Profilaktyka agresji i przemocy w szkołach

Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Ostrołęce

„Agresja jest straszna Przemoc to choroba Okrutne czyny Czasem nawet słowa Ogarnia wszystkich Winnych i bez winy Nie szukajmy zemsty Szukajmy przyczyny”.

•

Definicja

Agresja

(łać. aggresio- napaść) to zamierzone działanie, mające na celu wyrządzenie komuś szkody, straty, bólu.

•

Przemoc

to wykorzystanie swojej przewagi nad drugim człowiekiem (fizycznej, emocjonalnej, społecznej, duchowej). Mamy z nią do czynienia wówczas, gdy osoba słabsza (ofiara) poddana jest przez dłuższy czas negatywnym działaniom osoby lub grupy osób silniejszych (sprawcy przemocy).

Agresja a przemoc

Agresja

•zachowanie jest jednorazowe •układ sił sprawcy i ofiary jest zbliżony •ofiara jest często przypadkowa •zachowanie ustaje, gdy emocje zostaną rozładowane lub cel osiągnięty •sprawca może stać się ofiarą innego sprawcy

Przemoc

•zachowanie stale się powtarza •sprawca ma przewagę nad ofiarą •ofiara jest starannie wybrana, zawsze ta sama •zachowanie utrwala się •sprawca i ofiara są usztywnione w swoich rolach i ciągle je odgrywają

Rodzaje agresji

FIZYCZNA SŁOWNA AGRESJA BEZPOŚREDNIA AUTOAGRESJA POŚREDNIA

Czynniki osobowe:

Osobowe czynniki ryzyka wystąpienia przemocy i agresji dotyczą zarówno ofiar, jak i sprawców przemocy.

Wyróżniamy:

•

Ofiary:

• -

pasywne

-

prowokujące Sprawców przemocy

Cechy ofiar przemocy

Ofiara pasywna: Ofiara prowokująca

•wrażliwa •nieśmiała •niepopularna wśród rówieśników •bez przyjaciół •niepewna siebie •o odmiennym wyglądzie lub cechach •blisko dorosłych •rozkojarzona •niespokojna •nieadekwatna •irytująca otoczenie •konfliktowa

Cechy sprawców

Agresja instrumentalna Agresja emocjonalna

jest pozbawiony skrupułów - ma zablokowane emocje wierzy, że dzięki stosowaniu przemocy osiągnie sukces nie zna innych sposobów samorealizacji przeżywa głębokie frustracje i silny stres nie potrafi się sprawnie komunikować z otoczeniem, rozładowywać negatywnych emocji ani konstruktywnie rozwiązywać problemów

Warto pamiętać, że przemoc zabiera moc, czyli siłę. Ta moc stanowi „paliwo” do życia i działania. Trzeba więc, z całych sił, bronić się przed doznawaniem przemocy.

Agresja występuje w każdej grupie:

• Dzieci - dzieci (przeważnie młodszych lub słabszych), • Dzieci, młodzież - dorośli, • Dorośli – dzieci, młodzież.

U dzieci możemy wyróżnić następujące kategorie agresji:

 instrumentalna  agresja ze złości  obronna  agresja związana z grą i zabawą

Współczesne formy agresji i przemocy wśród dzieci i młodzieży

•

Cyberprzemoc -

to prześladowanie innych osób z wykorzystaniem internetu i narzędzi elektronicznych. •

Bullying -

celowe, powtarzalne i nie prowokowane zachowania agresywne jednego lub grupy sprawców wobec ofiary. •

Mobbing -

polega na szykanowaniu jednostki zazwyczaj przez grupę. Oznacza terror psychiczny: zaczepianie, izolowanie, obmawianie itp.

W literaturze znane są trzy główne teorie wyjaśniające pochodzenie ludzkiej agresji:



teoria instynktów,



teoria frustracji,



teoria społecznego uczenia się,

Etapy agresji i zachowań agresywnych

•

I na etapie przedszkola

obserwuje się trudne zachowania u dziecka, pojawiają się objawy niedostosowania, występuje nadmierna pobudliwość.

Etapy agresji i zachowań agresywnych cd.

•

II na etapie szkoły podstawowej

- reakcje agresywne na konflikt lub wycofanie, problemy z budowaniem więzi z rówieśnikami, - problemy w nauce niskie poczucie wartości.

Etapy agresji i zachowań agresywnych cd.

•

III na etapie wchodzenia w dorosłość

ukrywa lub przemilcza nowe problemy zachowań (wagary, kłamstwo, kradzież), przyłącza się do przestępczej grupy młodzieżowej lub sekty, bierze udział w wykroczeniach, staje przed Sądem Wydział Rodzinny i Nieletnich.

Przyczyny agresji

• Predyspozycje fizjologiczne (płeć, temperament), zaburzenia OUN (zwiększona pobudliwość emocjonalna).

• Zaburzenia psychiczne. • Cechy psychologiczne (problemy z samokontrolą, frustracja, niezaspokojona potrzeba miłości, zaniżona samoocena (ukrywanie niepewności).

• Uwarunkowania osobowościowe.

• Cechy ofiary (płeć, zachowanie).

Przyczyny agresji cd.

• Środowisko interpersonalne (rodzina, rówieśnicy, filmy). • Środowisko fizyczne (temperatura, hałas).

• Dostępność środków agresji.

• Używki (narkotyki, alkohol).

• Kontekst kulturowy (tradycje, prawo).

• Zwrócenie uwagi - wołanie o pomoc.

Do najważniejszych i najczęściej występujących przyczyn agresji u uczniów należy zaliczyć:

 Zaburzenia kontaktów uczuciowych między rodzicami, a dziećmi,  Przyzwolenie rodziców na agresywne zachowania ich dzieci,  Przejawianie agresywnych zachowań rodziców w stosunku do siebie, dzieci i innych ludzi,  Aprobata agresywnych wzorców zachowania ,

Do najważniejszych i najczęściej występujących przyczyn agresji u uczniów należy zaliczyć: cd.

 Brak zainteresowania, trudności komunikacyjne,  Niekontrolowany odbiór telewizji,  Uzależnienie komputerowe-niewłaściwe gry i programy komputerowe,  Napięcia w relacjach nauczyciel –uczeń.

Do najczęstszych zachowań agresji w szkole zaliczamy:

 Świadome naruszanie dyscypliny,  Odmowa i robienie na przekór nauczycielom,  Przeklinanie (agresja słowna),  Dyskryminacja kolegów,  Groźba użycia przemocy,  Ataki na nauczycieli,  Wykorzystanie przez starsze roczniki młodszych kolegów do realizacji własnych celów.

Dlaczego agresja jest trudna do zmiany?

• Najprostsza.

• Przynosi korzyści.

• Powszechna.

• Rozładowuje emocje.

• Akceptowana wielokrotnie.

• Wzmacniana z dnia na dzień.

• Ograniczone sposoby radzenia sobie z nią.

Jak poradzić sobie z agresywnym uczniem?

1. W sytuacji, kiedy uczeń podnosi głos lub rzuca obelgi -

należy opanować emocjonalne wzburzenie. Nie dać ponieść się gniewowi. Panować nad tym, co mówimy i robimy.

2.

Na początku

należy wyraźnie nazwać zachowanie ucznia, mówiąc:

„rzucasz przekleństwami”.

3.

Następnie głosu”.

odwołać się do przyjętych zasad

: „umówiliśmy się, że w szkole nie podnosimy na siebie

Jak poradzić sobie z agresywnym uczniem? cd.

4. Potem warto ciebie”.

wyrazić spokojnie własne oczekiwania i zapowiedzieć sankcję:

„nie życzę sobie podobnych zachowań, jestem zmuszony poprosić wychowawcę o naganę dla 5.

Na koniec nie pozostaje nic innego niż

wykonanie sankcji

,

rozmowa z rodzicami i dyrektorem.

Co sprzyja agresji w szkole?

• • • • • Zbyt duża liczba osób w grupie, w małym pomieszczeniu.

Zajęcia lekcyjne spędzane w sposób wyłącznie ukierunkowany.

Ograniczona ruchliwość.

Zbyt wysokie wymagania do możliwości dziecka.

Nadmierna kontrola ze strony osób dorosłych, ingerencja.

Co osłabia agresję w szkole?

• Krótkie przerwy, w trakcie zajęć.

• • • • • Praca w grupach.

Stworzenie możliwości kreatywnego tworzenia.

Nie pozwalanie na bezczynność.

Jasne, zrozumiałe dla uczniów zasady.

Możliwość samodzielnej pracy.

Co osłabia agresję w szkole? cd.

• • • • Ograniczenie korzystania ze źródeł wtórnych na rzecz metod doświadczalnych.

Stworzenie atmosfery sprzyjającej wymianie poglądów.

Możliwość odgrywania ról.

Stworzenie możliwości do samokontroli własnych efektów pracy.

• Rozmowy wychowawcze.

Zasady profilaktyki agresji

• Dbaj o godność każdego ucznia, nauczyciela, pracownika szkoły.

• Obserwuj, co inni robią dobrze i chwal ich za to.

• Nie eksponuj, nie modeluj agresji.

• Stwórz klimat jawności.

• Nie pozwalaj na wnoszenie niebezpiecznych narzędzi na teren szkoły/ placówki.

Zasady profilaktyki agresji cd.

• Zauważaj agresję i reaguj na nią.

• Nie toleruj i nie usprawiedliwiaj żadnej agresji • Nie pozwól, aby uczestnik agresywnego incydentu otrzymał korzyści z agresji.

• Wprowadź i stosuj zasady Treningu Zastępowania Agresji (ART).

• Nie pozwalaj na żadne wyjątki od tych zasad.

Działania profilaktyczne:

• informacje o normach zachowania się, • uczenie autokontroli i rozpoznawania emocji, • • przyjmowanie punktu widzenia drugiej osoby, omawianie i ćwiczenia asertywnych sposobów zachowania się.

Sposoby rozwiania problemu:

grupy wsparcia dla uczniów potrzebujących pomocy; - indywidualne poradnictwo (rozmowy z uczniami i rodzicami); - terapia grupowa (elementy terapii grupowej); - programy zaradcze; grupy pomocy koleżeńskiej.

MITY DOTYCZĄCE PRZEMOCY - eliminuj je!

A – przeciwdziałanie przemocy jest niemożliwe, trudne i nieskuteczne.

PRAWDA FAŁSZ

Powstrzymanie przemocy w szkole jest możliwe, ale wymaga czasu i konsekwencji.

MITY DOTYCZĄCE PRZEMOCY - eliminuj je!

B – przemoc w szkole to zjawisko normalne i wyizolowane.

PRAWDA FAŁSZ

Przemoc rówieśnicza nawet w okresie dorastania nie jest normalna. Przemoc w szkole to nie jest działanie wyizolowane (niestety, coraz bardziej powszechne) i nigdy nie zachodzi tylko między sprawcą a ofiarą.

MITY DOTYCZĄCE PRZEMOCY - eliminuj je!

C – przemoc fizyczna jest gorsza niż słowna.

PRAWDA FAŁSZ

Przemoc fizyczna wcale nie jest gorsza niż słowna – cyberprzemoc i mobbing to także poważne współczesne zagrożenie.

• • • • • • • •

Źródła:

Szewczyk W. : „Słownik Psychologiczny” Warszawa 1979 Red. Popielarska A. : „Psychiatria wieku rozwojowego” Warszawa 1989 E. Aronson: „Człowiek istota społeczna”, PWN Warszawa 1978 Skorny Z., "Psychologiczna analiza agresywnego zachowania się", Warszawa 1968 Borkowska A., Szymańska J., Witkowska M., „Przeciwdziałanie agresji i przemocy w szkole” Warszawa 2012.

http://www.ore.edu.pl/ http://brpd.gov.pl/ Filmy: REKLAMA RZECZNIK PRAW DZIECKA "SZMATA„ REKLAMA RZECZNIK PRAW DZIECKA "IZUNIA"

Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Ul. Oświatowa 1 07 417 Ostrołęka Tel. 29 760 45 36 Prezentację opracowały : PSYCHOLOG mgr Ilona Bałdyga mgr Beata Drabot