Transcript یزدان منصوریان دانشگاه تربیت معلم تهران همایش «اخالق علمی» کرمانشاه 1390/4/2 ، 1  مروری بر تعریف داوری و شناخت دشواریهای آن  ضرورت و اهمیت توجه.

‫یزدان منصوریان‬
‫دانشگاه تربیت معلم تهران‬
‫همایش «اخالق علمی»‬
‫کرمانشاه‪1390/4/2 ،‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ ‬مروری بر تعریف داوری و شناخت دشواریهای آن‬
‫‪ ‬ضرورت و اهمیت توجه به داوری در انتشارات علمی‬
‫‪ ‬ویژگیهای مطلوب داوران آثار علمی‬
‫‪ ‬مالحظات اخالقی در سه مرحله اصلی داوری‬
‫‪ ‬مسئولیت اخالقی مجالت در فرآیند داوری‬
‫‪ ‬پیشنهاد تدوین «منشور اخالق داوری علمی»‬
‫‪ ‬جمع بندی و سخن پایانی‬
‫‪2‬‬
‫‪ ‬داوری ارزیابی عالمانه‪ ،‬منتقدانه و منصفانه آثار علمی است‪.‬‬
‫‪ ‬فرآیند داوری مانع از انتشار آثار ضعیف میشود‪ ،‬و در مقابل زمینه‬
‫انتشار آثار ارزشمند را فراهم می آورد‪.‬‬
‫‪ ‬هدف از داوری اصالح و بهبود کیفیت آثار قبل از انتشار است‪.‬‬
‫‪ ‬داوری نوعی نظارت بر نقد دانش موجود و تولید دانش جدید است‪.‬‬
‫‪ ‬فقدان معیارهای استاندارد در ارزیابی آثار از دشواریهای داوری است‪.‬‬
‫‪ ‬طوالنی بودن مراحل داوری باعث دلسردی نویسندگان می شود‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ ‬اِعمال نظارت کیفی بر انتشارات علمی‬
‫‪ ‬کمک به سردبیران مجلهها و ناشران در گزینش آثار مناسب چاپ‬
‫‪ ‬اعتبارسنجی و اعتبار بخشی به آثار در دست انتشار‬
‫‪ ‬کاهش انتشار آثار تکراری‬
‫‪ ‬پیشگیری از سرقت محتوایی (‪)Plagiarism‬‬
‫‪ ‬کاهش موارد فریبکاری در علم (‪)Academic Dishonesty‬‬
‫‪ ‬آموزش غیر مستقیم نویسندگان در ارتقاء کیفیت آثارشان‬
‫‪4‬‬
‫‪ ‬داور یک اثر علمی باید در زمینه موضوعی آن اثر متخصص باشد‪.‬‬
‫‪ ‬هر داور باید در کارنامه علمی خود حداقل چند اثر منتشر شده در‬
‫زمینه موضوعی مقاله دریافتی داشته باشد‪.‬‬
‫‪ ‬داور باید ارزیابی خود را منتقدانه و تحلیلی انجام دهد‪.‬‬
‫‪ ‬داور نباید عالئق شخصی خود را در بررسی اثر دخالت دهد‪.‬‬
‫‪ ‬داور باید نسبت به گسترش و بالندگی دانش متعهد باشد‪.‬‬
‫‪ ‬هر اثر باید مستقل از آثار دیگر داوری شود‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫انتقاد‬
‫سازنده‬
‫ارزیابی‬
‫منصفانه‬
‫پرهیز از‬
‫سوگیری‬
‫داوری‬
‫علمی‬
‫تجربه‬
‫عملی‬
‫نگاه‬
‫تحلیلی‬
‫‪6‬‬
‫تخصص‬
‫موضوعی‬
‫تعهد‬
‫حرفه ای‬
‫‪ ‬قبل از پذیرش مسئولیت داوری‬
‫‪‬‬
‫آیا توانایی و فرصت انجام این کار را دارم؟‬
‫‪ ‬در خالل بررسی و ارزیابی اثر دریافتی‬
‫‪‬‬
‫چه معیارهایی باید در این داوری در نظر بگیرم؟‬
‫‪‬‬
‫آیا این معیارها مبتنی بر اصول علمی و اخالقی است؟‬
‫‪ ‬پس از پایان داوری‬
‫‪‬‬
‫از این داوری چه آموختم و این آموخته ها چه کاربردی در قضاوتهایم دارد؟‬
‫‪7‬‬
‫‪ ‬اعالم تایید دریافت اثر به سردبیر مجله در اسرع وقت‬
‫‪ ‬بررسی اجمالی اثر و مقایسه تناسب موضوع و سطح آن با دانش خود‬
‫‪ ‬اگر در ارزیابی اثر «اصطکاک منافع» (‪ )Conflict of Interest‬وجود‬
‫دارد‪ ،‬بهتر است داور از قبول مسئولیت آن داوری انصراف دهد‪.‬‬
‫‪ ‬چنانچه داور فرد دیگری را با دانش و تجربه بیشتر در مورد اثر‬
‫دریافتی می شناسد باید‪ ،‬به سردبیر مجله اطالع دهد‪.‬‬
‫‪ ‬اعالم تصمیم نهایی خود در پذیرش یا عدم پذیرش داوری‬
‫‪8‬‬
‫‪ ‬داور باید تمام معیارهای داوری را به درستی بشناسد‪.‬‬
‫‪ ‬او موظف است اثر دریافتی را با حوصله و به دقت مطالعه کند‪.‬‬
‫‪ ‬داور نباید فقط به کاستیهای اثر بنگرد و باید نقاط مثبت را نیز ببیند‪.‬‬
‫‪ ‬او باید تالش کند در ارزیابی خود کامالً منصف و بیطرف باشد‪.‬‬
‫‪ ‬داور باید دالیل پذیرش یا ردّ اثر را به روشنی تبیین کند‪.‬‬
‫‪ ‬هدف داور باید ارائه راهکارهای مفید برای بهبود کیفیت آثار باشد‪.‬‬
‫‪ ‬داور موظف است هر اثر را مستقل از آثار دیگر بررسی کند‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫‪ ‬ارسال سریع و محرمانه نتیجه داوری به سردبیر مجله‬
‫‪ ‬تفکیک نظراتی که باید به سردبیر و به نویسنده اثر اعالم شود‬
‫‪ ‬رعایت امانتداری کامل و پرهیز از گفتگو درباره اثر با دیگران‬
‫‪ ‬پرهیز از اعالم نتیجه داوری به افراد غیر مسئول در این زمینه‬
‫‪ ‬عدم مداخله در تصمیم نهایی سردبیر در پذیرش یا ردّ مقاله‬
‫‪ ‬حفاظت کامل از مقاله در مکانی امن یا امحاء آن‬
‫‪10‬‬
‫‪ ‬مسئولیت مجله در قبال نویسنده اثر‬
‫‪‬‬
‫انتخاب داور متخصص و منصف‬
‫‪‬‬
‫ارسال به موقع اثر برای داور‬
‫‪‬‬
‫تالش در محرمانه ماندن نام نویسنده برای داور‬
‫‪ ‬مسئولیت مجله در قبال داور‬
‫‪‬‬
‫احترام به آزادی داور در پذیرش یا ردّ درخواست داوری‬
‫‪‬‬
‫داور باید برای نویسنده اثر ناشناس باقی بماند‬
‫‪‬‬
‫پرداخت به موقع حقوق مادی و معنوی داور‬
‫‪11‬‬
‫‪ ‬هزینه انتشار و ماندگاری کتاب بیشتر از مقاله است‪.‬‬
‫‪ ‬زحمت نویسنده در تدوین کتاب معموالً بیش از مقاله است‪.‬‬
‫‪ ‬بر این اساس‪ ،‬داوری کتاب باید با دقت و حوصله بیشتری انجام شود‪.‬‬
‫‪ ‬در بررسی کتاب توجه به رویکرد و مخاطب آن بسیار مهم است‪.‬‬
‫‪ ‬جامعیت مطالب و انسجام ساختار کتاب اهمیت ویژه دارد‪.‬‬
‫‪ ‬در ارزیابی کتاب معیارهای خاصی همچون وجود نمایه و کیفیت آن‬
‫از نکات ظریف اما مهم است‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫‪ ‬مقاالت تخصصی باید آخرین دستاوردهای علمی را ارئه کنند‪.‬‬
‫‪ ‬ارزش علمی مقاله باید در حدی باشد که انتشار آن را توجیه کند‪.‬‬
‫‪ ‬مقاالت علمی باید اصیل‪ ،‬مسئله مدار‪ ،‬و منسجم باشند‪.‬‬
‫‪ ‬ساختار مقاله باید مبتنی بر دستورالعمل مجله باشد‪.‬‬
‫‪ ‬پیوند هر مقاله با سایر آثار مرتبط در آن حوزه باید روشن باشد‪.‬‬
‫‪ ‬این پیوند به کمک استنادهای کامل و دقیق برقرار می شود‪.‬‬
‫‪ ‬رویکرد مقاله باید با رویکرد کلی مجله هم جهت باشد‪.‬‬
‫‪13‬‬
‫‪ ‬هدف از داوری آثار علمی بهبود کیفیت و ساختار این آثار است‪.‬‬
‫‪ ‬رتبه بندی آثار و تشویق محققان از اهداف ثانویه در داوری است‪.‬‬
‫‪ ‬داوری عالمانه و منصفانه زمینه ساز ایجاد فرهنگ نقدِ سازنده است‪.‬‬
‫‪ ‬ضوابط نانوشته داوری باید مدون و مکتوب شوند‪.‬‬
‫‪ ‬تدوین «منشور داوری علمی» گام مفیدی در این زمینه است‪.‬‬
‫‪ ‬این منشور باید حاوی راهکارهایی برای تحقق اهداف داوری باشد‪.‬‬
‫‪ ‬ارمغان چنین منشوری یکدستی و شفافیت در فرآیند داوری است‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫‪‬‬
‫منصوریان‪ ،‬یزدان (‪« )1390‬اخالق داوری در ارزیابی آثار علمی»‪ ،‬در اخالق پژوهش و نگارش‪ ،‬به‬
‫کوشش نرگس خالقی‪ ،‬تهران‪ :‬نشر کتابدار‪ .‬ص‪.135-155 .‬‬
‫‪‬‬
‫منصوریان‪ ،‬یزدان (‪« )1390‬فرازها و فرودها در فرآیند داوری»‪ ،‬کتاب ماه کلیات (در دست انتشار)‪.‬‬
‫‪‬‬
‫منصوریان‪ ،‬یزدان (‪« )1389‬عیار و معیار در داوری آثار علمی»‪ .‬سخن روز ایبنا (خبرگزاری کتاب‬
‫ایران) ‪ 30‬شهریور ‪http://www.ibna.ir/vdcba5bw.rhb8zpiuur.html .1389‬‬
‫‪‬‬
‫منصوریان‪ ،‬یزدان (‪« )1389‬افراط و تفریط در استناد»‪ .‬پایگاه خبری کتابداری و اطالع رسانی ایران‬
‫(لیزنا)‪ .‬سخن هفته شماره ‪ 27 .11‬دی ‪( .1389‬برخط) دسترس پذیر در‪:‬‬
‫‪http://www.lisna.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=4097‬‬
‫‪Hames, I. (2007) Peer Review and Manuscript Management in Scientific‬‬
‫‪‬‬
‫‪Journals: Guidelines for Good Practice, London: Blackwell Publishing Ltd.‬‬
‫‪Resnik, D. (1998) The Ethics of Science: An Introduction. London: Routledge.‬‬
‫‪15‬‬
‫‪‬‬