Transcript ANALIZA DOKUMENTU I JEGO OPIS PRZEDMIOTOWY Analiza dokumentu w aspekcie katalogowania przedmiotowego powinna doprowadzić do uzyskania odpowiedzi na niżej sformułowane pytania: • co jest przedmiotem.

ANALIZA DOKUMENTU
I JEGO OPIS PRZEDMIOTOWY
Analiza dokumentu w aspekcie katalogowania przedmiotowego
powinna doprowadzić do uzyskania odpowiedzi na niżej
sformułowane pytania:
• co jest przedmiotem głównym dokumentu?
• czy dokument posiada jeden przedmiot główny, czy kilka
przedmiotów równorzędnych?
• czy w dokumencie występują ważne dla użytkownika
przedmioty poboczne?
• czy przedmiot przedstawiono w dokumencie w sposób
wyczerpujący, czy zaprezentowano jedynie wybraną jego
własność (własności)?
• jaki jest aspekt prezentacji (punkt widzenia, pryzmat)
przedmiotu w dokumencie?
• jaka jest forma piśmiennicza, wydawnicza, postać fizyczna
dokumentu?
Przedmiot dokumentu to rzecz przez autora opisana, natomiast treść
dokumentu to sądy i wiedza autora o danym przedmiocie, także jego
intencje autorskie, metoda, a nawet styl. Można przytoczyć wiele
przykładów dokumentów o podobnej treści, wspólnych zasadach
metodologicznych, a traktujących o różnych przedmiotach, np.: prace
psychologiczne na temat bezrobocia, małżeństwa, uzdolnień
artystycznych dzieci. Można także znaleźć przykłady dokumentów
o tym samym przedmiocie i różnej treści, np.: Warszawa może
stanowić przedmiot opracowań historycznych, ekonomicznych,
literackich (poezje na temat Warszawy) i innych.
Przedmiotem dokumentu mogą być:
• osoby, także postacie mitologiczne, legendarne, fikcyjne, np.:
papież Jan Paweł II; postać literacka znana jako Cezary Baryka;
postać legendarna – Wernyhora; bóstwo greckie Persefona;
• dzieła autorskie i anonimowe, np.: Biblia; Nowy Testament;
W pustyni i w puszczy Henryka Sienkiewicza;
• osoby prawne, instytucje, imprezy, np.: Uniwersytet
Warszawski; Muzeum Zoologiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego;
• jednostki geograficzne i fizjograficzne, np.: Pacyfik; Kraków;
rzeka Wisła;
• zdarzenia i wydarzenia historyczne w tym traktaty, układy,
wojny, bitwy, kampanie i operacje wojenne, zbrodnie masowe, np.:
zbrodnia w Katyniu; bitwa pod Monte Cassino, Traktat wersalski;
II wojna światowa;
• kategorie osób, np.: biskupi; chorzy; dzieci; dzieci chore;
chirurdzy; impresjoniści; lekarze; nihiliści; więźniowie; więźniarki;
• grupy etniczne i narodowościowe, np.: Cyganie; Indianie; Polacy;
Polki;
• dyscypliny naukowe, dziedziny wiedzy, życia, działalności
praktycznej, dziedziny sztuki i ich przedmioty, np.: architektura; bionika;
chirurgia; medycyna; muzyka; malarstwo; bibliologia, książka, sztuka;
teologia; teologia dogmatyczna;
• kierunki, prądy, style artystyczne, naukowe i społeczne, religie,
wyznania, ideologie, prawa i teorie, np.: buddyzm; chrześcijaństwo;
fenomenologia; idealizm; sztuka barokowa; teoria gier;
• obiekty fizyczne, przedmioty, ich części, rodzaje, gatunki i odmiany,
np.: bakterie; bakterie beztlenowe; gruźlica; kościoły; mieszkania; wirusy
RNA; układ sercowo-naczyniowy; witraże;
• działania, procesy, czynności, stany, np.: amputacja; interakcje
elektron-molekuła; leczenie; psychoterapia; zamachy stanu;
• jednostki abstrakcyjne, własności przedmiotów, ich przejawy,
zjawiska, np.: cierpienie; czas; dobro i zło; niedożywienie; nieszczęście;
proporcje w sztuce; przestrzeń w sztuce; stosunki między pokoleniami;
szczęście
Przedmiotem dokumentu może być osoba, ale
także pewien etap jej życia, wybrany temat
lub cecha jej twórczości itp., np. lata pobytu
na emigracji Adama Mickiewicza, dzieci
w malarstwie Olgi Boznańskiej, humor
w utworach Henryka Sienkiewicza, związki
Czesława Miłosza z kobietami.
Przedmiotem
dokumentu
może
być
dziedzina nauki lub sztuki rozpatrywana jako
całość, ale znacznie częściej jest nim jeden
z jej obszarów, przedmiot, wybrany etap
rozwoju, rozwój na określonym terytorium
itp., np. rozwój fizyki w dwudziestym wieku,
malarstwo doby Renesansu w Polsce,
bibliologia w Polsce po II wojnie światowej.
Przedmiotem dokumentu może być jakieś
zjawisko rozpatrywane w ogólności, jak
i jego przejawianie się w określonej sytuacji
lub w odniesieniu do określonego obszaru,
np.: stres w ogólności i odporność zwierząt
na stres; wybrane miasto, ale także dowolny
obiekt w tym mieście, np. Warszawa albo
ulica Nowy Świat w Warszawie, Kraków
lub Kościół Mariacki w Krakowie.
Przedmiotem dokumentu może być wreszcie
zarówno instytucja, jak fragment działalności
instytucji czy dowolne zagadnienie związane
z jej działalnością, np. współpraca
międzynarodowa
Instytutu
Informacji
Naukowej i Studiów Bibliologicznych
Uniwersytetu Warszawskiego.
Przedmiot główny tekstu to przedmiot najistotniejszy,
skupiający wokół siebie treść, ten, ze względu na który
dokument w ogóle powstał.
Na przykład, przedmiotem głównym książki Anne Hart
Herkules Poirot : życie i czasy : biografia według Agathy
Christie jest osoba bohatera wielu powieści kryminalnych
autorstwa Agathy Christie – belgijskiego detektywa
Herkulesa Poirot.
Autor
Drzewiecki, Marcin (1948- ).
Tytuł
Współczesna biblioteka szkolna / Marcin Drzewiecki ; Biblioteka Narodowa,
Instytut Książki i Czytelnictwa.
Adres wyd.
Warszawa : BN, 1980
Opis fiz.
179, [1] s. : tab. ; 21 cm.
Seria
Materiały Informacyjne Instytutu Książki i Czytelnictwa, 0137-2750 ; nr 12
Materiały Informacyjne Instytutu Książki i Czytelnictwa 0137-2750 12
Streszczenie
Bibliogr. s. 177-[180].
Hasło
przedmiotowe
Biblioteki szkolne -- Polska
Autor
Woźniak-Kasperek, Jadwiga.
Tytuł
Podstawy budowy tezaurusa : poradnik / Jadwiga Woźniak-Kasperek ;
Federacja Bibliotek Kościelnych FIDES.
Adres wyd
Warszawa : Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, 2005.
Opis fiz
100, [4] s. ; 21 cm.
Seria
Propozycje i Materiały / Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich ; 66
Propozycje i Materiały - Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich 66
Zawiera
Bibliogr. s. [103].
Hasło
przedmiotowe
Tezaurusy -- poradnik
ISBN
8389316536
Często w katalogowaniu przedmiotowym mamy do czynienia
z dokumentami o przedmiotach równorzędnych.
Na przykład:
książka książka Hartl Michael i Hartl Renate Chore dziecko
ma także dwa przedmioty równorzędne: choroby dziecięce
i pielęgnacja dzieci chorych.
Autor
Kuźmina, Dariusz
Tytuł
Jakub Wujek (1541-1597) : pisarz, tłumacz i misjonarz / Dariusz Kuźmina ; Stowarzyszenie Bibliotekarzy
Polskich.
Adres wyd
Warszawa : Wydaw. SBP, 2004.
Opis fiz
233, [1] s. : faks., portr. ; 24 cm.
Seria
Nauka, Dydaktyka, Praktyka = Science, Didactics, Practice ; 71
Nauka, Dydaktyka, Praktyka 71
Streszcz
Bibliogr. s. 217-227. Indeks.
Hasło
przedmiotowe
Wujek, Jakub (1541-1597) -- biografia
Jezuici -- biografie -- Polska -- 16 w.
Biblia -- przekłady polskie
Literatura katolicka -- historia -- Polska -- 16 w.
Misje -- katolicyzm -- Węgry -- 16 w.
Przekłady polskie -- historia -- 16 w.
KABA: Wujek, Jakub (1541-1597)
Wujek, Jakub (1541-1597)--bibliografia
Równorzędność przedmiotów w tekście nie musi
oznaczać
ich
logicznej
współrzędności.
Przedmioty równorzędne mogą być prezentowane
niezależnie, w odrębnych częściach tekstu. Jest to
częste w dokumentach stanowiących zbiory
rozpraw jednego lub kilku autorów, aczkolwiek
zbiory rozpraw także
bywają poświęcone
jednemu
przedmiotowi,
a
przedmioty
równorzędne
równie
często
występują
w jednolitych tekstach.
Przypadek ten należy umieć odróżnić od sytuacji,
gdy dokument ma jeden przedmiot główny, ale
wiele przedmiotów przynależnych w krańcowym
przypadku tworzących tzw. jedność przedmiotową
dokumentu.
Autor
Kuźmina, Dariusz
Tytuł
Katechizmy w Rzeczypospolitej XVI i początku XVII wieku / Dariusz Kuźmina ; Stowarzyszenie Bibliotekarzy
Polskich.
Adres wyd
Warszawa : Wydaw. SBP, 2002.
Opis fiz
185, [1] s. ; 21 cm.
Seria
Nauka, Dydaktyka, Praktyka = Science, Didactics, Practice ; 61
Nauka, Dydaktyka, Praktyka 61
Streszczenie
Bibliogr.
Hasło przed
Katechizm katolicki -- wydawnictwa -- Polska -- 16-17 w.
Katechizm prawosławny -- wydawnictwa -- Polska -- 16-17 w.
Katechizm protestancki -- wydawnictwa -- Polska -- 16-17 w.
KABA: Katechizmy polskie--16 w.--historia i krytyka.
Katechizmy polskie--17 w.--historia i krytyka.
Autor dod
Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich
Tyt dod
Catechisms in the Republic of Poland in the 16th and beginning of the 17th century
ISBN
8389316005
Tytuł
Bibliotekarstwo : praca zbiorowa / pod red. Zbigniewa Żmigrodzkiego ; przy udziale Jerzego Ratajewskiego oraz
Anny Tokarskiej ; [poszczególne rodziały oprac. Zdzisław Gębołyś et al.] ; Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.
Adres wyd
Warszawa : Wydaw. SBP, 1994
Opis fiz
370, [1] s. ; 21 cm.
Seria
Nauka, Dydaktyka, Praktyka = Science, Didactics, Practice ; 10
Nauka, Dydaktyka, Praktyka 10
Streszcz
Bibliogr. s. 321-361. - Indeksy.
Hasło
przedmiot.
Bibliotekarstwo
Autor dod
Żmigrodzki, Zbigniew (1931- ). Red.
Ratajewski, Jerzy (1928-1999). Oprac.
Tokarska, Anna. Oprac.
Gębołyś, Zdzisław. Oprac.
Tyt dod
Librarianship
A s p e k t, u j ę c i e, p u n k t w i d z e n i a
Przedmiot dokumentu może być ujęty albo całościowo
(względnie całościowo), albo w odpowiednich
ograniczeniach.
Ograniczenia to: ujęcia przedmiotów z punktu widzenia
określonej dziedziny, aspekty, w jakich przedmioty są
ukazywane,
w tym również aspekty formalne przedstawienia
przedmiotów
Liczne publikacje, zarówno przyczynki i szkice, jak
obszerne rozprawy i podręczniki, prezentując przedmiot
charakteryzują go pod określonym względem, w jakimś
aspekcie, z pewnego punktu widzenia.
Forma dokumentu
Analizując dokument, należy zwrócić uwagę na jego
formę, zarówno piśmienniczą, np.: bibliografia,
encyklopedia, podręcznik, słownik, tekst literacki, tabele
statystyczne, nuty,
rysunki techniczne, jak
i wydawniczą, np.: czasopismo, dziennik (gazeta). Jeżeli
podstawą analizy jest tekst dokumentu nie będącego
dokumentem graficznym, trzeba określić jego postać, np.
nagranie magnetofonowe, płyta gramofonowa, CDROM. Różne dokumenty mogą prezentować ten sam
przedmiot w różnych formach piśmienniczych
i wydawniczych, z drugiej strony dokumenty o różnych
przedmiotach mogą posiadać taką samą formę.
Forma dokumentu jest przeważnie drugorzędnym
pojęciem opisowym. Kiedy jednak w tekście
występuje wielka liczba przedmiotów, które nie
tworzą jedności, bądź treść dokumentu jest na tyle
uniwersalna,
że
nie
można
jej
określić
„przedmiotowo”, albo zebrane teksty łączy jedynie
wspólna forma piśmiennicza lub wydawnicza – forma
staje się podstawą opisu przedmiotowego. Jest tak
w przypadku uniwersalnych encyklopedii, czasopism
treści ogólnej, zbiorów aforyzmów, modlitewników,
brewiarzy, śpiewników, zbiorów nut, kalendarzy, itp.
Tytuł
Nauka o książce : antologia tekstów : praca zbiorowa / pod red. Dariusza Kuźminy i Marka Tobery ; [aut.
tekstów Karolina Domasiewicz].
Adres wyd
Warszawa : Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, 2006.
Opis fiz
254, [1] s. : il. ; 24 cm.
Seria
Nauka, Dydaktyka, Praktyka = Science, Didactics, Practice ; 81
Nauka, Dydaktyka, Praktyka 81
Zawiera
Bibliogr. przy pracach.
Hasło
przedmiotowe
Bibliologia -- materiały pomocnicze dla szkół wyższych
Autor dod
Kuźmina, Dariusz. Red.
KABA Bibliologia antologie
Tobera, Marek. Red.
Domasiewicz, Karolina.
Tyt dod
Book studies : anthology of texts
ISBN
8389316609
Celowe
jest
niekiedy
określenie
cech
szczegółowych formy, jej gatunku albo nawet
językowej
wersji
publikacji,
czy
też
przeznaczenia czytelniczego, np.: Encyklopedia
niemiecka,
Czasopisma
kobiece,
Sonaty
skrzypcowe.
Jednostki leksykalne JHP BN
Tematy i określniki
Tematy dzielimy na:
rzeczowe i formalne
ogólne i jednostkowe
(m. in. osobowe, korporatywne, geograficzne)
Określniki
są
wyrażeniami
niesamodzielnymi
składniowo, tzn. nie mogą samodzielnie stanowić hasła
przedmiotowego. Są elementem dodawanym po
temacie w celu doprecyzowania kontekstu, wskazania
na aspekt, ujęcie, punkt widzenia, lokalizację
przedmiotu dokumentu w czasie i przestrzeni oraz
wskazania formy piśmienniczej i wydawniczej
dokumentu lub jego adresata.
Określniki dzielimy na:
- rzeczowe (treściowe, ogólne) i formalne;
- ogólne i jednostkowe.
Szyk określników w haśle przedmiotowym JHP BN:
rzeczowy jednostkowy – rzeczowy ogólny –
geograficzny –
chronologiczny – formalny
DOPOWIEDZENIA
Stanowią integralną część tematu
i/lub określnika.
Służą
przede
wszystkim
eliminowaniu
wieloznaczności;
czasami
objaśniają
temat,
„dopełniają” jego treść, podają kontekst.
Rodzaje dopowiedzeń:
• identyfikujące (objaśniające, kwalifikujące),
• lokalizujące.
OPIS JEDNO- I WIELOKROTNY
Opis jednokrotny to opis przedmiotowy złożony
tylko z jednego hasła przedmiotowego (prostego lub
rozwiniętego). Najczęściej otrzymują go prace
monotematyczne dotyczące jednej dziedziny, zjawiska,
wydarzenia, zagadnienia itp.
Opis wielokrotny tworzy się dla dokumentów, w przypadku których
w efekcie analizy wskazano:
• więcej niż jeden przedmiot, przy czym może to być więcej niż jeden
przedmiot główny (przedmioty równorzędne) lub przedmiot główny
i przedmioty poboczne,
• więcej niż jeden aspekt, punkt widzenia,
• dokument jest monotematyczny, ale przedmiotem jest osoba; następuje
wówczas tzw. odwracanie hasła, w tym przypadku na dziedzinę
działalności osoby,
• dokument jest monotematyczny, ale przedmiotem jest obiekt,
organizacja lub instytucja związana z miejscowością,
• nie ma możliwości wyrażenia w danym języku haseł przedmiotowych
danej treści za pomocą jednego hasła,
• oprócz cech treściowych dokumentu, eksponowana jest jego forma
w postaci tematu formalnego.