min‬‬
‫‬‫كه هر سه آنها به يكديگر قابل تبديل بوده ورابطه آنها به قرار ذيل مي باشد‪}2{.‬‬
‫‪F‬‬
‫‪Cv‬‬
‫‪Kv‬‬
‫‪17.09‬‬
‫‪14.28‬‬
‫‪--‬‬
‫‪Kv‬‬
‫‪1.1966‬‬
‫‪--‬‬
‫‪0.07‬‬
‫‪Cv‬‬
‫‪--‬‬
‫‪0.8357‬‬
‫‪0.0585‬‬
‫‪F‬‬
‫بنا بر اين‪ Cv‬مقدار گالن بر دقيقه آبي است كه در دماي بین ‪ 5‬درجه سانتيگراد‪ 40‬درجه سانتي گراد از بین يك شیر عبور كند بطوريكه افت فشار آن يك پوند بر اينچ مربع باشد‪.‬‬
‫سؤالهايي كه پس از اين فصل بايستي پاسخ داده شوند‪:‬‬
‫كاربرد شیرهاي دروازه اي چيست؟‬
‫‬‫آيا از شیرهاي پروانه اي مي توان جهت تعويض جريان استفاده كرد؟‬
‫‬‫اگر سيال مورد نظر بخار باشد چه نوع شیري براي آن مناسب است؟‬
‫‬‫موارد كاربرد شیرهاي سماوري را بيان كنيد‪.‬‬
‫‬‫پنج پارامتر اصلي جهت انتخاب شیر را نام ببريد‪.‬‬
‫‪-‬‬
‫فصل سوم‪ :‬افت فشار در شیرها‬
‫اهداف آموزش ي كه در اين فصل آمده است ‪:‬‬
‫آشنايي با افت فشار در شیرها‬
‫‬‫نحوه محاسبه افت فشار در شیرها‬
‫‬‫استفاده از جداول ونمودارهاي مربوط به شیرها‬
‫‬‫نحوه انتخاب شیر با استفاده از محاسبه افت فشار در آن‬
‫‪-‬‬
‫‪ )1‬افت فشار در شیر‬‫افت فشار در شیرها بدليل آنكه بايستي در طراحي وانتخاب شیر در مسیر جريان مد نظر قرار‬
‫گیرد بسيا مهم است وما بايستي در نظر داشته باشيم كه مقدار افت فشار جريان پس از‬
‫شیر چه مقدار خواهد بود لذا در اين مبحث به بررس ي ومحاسبه افت فشار در شیرها مي‬
‫پردازيم‪ .‬افت فشار در شیر از فرمول زير محاسبه مي شود‪:‬‬
‫مقدار عددي ضريب افت فشار به نوع شیر واندازه آن مشخص مي شود‪.‬‬
‫در زير ضريب افت فشار را براي انواع شیرهايي كه بيشترين مصرف رادر صنعت دارند وبا در‬
‫ا‬
‫نظر گرفتن اينكه كامل باز مي باشند وسيال داخل آنها بصورت تربو لنت مي باشد ذكر‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ضريب افت فشار در شیرهايي از قبيل دروازه اي‪ ،‬پروانه اي ‪ ،‬ساچمه اي وديافراگمي اگر در حالت نيمه باز‬
‫يا بصورت جزئي باز مي باشند از حاصل ضرب مقدار ‪ K‬درضريب ‪ Ki‬بدست خواهد آمد‪.‬‬
‫كه مقدار ‪ K1‬از طريق نمودارهاي ‪ 1-3‬تا ‪ 3-4‬بدست مي آيد‪.‬‬
‫‪ )2-3‬پديده كويتاسيون در شیرها‬
‫زمانيكه يك مايع از ميان يك شیر نيمه باز عبور مي كند فشار آن در ناحيه اي كه سرعت افزايش پيدا‬
‫كرده كاهش مي يابد وبه فشار بخار مايع مي رسد‪ .‬مايع در ناحيه كم فشار شروع به بخار شدن مي‬
‫كند وحفره هارا توسط حبابهاي گاز توليد شده از بخار مايع پر مي كنند‪.‬‬
‫ا‬
‫وقتي مايع مجددا به فشار استاتيك برسد‪ ،‬حبابها بطور ناگهاني جمع مي شوند‪ .‬اين پديده كه باعث‬
‫ايجاد شكاف در شیر مي شود را كويتاسيون مي گويند‪.‬‬
‫اگر اين عمل بطور مرتب تكرار شود در نهايت باعث شكستگي واز بین رفتن شیر مي شود كه البته اين‬
‫پديده در لوله ها نیز ممكن است اتفاق بيافتد‪.‬‬
‫يكي از مشخصه هايي كه براي مصرف كنندگان شیر مد نظر مي باشد ضريب كويتاسيون بوده كه‬
‫بايستي شدت آن مشخص باشد‬
‫‪ .‬اين پارامتر به صورت ذيل بيان مي شود‪ .‬كه در آن ‪:‬‬
‫‪ : C‬ضريب كويتاسيون‬
‫‪ :Pv‬فشار بخار مايع‬
‫‪ :Pd‬فشار در لوله اي كه ‪ 12‬برابر قطر لوله متصل به جريان بعد از‬
‫شیر است‪.‬‬
‫‪ :Pu‬فشار در لوله اي كه ‪ 3‬برابر قطر لوله متصل به جريان قبل از‬
‫شیر است‪.‬‬
‫نمودارهاي ذيل مقدار ‪ C‬رابراي شیرهاي گوناگون نشان مي دهد‪.‬‬
‫براي جلوگیري از پديده مي توانيم قطر لوله خروجي از شیر را بطور ناگهاني افزايش دهيم كه‬
‫مقدار آن نیز قابل محاسبه مي باشد‪.‬‬
‫اگر بتوانيم يك افزايش به قطر ‪ 5/1‬برابر قطر لوله وطولي معادل ‪ 8‬برابر قطر لوله بعد از شیر‬
‫بگذاريم خواهيم توانست از كويتاسيون كه در نهايت باعث از بین رفتن شیر مي شود‬
‫جلوگیري بعمل آوريم‪}1{.‬‬
‫سؤالهايي كه كار آموز در پايان اين فصل بايستي پاسخ دهد‪:‬‬
‫افت فشار در شیرها را توضيح دهيد‪.‬‬
‫‬‫پديده كويتاسيون چيست؟‬
‫‬‫راههاي جلوگیري از پديده كويتاسيون چيست؟‬
‫‬‫ضريب افت فشار در حالتيكه شیر نيمه باز باشد چگونه بدست مي آيد؟‬
‫‪-‬‬
‫فصل چهارم ‪ :‬روشهاي تنظيم شیرهاي ايمني خودكار‬
‫اهداف آموزش ي كه در اين فصل آمده است‪:‬‬
‫شناخت شیرهاي خودكار‬
‫‬‫آشنايي با نحوه كارشیرهاي خودكار‬
‫‬‫طرزاستفاده شیرهاي خودكار‬
‫‬‫محل استفاده شیرهاي خودكار‬
‫‪-‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ )1-4‬شیرهاي خودكار‬
‫شیركنترل كننده عبارتست از يك مانع متغيیركه در معبريك لوله قرار مي دهند تا بدان وسيله مقدار‬
‫ماده سيال يا گاز كه از داخل آن لوله مي گذرد بوسيله يك دستگاه كنترل كننده خودكارممكن مي‬
‫سازد‪ .‬اين شیرخودكار ممكن است از راه دوربوسيله تنظيم دستي ويا خودكار عمل نمايد‪}3{.‬‬
‫شیرهاي خودكار داراي يك عامل ايمني مي باشند كه جهت ايمن ساختن مسیرجريان در مقابل عوامل‬
‫مختلفي نظر فشار يا دما ويا سطح مايعات در ظروف وغیره كه براي كنترل آن تعريف ميشود‪.‬‬
‫بطور كلي همانطور كه از نام اين شیر پيداست براي ارسال فرمان توسط عوامل مختلفي نظیر هوا ويا‬
‫روغن هيدروليك عاملي براي عملكرد شیر ايمني بوجود خواهد آمد كه با فرماني كه صادر ميشود شیر‬
‫مورد نظرباز يا بسته خواهد شد‪.‬‬
‫قبل آنكه به توضيح در مورد نحوه تنظيم وشناخت شیرهاي خودكار بپردازيم الزم است كه موارد اوليه‬
‫كه بايستي در موقع تنظيم شیرهاي خودكار رعايت كنيم راتوضيح داده وپس از آن به نحوه تنظيم اين‬
‫شیرهاي خودكار مي پردازيم‪}7{.‬‬
‫‪ )2-4‬رابطه فشار تنظيمي شیرهاي ايمني با فشار دستگاههاي تفكيك و لوله ها‬
‫هر دستگاه تفكيك ويا لوله انتقال نفت وگاز در رابطه با فشار دروني آنها وحد تنظيمي شیرهاي ايمني مشخصاتي را به‬
‫شرح ذيل روي آن مي نويسند‪.‬‬
‫‪ -1‬فشاركاركردن (‪ )operating press‬فشاري را گويند كه هميشه دستگاه تحت آن فشاركار مي كند‪.‬‬
‫‪ -2‬حداكثر فشار كاركردن يا طراحي شده (‪ )Max . Working or design press‬حداكثر فشاريست كه‬
‫در موقع عمليات تحت آن فشار قرار مي گیرد‪.‬‬
‫‪ -3‬حداكثر فشار آزمايش شده (‪ )Max . test press‬حداكثر فشاري است كه دستگاه ويا لوله را بعد از نصب‬
‫مورد آزمايش قرار مي دهند‪.‬‬
‫‪ -4‬فشار تنظيمي شیرهاي ايمني كه حداكثر فشاري است كه شیر ايمني رامي توان روي آن تنظيم نمود كه براي‬
‫شیرهاي ايمني حداكثر ‪10‬درصد بيشتراز حداكثر فشار طراحي شده وبراي شیرهاي خلص ي حداكثر ‪ 20‬درصد بيشتر‬
‫از حداكثر فشار طراحي شده نبايد تنظيم شوند‪.‬‬
‫‪ )1-2-4‬نكات مهم در تعيین مقدار تنظيم شیرهاي ايمني‬
‫در مورد تنظيم شیرهاي ايمني خودكار نكات مهمي بايستي در نظر داشته باشيم تا بر اساس اين اطلعات مقادير تعيین‬
‫شده براي تنظيم شیر خودكار كه در مواقع اضطراري عمل خواهند كرد راروي آنها اعمال كرده وبا يك تنظيم‬
‫صحيح به يك عامل ايمني مناسب دست پيدا كنيم‪.‬‬
‫اين نكات مهم عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -1‬همواره اندازه فشارتنظيمي شیرهاي ايمني رامد نظرداشته باشيدوبه هيچ عنوان فشاركاركردن‬
‫را به آن حد باالنبريد‪.‬‬
‫‪ -2‬شیرهاي لوله هاي ورودي وخروجي شیرهاي ايمني را همواره به حالت باز نگه داشته تا شیرايمني بتواند به صورت‬
‫اتوماتيك كارخود را انجام دهد‪.‬‬
‫‪ -3‬در مواقع تعمیر كلي دستگاهها شیرهاي ايمني را جهت بازرس ي وتنظيم مجدد به محل مربوطه انتقال‬
‫ا‬
‫دهيد وتنظيم آنها را مجددا بررس ي نماييد‪.‬‬
‫‪ -4‬در موقع برگشت شیرهاي ايمني ونصب مجدد آن روي دستگاهها به تاريخ اعتبار حد تنظيمي شیرايمني‬
‫ا‬
‫توجه كنيد وتاريخ آنرا ثبت نمائيد تا در موقع مقرر مجددا جهت تنظيم فرستاده شود‪.‬‬
‫‪ -5‬روي بدنه شیرهاي اطمينان خلص (‪ )S.R.V‬پلگهاي پلستيكي نصب شده است كه نبايد آنها را با‬
‫پلگ فلزي مسدود نماييد چرا كه علت قرار دادن پلگهاي پلستيكي اين است كه چناچه بيلوز داخلي‬
‫شیرايمني سوراخ شود جريان از طريق اين پلگها خارج شده ومشخص شود كه شیرايمني عمل كرده‬
‫است‪.‬‬
‫ا‬
‫‪ -6‬چناچه بعد از چندين بار اسفاده از شیرايمني مقدار تنظيمي آن بهم خورد فورا جهت تنظيم مجدد آن‬
‫اقدام نمائيد‪.‬‬
‫‪ -7‬چناچه روي دستگاه تفكيكي چندين دستگاه ايمني نصب شده باشد‪ ،‬همواره اندازه فشارتنظيمي‬
‫شیرهاي ايمني رادر آخرين مرحله قرار دهيد‪.‬‬
‫‪ -8‬هرگز اندازه فشار تنظيمي شیرهاي ايمني را بيشتر ويا مساوي با حداكثر فشار آزمايش شده قرار ندهيد‪.‬‬
‫شیرهاي ايمني را طوري روي دستگاه نصب كنيد كه ايجاد ارزش ننمايد ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ )2-2-4‬شیر ايمني خودكار‬
‫شیر ايمني خودكار شیري است كه آنرا در سرچاهها‪ ،‬دستگاههاي تفكيك كننده‪ ،‬ظروف لوله هاي جريان نصب مي‬
‫كنند ودرمواقع اضطراري و خطر جريان نفت را بطور خودكار قطع مي كند و براي اينكاراز دستگاههاي مختلفي‬
‫بنام فرمانده (‪ )pilot‬استفاده مي شود‪.‬‬
‫دو نوع پايلوت برروي شیر ايمني قرار دارد‪:‬‬
‫فشار زياد ‪H.pilot‬‬
‫‬‫فشار كم ‪L.pilot‬‬
‫‬‫وقتي پايلوتها را روي فشارهاي باال وپائین تنظيم مي كنيم منظور اينست كه اگر فشار در سيستم كه فرض مي‬
‫كنيم خط لوله باشد باال رود بطوريكه از فشارتنظيمي براي ‪ H.pilot‬زيادترشود فشار پشت پيستون نگهدارنده‬
‫دروازه كه بصورت باز مي باشد را از مجراي تخليه به بیرون هدايت كرده ودر نتيجه شیر بسته خواهد شد‪ .‬ودرپي‬
‫آن مسیر جريان قطع خواهد گرديد‪.‬‬
‫با توجه به توضيحات باال بايستي فشار جريان همواره بین فشارهاي تنظيمي جهت فشار باال و فشار پائین قرار‬
‫گیرد‪.‬‬
‫پايلوتهادرجاهاي مختلف نصب مي شوندوچون فرمانده مي باشندبرروي هرگونه شیري مي توانند نصب شده‬
‫وفرمان را صادر نمائيد‪ .‬پايلوتها همچنین برروي شیرهاي خلص(‪)Relief valves‬‬
‫مي توانند نصب شده وبر اساس موارد تنظيمي فشار را به بیرون تخليه كرده وباعث بسته شدن شیرگردند‪.‬‬
‫شكل ‪ 1‬نمونه اي از يك پايلوت نصب شده روي شیر خلص ي را نشان مي دهد كه وقتي فشار از مقدار تنظيمي‬
‫براي پايلوت باالتر وپائينتر برود پيستون داخل پايلوت از مقابل سوراخ تخليه كنار رفته پشت پيستون كه باعث باز‬
‫نكه داشتن شیر شده است را به بیرون تخليه مي كند كه در نهايت شیر بسته خواهد شد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ )3-2-4‬ساختمان شیر ايمني خودكار‬
‫به طور كلي شیرهاي ايمني خودكار داراي مكانيسم عمل يكسان مي باشند وتفاوت آنها فقط در فرمانده مي باشد كه ممكن‬
‫است بصورت هيدروليك‪ ،‬هوايي يا فشار خود جريان باشد ‪ .‬در اينجا ساختمان يك نوع شیر ايمني خودكار را به تفصيل توضيح‬
‫داده وپس از آن به بررس ي نحوه باز وبسته كردن آن خواهيم پرداخت‪.‬‬
‫اجزاي شیر ايمني خودكار در شكل ‪ 2-4‬آمده است به شرح ذيل مي باشد‪:‬‬
‫‪stem‬‬
‫‪ -1‬ميله اصلي‬
‫‪piston‬‬
‫‪ -2‬پيستو ن‬
‫‪ -3‬رينگ پيستون‬
‫‪o-Ring‬‬
‫‪gate‬‬
‫‪ -4‬دروازه‬
‫‪needle valve‬‬
‫‪ -5‬شیرسوزني‬
‫‪velocity check valve‬‬
‫‪ -6‬شیرسرعتي‬
‫‪spring‬‬
‫‪ -7‬فنر‬
‫‪Housing spring‬‬
‫‪ -8‬محفظه فنر‬
‫‪pilots‬‬
‫‪ -9‬فرمانده ها‬
‫‪opening protector‬‬
‫‪ -10‬مجراي تنفس ي‬
‫‪ -11‬سر پوش قفل كننده ‪lock cap‬‬
‫‪spacer‬‬
‫‪ -12‬فاصله گیر‬
‫‪Nut‬‬
‫‪ -13‬مهره‬
‫‪cylinder‬‬
‫‪ -14‬استوانه‬
‫‪ )1-3-2-4‬طرز كار شیر ايمني خودكار‬
‫اين نوع شیر ايمني بوسيله فشار جريان كار مي كند به اين ترتيب كه فشار از طريق شیرهاي سوزني وسرعتي‬
‫روي پيستون منتقل مي شود وآنرا بطرف پائین حركت مي دهد‪ .‬در محفظه بااليي فنري روي ميله اصلي‬
‫قرار گرفته است كه در جهت مخالف حركت پيستون ايستادگي مي كند‪ .‬پس كافي است كه فشاري‬
‫بيشتر از نیروي ايستادگي فنر روي پيستون وارد آيد تا شیر خودكار ايمني باز شود وهمین امر باعث سريع‬
‫آزاد شدن آن مي باشد وتا موقعي كه فشار روي پيستون برقرار است شیر ايمني خودكار باز است ولي‬
‫در مواقع اضطراري كه اين فشار بوسيله يكي از فرمانده ها به خارج تخليه شود نیروي ذخیره شده‬
‫درفنر باعث باالكشيدن ميله اصلي ودرنتيجه بسته شدن شیرايمني خودكارمي شود‪ .‬چناچه بخواهيم‬
‫درحالت باز باقي بماند سرپوش قفل كننده را روي آن مي بنديم ودرصورتيكه بخواهيم در حالت بسته‬
‫باقي بماند بوسيله فاصله گیر ومهره آنرا قفل ميكنيم‪ .‬هواي زير پيستون بوسيله مجراي تنفس ي با‬
‫هواي جو در ارتباط است ودر مواقعي كه رينگهاي پيستون سائيده مي شوند نفت باالي پيستون به زير‬
‫نفوذ مي كند واز طريق مجراي تنفس ي به خارج نشت ميكند‪.‬‬
‫‪ )2-3-2-4‬طريقه باز وبستن‬
‫طريقه باز وبسته كردن شیر ايمني خودكار بستگي به محل نصب آن دارد‪.‬‬
‫‪ )1-2-3-2-4‬شیر ايمني خودكار سرچاه‬
‫كليه وسايلي كه سرچاه نصب مي شوند و لوله انتقال جريان نفت به كارخانه را طوري انتخاب مي كنند كه قدرت‬
‫تحمل حداكثر فشار چاه را در شرايط عادي داشته باشند وبراي ايمني نگه داشتن آنها از شیر ايمني خودكار كه‬
‫مجهز به فرمانده هاي ‪ H . L‬باشد استفاده مي كنند‪.‬‬
‫چنانچه وضع دروني چاه تغيیر نمايد‪ ،‬فشار به تدريج باال مي رود كه براي جلوگیري از تركيدن وسايل و لوله ها فرمانده‬
‫ا‬
‫فشار زياد (‪ )H . pilot‬را كه قبل مقدارش را برمبناي حداكثر فشاريكه چاه ايجاد مي كند وقدرت تحمل ضعيف‬
‫ترين قسمت وسايل و لوله ها تنظيم كرده اند روي سرويس مي آيد ومسیر جريان را قطع مي كند‪.‬‬
‫ولي چناچه لوله انتقال جريان بعللي شكسته شود فشار درون لوله پائین خواهد آمد كه براي جلوگیري از هدر رفتن‬
‫ا‬
‫نفت وخطرات احتمالي ناش ي ازآن فرمانده فشار كم (‪ )L . pilot‬را كه قبل مقدارش را بر مبناي حداقل فشاريكه‬
‫در اثر شكستن لوله چاه ممكن است بوجود بيايد تنظيم كرده اند روي سرويس مي آيد ومسیر جريان را قطع مي‬
‫كند‪}2{.‬‬
‫الزم بذكر است كه در بعض ي از شیرهاي ايمني خودكار نصب مي شوند به جاي استفاده از فرمانده هاي كم وزياد از يك‬
‫فرمانده كه شامل هر دوي آنها مي باشد استفاده مي شود‪}2{.‬‬
‫ازروي شكل ‪ 3‬مراحل بازوبستن را بررس ي مي كنيم‪.‬‬
‫باز كردن‪:‬‬
‫‪ -1‬فرمانده فشار كم ‪ L . pilot‬را از سرويس خارج مي كنيم (پيچ انتهايي آنرا باز مي كنيم تاشيار آن پيدا‬
‫شود)‬
‫‪ -2‬فرمانده فشار زياد ‪ H . pilot‬رابررس ي مي كنيم (دكمه آنرا مي چرخانيم تا آزاد شود)‬
‫‪ -3‬شیر سوزني را مي بنديم‪.‬‬
‫‪ -4‬شیر سرعتي را باز مي كنيم‪.‬‬
‫‪ -5‬شیر تخليه اضطراري رايررس ي مي كنيم كه بسته باشد‪.‬‬
‫‪ -6‬شیرهاي بعد از شیر ايمني خودكار را باز مي كنيم‪.‬‬
‫‪ -7‬بوسيله راه فرعي (‪ )By pass‬فشار در طرف آنرا يكي مي كنيم‪.‬‬
‫‪-8‬شیر سوزني را به آرامي باز مي كنيم تا فشار روي پيستون داخلي وارد شود‪.‬‬
‫‪-9‬براي جلوگیري از بسته شدن آن حین كار مي توان از سرپوش استفاده كرد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫بستن‪:‬‬
‫براي بستن شیر ايمني خودكار از راههاي ذيل مي توان استفاده كرد‪:‬‬
‫‪ -1‬باز كردن شیر تخليه‬
‫‪-2‬باز كردن پيچ انتهايي فرمانده فشار زياد كه در اينحالت فشار جريان از فشار فنر‬
‫بيشتر شده وشیر بسته خواهد شد‪.‬‬
‫‪ -3‬شیر قبل از شیر ايمني خودكار را مي بنديم كه در اينصورت فشار از حد تنظيمي‬
‫فشار فرمانده كم پائین آمده وشیر بسته خواهد شد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سؤاالتي كه در پايان اين فصل بايستي پاسخ داده شود‪.‬‬
‫اجزاء شیر ايمني خودكار را نام ببريد‪.‬‬
‫‬‫نحوه تنظيم شیر ايمني خودكار را توضيح ذهيد‪.‬‬
‫‬‫مكانيسم عمل فرمانده را توضيح دهيد‪.‬‬
‫‬‫انواع پايلوتها ونحوه عملكرد آنهارا در فشار باالو پائین توضيح دهيد‪.‬‬
‫‪-‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سؤاالتي كه در پايان اين فصل بايستي پاسخ داده شود‪.‬‬
‫اجزاء شیر ايمني خودكار را نام ببريد‪.‬‬
‫‬‫نحوه تنظيم شیر ايمني خودكار را توضيح ذهيد‪.‬‬
‫‬‫مكانيسم عمل فرمانده را توضيح دهيد‪.‬‬
‫‬‫انواع پايلوتها ونحوه عملكرد آنهارا در فشار باال و پائین توضيح دهيد‪.‬‬
‫‪-‬‬
‫در اين فصل عمده مطالب در خصوص تعمیر ونگهداري از شیرها واستفاده بهينه از آنها بوده وبا روشهاي باز‬
‫كردن وبستن شیرها آشنا خواهيم شد‪.‬‬
‫همانطور كه مي دانيد تعمیرونگهداري در صنعت از وسايل وتجهیزات بسيار مهم بوده وخواهد توانست عمر‬
‫مفيد كاركرد دستگاهها را زياد كند‪ .‬اين تعمیر ونگهداري روشهاي خاص ي دارد كه بر طبق اظهارات‬
‫سازنده شیر عنوان مي شود ولي بطور كلي وقتي به تمام آنها مي نگريم هدف يكي وقريب به ‪ 90‬درصد‬
‫مراحل نیزيكي مي باشد ولي اين نكته را بايستي يادآوري كنيم كه مشخصاتي كه شركت سازنده ازشیربه‬
‫مامي دهد بسيار مهم بوده وبا اجراي مراحل آن ما مي توانيم به سادگي شیرها را تعمیر كرده وقطعاتي‬
‫ا‬
‫كه عمدتا فلزي بوده ودر قسمتهايي نیز قطعات الستيكي بكار رفته است را اگرخراب هستند تعويض‬
‫كرده ويا اگر قابل تعمیر مي باشند آنها را تعمیر نمائيم ودر غیر اينصورت در حاالت خيلي خاص كه‬
‫وسايل ولوازم آنها قابل استفاده مجدد نباشند از آنها صرف نظركرده ويك شیر جديد جايگزين آن‬
‫نمائيم‪.‬‬
‫در اينجا ما مراحل تعمیر شیر دروازه اي شركت كمرون را بررس ي مي كنيم و با الهام از اين روش به تعمیر‬
‫شیرهاي ديگر مي پردازيم ‪.‬‬
‫شكل زير را در نظر بگیريد ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫قطعات جدا شده اين شیر كه از نوع ‪ FLS‬مربوط به شركت‬
‫كمرون (‪ )Cameron‬مي باشد به شكل ذيل مي باشد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫جهت استنباط بيشتر از مطالب اين فصل در نظر گرفتن دو شكل قبل بسيار مهم خواهد بود ‪ .‬در اينجا ما در ابتدا خصوصيات‬
‫اين نوع شیر دروازه اي را كه در صنعت بيشتر استفاده مي شود توضيح مي دهيم ‪.‬‬
‫‪ ) 1-1-5‬مشخصات شیر‬
‫اين نوع شیر بر اساس استاندارد ‪ API6A‬و ‪ NACEMR-01-75‬طراحي و ساخته شده است كه در انواع سايز و فلنج قابل‬
‫دسترس ي مي باشد ‪ .‬مشخصات عمومي آن به شرح ذيل است ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫قسمت دروازه با نشيمنگاه به صورت فلز با فلز در ارتباط بوده و سيال نشستي در اين محل ندارد ‪.‬‬
‫‬‫در قسمت دروازه و نشيمنگاه اجزاي اضافي به كار نرفته به همین دليل ساده مي باشد ‪.‬‬
‫‬‫اين نوع شیر با توجه به طراحي خاص ي كه در ‪ Stem‬آن به كار رفته است از نوع ‪ N.R.S‬يعني وقتي كه شير را‬
‫‬‫باز مي كنيم ‪ Stem‬بیرون نمي آيد‪.‬‬
‫با توجه به قسمت هاي الستيكي درزگیري خوبي دارد كه توانسته تا فشارهاي ‪PSI10000‬و يا ‪ PSI15000‬را‬
‫‬‫تحمل نمايد ‪.‬‬
‫چون بر اساس استاندارد ‪ API.6A‬ساخته شده است از نظر كلس و دما و تحمل فشار طبق جداول استاندارد مي‬
‫‬‫تواند انتخاب شوند ‪.‬‬
‫اين نوع شیر قابليت كار كرد در دماهاي بین تا را دارا مي باشند ‪.‬‬
‫‬‫طبق جداول مشخص شده از طرف سازنده كه بر اساس استاندارد مي باشد قابل تعمیر و نگهداري در زمانهاي‬
‫‬‫مشخص شده و نیروي الزم جهت باز و بسته كردن شیر را دا را ميباشد {‪. }6‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‬‫‪ ) 2-1-5‬كاركرد شیر دروازه اي‬
‫ا‬
‫در مورد شیرهاي دروازه اي بايستي اين نكته را ياد آوري كنيم كه اين نوع شیرها همانطور كه قبل نیز به آن اشاره‬
‫ا‬
‫ا‬
‫كرديم يا كامل باز بوده و يا كامل بسته مي باشند ‪ .‬اگر آنها را به صورت نيمه باز يا نيمه بسته نگهداريم دروازه آنها‬
‫از بین رفته و سيال به طرف ديگر شیر نشت خواهد كرد ‪.‬‬
‫شیرها به طور عموم در جهت عقربه ساعت بسته شده و در خلف جهت عقربه ساعت باز مي شوند ‪ .‬زماني كه ما‬
‫شیر را باز مي كنيم پس از اتمام دور هايي كه طبق استاندارد شیر دور دسته شیر را برمي گردانيم ( در جهت بستن‬
‫) كه اين عمل هر گونه فشاري به طرف ‪ Stem‬را خنثي خواهد كرد و باعث مي شود كه ‪ Stem‬تحت استرس‬
‫نباشد ‪.‬‬
‫وقتي مي خواهيم شیر را ببنديم كه در جهت عقربه ساعت مي باشد پس از طي تعداد دوره هاي مشخص شده تا‬
‫دور در جهت باز شدن برمي گرديم كه علت آن را نیز در باال توضيح دادهايم ‪.‬‬
‫الزم به ذكر است كه گاهي اوقات با باز و بسته كردن شیر در چند نوبت اگر نشتي در بین باشد ممكن است كه از‬
‫بین برود ‪ .‬جدول ‪ 1-5‬اطلعات مفيدي در خصوص توضيحات ارائه شده در باال مي دهد ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 3-1-5‬ابعاد شیرهاي دروازه اي شركت كمرون‬
‫دانستن ابعاد يك شیر و مشخصات آن به ما بسيار كمك خواهد‬
‫كرد تا بتوانيم از آنها در شرايط مختلف عملياتي استفاده‬
‫نمائيم ‪ .‬جدول ‪ 2-5‬تا ‪ 6-5‬ابعاد شیرها در فشارهاي مختلف را‬
‫به ما نشان مي دهد ‪.‬‬
‫‪ 2-5‬باز كردن شیرها‬
‫يكي از ماسئل مهم در صنعت توان تعمیر شیرها توسط گروه تعمیرات مي باشد ‪ .‬اين كه ما‬
‫بدانيم جهت تعمیر يك شیر چه مراحلي را بايستي اجرا كنيم خيلي مهم است ‪ .‬حال با توجه‬
‫به توضيح باال به بازكردن اين شیر دروازه اي پرداخته و مراحل را براي شیرهاي ديگر تعميم‬
‫مي دهيم ‪ .‬براي درك مطالبي كه در اينجا در خصوص باز كردن شیرها گفته مي شود الزم‬
‫است كه شكل ذيل را مد نظر داشته باشيم تا اصطلحات قابل رؤيت بوده و به سادگي‬
‫قابل تجسم خواهد بود ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ )1-2-5‬تعويض محل گريسكاري روي ‪ bonnet‬شیر‬
‫اين محل كه در شكل در شماره ‪ 16‬نشان داده شده است محلي است كه براي روانكاري شیر كه در‬
‫فصل بعد به آن اشاره خواهيم كرد بكار مي رود‪.‬والزم است كه در موقع سرويس شیر بازرس ي شده ودر‬
‫صورت لزوم تعويض گردد‪ .‬مراحل تعويض آن به شرح ذيل است‪.‬‬
‫ا‬
‫شیر را كامل مي بنديم‪.‬‬
‫‬‫در پوش محل گريسكاري را باز مي كنيم‪.‬‬
‫‬‫يك ميله باريك داخل آن گذاشته بطوري كه طول آن در حدود اينچ وقطر اينچ داشته باشد‪.‬‬
‫‬‫در پوش را روي آن مي گذاريم ومي بنديم كه اين عمل باعث خارج شدن فشار از داخل شیر‬
‫‬‫خواهد شد‪ .‬اگر در اين حالت فشار قطع نشد نشاندهنده اينست كه شیر نشتي دارد‪.‬‬
‫در صورت قطع فشار محل گريسكاري را باز مي كنيم‪.‬‬
‫‬‫يكعدد اتصال گريسكاري جديد بجاي آن نصب مي كنيم ‪.‬‬
‫‪-‬‬
‫‪ )2-2-5‬تعويض ‪Thrust bearing‬‬
‫در پوش آن را كه در شكل با شماره ‪ 3‬نشان داده شده است را باز مي كنيم ‪.‬‬
‫‬‫توسط يك عدد پانچ پین شماره ‪ 9‬را از محل بیرون مي آوريم ‪.‬‬
‫‬‫تبديل ‪( Stem‬شماره ‪ )8‬را بیرون مي آوريم ‪.‬‬
‫‬‫اورينگها و بیرينگهاي زير آن را بیرون آورده و بازرس ي مي كنيم ‪.‬‬
‫‬‫قطعات نو را جايگزين قطعات فرسوده كرده و روي آنها گريس مي زنيم ‪.‬‬
‫‬‫قطعات نو را روي ‪ Stem‬مي گذاريم ‪.‬‬
‫‬‫تبديل ‪ Stem‬را توسط پین مربوطه وصل مي كنيم ‪.‬‬
‫‬‫‪ )3-2-5‬تعويض نگهدارنده ميله ‪Stem Packing‬‬
‫ا‬
‫شیر را كامل مي بنديم ‪.‬‬
‫‬‫دسته شیر را باز مي كنيم ‪.‬‬
‫‬‫درپوش را از روي بانت باز مي كنيم ‪.‬‬
‫‬‫پین مربوط به تبديل ‪ Stem‬را توسط پانچ بیرون مي آوريم ‪.‬‬
‫‬‫تبديل را از روي ‪ Stem‬بر مي داريم ‪.‬‬
‫‬‫بیرينگهاي آنرا بیرون مي آوريم ‪.‬‬
‫‬‫‪ Packing gland‬را باز مي كنيم ‪.‬‬
‫‬‫واشر زير آنرا در مي آوريم ‪.‬‬
‫‬‫درصورتيكه نگهدارنده ميله به راحتي بیرون بيايد آنرا باز مي كنيم در غیر اينصورت يك لوله محافظ روي آن گذاشته و از محل گريسكاري‬
‫‬‫گريس داخل آن پمپ مي كنيم تا بیرون بيايد (با فشار گريس) ‪.‬‬
‫يك نگهدارنده ميله جديد جايگزين آن مي كنيم ‪.‬‬
‫‬‫مراحل باال را اگر بصورت عكس اجرا نماييم خواهيم توانست به حالت اوليه شیر باز گرديم ‪.‬‬
‫‪ )4-2-5‬تعويض دروازه و نشيمنگاه‬
‫شیر را از دو طرف ايزوله مي كنيم ‪.‬‬
‫‬‫فشار داخل شیر را از محل تزريق گريس روي بانت خالي مي كنيم ‪.‬‬
‫‪-‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫شیر را بطور كامل باز مي كنيم تا مطمئن شويم كه ‪ Stem‬داخل دروازه است ‪.‬‬
‫‬‫مهره هاي بانت را باز مي كنيم ‪.‬‬
‫‬‫ا‬
‫دسته شیر را در جهت بستن (عقربه ساعت) مي چرخانيم تا ‪ Stem‬كامل از داخل دروازه بیرون بيايد ‪.‬‬
‫‬‫قسمت بانت را بیرون مي آوريم ‪.‬‬
‫‬‫دروازه را از داخل دروازه بیرون مي آوريم ‪.‬‬
‫‬‫نشيمنگاه را بیرون مي آوريم ‪.‬‬
‫‬‫صفحات نگهدارنده را از داخل بدنه شیر بیرون مي آوريم ‪.‬‬
‫‬‫بدنه را از داخل بازرس ي كرده تا از سالم بودن آن اطمينان حاصل كنيم ‪.‬‬
‫‬‫دروازه و نشيمنگاه و صفحات نگهدارنده را بازبيني كرده و از هرگونه خرابي در امان باشيم ‪.‬‬
‫‬‫در اينجا الزم است به اين نكته اشاره كنيم كه در هنگام تعويض دروازه و نشيمنگاه هرگز نبايد از گريس اضافي‬
‫استفاده شود و در حد يك فيلم نازك روي دروازه را گريس مي زنيم و قطعات را به همان ترتيبي كه باز كرده ايم‬
‫مي بنديم ‪.‬‬
‫در اينجا توانسته ايم يك شیر دروازه ايي را كامل باز كرده و قطعات آنرا پس از بازبيني و تعويض قطعات فرسوده‬
‫ا‬
‫مجددا نصب و شیر را در سرويس قرار مي دهيم ‪. }6{ .‬‬
‫سواالتي كه كارآموز بايستي به آنها پاسخ دهد ‪:‬‬
‫اجزاء مختلف شیر دروازه ايي را نام ببريد ‪.‬‬
‫‬‫نحوه تعويض محل گريسكاري روي بافت چگونه است ؟‬
‫‬‫تعداد دور شیر دروازه ايي كه در فشار ‪ psi 5000‬در سايزهاي ‪ 1/16 4‬و‬
‫‬‫‪ 3/8 6‬مي باشند چند دور است ؟‬
‫نحوه باز و بسته كردن شیرها را توضيح دهيد ؟‬
‫‬‫وقتي شیر را مي بنديم چه مقدار در جهت مخالف بر مي گرديم و چرا ؟‬
‫‪-‬‬
‫فصل ‪ : 6‬روانكاري شیرها‬
‫اهداف آموزش ي كه در اين فصل گنجانده شده است ‪:‬‬
‫هدف از روانكاري‬
‫‬‫میزان تزريق عامل روان كننده به شیرها ‪.‬‬
‫‬‫نقش عامل روان كننده در شیرها ‪.‬‬
‫‪-‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ا‬
‫يكي از مراحلي كه در تعمیر و نگهداري شیرها بايستي مورد توجه قرار گیرد ‪ .‬روانكاري شیرها ميباشد كه اصوال‬
‫هدف از روانكاري شیرها عملكرد آسان آنها و جلوگیري از خوردگي و از بین رفتن شیرها مي باشد ‪ .‬چرا كه به‬
‫دفعات اتفاق افتاده است كه شیرها در اثر عدم روانكاري كارايي خود را از دست داده و فقط در حكم يك لوله‬
‫رابط عمل مي كند كه اين بسيار خطرناك خواهد بود ‪.‬‬
‫وقتي ما نياز داريم كه در مواقع اضطراري جريان را قطع كنيم و يا آن را برقرار سازيم مستلزم اين خواهد بود كه‬
‫شیر به راحتي باز و بسته شود ‪ .‬چرا كه شايد زمان كافي براي آن موجود نباشد كه ما از لوازم جانبي براي باز كردن‬
‫يا بستن شیر استفاده كنيم و بدليل عدم روانكاري موجب بوجود آمدن حادثه اي ناگوار در صنعت گرديم بهمین‬
‫جهت برنامه اي دوره اي براي روانكاري شیرها بايستي در نظر گرفته شود كه مي توان از آنها به بازديدهاي ايمني‬
‫ماهيانه كه واحدهاي عملياتي مختلف انجام مي دهد اشاره كرد كه پس از بازديد ايمني و اطمينان از عملكرد‬
‫خوب يا نا مناسب شیر براي آن برنامه اي تنظيم خواهد شد ‪ .‬كه روانكاري آن صورت گیرد ولي بطور مرتب الزم‬
‫است كه هر شیر بر اساس نظريات شركت سازنده كه در مورد روانكاري شیرها ارائه مي كند مورد عمل قرار گیرد‬
‫در ادامه به بررس ي نحوه روانكاري و مقدار آن در شیرهاي شركت كمرون مي پردازيم و بقيه شیرها را به اين‬
‫مطالب تعميم مي دهيم ‪.‬‬
‫‪ )1-6‬روانكاري‬
‫همانطور كه مي دانيد هر شیر از دو قسمت اصلي بدنه و اجزاي متحرك تشكيل شده است و بديهي است‬
‫كه هر دو قسمت آنها بايستي روانكاري گردند ‪ .‬در روانكاري خوب است كه عامل روان كننده را مطابق‬
‫مشخصات سازنده مصرف كنيم و مقدار آن نیز طبق نظر سازنده باشد ‪ .‬حال به بررس ي روانكاري‬
‫قسمتهاي شیر دروازه اي شركت كمرون كه در فصل قبل توضيح داديم مي پردازيم ‪.‬‬
‫‪ )1-1-6‬روانكاري بدنه‬
‫عامل روان كننده اي كه اين شركت جهت شیرهاي خود ارائه مي دهد از نوع ‪ CL-14‬يا ‪ TF-41‬ميباشد‬
‫كه در دماي ‪- oF20‬تا ‪ oF250+‬كار مي كند ‪ .‬البته براي كاركرد شیر در زير دماي صفر درجه‬
‫گريس ي از نوع ‪ NS-14‬را پيشنهاد مي دهد ‪.‬‬
‫روانكاري بدنه جهت اين شیرها بعد از ده سيكل كه هر سيكل عبارتست از يكبار باز و بسته شدن شیر انجام‬
‫مي شود ‪ .‬براي روانكاري بدنه آن به شرح ذيل عمل مي كنيم ‪.‬‬
‫ پوشش محل گريسكاري را از روي آن باز مي كنيم ‪.‬‬‫ از وسيله تزريق گريس استفاده كرده و آنرا روي محل نصب مي كنيم ‪.‬‬‫ گريس را به اندازه الزم كه در جدول ‪ 1-6‬آمده است داخل آن پمپ مي كنيم ‪.‬‬‫علوه بر روانكاري بعد از ده سيكل‪ ،‬در مورد ذيل نیز خوب است كه شیرها را روانكاري مي كنيم ‪.‬‬
‫بعد از انجام عملياتي كه باعث عبور يك سيال غیر متعارف نظیر سيمان ‪ ،‬اسيد و يا مواد با ويسكوزينه باال‬
‫باشد ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 2-6‬روانکاری قسمت متحرک شیرها‬
‫شرکت کمرون جهت روانکاری قسمتهای متحرک از نوع ‪ CI-14‬یا ‪ TF-41‬می باشد که همان نوعی‬
‫است که برای بدنه استفاده می شود‪.‬‬
‫موقعی که ما به راحتی نتوانستیم شیر را باز یا بسته نمائیم الزم است که قسمتهای متحرک را‬
‫گریسکاری کنیم و از روی محل گریسکاری که روی درپوش میله وجود دارد توسط پمپ مربوطه گریس‬
‫را تزریق کنیم ‪ .‬در این قسمت میزان آن زمانی کافی خواهد بود که از روی سوراخ موجود روی در پوش‬
‫گریس اضافی بیرون بیاید‪.‬‬
‫بعد از تزریق روی قسمت متحرک بایستی که شیر را چند دور باز و بسته کنیم تا گریس به راحتی به‬
‫قسمتهای مختلف رفته و عمل خود را انجام دهد ‪.‬‬
‫در جدول ذیل مشکلتی که ناش ی از عدم روانکاری بوجود می آید عنوان شده است و در حالتی که‬
‫اشکالی برای شیر بوجود آمد با مراجعه به آن می توان محل مورد نظر را اصلح نمود‪}6{ .‬‬
‫سواالتی که کار آموزبایستی بدان پاسخ دهد ‪.‬‬
‫چه نوع گریس ی جهت روانکاری بدنه شیر مناسب است ؟‬
‫شرایط عملکرد گریس از نوع ‪ TF_41‬را توضیح دهید‪.‬‬
‫چگونه متوجه گریس کافی درون قسمتهای متحرک می شویم ؟‬
‫شیر ‪ 5000 - 1/8 5‬چه مقدار گریس جهت روانکاری بدنه الزم دارد ؟‬
:‫منابع و مراجع‬


R.W.Zappe-Value Selection Hand book-Gulf Publishing Company-Book
Division Houston, London, Paris, Tokyo
‫ـ‬1
R.H.Warring-Hand book of Values, Piping and Pipelines-Trade and
Technical Pass Limited, 1982
‫ـ‬2
‫رشنو ـ شیرها ـ اداره آموزش پااليشگاه تهران‬
‫ـ‬3
.‫مجيد لياقت ـ مهندس بهره برداري‬
‫ـ‬4
Cooper Cameron Corporation-1992-Houston, Texas
‫ـ‬5
Cooper Cameron Corporation-Cameron Division-1997-Houston Texas
‫ـ‬6












