Transcript YG.Tesislerinde Manevra Sunan : Elk. Müh.Musa Çeçen [email protected] Seminer Programı ; 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 1. 31.10.2015 GİRİŞ TANIMLAR TERİMLER YG. TEÇHİZATI EMNİYET MESAFELERİ MANEVRALAR UYGULAMADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR SORU ve YANITLAR EMO / MİSEM YG.

YG.Tesislerinde Manevra
Sunan : Elk. Müh.Musa Çeçen
[email protected]
Seminer Programı ;
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
1.
31.10.2015
GİRİŞ
TANIMLAR
TERİMLER
YG. TEÇHİZATI
EMNİYET MESAFELERİ
MANEVRALAR
UYGULAMADA DİKKAT EDİLMESİ
GEREKEN HUSUSLAR
SORU ve YANITLAR
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
2
1. GİRİŞ :
Kuvvetli akım tesisleri :
Enerji; toplumsal ya da bireysel yaşamın her
aşamasında yararlandığımız bir kaynaktır. Elektrik
enerjisi yaşam ve iktisadi sistemin devamı için temiz,
kolay taşınabilir ve kullanılabilir olma özellikleri ile
vazgeçilmezdir.
Isı, mekanik, ışık enerjisine kolay dönüştürülebilir
olması gibi önemli özellikleri elektrik enerjisini
vazgeçilmez kılmaktadır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
3
Ancak elektrik enerjisi insan ve diğer canlılar için
yaşamsal tehlike yaratabilecek özellikler taşımaktadır.
Elektrik Mühendisliği disiplini bu nedenle;
 Elektrik enerjisi üretim, iletim ve dağıtım sektöründe
kullanılacak teçhizatın tasarımı, geliştirilmesi ve imalatı,
 Enerji tesislerinin tasarımı
 Tesislerin montajı,
 Enerji tesislerinin işletilmesi.
İle ilgili tüm hizmetlerin sürekli, ekonomik ve güvenlik
ekseninde yürütülmesini sağlar.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
4
Bütün bu özellikleri ile yaşamımızın ayrılmaz parçası
olan elektrik enerjisinin kullanılabilmesi için;
 Elektrik Üretim tesisleri,
 Elektrik İletim Şebekesi ve şalt tesisleri,
 Dağıtım Şebeke tesisleri, Dağıtım TM.
 Son kullanıcı YG. Transformatör merkezleri,
Olarak tanımlanan tesisler .
ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİDİR.
Bu tesislerde yapılacak çalışmalar
yürürlükteki yönetmeliğe uygun olarak
yapılacaktır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
5
2.
TANIMLAR :
AA
DA
DG
AG
YG
EDK
EİH
ENH
KK
KÖK
TM
31.10.2015
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
Alternatif Akım
Doğru Akım
Düşük Gerilim
( 50 V. Kadar)
Alçak Gerilim
(1000 V. Kadar)
Yüksek Gerilim
( 1000 V. Üstü )
Elektrik Dağıtım Kuruluşu
Enerji İletim Hattı
Enerji Nakil Hattı
Kesici Kabin
Kesici Ölçü Kabini
Transformatör Merkezi
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
6
3.
TERİMLER :
a. Trafo Merkezi :
YG./AG. Gerilim değişikliği yapılan tesis veya trafonun
transformatörün bulunduğu yer
b. İzolasyon :
Çalışma yapılacak tesiste enerji kesilmesi sonucunda
yapılan kısa devre ve topraklama işlemidir,
b. Ring devre :
Ayni gerilimle enerjilenen sistemin toplandığı ve
dağıtıldığı şebeke bölümüdür,
c. Harici Sigortalı Topraklı ayırıcı :
Sigorta ile koruma ve gerilimin kesilmesi ile toprak
ayırıcısını akuple olarak kapatabilen ayırıcıdır,
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
7
d. Bağlama ( Kuplaj ) Ayırıcısı :
Farklı anahtarlanan iki fider’den enerjilen tesisi
bağlamak için kullanılacak ayırıcıdır,
e. Toprak Ayırıcısı :
Enerjisiz konuma getirilmiş elektrik devrelerini
topraklamak için kullanılan teçhizattır,
f. Müşterek Enerji Nakil Hattı :
Farklı iki gerilim iletkenlerini taşıyan havai hat
iletkenlerinden oluşan tesistir,
g. Çok Devreli Hatlar :
Ayni taşıma hattı üzerinde ayni gerilimde birden fazla
devre bulunan hatlardır,
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
8
h. Boşta Gerilim Altındaki Teçhizat :
Enerjili ancak üzerinden yük altında olmayan tesis
bölümüdür,
i. Servis dışı teçhizat :
Arıza, onarım veya yedek vb. nedenle işletme dışı
bırakılan tesis bölümüdür,
j. Metal Mahfazalı Hücre :
Hava yalıtımlı modüler tip YG. Hücreleri,
j. Metal Clad Hücre :
Her bölümü bağımsız olarak yalıtılmış, SF-6 gaz izoleli
modüler tip YG. Hücresi,
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
9
İşletme Sorumlusu işyerindeki elemanlara vereceği
eğitimle ;
k. Kesici, Ayırıcı veya Şalter AÇIK :
Kesici, ayırıcı veya şalter kontaklarının açık olduğunu,
dolayısıyla beslediği devrenin de açık ve enerjisiz
olduğunu,
m. Kesici, Ayırıcı veya Şalter KAPALI :
Kesici, ayırıcı veya şalter kontaklarının kapalı
olduğunu, dolayısıyla devrenin kapalı ve beslediği
devrenin enerjili olduğunu,
tanımlamalı ve dil birliğini sağlamalıdır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
10
4. YG. TEÇHİZATI
4.1. Kesiciler ,
4.2. Ayırıcılar
4.3 Metal Mahfazalı Modüler Hücreler (MMMH)
4.4 Metal Clad YG. Hücreler ( MC)
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
11
4.1. Kesiciler :
31.10.2015
a.
Tam Yağlı kesiciler
b.
Az Yağlı Kesiciler
c.
SF-6 Gazlı Kesiciler
d.
Vakum Kesiciler
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
12
Kesicilerin özellikleri ve çalışma prensipleri:
a. Tam yağlı kesiciler artık imal edilmemekte ve
kullanılmamaktadır.
b. Az Yağlı kesiciler ;
Açma anında, hareketli kontak sabit kontaktan ayrılır,
bu anda kontaklar arasında ark meydana gelir. Oluşan
ark, yolu üzerindeki ark hücresine girer ve arkın ısı
etkisinden dolayı kesici yağında yanma meydana gelir.
Yanma sonucu oluşan gazın, kesicinin söndürme
hücresi içinde basınç dengeleme odacığına girmesi ile
oluşan basınç, yağı ark hücresine iterek açma ile
meydana gelen arkı söndürür.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
13
Az yağlı kesici
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
14
c. SF-6 Gazlı kesiciler ;
SF-6 Gazı kokusuz ve zehirsizdir. Yanma özelliği
olmayan bu gazın dielektrik dayanımı oldukça yüksek
olup normal atmosferik koşullarda gaz halini
korumaktadır. SF-6 Gazı 1Bar. basınç altında ve 200 C
‘de havadan 5 kat daha ağırdır.
SF-6 Gazlı keciler aşağıdaki tiplerde imal edilirler;
c.1 Pufer sitemi
Kesici açma komutu verildiğinde; sabit kontaktan
ayrılan hareketli kontağa akuple edilmiş pistonun
yarattığı basınçla sıkışan SF-6 gazı, ark üzerine
püskürtülerek açma halinde oluşan ark
söndürülmektedir.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
15
c.2 Fluark sistemi ;
Bu sistemde açma anında oluşan ark ; kesme
hücrelerinde bulunan basınçlı SF- 6 Gazının,
hareketli kontağın sabit kontaktan ayrılarak
aşağı çekilmesi sonucu boşalttığı alan içine dolması
ile boğularak söndürülmektedir.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
16
31.10.2015
SF-6
kesici
EMO Gazlı
/ MİSEM YG.
Tesislerinde
Manevralar
17
d. Vakum Kesiciler ;
Her üç faza ait vakum küvet içinde biri sabit diğeri
dışarıdan tahrik edilerek hareket eden, karşılıklı disk
şeklinde bakır+krom alaşımlı kontaklar ve havası
alınarak vakum ortamı yaratılmış kap ve basınca
dayanıklı fiber porselenden yapılmış keramik
silindirden oluşur.
Bir ucu hareketli diskin şaftına, diğer ucu ise vakum
oluşturulmuş kaba bağlı metal körük vasıtası ile vakum
ortam sızdırmazlığı sağlanmaktadır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
18
Vakum kesici
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
19
Vakum Kesicilerin çalışma prensibi ;
Vakum kesiciye açma komutu verildiğinde disk kontaklar,
Hareketli disk kontağın tahrik edilmesi ile ayrılmaya
başlar. Kontaklar arasında zamanın karesine ters orantılı
olarak azalacak olan ark başlar.
Disk şeklindeki kontaklar arasındaki ark, akım sıfır
Değerine ulaşıncaya kadar azalarak devam eder ve söner.
Açma işlemi gerçekleşir.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
20
Kartuş tipi Vakum kesici
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
21
Kesiciler ;
YG. elektrik tesislerinde nominal yük ve arıza akımları
altında elektrik devresini açıp kapamak için kullanılan
teçhizattır.
KISA DEVRE KESME ÖZELLİĞİ NEDENİYLE..
YÜK ALTINDA AÇILIP KAPATILABİLİR..
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
22
4.2. Ayırıcılar :
Dahili ve Harici tip olmak üzere ;
a.
b.
c.
d.
e.
f.
Toprak Ayırıcısı
Adi Ayırıcı
Topraklı Ayırıcı
Sigortalı Topraklı Ayırıcı
Yük Ayırıcısı
Pantoğraf tipi Ayırıcı
Ve MMH ve MC hücrelerde kullanılan;
g. Döner Mekanizmalı yük ayırıcısı
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
23
Ayırıcı ;
YG. Tesislerinde yüksüz durumda elektrik devrelerini
açmak veya tesise gerilim uygulamak için kullanılan
teçhizattır.
KESME ÖZELLİĞİ OLMADIĞINDAN..
YÜK ALTINDA AÇILIP KAPATILAMAZ !.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
24
a. Toprak Ayırıcısı :
Çalışma yapılacak bölümün izole edilmesi için
kullanılan ve bağımsız olarak çalışabilen YG.
teçhizatıdır.
b. Adi ( normal ) Ayırıcı :
Bağımsız olarak çalışan YG. Ayırma teçhizatıdır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
25
Topraklama tertibatı ( ayırıcısı )
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
26
Dahili tip adi ayırıcı
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
27
c. Topraklı ayırıcı :
Yüksüz YG. elektrik devrelerinde ayırma işlemine bağlı olarak,
mekanik dahili itici ile koordineli olarak, gerlimsiz bıraktığı
sistemi hareketli bıçakların altındaki çenelere topraklama
bıçaklarını kapatarak izole eden bir teçhizattır.. Dahili - Harici ve
sigortalı tipleri bulunmaktadır.
Enerji girişi
I
Enerjilenen tesis bölümü
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
28
c. Topraklı ayırıcı :
Yüksüz YG. elektrik devrelerinde ayırma işlemine bağlı olarak,
mekanik dahili itici ile koordineli olarak, gerlimsiz bıraktığı
sistemi hareketli bıçakların altındaki çenelere topraklama
bıçaklarını kapatarak izole eden bir teçhizattır.. Dahili - Harici ve
sigortalı tipleri bulunmaktadır.
Enerji girişi
Enerjilenen tesis bölümü
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
29
d. Sigortalı topraklı ayırıcılar :
Harici tipl sigortalı topraklı ayırıcı genelde ENH.‘dan
branşman alan TM ‘nin hat başlarında kullanılmaktadır.
Sigorta ile beslenen hattın koruması da yapılmaktadır.
Ayırıcının çalışması topraklı ayırıcı ile ayni olup, ilave
olarak sigorta çeneleri bulunmaktadır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
30
Sigortalı top.Ayırıcı
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
31
d. Yük Ayırıcıları :
Kısa devre kesme gücü özelliği olmayan ve nominal
yüklerde devreleri açma ve kapatma işleminde kullanılan
aygıtlardır.
Hava yalıtımlı yük ayırıcıları uzun süredir kullanılmaktadır.
Metal Mahfazalı Modüler Hücrelerin kullanımının zorunlu
hale gelmesi ile SF- 6 Gaz izoleli kompakt tip döner eksenli
yük ayırıcı kullanımı artmıştır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
32
SF-6 Gazlı Yük Ayırıcısı
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
33
g. Pantograf tipi Ayırıcı ( 154 – 380 kV.)
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
34
YG. Tesislerinde
Metal
Mahfazalı Modüler EMO
YG./ MİSEM
Hücreleri
31.10.2015
Manevralar
35
4.3 Metal Mahfazalı Modüler Hücreler ( MMMH ) :
30 Kasım 2002 Tarihinde yayınlanan Elektrik Kuvvetli Akım
Tesisleri Yönetmeliği ile kullanılması zorunlu hale gelmiştir.
Hücreler belirli tiplerde üretilerek akredite edilmiş
laboratuvarlarda kısa devre dayanım, iç ark vb. testlere tabi
tutularak onay alınmakta ve bu testlere uygun olarak imal
edildiği belirtilmektedir.
Ülkemizde henüz bu testlerin yapılabildiği merkezler
bulunmamakla birlikte, yerli üretim hücrelere tip test
raporu alan çok sayıda imalatçı üretim yapmakta, ayrıca
ithal edilerek de kullanılmaktadır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
36
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
37
MMM YG. Hücreler 10 – 36 kV. İşletme geriliminde ve
muhtelif tiplerde imal edilerek kullanılmaktadır.
Bunlar ;
 YG. Giriş Hücresi
 Ölçü hücresi
 Bara bağlama hücresi
 Bara yükseltme hücresi
 Yük ayırıcılı ve sigorta korumalı trafo çıkış hücresi
 Yük ayırıcılı sekonder korumalı trafo çıkış hücresi
 Ayırıcılı YG. Çıkış hücresi
 Sekonder korumalı kesicili YG. Giriş/Çıkış hücresi
Olarak sıralanabilir.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
38
YG. Tesislerinde
Metal
Mahfazalı Modüler EMO
YG./ MİSEM
Hücreleri
31.10.2015
Manevralar
39
4.4 Metal Clad YG. Hücreleri ( MC ) :
MC veya açık adıyla Metal Clad YG. Hücreleri henüz
ülkemizde üretilmediğinden ithal edilerek kullanıma
sunulmaktadır.
Metal Clad hücre ; içinde barındırdığı her teçhizat ayrı bir
bölümde ve SF-6 gazı içinde bulunmaktadır.
Bir bölümdeki bir kısa devre yada arızanın diğer bölüme
ve sisteme yansıması önlenmiştir. SF- 6 Gazı içinde
yalıtıldığı için boyutlar daha da küçültülebilmektedir.
MMMH göre daha pahalı olduğundan, henüz kullanım
yoğunluğu bulunmamaktadır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
40
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
41
Metal Clad hücre
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
42
Metal Clad Hücre
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
43
5.) EMNİYET MESAFELERİ
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
44
Enerjili tesislerde, gerilim bulunan salınımsız haldeki iletkenlerin
birbirine yaklaşma mesafeleri aşağıda verilmiştir.
50
3.500
10.000
50.000
100.000
250.000
-
3.500
10.000
50.000
100.000
250.000
450.000
Volt İçin
“
“
“
“
“
30
60
90
150
300
450
cm.
cm.
cm.
cm.
cm.
cm.
Yapılacak çalışmalarda hat salınımı bu mesafelere ilave edilmelidir.
Yukarıda verilen ölçüler ;
İNSANLARIN GERİLİM ALTINDAKİ NOKTALARA
YAKLAŞMA MESAFELERİ DEĞİLDİR!.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
45
5.1. Enerji altında çalışma :
a. Enerjili bir teçhizat veya hattın yakınında
yapılacak çalışma;
“gerilim altında çalışma “ kapsamına girer.
b. Çift devreli bir ENH direğinde çift devreden birisi
enerjili iken diğerinde yapılan çalışma da keza ;
“ gerilim altında yapılan bir çalışma” sayılır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
46
6. MANEVRALAR :
Elektrik YG. Tesislerinde; tesisatın bir bölümünün,
tamamının veya tesisin bir sonraki bölümünün
devreye alınması veya devreden çıkarılmasına
yönelik olarak..
Kesici veya Ayırıcılar ile yapılan
İşlemler MANEVRA olarak tanımlanır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
47
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
48
6.1. Devrede olan kesici pozisyonlarının izlenmesi ;
Kesicilerin açık konumda iken her türlü işletme
koşullarında devreyi güvenli bir biçimde kesmeleri beklenir.
B beklentiye yönelik olarak ;
a. Kesicinin açık veya kapalı pozisyonu, güvenli bir konum
göstergesi ile tanımlanabilmelidir.
b.
Kesici mekanizması üzerindeki açık ya da kapalı konum bilgisinin,
yardımcı devre ile beslenen ışıklı (açık veya kapalı) konum bilgisi
ile eşleştiği kontrol edilmelidir.
c.
Ancak, kesicinin her üç küvetinin içindeki hareketli kontakların,
itici mekanizma ile tahrik edildiği ve konum bilgisinin en
azından bir faz için doğru olmayabileceği unutulmamalıdır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
49
6.2 . İşletme halindeki ayırıcı pozisyonlarının izlenmesi :
a. Hava yalıtımlı Metal Mahfazalı YG. hücrelerinde de
kullanılan bazı tip ayırıcılar dahil, klasik yöntemle
tesis edilen TM’de kullanılan ayırıcılar, açıldıklarında
enerji devresini minimum mesafede güvenli bir
biçimde ayırdığı kontrol edilmelidir.
b. Ayırıcının güvenli ayırma mesafesinin; tesis edilen
mekanik kumanda düzeni ile ilgili olacağı
unutulmamalı, kumanda kolunun açık konuma
gelmiş ve ayırıcı bıçaklarının güvenli mesafede
uzaklaşmış olduğu gözle kontrol edilmelidir.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
50
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
51
c.
Hava yalıtımlı Metal Mahfazalı YG. hücrelerinde de kullanılan
bazı tip ayırıcılar dahil, klasik yöntemle tesis edilen TM’de
kullanılan ayırıcılar, açıldıklarında enerji devresini minimum
mesafede güvenli bir biçimde ayırdığı kontrol edilmelidir.
d.
Ayırıcının güvenli ayırma mesafesinin; tesis edilen mekanik
kumanda düzeni, ayırıcı iticilerinin sağlam ve normal
çalışabilmeleri ile olanaklı olacağı unutulmamalı, kumanda
kolunun açık konuma gelmiş ve ayırıcı bıçaklarının tamamının
güvenli mesafede uzaklaşmış olduğu gözle kontrol
edilmelidir.
e.
MMMH ‘de bulunan ayırıcı konumlarının gözle izlenmesi
mümkün olmadığından, sağlamlığı kontrol edilen kapasitif led
gösterge ile enerjinin üç fazda da olmadığı kontrol edilmelidir.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
52
6.3. Bir YG. tesisi veya tesisinin bir bölümünde enerji
kesilmesi ve teçhizatın gerilimsiz bırakılması için ;
a. Tesise enerji verebilecek her kaynaktan gelen irtibatı
gözle görünür şekilde ayırmak,
b. Kesici ve Ayırıcıları açık konumda kilitlemek suretiyle,
tesisin yeniden enerjilenmesi riskine yol açabilecek
sonuçların ortadan kaldırılması..
hedefine yönelik olarak alınacak önlemler, ardışık olarak
yapılmalıdır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
53
6.4. Tesisin topraklanarak izole edilmesi
a. Enerji girişi bölümündeki ayırıcı topraklı ise
topraklama bıçaklarının toprak çenelerine iyice
sabitlendiğinin görülmesi,
b. Çalışma yapılacak bölüm ve çalışma yapılacak
bölüm sonunda topraklama tertibatı kullanarak önce
toprak, sonra topraklanacak nokta irtibatının sıra ile
yapılması,
c. Enerji giriş yönünde girişin kısa devre tertibatı
kullanılarak kısa devre edilmesi,
d. Tesis MMMH ise, YG. Branşman direği varsa HST
ayırıcı açılarak topraklanmalı ve MMMH giriş hücresi
toprak ayırıcısı kapatılmalı,
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
54
e. Açılan ayırıcılarının kumanda tertibatlarının
kilitlenmesi
f. Tesise ait güç transformatörü varsa AG.
Panosundaki ana şalterin açık konuma getirilmesi,
g. AG. Panosunda devrede olan şalterleri kayıt altına
alınarak açılması
işlemlerinin tamamlanması ile özetlenebilir.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
55
2
Ring girişi
Ring Çıkışı
31.10.2015
3
4
6
7
TRAFO
1
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
56
DİKKAT !
Tesis MMH ve kablo girişli ring üzerinde ise :
h. METAL MAHFAZALI MODÜLER TİPLİ GİRİŞ
HÜCRESİNE AİT TOPRAK AYIRICISI,
ENERJİLİ RİNG KABLO GİRİŞİNDE
ÜÇ FAZ + TOPRAK KISA DEVRESİ
YARATACAĞINDAN KAPATILAMAZ !.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
57
i. Bu durumda gerekli izole işlemi ; enerji girişi
olabilecek noktalardaki ayırıcıların açılması ve
çalışılacak bölümü enerjileyen hücredeki toprak
ayırıcısının kapatılması ile sağlanmalıdır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
58
6.5. Güvenlik ve ikaz kartları :
a. TM’de yapılacak bakım, onarım, arıza gibi çalışmalarda servis
dışı edilmiş teçhizat üzerinde çalışacak personelin
güvenliğini sağlamak ve teçhizatı korumak için kullanılan
kartlardır.
a.1. Tehlike dokunma kartı.
( KIRMIZI RENK )
a.2. Dikkat Gerilim altında çalışma var kartı, ( SARI RENK)
a.3. Özel Durum kartı,
( BEYAZ RENK)
a.4. Dokunma çalışma var kartı.
( TURUNCU RENK)
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
59
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
60
Güvenlik ve İkaz kartlarının yapılacak tüm manevralarda
asılması zorunludur.
Kartların kullanılması ile unutkanlık ve dalgınlığın ortadan
kaldırılmasına yönelik fayda sağlanacağı unutulmamalıdır.
Kartların kesinlikle silinmeyecek tükenmez kalemle doldurulması
ve bir kereye mahsus olarak kullanılması sağlanmalıdır.
(Detaylı bilgi için İş Güvenliği seminer notlarında bknz.)
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
61
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
62
Yapılacak manevra sonucunda, gerekli izole işlemleri
gerçekleştirilerek güvenlik ve ikaz kartları asılmalıdır ;
 Kartı asan kişi, gerekçesini doldurarak imzalamalı ve kolayca
düşmeyecek şekilde asmalıdır.
 İş bitiminde kartı kaldıran kişi imzalamalı ve kart manevra
tutanağının eki olarak korunmalıdır.
Bir güvenlik ya da ikaz kartının, kartı asan tarafından imzalanarak
kaldırılması esas olmalıdır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
63
6.6. İş güvenliği ve genel tedbirler:
a. Çalışma öncesi ve çalışma süresince gerekli olan güvenlik
tedbirleri alınmalı,
b. Maddi kayıp ya da iş süresinin kısalması vb. gerekçe veya
baskılarla dahi olsa, tam güvenlik tedbirleri alınmadan
herhangi bir işe girişilmemelidir.
c. Çalışma öncesi iş güvenliği ve ilk yardım malzemeleri
kullanılmaya hazır durumda bulundurulmalıdır.
d. İş güvenliği ve ilk yardım malzemelerinin kullanıma hazır
durumda olup olmadığının kaydedileceği, “ İlk yardım ve iş
güvenliği malzemeleri bakım defteri” düzenli bir şekilde
tutulmalıdır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
64
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
65
e. Günlük çalışmaların başında ve sonunda bütün iş güvenliği
malzemeleri kontrol edilmeli ve kullanılmasında sakınca
görülenler onarılmalı veya yenisi ile değiştirilmelidir.
f.
Geçişe engel olan çalışma yerlerinde şerit ve ikaz levhaları ile
emniyet önlemleri alınmalı, gerektiğinde ilgili kuruluşlarla
işbirliği yapılmalıdır.
g. Takım ve malzeme düşmesi ve tesise enerji uygulanmasında
olası patlama sonucu parça tesirine karşı, çalışma bölgesinde
bulunan kişilerin baret takmaları sağlanmalıdır.
g. Personel yapılacak bütün çalışmalar için bilgilendirilmeli,
yapacağı çalışma yazılı iş emri ile sınırlandırılarak kayıt altına
alınmalıdır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
66
6.7. Tesise enerji verilmesi ve devreye alınması :
Tekrar servise alınacak olan enerjisiz tesiste en son yapılan işlem
sırasından başlanarak;
a.
b.
c.
I.
II.
Çalışma yapılan ve çalışma sırasında girilen tesis bölümlerinde
izole işleminde konulan tüm uyarı levhaları ve fiziki engeller
kaldırılmalı,
Çalışma bölgesini içine alan her yöndeki mahalli topraklama
tertibatı alınmalı,
Kesicinin tekrar kontrol edilerek açık konumda olduğunun
görülmesi ile;
Çalışan tüm personel toplanıp sayım yapılmalı,
Enerji verilecek bölgede herkesin duyacağı bir şekilde “ENERJİ
VERİLİYOR!. Uyarısı yapılmalı,
ve tesise enerji verilmelidir.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
67
d.
Her ayırıcı kapatıldığında; hareketli kontaklarının sabit kontaklara
tam olarak oturduğundan emin olunmalı,
e. Tesis giriş ayırıcısı kapatılarak baralara gerilim uygulanmalı,
f. Kesici kapatılarak tesise enerji verilmeli,
f. YG. Giriş bölümündeki ölçü aletinden üç fazın normal
olduğunun kontrol edilmeli,
g. AG. Panosu şalterleri normal konuma getirilerek tesisin
devreye alınmalı,
i. 0,4 kV. Ölçü aletlerinden üç fazın da normal olduğu
görülmelidir.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
68
6.8. Kilitleme ve kitlemeler
a. Kilitleme ;
Bir kesme veya ayırma techizatı açık veya kapalı konuma alınmışsa,
bu konumda kalmasını sağlamak ve müdahale edilmesini önlemek için
haricen kullanılan, sonradan alınan ve genellikle asma kilit aparatı
kullanılarak yapılan işlemdir,
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
69
b. Kitleme ;
Tesisin yapılması veya sonraki aşamada tesisin fonksiyonel olarak
hatalı manevra yapılmasına engel olması için kurulan, kalıcı kontrol
ve kumanda düzeneklerine verilen isimdir.
Mekanik ve elektriki kitlemeler olarak uygulanmaktadır.
Örnek olarak hücre önüne monte edilen dahili topraklı tip ayırıcı
kumanda mekanizması, ayırıcı kapalı iken toprak kumandasını
mekanik olarak kitlemektedir.
Yine mekanik kitlemeye örnek olarak MMMH’de bulunan kitlemeler
gösterilebilir.
Elektriki kitlemeler genellikle yardımcı gerilim kullanılarak yapılırlar.
Kesici kapalı iken, ayırıcı elektriki kilit kumanda gerilimi kesilerek
yapılan kitleme buna örnektir.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
70
6.9. Manevra için yardımcı teçhizatın yerleştirilmesi ;
a. YG. Tesisinde kullanılacak olan yalıtkan pensler, sigortalar,
ayırıcı ve kesici kolları hücre içinde duvara ulaşılabilir şekilde
yerleştirilmelidir.
a. Ayırıcı kumanda mekanizması, manevrada basılan zeminden en
az 50 cm. ve en fazla 170 cm. yükseklikte olmalıdır.
( Harici tesislerde bu yükseklik arttırılabilir.)
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
71
7. YG. ÇALIŞMALARINDA DİKKAT EDİLMESİ
GEREKEN HUSUSLAR:
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
72
7.1. Genel kurallar:
YG. Tesislerinde programlanan her tür çalışma, aşağıdaki hususlar
dikkate alınarak yapılmalıdır.
a. Yüksek gerilim tesislerine görevlilerin dışındaki şahıslar
girmemelidir. Bu kişilerin YG. Tesislerine girmesi, görevli
mühendisin kontrolü ve sorumluluğunda, kişisel koruyucu
malzemelerin kullanılması ile
mümkün olacağı
unutulmamalıdır.
b. Istaka ile manevra yapılması gereken ayırıcıların manevralarında,
izole manevra çubuğu dışında bir malzeme kullanılmamalıdır.
c. Gerek izole manevra çubuğu ile manevra yapılan ayırıcılar,
gerekse mekanik kollu ayırıcı manevralarında izole eldiven, baret,
izole ayakkabı ve tesisatın özelliğine göre izole halı veya tabure
kullanılmalıdır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
73
7.2. İş güvenliğinin sağlanması için ;
Üzerinde çalışılacak teçhizatı gerilim altına alabilecek olan kesici
önce, ayırıcı sonra açılmalıdır.
a.
Kesici ve ayırıcıların her üç fazının da açık olduğu gözle ve/veya
uygun araçlarla kontrol edilmelidir.
b. Kesici ve ayırıcılar açık durumda kilitlenmelidir.
c.
Tesisin güvenlik altına alınması amacıyla kesme cihazları ile
kumanda tertibatı üzerine EMNİYET KARTLARI, İKAZ VE İHBAR
levhaları sağlam ve kolayca düşmeyecek şekilde asılmalıdır.
d. Çalışma yerinde gerilim yokluğunun kontrolü, iletkenlerin her
biri üzerinde neon lambalı YG. kontrol çubuğu, hat tüfeği ve
benzeri özel aletler yardımı ile yapılmalıdır.
e.
Kesici açıldığında her üç fazın da açık olduğu neon lambalı
kontrol çubuğu ile kontrol edildikten sonra ayırıcı açılabilir.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
74
H
1
H/2
4
2
3
31.10.2015
H
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
Hat tüfeği
75
HAT TÜFEĞİ:
3
5
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
76
f.
Kısa devre edilme amacı ile iletkenlerin üzerine çıplak iletkenin
el ile atılmasının tehlikeli olduğu, bu yüzden can kaybı ile
sonuçlanan kazalar olduğu unutulmamalıdır.
g. Gerilim yokluğu tespit edilince topraklama ve kısa devre etme
işlemleri, çalışma yerinin mümkün olduğu kadar yakınında ve
çalışma yerini besleyebilecek bütün kollar üzerinde yapılmalıdır.
h. Topraklama ayırıcılarının kapatılmış olması
yukarıda belirtilen işlem aynen uygulanmalıdır.
i.
halinde
dahi
Enerji kesilmesi ve gerilim yokluğu kontrol edildikten sonra
yapılacak olan topraklama ve kısa devre etme işleminde;
yalıtkan eldivenler, baret, yalıtkan ayakkabı, yalıtkan halı veya
tabure ile yalıtılmış zeminde topraklama tertibatı kullanılmalıdır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
77
j.
İzolasyon işlemi, enerji kaynaklarından ayrılmış olan hat parçaları
üzerinde de yapılmalıdır. Enerjisi kesilen ENH’nın, rüzgarla statik
gerilim oluşumu, atmosferik aşırı gerilimler ve indüksiyon tesiri
ile tehlikeli gerilim altında kalmış olabileceği unutulmamalıdır.
k. Topraklama ayırıcı bıçaklarının hepsinin kapalı olmasına dikkat
edilmelidir.
l.
Çalışma yerleri; levhalar, bayraklar, filamalar, kordonlar, bariyerler
vb. işaret ve fiziki engellerle sınırlandırılmalıdırlar.
m. Gerilim altında kalmış bulunan tesis bölümlerine yaklaşılmasını
yasaklayıcı levhalar konulmalıdır.
n. Kondansatör bulunan yerlerde her işlemden önce
kondansatörlerin boşalması beklenerek kontrol edilmesi
gerekmektedir.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
78
o. Çok sayıda hücre ve farklı fider girişleri bulunan tesislerde, ters
besleme olasılığına karşı, bu hücrelere “ bu fidere tersten enerji
gelebilir.” şeklinde uyarı levhaları asılmalıdır.
p. Bu durum iki taraftan beslenen ve bir hat bölücü (kuplaj) ayırıcı
ile ayrılan Y.G. hattındaki ayırıcının kolu, açık veya kapalı iken
emniyetli bir şekilde kilit altında tutulmalı ve direğin her iki
yüzüne de uzaktan okunabilecek şekilde “ Dikkat çift yönlü
besleme var.” levhası asılmalıdır.
q. Yapılacak çalışmalarda cihazların enerjisi kesilmeden hücre önü
koruma kapıları açılmamalıdır.
r.
Çalışma bitiminde alınmış olan güvenlik önlemleri kaldırılmalı,
tesise enerji, hücre kapıları kapatıldıktan sonra verilmelidir.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
79
s. Y.G. tarafında kesici bulunmayan transformatörün Y.G. ve A.G.
tarafından devre dışı bırakılması işlemi için ; AG. tarafından
başlamak üzere önce kesme işlemi tamamlanarak yük
boşaltılmalı, daha sonra YG. tarafındaki ayırıcı açılmalıdır.
t.
Y.G. Sigortaları; ancak görevlinin uzanabileceği bütün
iletkenlerin enerjisi kesildikten sonra, (jeneratör vb. tersten
besleme tehlikesine karşı) sigortanın her iki tarafında da
gerilim bulunmadığı kontrol edilecek ve daha sonra orijinali ile
değiştirilecektir.
u. Bara gerilimi kesilemiyorsa, ayırıcı açılması suretiyle sigorta
değiştirilmesi sırasında, izole pens, baret, yalıtkan tabure veya
halı, yalıtkan eldiven kullanılmalıdır.
( Gerilim altında
yapılmalıdır.)
31.10.2015
çalışma
koşulları
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
dikkate
alınarak
80
v. Ayırıcı bıçakları açıkken üst kontaklarda gerilim var ise, o direk
enerji altında olacağından bu durumda sigorta değiştirme işi
yapılacaksa gerilim altında çalışma kuralları uygulanmalıdır.
y. Direk üzerine çıkılmadan önce direğin her türlü gerilimden
arındırıldığından emin olunacaktır. Direğe çıkan bir kimsede
emniyet kemeri, güvenlik ayakkabısı, baret, takım torbası, vb.
kişisel koruyucular ve yardımcı malzemeler bulundurulmalıdır.
z.
Direğin cinsine göre hazırlanmış tırmanma cıvataları, ayakçık,
özel kanca ve merdiven gibi tırmanma malzemeleri
kullanılmalı, emniyet kemeri çalışma süresince montörü
taşıyabilecek noktalara bağlanmalıdır.
aa. Kaldırma ve taşıma araçlarının enerjili veya enerjisiz iletkenler
yakınında kullanılması gerekiyorsa, çalışma
sırasında
iletkenlere yaklaşmamaları ve temas etmemeleri için özel
önlemler alınmalıdır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
81
bb. ENH‘da yapılacak çalışmalarda enerji kesilmesinin yeterli
olamayacağı, bu hattan beslenen müşterilerde bulunan ikincil
enerji kaynakları ( jeneratör vb.) nedeniyle ters besleme
sonucu oluşan kazaların yaşandığı unutulmamalıdır.
cc. YG. Kablolarının enerjisi kesilse bile kapasitör etkisi nedeniyle
bir süre şarjlı olacağı unutulmamalıdır.
dd. ENH. Çalışmalarında EDK elemanları tarafından yapılan enerji
kesme manevrasından sonra, enerjisiz kaldığı belirtilen hatta,
hat tüfeği ile enerji yokluğu kontrol edilmeden çalışma
yapılmaması gerektiğini, hatalı manevra sonucu çalışılacak
olan hattın hala enerjili olabileceği ve bu nedenle çok sayıda
can kaybına yol açan kazanın yaşandığı unutulmamalıdır.
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
82
9. SORU VE YANITLAR :
31.10.2015
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
Manevralar
83
Teşekkürler..
Görsel kaynaklarından yararlandığımız ;
Siemens, Ulusoy ve Elimsan’a
TEK’ TEİAŞ teşekkür ederiz.
EMO / MİSEM YG. Tesislerinde
31.10.2015
Manevralar
84