Transcript büyük selçuklu devleti

Bayrağı
BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ
[1040-1157]
Kurulduğu Yer: Horasan.
Kurucusu: Tuğrul Bey.
1
tarihyolu.com
BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ
[1040-1157]
2
tarihyolu.com







Hutbe
Hanedan
Nizamülmülk
Batıni
Subaşı
Atabey
Akın: Düşman topraklarına tedirgin etme, yıldırma,
çapul vb. amaçlarla toplu olarak yapılan baskın
KAVRAMLAR
tarihyolu.com
3
Oğuzlar-Üçoklar(Sol kol)-Denizhan
Boyun adı
 Yigdir
 Bügdüz
 Yıva
 Kınık
Anlamı
İyilik, büyüklük, yiğitlik
Herkese tevazu gösterir ve hizmet eder
Derecesi hepsinden üstün
Nerede olsa azizdir
Sembolü
Çakır
Çakır
Çakır
Çakır
 Oğuzlar, günümüzde Türkiye, Balkanlar, Azerbaycan, İran, Irak ve
Türkmenistan’da yaşayan Türklerin mensup olduğu boya verilen genel
isimdir.
 Oğuzlar için Araplar Guz, Bizanslılar Uz, Ruslar Torki isimlerini
kullanmışlardır.
tarihyolu.com
4
tarihyolu.com
OĞUZ

Oğuz kelimesi boy anlamına gelen “OK” sözüne,
çoğul eki olan “UZ”’un eklenmesi ile meydana
gelmiş olup, boylar anlamına gelmektedir.
Oğuzların
İslamiyet’i
kabul
edenlerine
“……………………………”, adı verilmiştir.
5
Gazneli-Karahanlı İttifakı
6
 Selçuklular Oğuzların Üçoklar’a bağlı Deniz Han’ın
Kınık Boyu'na mensuptur. Boyun başı olan Dukak Bey'in
ölümü üzerine boyun başına ……………………….……
Bey geçti.
 Kınık Boyu'nun Oğuz hükümdarı ile arası açılınca
……………….. Bölgesine göç etti.
 Selçuk Bey’in ölümünden sonra devletin başına geçen
…………………… Sultan Mahmut tarafından esir edildi.
 Kınık Boyu'nun başına daha sonra …………….….. ve
………..….…. Beyler geçti.
tarihyolu.com
2012 LYS SORUSU
7
1025 yılında Karahanlı ve Gazneliler aşağıdakilerden
hangisinin güçlenmesine karşı önlem almışlardır?
A) Abbasiler
B) Selçuklular
C) Bizanslılar
D) Tolunoğulları
E) İhşitoğulları
tarihyolu.com
Tuğrul Bey Dönemi[1040-1063]
 Tuğrul Bey, 1038'de …………………...………… Kenti'ni alarak burayı merkez







yaptı.
Gazne Hükümdarı Sultan Mesut'u, 1040 tarihinde ………………… Savaşı'nda
yendi.
Sebepleri:
* Gazneliler’in Selçukluları Horasan’dan çıkarmak istemeleri.
* Selçukluların kendilerine yurt arayışı içinde olmaları.
Sonuçları:Gazneliler yenilgiye uğratıldı ve yıkılma sürecine girdi.
Selçuklular büyük bir zafer kazandı. Horasan ve İran toprakları Selçukluların
eline geçti.
Büyük Selçuklu Devleti kuruldu (1040).
Tuğrul Bey sultan ilan edildi. Devleti Çağrı Bey ile birlikte yönetti.
Rey şehri alınarak başkent yapıldı.
Selçukluların İslam dünyasındaki otoritesi arttı.
UYARI: 1040’da kurultay tarafından hükümdarlık verilen Tuğrul Bey adına hutbe
okutup, para bastırdı. Devletin merkezini Nişabur’dan Rey’e taşıdı.
8
tarihyolu.com
9
tarihyolu.com
İkinci başkent Rey’i gösteriniz
Tuğrul Bey Dönemi[1040-1063]
 Selçuklularda
Anadolu’ya ilk akın Çağrı Bey tarafından
gerçekleştirilen VASPURAGAN SEFERİ’dir. 3000 kişilik bir
kuvvetle Van gölüne kadar gelmiştir. Dönüşte Tuğrul Bey’e; “Öyle
bir yurt keşfettim ki; iklimi Horasan kadar güzel,
ürünleri Hindistan kadar bol ve çeşitli…” demiştir.
10
tarihyolu.com
Tuğrul Bey Dönemi[1040-1063]
 BİZANSLA İLK SAVAŞ / PASİNLER
Anadolu’ya yapılan akınlar sırasında şehit düşen Musa Yabgu’nun oğlu
Hasan’ın öcünü almak için İbrahim Yınal komutasındaki bir Selçuklu
ordusu Erzurum’a kadar ilerledi.
Pasinler Savaşın’da Bizans ve Gürcü kuvvetlerini yendi.
Savaş sonucunda Van ve Erciş tarafları Selçuklu hakimiyetine girdi.
Yapılan antlaşmaya göre Bizans İstanbul’da bir camiyi onartıp burada
Tuğrul Bey adına hutbe okutulmasını kabul etti.
11
NOT:
tarihyolu.com
Pasinler Savaşı Bizans’a karşı kazanılan ilk savaştır.
Tuğrul Bey Dönemi[1040-1063]
Abbasi Halifesinin Büveyhoğulları Baskısından Kurtarılması
 Abbasi halifesinin, Şii Büveyhoğullarının baskılarına
karşı Selçuklulardan yardım istemesi üzerine Tuğrul
Bey, Bağdat Seferine çıkarak 1055 Abbasileri Şii
Büveyhoğullarının baskısından kurtardı. Böylece
Türk-İslam dünyasının koruyuculuğu Selçukluların
eline geçti. Bu olaydan sonra İslam Dünyasının dini
lideri Abbasiler, siyasi lideri de Selçuklular oldu.
Abbasi halifesi Tuğrul Bey’e “………………………..... ve
…………………………….
…………………..”
unvanını
vermiştir.
12
tarihyolu.com
Tuğrul Bey Dönemi[1040-1063]
 Selçuklu imparatorluğunu kuran
ve imparatorluk
haline getiren Tuğrul Bey, 1063 yılında vefat etti.
 Tuğrul Bey’in ölümünden sonra Çağrı Bey’in oğlu
Süleyman tahta geçmişse de Alp Arslan Selçuklu
tahtını ele geçirmiştir.
Ülkenin hanedanın ortak malı olması devleti nasıl etkilemiş olabilir?
13
tarihyolu.com
Alp Arslan Dönemi [1063-1072]
Ani Kalesinin Fethi
 İlk seferini Azerbaycan ve Kafkasya üzerine yapan Alp Arslan,
kaynaklarda “Asla zapt edilemez.” diye bahsedilen Ani ve Kars
Kalelerini Bizans ve Gürcü ittifakının elinden aldı.
 Hıristiyan aleminin kutsal yerlerinden olan ani kalesinin
alınması Müslüman dünyasında büyük sevinç kaynağı oldu ve
halife Alp Arslan’a Ebu’l Feth (Fetihlerin Babası) unvanını
verdi.
14
tarihyolu.com
Alp Arslan Dönemi [1063-1072]
Malazgirt Savaşı’nın Nedenleri (1071)
 Alp Arslan’ın Anadolu’ya gönderdiği kuvvetlerin Kayseri’ye
kadar ilerlemesi ve Anadolu’nun Batı kıyılarına akınlar
yapması üzerine Bizans İmparatoru Romen Diyojen büyük
bir ordu ile harekete geçti.
 Bizans ordusunun harekete geçtiğini öğrenen Alp Arslan
Doğu Anadolu’ya gelerek hazırlıklar yaptı.
 Bizans İmparatoru’na elçi göndererek barış teklifinde
bulunsa da teklifi reddedildi.
15
tarihyolu.com
Alp Arslan Dönemi [1063-1072]
 Malazgirt Savaşı 1071
•Savaş Muş’un Malazgirt ovasında başladı.
Selçuklu kuvvetleri üçe bölündü.
•Alp Arslan sahte geri çekilme planı uygulayarak Bizans
ordusunu merkezden ayırdı.
•Bu sırada Bizans ordusunda bulunan Peçenek ve Uzlar,
Selçuklu tarafına geçtiler. Pusuya yatan Türk askerlerinin seri
hücumu ile Bizans ordusu büyük bir yenilgiye uğradı.
16
tarihyolu.com
Alp Arslan Dönemi [1063-1072]
 Malazgirt Savaşı’nın Sonuçları (1071)
•Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır.
•Anadolu topraklarına Türk göçü hızlanmıştır.
•Bizans’ın İslam Dünyası üzerindeki baskısı sona ermiştir.
•Anadolu’daki Türk ilerleyişi ile baş edemeyen Bizans kışkırtması Haçlı
Seferleri’nin sebeplerinden biri olmuştur.
•1071 tarihi Türkiye Tarihi’nin başlangıcı kabul edilmiştir.
•Alparslan tarafından görevlendirilen komutanların Anadolu’ya yaptıkları
akınlar sonrasında Mengücek, Saltuklu, Danişment, Artuklu ve Çaka
Beyliği gibi ilk Anadolu’da ilk Türk beylikleri kurulmuştur.
UYARI:
17
tarihyolu.com
“Toprak fethedenin malıdır.”
Alp Arslan, bu tutumuyla Anadolu’da Türk beyliklerinin oluşumuna
zemin hazırlayarak Türk tarihinde yeni bir dönemi başlatmıştır.
Alp Arslan Dönemi [1063-1072]
 Sultan Alp Arslan, Çıktığı Maveraünnehir Seferinde esir
alınan bir kale kumandanı tarafından şehit edildi.
 Alp Arslan’dan sonra devletin başına oğlu Melikşah geldi.
18
tarihyolu.com
2013 LYS SORUSU
19
Soru: Aşağıdakilerden hangisinin 1071’de yapılan
Malazgirt Savaşı’nın sonuçları arasında olduğu
savunulamaz?
A) Doğu-Batı arasındaki ticaret yolları değişmiştir.
B) Anadolu’nun kapısı Türklere açılmıştır.
C) Anadolu’da Türk beyliklerinin oluşumuna zemin hazırlanmıştır.
D) İslam dünyası üzerindeki Bizans baskısı azalmıştır.
E) Haçlı seferlerinin başlamasında etkili olmuştur.
( 15.06.2013 – LYS )
tarihyolu.com
Melikşah Dönemi [1072-1092]
 Melikşah Döneminde İran asıllı vezir NİZAM-ÜL MÜLK devlet




20
yönetiminde ona yardım etti.
Amcası Kirman meliki Kavurd’un ayaklanmasını bastırdı.
Devlet merkezini Rey’den İsfahan’a taşıdı.
Karahanlılar ve Gazneliler üstüne sefere çıkarak onlara
üstünlüğünü kabul ettirdi.
Alp Arslan döneminde başlayan Anadolu ve Suriye'nin fethini
tamamladı. Bu dönemde, ilk defa divan teşkilatı kuruldu, ikta
sistemi uygulandı. Vezir Nizamülmülk
"…………………………" adlı eseri yazdı. Dönemin sonlarına
doğru "………………………" mezhebi ortaya çıktı.
tarihyolu.com
Melikşah Dönemi [1072-1092]
• Batınilik / Hasan Sabbah / Alamut Kalesi
Devleti’nin desteklediği ve Şii inancını
yaymaya çalışan bu kişiler, Kur’an ayetlerinin gizli
manalarının olduğunu ileri sürmüşlerdir. Liderleri
Hasan Sabbah’tır.
 Birçok devlet adamına suikast yaparak öldürdüler.
Bunlardan birisi de vezir Nizamülmülk’tür.
 Melikşah Batınilerin faaliyetlerine son vermek için
Alamut Kalesini kuşattığı sırada 38 yaşında ölmüştür.
 Fatimi
21
tarihyolu.com
Melikşah Dönemi [1072-1092]
 Melikşah
dönemi Selçuklu Devletinin en parlak
dönemi olmuştur.
 Bu dönemde devletin sınırları Orta Asya’dan İstanbul
Boğazı’na; Umman Denizinden Aral Gölü’nün
kuzeyine kadar genişlemiştir.
22
tarihyolu.com
Fetret Dönemi [1092-1118]
 Nizamülmülk ve Melikşah’ın ölümünden sonra taht
kavgaları başladı ve ülkede ayaklanmalar çıktı.
 Bu taht kavgaları Büyük Selçuklu Devlet’nin eski
gücünü kaybetmesine ve parçalanmasına neden
olmuştur.
 Sultan Sencer taht kavgasına karışan kardeşlerini
yenerek Fetret Devri’ne son vermiştir.
tarihyolu.com
23
Sultan Sencer Dönemi [1118-1157]
 Daha önce Horasan Valiliği yapan Sultan Sencer devlet
işlerinde tecrübe kazanmıştır.
 Sultan Sencer dönemi, Selçukluların son parlak
devridir.
 Sencer döneminde iki tehlike ortaya çıkmıştı.
Bunlardan birisi Anadolu ve Suriye’ye saldırmakta olan
Haçlılar, diğeri doğudan gelen ve devletin sınırlarını
zorlayan Karahitaylar olmuştur.
tarihyolu.com
24
Sultan Sencer Dönemi [1118-1157]
 1141 tarihinde Karahitaylarla yaptığı ………..……………




Savaşı'nda yenildi.
Bu savaştan sonra Seyhun Nehri’ne kadar olan
topraklar Karahitayların eline geçmiştir.
Katvan Savaşı sonucu Selçuklu ülkesi Müslüman
olmayan Türk ve Moğol birliklerinin istilasına
uğramıştır.
Sultan Sencer, 1152’de Gurlular’ı yenilgiye uğratmıştır.
Oğuzlara esir düşerek ölmüştür.
tarihyolu.com
25
Soru: Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılış sebeplerini yazınız?
a) Feodal yönetim, veraset sistemi ve taht kavgaları
b) Fatimiler ve Bâtınilik faaliyetleri
c) Haçlı Seferleri
d) Türkmenlerin tepkisi
e) Abbasi halifelerinin siyasi güç için mücadele etmeleri
tarihyolu.com
26
Selçukluların Dağılışı aşağıdaki şekilde gerçekleşmiştir;
I- Selçuklu Soyuna Mensup
Olanlar;
Anadolu Selçukluları – İznik-Konya
Suriye Selçukluları – Şam
Irak Selçukluları – Hamedan
Kirman Selçukluları – İran
Horasan Selçukluları – Merv
tarihyolu.com
II- Atabeylikler;
İldenizoğulları – Azerbaycan
Salgurlular – Şiraz
Börüler – Şam
Zengiler – Musul
Beğtekinler – Erbil
27
Yorumlar:
a) Karahanlılarda başlayan Türk – İslam kültür birleşimi bu dönemde
tamamlanmıştır.
b) Anadolu’nun kapıları açılarak, Anadolu’nun Türkleşmesine zemin
hazırlamışlardır.
c) İslam dünyasının liderliği bu dönemde Türklere geçmiş ve Bizans’ın,
Arap-İslam dünyası üzerindeki baskısı ortadan kaldırılmıştır.
d) Bağdat’ta açtıkları Nizamiye Medreseleri ile dünya bilim ve kültür
tarihine önemli katkıda bulunmuşlardır.
tarihyolu.com
28
2013 LYS
29
Soru: Nizamülmülk, Siyasetname adlı eserinde askerî ve idari
görevlilerin kendilerine verilen iktalarda sürekli tutulmayıp belirli
sürelerle değiştirilmesini önermiştir.
Nizamülmülk’ün bu önerisiyle,
I. ülkede feodal güçlerin ortaya çıkmasını önlemek,
II. ikta sahiplerinin halka baskı yapmasını engellemek,
III. tarım ürünü çeşitlerini artırmak
durumlarından hangilerini amaçladığı savunulabilir?
A) Yalnız I
tarihyolu.com
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) I, II ve III
( 15.06.2013 – LYS )
1995 - ÖSS
30
Soru: Selçuklu sultanları, din ve ırk ayırımı gözetmeden
halka toprak dağıtarak boş araziyi değerlendirmeyi
devletin görevi saymışlardır.
Selçuklu Sultanlarının izledikleri bu politika,
öncelikle aşağıdakilerden hangisini sağlamaya
yöneliktir?
A) Vergi toplama düzenini
B) Üretimde artışı
C) Ülkede asayişi
D) Yönetimde sürekliliği
E) Toprak bütünlüğünün korunmasını
( 1995 - ÖSS )
tarihyolu.com
2013 – LYS
31
Aşağıdakilerden hangisi Büyük Selçuklular
Dönemi’nin eğitim kurumudur?
A) İdadi
Medrese
D) Darülfünun
tarihyolu.com
B) Rüştiye
C)
E) Enderun
( 15.06.2013 – LYS )
SORU
32
Büyük Selçuklu Devleti'nin zayıfladığı dönemlerde bağlı beylik ve
devletler Selçuklu Devleti'nin otoritesine karşı çıkan uygulamalar
yapmıştır.
Aşağıdaki gelişmelerden hangisi bu duruma kanıt olarak
gösterilebilir?
A) Suriye Selçukluları'nın Haçlılarla savaşması
B) Anadolu Selçukluları'nın kendine ait para bastırması
C) Danişmentlilerin Bizans'a karşı başarı kazanmaları
D) Karahanlılar ve Gazneliler'in Selçuklu hâkimiyeti altına alınması
E) Anadolu'da Alparslan'ın emriyle ilk beyliklerin kurulması
tarihyolu.com
SORU
33
Türklerin Müslüman olmalarında Gök-Tanrı dini ile İslamiyet
arasındaki dini, askeri ve sosyal benzerlikler etkili olmuştur.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi Türklerin
İslamiyet'e
girişini
kolaylaştıran
nedenlerden
değildir?
A) Kurban kesme adetlerinin olması
B) Cihad anlayışı ile cihan hâkimiyeti düşüncesinin benzeşmesi
C) Tek tanrı inancının olması
D) Hükümdarlığın babadan oğula geçmesi
E) Türklerde ailenin kutsal sayılması
tarihyolu.com
34
İslamiyet’i kabul ettikten sonra Türk halkının yaşam tarzına müdahale
edilmemiştir. İslam Dini'ne ters düşmeyecek bütün geleneklerin
yaşatılmasına özen gösterilmiştir.
Bu bilgilere bakılarak aşağıdaki yargılardan hangilerine
ulaşılamaz?
A) Türkler ulusal benliklerini korumuştur.
B) Müslüman olan devletlere karşı hoşgörülü bir siyaset
uygulanmıştır.
C) Türkler eski gelenekleriyle yeni dinlerini bütünleştirmiştir.
D) İslam’a aykırı gelenekleri sürdürenler cezalandırılmıştır.
E) Eski gelenek ve adetler yeni dinle birlikte yaşatılmaya devam
edilmiştir.
tarihyolu.com
35
Büyük Selçuklu Devleti;
– Kısa sürede Anadolu'ya hâkim olmuş
– Birçok şehirde medreseler açmış
– Bizans ve Haçlı kuvvetleriyle mücadele etmiş
– Müslüman dünyasının koruyuculuğunu üslenmiştir.
Bu bilgilere göre, Selçuklularla ilgili aşağıda verilenlerden
hangisi söylenemez?
A) Eğitim faaliyetlerine önem verdiği
B) İlk Müslüman Türk devleti olduğu
C) Askeri güçlerinin kuvveti olduğu
D) Müslümanları Hıristiyanlara karşı koruduğu
E) Anadolu'nun Türkleşmesine katkıda bulunduğu
tarihyolu.com