?

Inne Metody Ilościowe

Prognozowanie analogowe 400 300 600 500 200 100 0 lip-91 lip-92 lip-93 lip-94 lip-95 lip-96 286 386 486 Pentium

Metody heurystyczne

czyli jak wykorzystać wiedzę ekspertów?

Metoda delficka

Metoda delficka Opinie niezależnych i kompetentnych ekspertów Prognozowanie zjawisk nowych Liczba informacji o przyszłości niewielka Opinie dotyczą prawdopodobieństwa lub czasu zajścia przyszłych zdarzeń Prognoza - zgodny sąd ekspertów Reguła największego prawdopodobieństwa

Metoda delficka - założenia Niezależność opinii ekspertów Anonimowość wypowiadanych sądów Wieloetapowość postępowania Uzgadnianie i sumowanie opinii osób kompetentnych

Metoda delficka - wady Zaangażowanie dużego grona osób Długi czas trwania badania Brak możliwości bezpośredniej wymiany poglądów między uczestnikami Na ogół małe zaangażowanie ekspertów Trudności w określeniu wzajemnych powiązań Trudności w doborze ekspertów Trudności w budowie ankiety Zastosowanie do prognoz długookresowych => nieweryfikowalność

Metoda delficka Zdefiniowanie problemu Wybór grupy ekspertów Przygotowanie, przeprowadzenie, analiza ankiety Czy zgoda została osiągnięta? Tak Przedstawienie wyników Nie

Metoda delficka - zgoda Opracowanie ankiety-> miary zmienności, siły związku Wyniki ankiety + kolejna ankieta Ustalony max rozstęp kwartylowy D = |Q3 - Q1| <= D max If opinia eksperta poza Q1 lub Q3 => uzasadnienie Wyróżnienie ekstremistów „Rozmycie” odpowiedzi

Example Kiedy w Polsce wprowadzone zostanie Euro?

25 ekspertów D = |Q3 - Q1| = 2009-2008 = 1 rok 1 2 3 4 8 9 10 5 6 7 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 2007 2007 2007 2007 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2010 2010 2010 2011

Q1=2008 Me=2008 Q3=2009

Metoda delficka - zgoda skala nominalna

Współczynnik dyspersji względnej klasyfikacji

h



k k

 1   1 

j k

  1

f j

2   0 

h

 1

k

- liczba kategorii

f j

-częstość występowania j-tej kategorii odpowiedzi w ogólnej liczbie wypowiedzi Zgoda =>

h

bliskie 0

Jaki będzie popyt na kredyty studenckie w roku 2008?

35 doradców % Bardzo duży Dość duży Duży Nieduży Żaden Razem 1 2 31 1 0 35

2,9% 5,7% 88,6% 2,9% 0,0% 100,0%

Metoda delficka – zgoda Skala nominalna

k=

5

h=

0,263 Jaki będzie popyt na kredyty studenckie w roku 2008?

35 doradców % Bardzo duży Dość duży 7 7

20,0% 20,0%

Duży Nieduży Żaden Razem 7 7 7 35

20,0% 20,0% 20,0% 100,0%

k=

5

h=

1,000

Metoda delficka - zgoda

Współczynnik konkordacji

skala porządkowa

n -

liczba ekspertów

k

- liczba kategorii odpowiedzi w pytaniu

x ij

- ranga nadana

j

-tej kategorii odpowiedzi przez

i

-tego eksperta

W



n

2 12 (

k

3 

S



k

) 0 

W

 1

S



k j

 1

n i

 1

x ij



x

   2

x



k

1

j n k

  1  1

i x ij

Zgoda =>

W

bliskie 1  2 

n



k

12 

S

 (

k

 1 )

Metoda delficka – zgoda Skala porządkowa Jaki będzie wzrost sprzedaży po wprowadzeniu nowego produktu? 3 doradców Odpowiedzi Ekspert Suma rang

Łączne rangi

I II III

S =

do 5% 2 2 1 5

2

(5-7,5)^2 Wariant 5% 10% 3 4 3 10

3 6,25 6,25

10% 15% 15% i więcej 4 3 1 1 4 11 2 4

4 1 12,25 12,25

x śr =

7,5 37

n= k=

3 4

W=

0,822

  

7,4

Metoda wpływów krzyżowych

Metoda wpływów krzyżowych A B Zdarzenia rozłączne C

Metoda wpływów krzyżowych Zdarzenia łączne, interakcja A C B

Metoda wpływów krzyżowych Interakcja i całkowicie zawarte zdarzenia A C B

Metoda wpływów krzyżowych Metoda wzajemnych oddziaływań Ocena prawdopodobieństwa zajścia oraz terminu realizacji każdego ze zdarzeń Różna kolejność zdarzeń Cel: określenie przeciętnych prawdopodobieństw końcowych poszczególnych zdarzeń z uwzględnieniem skumulowanych wpływów wszystkich innych zdarzeń Kierunek, intensywność, opóźnienie Metoda delficka do uzyskania macierzy oddziaływań

Metoda scenariuszy

Metoda scenariuszy (H.Kahn 1967) Opis zdarzeń i wskazanie ich logicznego i spójnego następstwa w celu ustalenia, w jaki sposób rozwijać się będzie obiekt (system).

Zastosowanie

: do budowy długookresowych prognoz, gdy: - nie dysponuje się pełną wiedzą o prawidłowościach rozwojowych analizowanych zjawisk, - zjawiska nie poddają się sformalizowanemu opisowi, - zjawiska mają charakter jakościowy.

Budowa

1. Krok po kroku określenie hipotetycznych sytuacji, które mogą nastąpić.

2. Na każdym kroku pokazywanie, jakie istnieją warianty dla każdego zdarzenia, które mogą zapobiec, odwrócić lub ułatwić jego wystąpienie.

Scenariusz optymistyczny Zdarzenie zakłócające Teraźniejszość Scenariusz pesymistyczny Przyszłość

Scenariusz antycypacyjny

t-i t

Scenariusz

Badawczy Antycypacyjny Opisowy

Dane przyczyny, szukane efekty Dane efekty, szukane przyczyny

Normatywny

Dane środki, szukane cele Dane cele, szukane środki

Burza mózgów

Burza mózgów Rutyna, nawyki -> negatywny wpływ na efekty twórcze Pomysł -> bezpośrednia ocena -> odrzucenie Nierealny pomysł -> dopracowanie -> ocena Dwie fazy : tworzenia i oceniania pomysłów Przydatna w przypadku rozwiązania problemów niezbyt skomplikowanych

Burza mózgów - wymagania Nie krytykować Pobudza do tworzenia Sprzyja rozwiązaniom niekonwencjonalnym, oryginalnym, nowatorskim Stymulować jak największą liczbę pomysłów Zgłaszać wszystkie pomysły Łączyć i doskonalić pomysły Sugestie bez śledzenia i kolejki Prezentować pomysł jasno i zwięźle Wykorzystywać i rozwijać pomysły innych uczestników

Burza mózgów - przebieg

Przygotowanie

sprecyzowanie problemu zebranie informacji dobór ekspertów

Tworzenie

Zespół twórczy poszukiwanie pomysłów specjaliści różnych dziedzin

Ocenianie

Zespół oceniający analiza i ocena pomysłów opracowanie wariantu(-ów) rozwiązania specjaliści z badanego problemu

Literatura 1. M.Cieślak (red.)

Prognozowanie gospodarcze. Metody i zastosowania .

PWN’2001 2. A. Zeliaś, B.Pawełek, S.Wanat

Prognozowanie ekonomiczne. Teoria, przykłady, zadania

PWN’2003 3. B.Radzikowska (red.)

Metody prognozowania. Zbiór zadań.

Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. O.Langego we Wrocławiu ’2001 4. P.Dittmann

Metody prognozwania sprzedaży w przedsiębiorstwie,

Wydawnictwo AE im. O.Langego we Wrocławiu ‘98 5. K.Kolenda, M.Kolenda

Analiza i prognozowanie szeregów czasowych.

Agencja Wydawnicza Placet’99 6. K.Jajuga (red.)

Ekonometria. Metody i analiza problemów ekonomicznych

, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. O.Langego we Wrocławiu ’99 7. J.Gajda

Prognozowanie i symulacja a decyzje gospodarcze ,

Wydawnictwo C.H. Beck 2001 8. W.Samuelson, S.Marks

Ekonomia menedżerska

, PWE’98