شنبه_ 1393/9/29 ارائه : محمد آشوری جایگاه بحث علم الحدیث - روایه الحدیث - مصطلح الحدیث - اصطالحات مربوط طرق به تحمل حدیث معنای لغوی «تحمل» در فارسی معنای لغوی در زبان عربی َمل : بردن ح ُّل.
Download ReportTranscript شنبه_ 1393/9/29 ارائه : محمد آشوری جایگاه بحث علم الحدیث - روایه الحدیث - مصطلح الحدیث - اصطالحات مربوط طرق به تحمل حدیث معنای لغوی «تحمل» در فارسی معنای لغوی در زبان عربی َمل : بردن ح ُّل.
شنبه_ 1393/9/29 ارائه :محمد آشوری جایگاه بحث علم الحدیث-روایه الحدیث-مصطلح الحدیث- اصطالحات مربوط طرق به تحمل حدیث معنای لغوی «تحمل» در فارسی معنای لغوی در زبان عربی َمل :بردن ح ُّل :پذیرفتن چیزی َم تح َ برای حمل معنای اصطالحی معنای اصطالحی تعابیر در تحمل حدیث -1تعابیر مبهم (عن ،قال و)... -2 تعابیر واضح (حدثنا ،اخبرنا ،سمعت و)... اهلیت داشتن برای تحمل حدیث شروط :عقل ،قوه تمیز ،ضبط اموری چون اسالم و ایمان و بلوغ و عدالت و نیز نقل کوچکتر از بزرگتر ،شرط نیست(.در تحمل) ِلَحدیث... ،ناظر به گونۀ پیوستگی ُّم َح َت میان هر راوی و شیخ در سلسلۀِاسناد حدیث ( ...دایره المعارف بزرگ اسالمی) تحمل حدیث ... ،به معنای فراگرفتن و معین (...خطیب ، شنیدن حدیث از راههای ّ هبه ،ص .)94 ابوشَ َ ص 227؛ یتلقى َّ طرق تحمل الحدیث :الطرق التي فوقهم؛ ْن َّم الحدیثَع یث ادَ األحِ تحمل َ الرواة بها ُ ثمانیة: طرق -1 -3 -5 -7 السماع -2 .العرض. اإلجازة -4 .المناولة. المكاتبة -6 .اإلعالم. الوصیة -8 .الوجادة. -1 السماع«سماع ،شنیدن حدیث از استاد است» ،چه استاد حدیث را از حفظ بخواند چه آن را از روی کتاب به شاگرد القا یا امال کند. -1 السماع«سماع ،شنیدن حدیث از استاد است» ،چه استاد حدیث را از حفظ بخواند چه آن را از روی کتاب به شاگرد القا یا امال کند. -1 السماع«سماع ،شنیدن حدیث از استاد است» ،چه استاد حدیث را از حفظ بخواند چه آن را از روی کتاب به شاگرد القا یا امال کند. دَ َنا»«،قال َّر سماعنا«،»:خب الفاظ«،اخبر ثنا» «حّ َ ً یقول» َنا» و «سمعت فالنا َلنا»«،انبأ ً یقول/ *حدثنا فالن-اخبرنا/سمعت فالنا قال لنا -قال (نوعی از رتبه بندی) *عده ای از محدثان سمعت را از الفاظ سماع و اخبرنی را از الفاظ قرائت می دانند. حدث- ، ی ِّ سمعته یروی - ،ذکر لناُ - ، یروی - ،یخبر، -2العرض( .قرائت) ْرض» َع .2قرائت ،که اغلب به آن « گفتهاند ،خواندن حدیث نزد شیخ است ،چه شاگرد آن را بخواند چه دیگری بخواند و شاگرد بشنود و حدیث را فراگیرد. -2العرض( .قرائت) ْرض» َع .2قرائت ،که اغلب به آن « گفتهاند ،خواندن حدیث نزد شیخ است ،چه شاگرد آن را بخواند چه دیگری بخواند و شاگرد بشنود و حدیث را فراگیرد. -2العرض( .قرائت) ْرض» َع .2قرائت ،که اغلب به آن « گفتهاند ،خواندن حدیث نزد شیخ است ،چه شاگرد آن را بخواند چه دیگری بخواند و شاگرد بشنود و حدیث را فراگیرد. -2العرض( .قرائت) ْرض» َع .2قرائت ،که اغلب به آن « گفتهاند ،خواندن حدیث نزد شیخ است ،چه شاگرد آن را بخواند چه دیگری بخواند و شاگرد بشنود و حدیث را فراگیرد. اقسام قرائت (عرض) از روی کتاب یا از حفظ، شخص سومی باشد یا نباشد، کی کتاب داشته باشد استاد یا شاگرد و... الفاظ قرائت (عرض) َلی ' َلـی ' فالن»« ،قری ع ُ ع «قرأت ُ» و «اخبرنی و َع َسْم فالن و انا ا دثنی قرائً حّ ة علیه » «قرأت عليّ ّ به» فالن فأقر رتبه و اهمیت (هل األَفضل ِ العرض؟) َم السماع أ ن العرض. والجمهور على أنَّ السماع أفضل ِ م َ و أَ ْر َ ر ...أَعْ ََل َ ع ْ ها ُر ْتبَة ما ِ م ِ ف ُ ج َ ع ْن َد ا ْل َ اْلَ ْق َ السماعَ ...وهُ َ سا ِ هي ِ «اجازه» مصدر افعال از ریشه «جواز الماء»« :عبور آب» به معناي عبور دادن آب است. -3اإلجازة ن ْر َی ْ غ ِن ن بالروایة م ِذ ِي :اإل ه ِ أْ ُْ یسمع ذلك منه أو یقرأه علیه. اجازه ،به این صورت است که استاد اجازه نقل از کتاب یا نقل روایت برای شاگرد صادر کند .که می تواند مکتوب یا غیر مکتوب باشد. (اجازه صاحب یک نمونه از اجازه: َلت له ملكُ ِ ِنباط ة االست ص ح ى ت ح ... ّ َ الذریعه به عالمه طهرانی) ِ من الكتابِ و ّة ِ اإللهی لألحكام ِ و صار من یة َّب ِ الن ّة السّن َوّ ِ ّ إلى العود المجتهدین؛ فاضطر ِ َد َّروراتِ ،و ق ض الض إلى وطنه لبعِ ِ قبل ّوایة ّى فى الر َ من َجاز اسْت َ ّى جمیع یروىَ عن َز َ فأج ِنین س ُْ َ ته أن َ َتب َد ك مشایخى ،و ق ِ ع ما أرویه َن َ تفاصیَ ِن ِه ،فأرجو م ِقلم هم ب لُ َكاتِ بر ینسانى م ِم مكار ِن َ ِه أن ال َ دعآئه. اقسام اجازه ها َ ِ َن، َی مع َن ف َی ُع لم یجِیز -1أ َْ ِي ُ ن ُ ْت َز َج مثل :أُ ْ: َو ِيَّ ،أ َُالن الف ْ ََ ِي َسَت هر ِ ف ْه لی ع َْ َاب ِت الك َلكَ ْ َ ََ لت َم ما اشْت ْ َ ِ ِه هذ َ اقسام اجازه ها َ ِ -2أ َن، َی مع ْر َی ِي غ َن ف َی ُع لم یجِیز َْ ِ ُ ن ُ ِیع َم ْ ج ُم ْ َلك َو ُ َلكَ ،أ ْت َز َج مثل :أ َ ِي یات ْو مر ِیع َم ْ ج َو ِي ،أ َات ُوع مسْم َ َ َ َِّ اقسام اجازه ها َ ِ ِ، ُوم ُم ْفِ اْلع َص ِو َن ب َی مع ْر َی لغ یجِیز -3أ َْ ِ ُ ن ُ لْ ُ ِ ِین ِم ُسْل لم ْت َز َج ْل " :أ ِث م َ ُ ِ ْت َز َج ْ أ َو َد ،أ َح ِّ أ ُل لك ْت َز َج أ ُ ِي مان ز ََ َ و ،أْ ِ در ْ أ َن لم َكَ َْ اقسام اجازه ها َ لْ ة ِ ِ، هول ج م ِال ب و هول َج لم َاز ِج اإل ْ ْ -4 َُ ِ ،أْ َ ُْ ُْ مِْ ُ ِ ِد َال بنِ خ َّد َم ُح لم ْت َز َج ثل :أ ِ ْ َ َ ِ ي و ر ی ن أ ن ال ف ل ت ز ج ِي مشْق ْ َ ْ ُ ِّ ُ َ ْ َِ الدَ ِّ او" أ َ ة َاز ِج ِ إ ِه هذ َنِ " ف َ السُّن َاب ِت ِّي ك َن ع ٌَ ََ ها. َائ ة َال ف َاس ف دَ دٌ َِ َِ ة َلَ اقسام اجازه ها لْ َْ ة ِ ه مع ُر ذك َْلن ِ .و دوم َع لم َاز ِج اإل ْ -5 َُ ُْ ْ َ َُ ِ. ِیر َّغ ِ الص ْل ِّف ِلط ة ل َاز ِج اإل ََ ْ هَ َ، ِین ِّر َخ َأ ُت الم ِن ٌ م ْم َو ِ ق ِیه َاضَ ف ٌ خ ْع نو ذا َ َ ْ َ ََ ِ، ِه َاز َو ِي ج ُوا ف لف ْت َاخ و ل: یق ه :أ ِث َم وِ َ ُ َْ ُوَ ن َ الُ ی َ د ِ ُ ِ َُالن لف َن لم ْت َز َج "أ ولُ ْ ُ ة» ْب َخ الفاظ «ا ن اجازً رنی فالٌ َ اجازه «أجزت لك روایه الحدیث الفالني» ُ له» َّغت «سَو می تواند صریح یا غیر صریح مثالً در جواب یک پرسش باشد یا... -4المناولة. .4مناوله از ماده (ن و ل) به معنای این است که استاد کتاب را به شاگرد بدهد ،به صورت تملیک یا عاریه .که می تواند با اجازه یا بدون اجازه باشد. -4المناولة. .4مناوله از ماده (ن و ل) به معنای این است که استاد کتاب را به شاگرد بدهد ،به صورت تملیک یا عاریه .که می تواند با اجازه یا بدون اجازه باشد. الفاظ مناوله ن مناولً ة»، َر ْب «اخ َنی فالٌ ََلنی» «ناو -5المكاتبة یا کتابت. در صورتی است كه شیخ حدیث و استاد؛ با دست خط خود ،احادیثی را ّی بنویسید. برای شخص خاص -5المكاتبة یا کتابت. در صورتی است كه شیخ حدیث و استاد؛ با دست خط خود ،احادیثی را ّی بنویسید. برای شخص خاص الفاظ مکاتبه َرنی فالن مکاتبً ة»، «اخب ة مكاتبً « اخبرنی كتابً ة» «اجزت لك ما كتیبه لك». «كتب إلي فالن» «كاتبنی » -6اإلعالم. در آن شیخ به قول صریح یا اشكال غیر صریح ،اعالم میكند كه حدیث مشخص یا متن حدیثی مشخص ،روایت یا سماع اوست ،بدون آنكه به كسی اجازۀ روایت داده باشد. -6اإلعالم. در آن شیخ به قول صریح یا اشكال غیر صریح ،اعالم میكند كه حدیث مشخص یا متن حدیثی مشخص ،روایت یا سماع اوست ،بدون آنكه به كسی اجازۀ روایت داده باشد. الفاظ اعالم ً» «اخبرنی فالن اعالما اعتبار اعالم برخي نقل روایت با استناد به اعالم را جائز نمي دانند. -7الوصیة. وصیت ،یعنی شیخ حدیث از طریق وصیت ،روایات خود را در اختیار کسی قرار دهد و او مجاز به نقل از آنها گردد. -7الوصیة. وصیت ،یعنی شیخ حدیث از طریق وصیت ،روایات خود را در اختیار کسی قرار دهد و او مجاز به نقل از آنها گردد. الفاظ وصیت «اخبرنی فالن وصیً ة» ّانی» یا «اخبرنی وصیً ة» َص « و -8الوجادة. آن در صورتی است كه فردی ،كتابی، یا حدیثی را با دست خط استاد خود بیاید و بر آن اطمینان نماید و بدین شكل آن را روایت كند. -8الوجادة. آن در صورتی است كه فردی ،كتابی، یا حدیثی را با دست خط استاد خود بیاید و بر آن اطمینان نماید و بدین شكل آن را روایت كند. الفاظ وجاده ُ فی ُ بخط فالن»« ،وجدت َأت َر ُ او ق دت َج « و َْ حدَ ن» و ثنا»« ،قال فالٌ کتابِ فالن َّ ن» «ذکر فالٌ اعتبار وجادهنقل وجادهای ،بویژه جهت عمل، طریق اعتبار در اختالف نظر وجود دارد: دثان مالکی اعتباری برای اکثر فقها و محّ وجاده قایل نیستند، در صورتی که شافعی و اصحاب او قایل به جواز عمل بر پایه نقل وجادهایاند. رتبه بندی طرق تحمل حدیث در بین متاخرین اعتبار طرق تحمل بترتیب عبارت است از: سماع ،قرائت ،اجازه ،مناوله ، کتابت ،اعالم ،وصیت و وجاده . عباراتی که می تواند بیانگر سماع باشند: « سمعت الرضا علیه السّالم»، « كنت عند أبی عبدهللا علیه السّالم»، «سألت أبا جعفر علیه السّالم»، « قلت ألبی عبدهللا علیه السّالم»، ّل علیه « أخبرنی عن أبی الحسن األو السّالم» « قال الصادق علیه السّالم»، « عن الصادق علیه السّالم»، تحمل سماع کتابت /مکاتبه َرض) قرائت (ع سماع اعالم اجازه سماع ؟ حدثنا أحمد بن محمد عن الحسین بن سعید عن الحسین بن علي بن یقطین عن أبیه قال سألت أبا الحسن ع عن شيء من أمر العالم فقال نكت في القلب و نقر في األسماع و قد یكونان معا (صفار)317 ، حدثنا أحمد بن محمد عن عمرو عن الحسین بن سعید عن النضر بن سوید عن یحیى الحلبي عن ذریح المحاربي قال قال لي أبو عبد هللا یا ذریح لو ال أنا نزاد ألنفدنا (صفار)395 ، جالسا عند أبي عبد هللا ع إذ جاءه رجل فسأله عن مسألة فقال ما عندي فیها شيء فقال الرجل إنا هلل و إنا إلیه راجعون هذا اإلمام المفترض الطاعة سألته عن مسألة فزعم أنه لیس عنده فیها شيء فأصغى أبو عبد هللا ع أذنه إلى الحائط كان إنسانا یكلمه فقال أین السائل عن مسألة كذا و كذا و كان الرجل قد جاوز أسكفة الباب قال ها أنا ذا فقال القول فیها هكذا ثم التفت إلي فقال لو ال نزاد لنفد ما عندنا (صفار)396 ، حدثنا أحمد بن محمد عن الحسن بن محبوب عن هشام بن سالم عن عمار أو غیره قال قلت ألبي عبد هللا ع فبما تحكمون إذا حكمتم فقال بحكم هللا و حكم داود و حكم محمد ص فإذا ورد علینا ما لیس في كتاب علي تلقانا به روح القدس و ألهمنا هللا إلهاما (صفار)452 ، الشعبي قال أخبرني من مر مع النبي (ص) على قبر منبوذ فأمهم وصفوا علیه فقلت یا أبا عمرو من حدثك فقال بن عباس ،بخاری ،1/293 ،جم آمار طرق در صحیحین ( ...در شمارش بسامد این تعابیر در دایره المعارف بزرگ اسالمی) مقاله تحمل حدیث دو صحیح بخاری و مسلم،چنین ارقامی قابل دستیابی است :در صحیح بخاری، با تعبیر «سمعت» ٪14/4 ،؛ با تعبیر «قال» ٪42/8 ،و با تعبیر «عن»٪42/8 ،؛ و در صحیح مسلم ،با تعبیر «سمعت» ٪17/8 ،؛ با تعبیر «قال» ٪41/3 ،و با تعبیر «عن»، . ٪40/9در مجموع بسامد تعبیر سمعت ٪16/1و بسامد تعابیر مبهم ٪83/9است. سحرگاه www.Sahargah.blog.ir