Халыҡтар дуҫлығы орденлы А.М.Горький исемендәге 3 сө гимназияһының башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы

“Яңы быуын стандарттарын тормошҡа ашырыу шарттарында башҡорт теле дәрестәрендә УУЭ формалаштырыу ысулдары һәм алымдары “

Башҡорт теле дәрестәрендә ФДББС талаптарын тормошҡа ашырыуҙа эффектив ысулдар һәм алымдар менән таныштырыу.

Выживает не самый сильный и не самый умный, а тот, кто лучше всех откликается на происходящие изменения Чарльз Дарвин

I.

Дәрестә ҡулланыу өсөн эффектив ысулдарҙың береһе булараҡ – маршрут биттәре

Маршрут биттәре

Дәресте логик өйрәнеүҙең график сағылышы Уҡыусыларға дәрес материалын өйрәнеүҙе бер-бер артлы, эҙмә-эҙлекле аңлау мөмкинлеген бирә

1.Һүҙҙәрҙе һәм һүҙбәйләнештәрҙе тәржемә итегеҙ.

Уйын – Уйынсыҡ – Уйнай – Туп – Ҡурсаҡ – Йомшаҡ уйынсыҡ – Бәләкәй туп –

2. Таблицаны тултырығыҙ.

Кем?

Урал

Нимә?

хоккей

Ни эшләй?

Ғәлиә туп менән Һатып ала ала уйнай Әсәй һатыла

3.

Ф.Рәхимғолованың тасуири уҡығыҙ.

“Шауламағыҙ!” Шиғырҙа автор шиғырын ни өсөн “Шауламағыҙ!”, ти?

-

Ҡурсаҡ, әсәй

һүҙҙәрендә нисә ижек?

4. Текста төшөп ҡалған һүҙҙәрҙе өҫтәп яҙығыҙ.

Минең яратҡан ………………………… бар. Ул ……………………… . Уны миңә …………………. Һатып алды. Ул матур, …………………. Мин уның менән ……………………… .

5. Һүрәткә ҡарап, диалогты дауам итегеҙ. Һүрәткә исем бирегеҙ.

Һаумыһығыҙ.

………………..

Һеҙгә нимә кәрәк?

………………………........

Тағы нимә күрһәтергә?

…………………………… ……………… нисә һум?

………………………… Рәхмәт. Һау булығыҙ.

1. Нимә ҡайһы өйҙә йәшәй? Стрелкалар менән күрһәтегеҙ.

4. Һүрәттәр буйынса һөйләмдәр төҙөгөҙ.

дүшәмбе кесаҙна мәктәп ручка таҡта дәреслек пенал аҡбур шәмбе шаршамбы китап дәфтәр йәкшәмбе йома дәрес шишәмбе

2. Төшөп ҡалған һүҙҙәрҙе яҙығыҙ.

………………… шишәмбе.

……..……………. инглиз теле дәресе була. …………… уҡыусылар экскурсияға барҙы.

Терәк һүҙҙәр

:

кисә, иртәгә, бөгөн.

3. Көндәлеккә ҡарап, яуап бирегеҙ.

а) Башҡорт теле дәресе ҡасан була?

б) Иртәгә ниндәй дәрестәр була?

в) Физкультура дәрестәре ниндәй көндәрҙә була?

Үҙеңдең эшеңде баһала.

1.

Был һүҙҙәрҙең айырмаһы нимәлә?

Ниндәй төркөмдәргә бүлер инегеҙ?

Төркөмдәргә бүлеп таблицаға яҙығыҙ.

Көҙ, яҙ, көн, ҡояш, төн, ямғыр, ҡыш, ай, ҡар, аҡ, ҡара, йәй, йылы, һыуыҡ, тамсы, боҙ, йәшел, ағас, үлән, миҙгел, ҡоштар.

I.

II.

III.

iV.

2.

Был һүҙҙәр менән һүҙбәйләнештәр төҙөп яҙығыҙ.

________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ 4.

Башҡортса әйтегеҙ.

Декабрь – первый месяц зимы.

Сегодня холодно. Зима очень холодная.

Снег идет. В этом году много снега. Я люблю зиму.

5.

Үҙеңдең эшеңде баһала.

II.

Башҡорт теле дәрестәрендә текст менән эшләгәндә бер нисә эффектив эш алымдары

Регулятив УУЭ формалаштырыу

эшмәкәрлекте ирешеү планлаштырыу: маҡсат ҡуйыу, маҡсатҡа юлдарын, ысулдарын билдәләү, проблемалы ситуацияларҙы хәл итә белеү.

Танып белеү УУЭ формалаштырыу

мәғлүмәтте эҙләү, логик операциялар башҡарыу; сағыштырыу; төркөмләү (классификациялау); билдә-символдар, логик-структур схемалар төҙөү, терәк сигналдар менән моделләштереү.

Коммуникатив УУЭ формалаштырыу -

телмәр үҫтереү, төркөмдә эшләй белеү, уҡыусылар, уҡытыусы менән хеҙмәттәшлек итеү, үҙ фекерен әйтә, яҡлай белеү һ.б.

1. Башҡорт теле дәрестәрендә текст менән эшләгәндә эффектив алымдарҙың береһе булараҡ тәңҡитле фекерләүҙе үҫтереү технологияһы.

1 этап Дәрестең технологик этаптары (дәрес схемаһы) 2 этап 3 этап

Мотивация:

булған белем; яңы мәғлүмәт алыуға ҡыҙыҡһыныу; уҡыусы белем алыуға маҡсат ҡуя.

яңы

үҙе

Йөкмәткеһен аңлау:

яңы мәғлүмәт алыу; уҡыусы үҙенең ҡуйған маҡсаттарын төҙәтеүе.

Рефлексия:

фекерләү, уйланыу; яңы белемгә эйә булыу (мәғлүмәт алыу); уҡыусының яңы маҡсаттар ҡуйыуы.

1.

Дәреслектәге 120-се күнегеүҙе (63-сө бит) иғтибар менән уҡығыҙ. Таблицаны тултырығыҙ.

3.

Тексты тағы бер ҡат уҡып сығығыҙ.

Кластерға тағы ниндәй өҫтәлмәләр индерер инегеҙ?

V – билдәле (мин беләм) + яңылыҡ ? – аңлашылмай (күберәк белергә теләр инем) 1.

“Башҡорт халыҡ ижады жанрҙары” темаһына кластер төҙөгөҙ.

4.

Төркөмдәрҙә эш.

1 се төркөм – текст буйынса 3 һорау төҙөгөҙ. 2-се төркөм – план төҙөгөҙ.

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________ Рефлексия.

Башҡорт халыҡ ижады жанрҙары

1. 235 се күнегеүҙе уҡығыҙ. Тәржемә итегеҙ. Таблицаны тултырығыҙ.

“V” “+” “ – “ “?” 3.

Тултырыусыларҙы табып, аҫтына һыҙығыҙ. Ниндәй һорауҙарға яуап бирә?

әйләнде, Йыһанға юл асты, даны бөтә донъяға таралды, дәүерҙең ғорурлығына яңы осошҡа әҙерләнде; батырлығын, йылмайыуын онотмайыҡ.

4.

Һорауҙар урынына Ю. Гагариндың исемен һөйләмдә тултырыусы булырлыҡ итеп яҙығыҙ.

2. Кем ул Юрий Гагарин? Кластер төҙөгөҙ. Кластерға тағы нимәләр өҫтәр инегеҙ?

……………………... (кемде?) белмәгән кеше юҡ.…………………………… (кемдән?) беҙ өлгө алабыҙ. ………………….(кемдә?) осоусы булыу теләге көслө була.

……………………..

(кем менән?) менән ғорурланабыҙ.

………………………………… ҡалаһында һәйкәл ҡуйылған.

(кемгә?) Мәскәү

2 . Ассоциатив схемалар менән эшләү алымы.

 Ассоциатив схема менән эшләү алгоритмы: Оҡшаш ассоциациялар менән сағыштырыу;  һүҙҙәрҙе табыу);  Шиғырҙы логик баҫым ҡуйып уҡыу (мөмкин терәк Башҡа автор әҫәрҙәре менән сағыштырыу. Йомғаҡлау, һығымта яһау.

Ассоциатив схема менән эшләү планы: 1) һорау ҡуйыу; 2) тексты тикшереү; 3) гипотеза; 4) фекер алышыу.

ҠЫШ Ф.Рәхимғолова.

Ҡыш.

Терәк һүҙҙәр

Ҡар Тәбиғәт Ҡышҡы уйындар

3. “

Кеҫәләр менән” таблицаһы

А.Пушкин

+ + _

С.Есенин

+ _

Ғ.Туҡай

+ + -

Ф.Рәхимғолова

+ + + Яңы йыл байрамы Ҡыш миҙгеле менән һоҡланыу

Һығымта: ???

_ + _ + +

А.Пушкин

Мороз и солнце; день чудесный!

Еще ты дремлешь, друг прелестный – Пора, красавица, проснись: Открой сомкнуты негой взоры Навстречу северной Авроры, Звездою севера явись! Вечор, ты помнишь, вьюга злилась, На мутном небе мгла носилась; Луна, как бледное пятно, Сквозь тучи мрачные желтела, И ты печальная сидела – А нынче... погляди в окно: Под голубыми небесами Великолепными коврами, Блестя на солнце, снег лежит; Прозрачный лес один чернеет, И ель сквозь иней зеленеет, И речка подо льдом блестит.

С.Есенин

Поет зима — аукает, Мохнатый лес баюкает Стозвоном сосняка.

Кругом с тоской глубокою Плывут в страну далекую Седые облака.

А по двору метелица Ковром шелковым стелется, Но больно холодна.

Воробышки игривые, Как детки сиротливые, Прижались у окна.

Озябли пташки малые Голодные, усталые, И жмутся поплотней.

А вьюга с ревом бешеным Стучит по ставням свешенным И злится все сильней.

И дремлют пташки нежные Под эти вихри снежные У мерзлого окна.

И снится им прекрасная, В улыбках солнца ясная Красавица весна.

Ғ.Туҡай

Кит әле син, аксакал кыш!

Күр, әнә таудан туры Тәгәридер ул матур кыз-язның алтын фәйтуны.

Тиз югал, и кыш бабай, син ал да тиз кач карт башың, Барыбер, күрсәң, качарсың, язны гөлләр патшасын!

Кар бәрә йөзгә рәхимсез, күз ачып булмай карап; Һәр кара нәрсә-бүре һәм һәр маяк булды карак.

Әллә ычкынганмы баудан Каф тау арты женнәре?

Йә тишелгәнме ходайның бихисап зур мендәре?

Ассоциация

4. “Һүҙлек картаһын” төҙөү

Аңлатмаһы Антоним

ҠЫШ

Үҙегеҙҙең Һөйләмегеҙ Синоним Тамырҙаш һүҙ Текстан миҫал (һөйләм)

II . “Синквейн-йәшенмәк”

1) 2) 3) 4) 5) ……………………..

Аҡ, һыуыҡ Өшөтә, туңдыра, ағарта ………….. – матур ……………… …………………………..

1) 2) 3) 4) 5) …………………………….

Бәләкәй, иркә Илай, талап итә, көлә …………… - тормош сәскәһе Мөғжизә

5.“Колонналы йорт”

ТӨП ТЕМА

Көтөлгән һөҙөмтәләр:

1.

2.

3.

4.

5.

Уҡыусыларҙың ассоциатив, логик фекерләүе үҫешә; Универсаль алымдар менән эш итергә өйрәнә (таблица, логик-структур схемалар, кластер һ.б); уҡыусыларҙың проект-эҙләнеү эшмәкәрлегенә, билдә-символдар ҡулланып эш итә белеүенә нигеҙ һалына; Уҡыусыларҙың коммуникатив, уҡыу компетенциялары үҫә; ФДББ стандарттары талаптарына ярашлы уҡыусыларҙың шәхси, танып белеү, регулятив, коммуникатив УУЭ формалаша; Башҡорт теле шағирҙарының, яҙыусыларҙың ҡыҙыҡһыныуы арта; дәрестәре аша төрлө ижадына милләт ҡарата 6.

Төркөмдә эшләгән саҡта үҙ-ара хеҙмәттәшлек итә белеү, бер-береһен тыңлай, башҡалар фекерен ҡабул итә, аңлай белеү кеүек сифаттар тәрбиәләнә; 7.

Текст менән эшләү мәлендә уҡыусылар аңлы уҡырға, кәрәкле мәғлүмәтте эҙләп табырға, был мәғлүмәт менән эшләргә; сағыштырырға, системаға килтерергә, анализларға, дөйөмләштергә өйрәнә.

Рефлексия

Иғтибарығыҙ өсөн ҙур рәхмәт!!!

Шәхси һөҙөмтәләр: уҡыусыларҙың үҙ аллы белем алыуға әҙер һәм һәләтле булыуы, белем алыуға мотивацияһы һәм танып белеү эшмәкәрлегенең формалашыуы, социаль компетенциялар, хоҡуҡи белемгә эйә булыу, тормошта маҡсат ҡуйыу, пландар ҡороу һәләте, поликультур йәмғиәттә (социумда) үҙ урынын табыу һәләтен үҙ эсенә ала.

Метапредмет төшөнсәләргә, универсаль уҡыу эшмәкәрлегенә (регулятив, танып белеү, коммуникатив) эйә булыуы, уларҙы уҡыу процесында, практикала ҡуллана һөҙөмтәләр: белеү эҙмә-эҙлекле башҡарыу һ.б.), уҡыусыларҙың һәләте менән уҡыу хеҙмәттәшлеген ойоштороу.

(сағыштырыу, уҡыу эшмәкәрлеген предмет-ара анализлау, тикшереү, бирелгән эштең шартына төшөнөү һәм уны аҙымлап үҙ аллы планлаштырыу һәм тормошҡа ашырыу, уҡытыусы, класташтары Предмет һөҙөмтәләр: башҡорт теленән алған белемдәре (башҡорт теленә генә хас хәрефтәрҙе яҙырға, өндәрҙе әйтергә өйрәнә, һүҙбәйләнештәр, һөйләмдәр төҙөргә, текстар уҡырға, диалогтар төҙөргә өйрәнә), предмет буйынса төшөнсәләрҙе, терминдарҙы белеү.