Transcript Plan gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza Wisły – cele, zadania, przeprowadzone prace Marzena Sobczak, RZGW Gdańsk Słupsk, 18 maja 2009r.

Plan gospodarowania wodami dla
obszaru dorzecza Wisły –
cele, zadania, przeprowadzone prace
Marzena Sobczak, RZGW Gdańsk
Słupsk, 18 maja 2009r.
Podstawa prawna - prawo unijne
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady
2000/60/WE z dnia 23 października 2000
roku zwana Ramową Dyrektywą Wodną
Art. 13
Państwa członkowskie zapewniają
opracowanie planów gospodarowania
wodami w dorzeczu dla każdego obszaru
dorzecza.
Polskie prawo
Ustawa z dnia 18 lipca 2001r. Prawo Wodne (Dz. U. z 2005r.Nr
239, poz. 2019 z późn. zm)
Art. 90 ust.1 p.1)a)
Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej opracowuje
projekty planów gospodarowania wodami na obszarach
dorzeczy.
Art. 119 ust.3
Rada Ministrów zatwierdza i ogłasza w Dzienniku Urzędowym
Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” plany
gospodarowania wodami na obszarze dorzeczy.
Art. 114 ust.2
W planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza należy
zapewnić rozpoczęcie realizacji działań w nim określonych
nie później niż w terminie 3 lat od dnia ogłoszenia planu.
Obszary dorzeczy w Polsce
Art.3 ustawy Prawo wodne
Obszary dorzeczy:
 Wisły
 Odry
 obszary dorzeczy obejmujące
części dorzeczy
międzynarodowych:
 Dniestru
 Dunaju
 Jarft
 Łaby
 Niemna
 Pregoły
 Świeżej
 Ucker
Jarft
Jarft
Świeża
Świeża Pregoła
Pregoła
Niemen
Niemen
Ucker
Ucker
Odra
Wisła
Łaba
Łaba
Dunaj
Dunaj
Dniestr
Dniestr
Zawartość planu gospodarowania wodami
Projekt planu gospodarowania wodami
zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną /RDW/











Charakterystyka obszaru dorzecza z wyznaczeniem części wód i
warunkami referencyjnymi.
Podsumowanie znaczących oddziaływań i wpływów działalności
człowieka na stan wód powierzchniowych i podziemnych.
Określenie i odwzorowanie obszarów chronionych.
Mapy sieci monitoringu.
Wykaz celów środowiskowych.
Podsumowanie analizy ekonomicznej związanej z korzystaniem z
wód.
Podsumowanie programów działań (program wodnośrodowiskowy).
Wykaz pozostałych programów i planów.
Podsumowanie działań zastosowanych w celu informowania
społeczeństwa.
Wykaz właściwych władz.
Punkty kontaktowe i źródła danych.
Planowanie w gospodarowaniu wodami
wg RDW
Przekazanie do KE
przejściowego sprawozdania o
wdrożeniu (Art. 15)
Zweryfikowany
przegląd
istotnych
problemów
wodnych
Aktualizacja
PGWD
Ocena pierwszego okresu
i przygotowanie drugiego
Wdrożenie
programu działań
dla OD
Ocena stanu
aktualnego, wstępna
analiza potrzeb
(Art. 5-8)
2004
2013
Ustalenie celów
środowiskowych
(Art. 4)
Ustanowienie
programów
monitorowania
(Art. 8)
2015
2012
2006
(Art. 14)
Udział
społeczeństwa
2009
Analiza potrzeb
Opracowanie planu
gospodarowania wodami
w dorzeczu (PGWD (Art.13
Załącznik VII)
Ustanowienie programu
działań dla OD (Art. 11)
Nowe aspekty wynikające z Ramowej Dyrektywy
Wodnej (RDW), nie występujące w innych aktach
prawnych dotyczących ochrony wód:



równoprawne traktowanie użytkowników wód, tj. sektora
komunalnego, przemysłu i rolnictwa, przy uwzględnieniu
konieczności ochrony środowiska naturalnego;
zobowiązanie do ochrony zasobów wodnych pod względem
ilościowym i jakościowym, a także do ochrony ekosystemów
wodnych i lądowych zależnych od wód;
wprowadzenie do zarządzania gospodarką wodną:
 udziału społeczeństwa, dzięki któremu problemy
gospodarki wodnej na obszarze danej zlewni zostaną
dokładniej zidentyfikowane, a programy naprawcze
odpowiednio dobrane,
 instrumentów ekonomicznych mających zagwarantować
ekonomiczna efektywność korzystania ze środowiska
wodnego poprzez zastosowanie zasady zwrotu kosztów
zasobowych i środowiskowych za usługi wodne.
Ramowa Dyrektywa Wodna uznaje środowisko
naturalne za równoprawnego użytkownika
wód, takiego samego jak ludność, przemysł,
rolnictwo itp.
Stąd, mówiąc o „ochronie wód” Dyrektywa
rozszerza zakres tej ochrony z ilości i jakości
zasobów również na życie biologiczne zależne
od wody – czyli ekosystemy wodne i
bagienne.
Definicje…
Jednolita część wód powierzchniowych oznacza
oddzielny i znaczący element wód
powierzchniowych: jezioro lub inny naturalny
zbiornik wodny, sztuczny zbiornik wodny, struga,
strumień, potok, rzeka, kanał lub ich części, morskie
wody przejściowe lub wody przybrzeżne.
Jednolita część wód podziemnych oznacza określoną
objętość wód podziemnych występującą w obrębie
warstwy wodonośnej lub zespołu warstw
wodonośnych.
Scalone jednolite części wód
w regionie wodnym Dolnej Wisły
84 scalone części wód
powstałe w wyniku agregacji :
461 jednolitych części wód powierzchniowych
rzek
286 jednolitych części wód jezior
symbol scalonej części wód w regionie
wodnym Dolnej Wisły:
DW + cztery cyfry
np. DW1501 – Słupia od źródeł do Dopływu z jez.
Głębokiego
Definicje…
Stan wód powierzchniowych jest ogólnym
wyrażeniem stanu części wód
powierzchniowych, określonym przez gorszy
ze stanów ekologiczny lub chemiczny.
Stan wód podziemnych jest ogólnym
wyrażeniem stanu części wód podziemnych,
określonym przez gorszy ze stanów
ilościowy lub chemiczny.
Definicje…
Sztuczna część wód oznacza część wód
powierzchniowych powstałą na skutek
działalności człowieka.
Silnie zmieniona część wód oznacza część wód
powierzchniowych, których charakter został
znacznie zmieniony na skutek fizycznego
oddziaływania człowieka.
Cele środowiskowe (art. 4):

Dobry stan w 2015 roku: dobry stan ekologiczny i
chemiczny dla wód powierzchniowych, dobry stan
chemiczny i ilościowy dla wód podziemnych.

Nie pogarszanie stanu części wód.

Zaprzestanie lub stopniowe wyeliminowanie
zrzutu substancji priorytetowych do środowiska
lub ograniczenie zrzutów tych substancji (lista
substancji priorytetowych znajduje się w Dyrektywie
– córce 2455/2001)
Cele środowiskowe c.d.:

Spełnienie wymagań specjalnych, zawartych w innych aktach
prawnych unijnych i polskim prawie, w odniesieniu do obszarów
chronionych:
Obszary wrażliwe na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami
pochodzącymi ze źródeł komunalnych,
Obszary narażone na zanieczyszczenia związkami azotu,
pochodzącymi ze źródeł rolniczych,
Jednolite części wód przeznaczone do celów rekreacyjnych, w
tym kąpieliskowych,
Obszary przeznaczone do poboru wody w celu zaopatrzenia
ludności w wodę przeznaczoną do spożycia,
Obszary przeznaczone do ochrony gatunków zwierząt wodnych o
znaczeniu gospodarczym (w Polsce nie wyznaczono takich
obszarów),
Obszary przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków, dla
których utrzymanie stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich
ochronie.
System klasyfikacji stanu wód

bardzo dobry – wody o niezmienionych warunkach naturalnych
lub zmienionych tylko w bardzo niewielkim stopniu,

dobry –zmiany warunków naturalnych w porównaniu do
warunków niezakłóconych działalnością człowieka są niewielkie,

umiarkowany –wody przekształcone w średnim stopniu,

słaby – wody o znacznie zmienionych warunkach naturalnych
(biologicznych, fizyko-chemicznych, morfologicznych), gdzie
gatunki roślin i zwierząt znacznie różnią się od tych, które
zwykle towarzyszą danemu typowi jednolitej części wód,

zły – wody o poważnie zmienionych warunkach naturalnych, w
których nie występują typowe dla danego rodzaju wód gatunki
fauny i flory.
ODSTĘPSTWA
przedłużenie terminu osiągnięcia celów,
 obniżenie celów.

Warunki odstępstw:
osiągnięcie dobrego stanu jest niemożliwe lub
nieproporcjonalnie kosztowne,
 nie zachodzi dalsze pogarszanie stanu,
 osiągnięty jest najlepszy możliwy stan,
 odpowiednia analiza ekonomiczna,
 uzasadnienie w Planie gospodarowania
wodami.

Art. 4 ust. 7 Ramowej Dyrektywy Wodnej
mówi, że „Państwa Członkowskie nie naruszają niniejszej dyrektywy, gdy:



nieosiągnięcie dobrego stanu wód podziemnych, dobrego stanu ekologicznego lub,
gdzie stosowne, dobrego potencjału ekologicznego lub zapobieganie pogarszaniu się
stanu części wód powierzchniowych czy podziemnych jest wynikiem nowych zmian w
charakterystyce fizycznej części wód powierzchniowych lub zmian poziomu części wód
podziemnych, lub
niezapobieganie pogorszeniu się ze stanu bardzo dobrego do dobrego danej części wód
powierzchniowych jest wynikiem nowych zrównoważonych działalności gospodarczych
człowieka
i spełnione są wszystkie następujące warunki:
a) zostały podjęte wszystkie praktyczne kroki, aby ograniczyć niekorzystny
wpływ na stan części wód;
b) przyczyny tych modyfikacji lub zmian są szczegółowo określone i wyjaśnione
w planie gospodarowania wodami w dorzeczu wymaganym na mocy art. 13, a cele
podlegają ocenie co sześć lat;
c) przyczyny tych modyfikacji lub zmian stanowią nadrzędny interes społeczny
i/lub korzyści dla środowiska i dla społeczeństwa płynące z osiągnięcia celów
wymienionych w ust. 1, są przeważone przez wpływ korzyści wynikających z nowych
modyfikacji czy zmian na ludzkie zdrowie , utrzymanie ludzkiego bezpieczeństwa lub
zrównoważony rozwój; oraz
d) korzystne cele, którym służą te modyfikacje lub zmiany części wód, nie mogą,
z przyczyn możliwości technicznych czy nieproporcjonalnych kosztów być osiągnięte
innymi działaniami, stanowiącymi znacznie korzystniejszą opcję środowiskową”.
Wszelkie inwestycje powodujące zmiany w charakterystykach
fizycznych cieków będą musiały spełnić warunki wymienione w
cytowanym wyżej artykule RDW!!!
PRZEPROWADZONE ANALIZY
Ocena stanu
Cel:



ocena spełnienia/niespełnienia obecnie celów
środowiskowych,
analiza – jak dużo brakuje do osiągnięcia celów,
analiza możliwości osiągnięcia celów w zakładanym
terminie.
Co jest oceniane?




parametry fizyko-chemiczne,
elementy biologiczne – dla wód powierzchniowych,
wielkość zasobów – dla wód podziemnych,
elementy hydromorfologiczne – pomocniczo.
PRZEPROWADZONE ANALIZY
Analiza presji i oddziaływań
Cel:


rozpoznanie przyczyn nieodpowiedniego stanu wód,
umożliwienie doboru właściwych działań naprawczych.
Rodzaje oddziaływań:





punktowe źródła zanieczyszczeń (np. odprowadzanie
ścieków z oczyszczalni),
obszarowe źródła zanieczyszczeń (np. zanieczyszczenia
z rolnictwa, ścieki z zabudowy rozproszonej nie
podłączonej do kanalizacji),
oddziaływania na ilościowy stan wód (np. pobory wód,
retencja),
zmiany morfologiczne (np. regulacje, piętrzenia),
inne rodzaje działalności człowieka.
PRZEPROWADZONE ANALIZY
Ustanowienie szczegółowych celów
środowiskowych
Narzucone nam przez Ramową Dyrektywę Wodną
cele, zapisane są bardzo ogólnie.
W praktyce określenie „dobry stan” będzie
oznaczało dla różnych wód co innego, jako że
warunki naturalne znacząco się różnią. Na przykład
zupełnie inny charakter ma potok górski a inny rzeka
nizinna.
Ostatecznie ustanowione cele mogą się także różnić
w zależności od stanu w jakim wody znajdują się
obecnie oraz sposobu użytkowania zlewni.
PRZEPROWADZONE ANALIZY
Istotne problemy gospodarki wodnej
Istotne problemy gospodarki wodnej to najważniejsze
czynniki, które utrudniają osiągnięcie celów
środowiskowych, wyznaczonych przez Ramową
Dyrektywę Wodną, w skali dorzecza.
Istotne problemy gospodarki wodnej są pośrednim
etapem między rozpoznaniem a planowaniem działań
naprawczych, ponieważ wtedy określone zostają
priorytety, którymi powinniśmy się zająć w pierwszej
kolejności.
Istotne problemy gospodarki wodnej są wskazówką
jakie działania będą najistotniejsze.
Lista istotnych problemów gospodarki
wodnej w obszarze dorzecza Wisły

nadmierne rozdysponowanie zasobów wód powierzchniowych
i podziemnych,

odprowadzanie nieoczyszczonych i niedostatecznie oczyszczonych
ścieków komunalnych i przemysłowych oraz wód pochłodniczych,

niedostateczna sanitacja obszarów wiejskich i rekreacyjnych,

zanieczyszczenia pochodzące ze źródeł rolniczych,

zaśmiecenie koryt rzek i potoków,

zaburzenia ciągłości biologicznej rzek i potoków,

zmiana naturalnych warunków hydromorfologicznych wód
powierzchniowych poprzez zabudowę hydrotechniczną i regulację rzek
i potoków,

utrata naturalnej retencji zlewni,

ochrona przed powodzią,

przeciwdziałanie skutkom suszy.
Ocena ryzyka niespełnienia celów środowiskowych
przez części wód powierzchniowych
RZGW Gdańsk
84 scalone części wód:
35% niezagrożonych
65% zagrożonych
Sztuczne i silnie zmienione części wód
RZGW Gdańsk
461 jednolitych części wód rzek:
39% naturalnych
3% sztucznych
58% silnie zmienionych
Ocena ryzyka niespełnienia celów środowiskowych
przez części wód podziemnych
RZGW Gdańsk
23 części wód podziemnych
stan ilościowy:
22 niezagrożone
1 zagrożona
Ocena ryzyka niespełnienia celów środowiskowych
przez części wód podziemnych
RZGW Gdańsk
23 części wód podziemnych:
stan chemiczny:
17 niezagrożonych
4 zagrożonych
2 brak danych
PRZEPROWADZONE ANALIZY
Analiza ekonomiczna
Działaniom planistycznym na każdym kroku
towarzyszą analizy ekonomiczne.
Rola analiz ekonomicznych:
wdrożenie zasady zwrotu kosztów usług wodnych
z uwzględnieniem kosztów środowiskowych i
zasobowych,
 uzasadnienie wyznaczenia sztucznych i silnie
zmienionych części wód,
 wybór najkorzystniejszych kombinacji działań
służących osiągnięciu celów środowiskowych,
 uzasadnienie odstępstw od osiągnięcia celów
środowiskowych.

Syntetyczny przegląd stóp zwrotu kosztów
za usługi wodne dla RZGW Gdańsk
Sektory
(woda i ścieki
łącznie)
Finansowa
stopa zwrotu
Ekonomiczn
a stopa
zwrotu
Sektor
komunalny
100,4%
66,9%
Przemysł
100,0%
80,4%
Rolnictwo
24,4-23,3%
4,1%
PRZEPROWADZONE ANALIZY
Programy działań
Aby osiągnąć cele środowiskowe konieczne jest
wdrożenie szeregu działań. Ramowa Dyrektywa
Wodna wymaga, aby każdy kraj członkowski
stworzył, a następnie wdrożył program działań
zmierzający do osiągnięcia celów
środowiskowych.
Dziękuję za uwagę