Transcript Ulica Wschodnia. Studium socjologiczne. mgr Piotr Bielski, [email protected] Instytut Socjologii UŁ, Fundacja na rzecz Kultury Żywej „Białe Gawrony”, Łódź 19 marca 2009

Ulica Wschodnia. Studium
socjologiczne.
mgr Piotr Bielski,
[email protected]
Instytut Socjologii UŁ, Fundacja
na rzecz Kultury Żywej „Białe
Gawrony”,
Łódź 19 marca 2009
Problematyka moich badań
• Etnografia ulicy
• Działalność animacyjna Białych
Gawronów i jej odbiór
• Społeczna Rewitalizacja – idee,
działania,
• Inne przykłady społecznej rewitalizacji
ulic np. Lipowa
Wschodnia wczoraj
• Historia – wystawna ulica przedwojenna,
wielokulturowość (siedem synagog), szlachta
i służba (struktura mieszkań), ogród japoński
postaci legendarne (ślepy Maks i Kokolobolo),
Reymont, Piłsudski
• PRL – proletaryzacja, legenda alkoholowa, ale
i Osiecka, działalność dwu otwartych domów
– salon Jaskułów, Galeria Wschodnia, własny
zespół Kapela ze Wschodniej, kultowe miejsce
bohemy Bar Golonka
Tango ze Wschodniej ulicy
muzyka i słowa: Władysław Gamoń
• Wychowałem się na Wschodniej ulicy
na której co dzień me życie szło wszak
numer szesnaście w dość dużej kamienicy
właściwie
to
odbywało
się
tak.
Z ferajną szło się do parku Śledzika
to z gitareczką, dziewczynki i śpiew
nosiłem
z
sobą
sporego
kozika
a w razie draki tryskała aż krew.
Tango c.d.
• Z kumplami szło się na jakąś robotę
jak się skończyło to fajrant już był
z dziewczynką szło się na małą
pieszczotę
i człowiek jakoś z dnia na dzień tak żył.
Ileż to razy mnie władza ganiała
za przekroczenia niemałe, za zło
po Wschodniej wciąż mnie ulicy szukała
już nie te czasy, to już nie jest to.
Unikalność Wschodniej?
• Jest kilka takich ulic w Łodzi, jak 1 Maja,
Piramowicza, Abramowskiego i właśnie Wschodnia,
które nie zostały zdewastowane, nie ma pustych
placów, które rozdzielają naturalne strefy ulicy.. Poza
tym magią jest legenda z czasów komunistycznych,
gdy ludzie z miasta przyjeżdżali tu na meliny i się po
sznurku z balkonu wciągało pieniądz, a spuszczało na
dół flaszkę. Coś z tego przetrwało, o tyle że ludzie
wciąż tu ciężko pracują na kawałek chleba, przez całą
dobę. Wschodnia jest naprawdę małą Piotrkowską,
żyjącą 24 godziny…Wschodnia ma największe
skupisko sklepów z karmą dla psów czy kotów,
niewielkich warsztacików można tu oprawić dyplom,
skrócić spodnie, zrobić mebel, naprawić stary zegar z
duszą i wahadłem, do niedawna był tu stroiciel
fortepianów… (A. Klimczak)
Familarność ulicy „niczym na
wsi”
• Tak, Wschodnia była długo ulicą praktycznie
samowystarczalną, nie trzeba było wychodzić
poza nią, by zdobyć wszystko, co potrzebne do
życia. No, może tylko Pewex był na Jaracza, ale
to niedaleko. I do tego to wszystko było w
dużej mierze prywatne, zakłady krawieckie,
szewskie, magle, warzywniaki (…) i to
wytwarzało specyficzną aurę, wszyscy się znali:
z magla, ze sklepu, od szewca. Rodziły się
pewne zgoła rodzinne więzi. Tu niczym na
wsi było naturalne wysiadywanie przed
domem, dzisiaj dominuje wystawanie, kiedyś
wysiadywanie. (Z. Jaskuła)
Prywatna inicjatywa
• Do tego ongiś te małe sklepy nadawały ton
sklepom państwowym. Wszyscy się znali, byli
dla siebie uprzejmi, to i w państwowych
firmach sklepowe się starały być uprzejme.
Ponieważ te małe sklepy dawały na krechę to
i te państwowe się dostosowywały. Te
nieliczne sklepy państwowe mentalnie
dostosowały się do ulicy Wschodniej.
(Jaskuła)
Dziedzictwo
• Legenda zawadiacka (porównanie z
Bieszczadami, gdzie wydano album
„Bieszczadzkie Zakapiory”, Kapela ze
Wschodniej przedwojenny ślepy Maks)
• Muzyka, Cyganie, Kapela, awangarda (Galeria
Wschodnia) klimat bohemy
• „Nostalgia trwania” (Marek Miller 1987)
• Bohema, awangarda, otwarte domy, nieliczni
ludzie z inicjatywą, wykorzystujący „poetykę
ulicy” (Jaskuła)
Salon Jaskułów
• „Mówiłem paru osobom na przykład, że dziś
wieczorem będzie Maciej Rayzacher czytał wiersze
Miłosza u mnie, to się rozchodziło po mieście, ktoś
przyprowadzał nowych znajomych i nagle wieczorem
zjawiało się 200 osób. To samo działało. Tak, do nas
można było wejść każdego dnia, o dowolnej godzinie
i zawsze się kogoś spotkało, ktoś czytał wiersze, ktoś
grał na gitarze, ciągle ktoś był. Nie było mowy o
"selekcji na bramkach”. Ludzie nie przyprowadzili
nikogo przypadkowego. Ciekawe, że ubecy jakoś nie
zamontowali nikogo w domu, w którym gospodarz
nie znał wszystkich. Czasem jedynie musieliśmy
odpocząć, wywieszaliśmy kartki, że nie przyjmujemy,
albo wyłączaliśmy dzwonek”.
Galeria Wschodnia (25 lat)
• Galeria Wschodnia to unikatowe w skali światowej
miejsce, które jest jednocześnie pracownią i
domem. To miejsce pozostało takim otwartym
domem, zachowało swą specyfikę od lat 80-ych, gdy
tu odbywały się tu próby, wystawy, spotkania różnych
środowisk z różnych uczelni. Promocja naszego
miasta odbywa się wciąż poprzez Wschodnią i
to miejsce. Galeria wzbudza zainteresowanie
różnych ludzi. Robotnicy z Małopolski, którzy
remontują mieszkanie sąsiadów pytali mnie
niedawno, "a Górali wystawiacie?". Czasami do mnie
dzwonią i pytają się, czy wystawiam sztukę japońską,
bo nazwa Wschodnia przywołuje skojarzenie z
Orientem (A.Klimczak).
Ulica handlowa / „szemraność”
• Wschodnia dla mnie zachowała prawdziwy
klimat niewielkiej ulicy, gdzie jest bardzo dużo
podmiotów gospodarczych. Gdy spojrzysz na
przedwojenne zdjęcia, wszędzie były szyldy i
ciągle tu jest ten mały biznes, choć trochę
upada rzemiosło. Kiedyś dominowali w tym
drobnym handlu Żydzi, dziś Polacy, ale ich
biznes ma podobna specyfikę. To jest też
ulica, która żyje 24 godziny na dobę, w mniej
lub bardziej szemrany sposób. (Adam
Klimczak)
Teraźniejszość Wschodniej
• Zmiany gospodarcze: znika wypożyczalnia
naczyń kuchennych, pojawia się telefoniczna
agencja informacyjna, sklepy z używanymi
laptopami
• Charakter bohemy: sklep z bielizną
zamieniony
• Ciągle trwa rzemiosło (krawiec, szewc,
kaletnik) i unikatowe zakłady: poetycki butik z
kapeluszami, sklepy z modą
• Najwięcej lumpeksów w Łodzi
• Młodzież – „korona nad ŁKSem”, grupy z
muzyką z telefonów, drum’n’bass, etos
wystawania
Ulica Wschodzącego Słońca
• Bożena Markowicz
• Na tej ulicy, gdzie psy mają więcej godności
niż ludzie,
psy otrzymują więcej miłości niż ludzie.
Na tej ulicy poeci i dzieci,
wiersze i butelki w parze,
nie mają drzew ani ławek.
Mężczyźni czekają na przeznaczenie
w korytarzach i bramach.
Nocą dusza wyje.
Ulica wypłowiała,
Odrapana i stara,
gdzie słońce wschodzi,
co rano,
i ja, jak pies,
wierna i przywiązana.
Piotrkowska –Wschodnia –
zwaśnione siostry?
• Podwórko – Piotrkowska 46 zamknięte jesienią 2008
– pozostało tylko jedno tranzytowe podwórko
• Aktorzy – Wspólnota Mieszkaniowa Łódź-Śródmieście.
„Centrum I”: chronimy mieszkańców Piotrkowskiej
przed „elementem ze Wschodniej”. Nowi właściciele i
mieszkańcy podwórka – ideał „gated community”,
nowe samochody.
• Zakład ksero – najniższe zarobki w 2008, chce
otwarcia bramy na Wschodnią, w sporze z nowymi
mieszkańcami i Wspólnotą, odwołania do Urzędu
Miasta, „kto ma wejść, i tak wlezie od Piotrkowskiej”
Piotrkowska – Wschodnia kontekst
• Proletaryzacja Piotrkowskiej związana z
koncentracją handlu markowymi towarami w
Manufakturze i Galerii Łódzkiej, zgorszenie
klasy średniej Centrum Taniej Odzieży na
Piotrkowskiej przy Jaracza czy budkami z
kurczakami
• Próby działań przywracających Piotrkowskiej
elitarny charakter (Sztab Piotrkowskiej, GPO)
• Szanse na reintegrację Wschodniej i
Piotrkowskiej, najczęstszy argument ludzi z
Piotrkowskiej za otwarciem bram to
ułatwienie dla ruchu samochodowego
Wschodnia – Piotrkowska mur
• Gdzie są mury, druga część jest
nieznana
• Gdzie są płoty, była komunikacja i jest
szansa na jej wznowienie
• Ale…niektórzy mieszkańcy Wschodniej
obawiają się „imprezowiczów” z
Piotrkowskiej, także uprzedzenia są z
obu stron
Mur – Wschodnia 45
Moje wnioski z diagnozy
społecznej
• Próba jest zbyt mała by mieć pełne pojęcie o
potrzebach młodzieży, ale…
• Istotne: brak miejsc do spędzania wolnego
czasu (32,7 %)
• można wykorzystać internet jako narzędzie
edukacji, (surfowanie po Internecie 40%,
oglądanie telewizji 36% - pokolenie cyfrowe)
• Sport (32% uprawia, 51% chce) – szansa dla
pedagogiki cyrkowej
• 1/3 młodych osób chce działać wolontariacko
– potencjalni przyszli animatorzy
Działalność Białych Gawronów
• Święta Ulicy (X.2007, VI.2008, 3031.V.2009), Jesienne Gawronalia (X.08)
• Streetworking – kierunek rozwoju
• Pedagogika cyrkowa
• Animacja lokalna – ogródek
podwórkowy, bank czasu
Streetworking, dzieci z
podwórek
• Pedagodzy ulicy, poznają potrzeby
młodzieży na podwórku, na ulicy,
towarzyszą im
• Sposób na
dotarcie do
zagrożonych
wykluczeniem
Pedagogika cyrkowa
• Atrakcyjna, może konkurować z piwem w
wywoływaniu poprawy nastroju
• Łatwo młodzieży robić postępy w nauce
żonglowania i uczą się, że potrafią robić
postępy, można przy okazji używać nauki
diabolo jako metafory.
• Rozbudzanie pasji, pobudzanie pozytywnej
rywalizacji
• Możliwość zdobycia uznania poprzez
organizację występu
Święta ulicy, osiedla
• Misja animatora: stać się
niepotrzebnym…
• Integracja międzypokoleniowa
• Wzrost psychologicznego poczucia
zadowolenia z miejsca zamieszkania:
jestem dumny z mojej ulicy
• Święta Wschodniej 2007-2009, Jesienne
Gawronalia, Lipowa
Pedagogika cyrkowa
Manifest Święta Wschodniej
• Takiej Łodzi jeszcze nie znacie czyli
Wschodnia grzeje!
• Przekonajcie się jaki potencjał śpi w naszych
zapomnianych ulicach, razem przebudźmy
Łódź z szarości, brudu i nudy.
Niech choć przez kilka dni ożyje samo serce
Łodzi!
Bądźcie tam razem z nami.
Słońce wschodzi na Wschodniej!
Święto i działanie projektowe
• Święto Młodej Wschodniej – pomysł na naukę
aktywnej postawy obywatelskiej w działaniu.
Chcecie mieć drum'n'bass na Wschodniej?
Okej, ale musicie to sami zorganizować,
napisać projekt, zdobyć pieniądze na ten cel,
zadbać o bezpieczeństwo na imprezie i
posprzątać po niej. My (animatorzy) Was
wspieramy, ale nie robimy wszystkiego za
Was.
Ogródek podwórkowy –
rewitalizacja przestrzeni
Estetyzacja przestrzeni
Rewitalizacja kontaktów
międzyludzkich np. bank czasu
Święto Wschodniej
Trend rewitalizacji oddolnej
Lipowa Od Nowa 44% ankietowanych jest zdania,
że u zbiegu A. Struga i Lipowej powinien znaleźć się
plac zabaw.
„Zapraszamy mieszkańców ulicy Lipowej do wzięcia
udziału w PIKNIKU. Proponujemy gry, pokazy, warsztaty w
miejscu, w którym kiedyś był plac zabaw. Wierzymy, że
dzięki zaangażowaniu mieszkańców plac znowu może stać
się miejscem, gdzie będą oni mogli przyjemnie spędzić
czas. PIKNIK jest początkiem akcji, która ma na celu
poprzez zaangażowanie lokalnej społeczności rewitalizację
ulicy Lipowej. Kolejnym etapem będzie spotkanie
mieszkańców z urzędnikami, radnymi i ekspertami.”
Deklaracja GPO Lipowa
• Nasz projekt ma na celu dokonanie
rewitalizacji społecznej mieszkańców Lipowej
i okolic. Pragniemy stworzyć nową
infrastrukturę tego fragmentu miasta,
uskutecznić komunikację pomiędzy
mieszkańcami, urzędami i przedsiębiorcami i
znaleźć kompromis pomiędzy potrzebami tych
różnych grup. (…) Przeciętny obywatel nie
wierzy, że jego działanie może wnieść
cokolwiek do życia wspólnoty mieszkańców nasze działania mają przekonać, że można
mieć wpływ na wygląd, infrastrukturę i
charakter miejsca, w którym się żyje.
Lipowa
Wschodnia
Lipowa – występ Chorei
Wschodnia
Wschodnia
Lipowa - rugby
„siłacze ze Wschodniej”
Dziękuję za uwagę.