Transcript Zalecane warunki i sposób realizacji podstawy programowej

Zalecane warunki i sposób
realizacji podstawy programowej
PREZENTACJA PRZYGOTOWANA
NA POTRZEBY NAUCZYCIELI
ZESPOŁU SZKÓŁ IM. KARD IGNACEGO JEŻA
W TYMIENIU
OPRACOWAŁ: MIROSŁAW GOSTOMCZYK
Wychowanie przedszkolne – zalecane warunki i sposoby
realizacji podstawy programowej
W trosce o prawidłowy rozwój psychoruchowy oraz przebieg wychowania
i kształcenia dzieci w wieku przedszkolnym zaleca się następujące
proporcje zagospodarowania czasu przebywania w przedszkolu
w rozliczeniu tygodniowym:
 1) co najmniej jedną piątą czasu należy przeznaczyć na zabawę (w tym
czasie dzieci bawią się swobodnie, przy niewielkim udziale nauczyciela);
 2) co najmniej jedną piątą czasu (w przypadku młodszych dzieci - jedną
czwartą czasu), dzieci spędzają w ogrodzie przedszkolnym, na boisku,
w parku itp. (organizowane są tam gry i zabawy ruchowe, zajęcia sportowe,
obserwacje przyrodnicze, prace gospodarcze, porządkowe i ogrodnicze itd.);
 3) najwyżej jedną piątą czasu zajmują różnego typu zajęcia
dydaktyczne, realizowane według wybranego programu wychowania
przedszkolnego;
 4) pozostały czas - dwie piąte czasu nauczyciel może dowolnie
zagospodarować (w tej puli czasu mieszczą się jednak czynności
opiekuńcze, samoobsługowe, organizacyjne i inne).
Wychowanie przedszkolne – zalecane warunki i sposoby
realizacji podstawy programowej – cd.
Zadaniem nauczycieli jest prowadzenie
obserwacji pedagogicznych mających na celu
poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych
dzieci oraz dokumentowanie tych
obserwacji.
Z
początkiem
roku
poprzedzającego
rozpoczęcie przez dziecko nauki w klasie I szkoły
podstawowej należy przeprowadzić analizę
gotowości dziecka do podjęcia nauki
w szkole (diagnoza przedszkolna).
Wychowanie przedszkolne – zalecane warunki i sposoby
realizacji podstawy programowej – cele prowadzenia
diagnozy przedszkolnej
Celem takiej analizy jest zgromadzenie informacji, które mogą
pomóc:
1) rodzicom w poznaniu stanu gotowości swojego dziecka
do podjęcia nauki w szkole podstawowej, aby mogli je
w osiąganiu tej gotowości, odpowiednio do potrzeb,
wspomagać;
2)
nauczycielowi przedszkola przy opracowaniu
indywidualnego programu wspomagania i korygowania
rozwoju dziecka, który będzie realizowany w roku
poprzedzającym rozpoczęcie nauki w szkole podstawowej;
3) pracownikom poradni psychologiczno-pedagogicznej,
do której zostanie skierowane dziecko, w razie potrzeby
pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi.
Zalecane warunki i sposób realizacji
edukacja zdrowotna
W wielu obszarach wychowania przedszkolnego
występują treści edukacji zdrowotnej.
Ze względu na dobro dzieci, należy zadbać
o kształtowanie ich świadomości zdrowotnej
oraz nawyków dbania o własne zdrowie
w codziennych sytuacjach w przedszkolu
i w domu, współpracując w tym zakresie
z rodzicami.
Zalecane warunki i sposób realizacji
współpraca z rodzicami
W trosce o jednolite oddziaływanie wychowawcze,
nauczyciele:
 1) systematycznie informują rodziców o zadaniach
wychowawczych
i
kształcących
realizowanych
w przedszkolu; zapoznają rodziców z podstawą
programową wychowania przedszkolnego i włączają ich
do kształtowania u dziecka określonych tam
wiadomości i umiejętności;
 2) informują rodziców o sukcesach i kłopotach
ich dzieci,
a także włączają ich do wspierania osiągnięć
rozwojowych dzieci i łagodzenia trudności, na jakie
natrafiają;

3)
zachęcają rodziców do współdecydowania
w sprawach przedszkola, np. wspólnie organizują
wydarzenia, w których biorą udział dzieci.
Komentarz do podstawy programowej wychowania
przedszkolnego
Dlaczego w podstawie programowej wychowania przedszkolnego
określa się ramy czasowe dla głównych form dziecięcej aktywności?
„Od pewnego czasu nasila się tendencja do mnożenia zajęć
dydaktycznych w przedszkolach i nadmiernego wydłużania czasu,
w którym są one realizowane. Dzieje się to kosztem zabawy głównej formy
dziecięcej aktywności. Ponieważ z badań jasno wynika, że w trakcie zabawy
dzieci intensywnie się uczą i skutecznie rozwijają swój umysł, należy zadbać
o
przywrócenie
dziecięcej
zabawie
należytego
miejsca
w wychowaniu przedszkolnym.
Dlatego w zalecanych warunkach i sposobach realizacji, opisanych w końcowej
części podstawy, podane są proporcje zagospodarowania czasu edukacyjnego
w rozliczeniu tygodniowym.
Ustala się tam, że co najmniej jedną piątą czasu pobytu dzieci
w przedszkolu należy przeznaczyć na zabawę. W tym czasie dzieci bawią
się swobodnie, przy niewielkim udziale nauczyciela. Zapis ten ma
przeciwdziałać wymuszaniu organizowania szkolnych form
edukacyjnych i stosowania szkolnych metod w placówkach
wychowania przedszkolnego.”
Zalecane warunki i sposób realizacji podstawy programowej
w edukacji uczniów kl. I-III szkoły podstawowej
 Dla zapewnienia ciągłości wychowania i kształcenia, nauczyciele uczący




w klasie I szkoły podstawowej powinni znać podstawę programową
wychowania przedszkolnego.
Należy zadbać o adaptację dzieci do warunków szkolnych, w tym o ich
poczucie bezpieczeństwa. Czas trwania okresu adaptacyjnego określa
nauczyciel, biorąc pod uwagę potrzeby dzieci.
Sale lekcyjne powinny składać się z dwóch części: edukacyjnej
(wyposażonej w tablicę, stoliki itp.) i rekreacyjnej (odpowiednio do tego
przystosowanej). Zalecane jest wyposażenie sal w pomoce dydaktyczne
i przedmioty potrzebne do zajęć (np. liczmany), sprzęt audiowizualny,
komputery z dostępem do Internetu, gry i zabawki dydaktyczne,
kąciki tematyczne (np. przyrody), biblioteczkę itp. Uczeń powinien mieć
możliwość pozostawienia w szkole części swoich podręczników i przyborów
szkolnych.
Wskazane jest, aby edukacja w klasach I-III szkoły podstawowej odbywała
się w zespołach rówieśniczych liczących nie więcej niż 26 osób, a do roku
2014/15 sukcesywnie nie więcej niż 25 osób.
Zalecane warunki i sposób realizacji podstawy programowej
w edukacji uczniów kl. I-III szkoły podstawowej
Edukacja w klasach I-III szkoły podstawowej realizowana jest w formie kształcenia
zintegrowanego. Ze względu na prawidłowości rozwoju umysłowego dzieci, treści nauczania
powinny narastać i rozszerzać się w układzie spiralnym, tzn., są w każdym następnym roku
edukacji wiadomości i umiejętności nabyte przez ucznia mają być powtarzane i pogłębiane,
a potem rozszerzane.
 6. W klasach I-III szkoły podstawowej edukację dzieci powierza się jednemu lub dwóm
nauczycielom. Prowadzenie zajęć z zakresu edukacji muzycznej, plastycznej, wychowania
fizycznego, zajęć komputerowych i języka obcego nowożytnego można powierzyć nauczycielom
posiadającym odpowiednie kwalifikacje. Zajęcia z zakresu edukacji zdrowotnej mogą być
realizowane z udziałem specjalisty z zakresu zdrowia publicznego lub dietetyki, pielęgniarki lub
higienistki szkolnej.
 7. Edukacja polonistyczna. W początkowym okresie nauki kontynuowany jest rozpoczęty
w przedszkolu proces kształtowania dojrzałości dzieci do nauki czytania i pisania. Umiejętności
te kształtuje się według wybranej metody, dbając o łączenie czytania z pisaniem. W klasie I
szkoły podstawowej około połowy czasu przeznaczonego na edukację polonistyczną uczniowie
mogą zajmować się rysowaniem i pisaniem, siedząc przy stolikach. Trzeba też pamiętać o tym,
że klasa I jest pierwszym etapem nauki czytania i pisania, a umiejętności te są intensywnie
kształtowane w klasie II i III tak, aby uczniowie kończący klasę III wykazali się umiejętnościami
określonymi w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych w
zakresie I etapu
 edukacyjnego.

Zalecane warunki i sposób realizacji podstawy programowej
w edukacji uczniów kl. I-III szkoły podstawowej

Ważnym celem edukacji polonistycznej jest rozwijanie u dzieci zamiłowania do czytelnictwa
poprzez słuchanie pięknego czytania i rozmawianie o przeczytanych utworach oraz korzystanie
z bibliotek (np. biblioteki szkolnej). Dobór utworów ma uwzględnić następujące gatunki
literatury dziecięcej: baśnie, bajki, legendy, opowiadania, wiersze, komiksy – przy wyborze
należy kierować się realnymi umiejętnościami czytelniczymi dzieci, a także potrzebami
wychowawczymi i edukacyjnymi. Dzieci powinny uczyć się na pamięć wierszy, fragmentów
prozy, tekstów piosenek itp.

Edukacja matematyczna. W pierwszych miesiącach nauki w centrum uwagi jest wspomaganie
rozwoju czynności umysłowych ważnych dla uczenia się matematyki. Dominującą formą zajęć
są w tym czasie zabawy, gry i sytuacje zadaniowe, w których dzieci manipulują specjalnie
dobranymi przedmiotami, np. liczmanami. Następnie dba się o budowanie w umysłach dzieci
pojęć liczbowych i sprawności rachunkowych na sposób szkolny. Dzieci mogą korzystać
z zeszytów ćwiczeń najwyżej przez jedną czwartą czasu przeznaczonego na edukację
matematyczną. Przy układaniu i rozwiązywaniu zadań trzeba zadbać o wstępną matematyzację:
dzieci rozwiązują zadania matematyczne, manipulując przedmiotami lub obiektami
zastępczymi, potem zapisują rozwiązanie.

Wiedza przyrodnicza nie może być kształtowana wyłącznie na podstawie pakietów
edukacyjnych, informacji z Internetu oraz z innych tego typu źródeł. Edukacja przyrodnicza
powinna być realizowana także w naturalnym środowisku poza szkołą. W sali lekcyjnej powinny
być kąciki przyrody. Jeżeli w szkole nie ma warunków do prowadzenia hodowli roślin i zwierząt,
trzeba organizować dzieciom zajęcia w ogrodzie botanicznym, w gospodarstwie rolnym itp.
Zalecane warunki i sposób realizacji podstawy programowej
w edukacji uczniów kl. I-III szkoły podstawowej
 Zajęcia komputerowe należy rozumieć dosłownie jako zajęcia z komputerami,
prowadzone w korelacji z pozostałymi obszarami edukacji. Należy zadbać o to, aby
w sali lekcyjnej było kilka kompletnych zestawów komputerowych
z oprogramowaniem odpowiednim do wieku, możliwości i potrzeb uczniów.
Komputery w klasach I-III szkoły podstawowej są wykorzystywane jako urządzenia,
które wzbogacają proces nauczania i uczenia się o teksty, rysunki i animacje
tworzone przez uczniów, kształtują ich aktywność (gry i zabawy), utrwalają
umiejętności (programy edukacyjne na płytach i w sieci), rozwijają zainteresowania
itp. Uczniom klas I-III należy umożliwić korzystanie ze szkolnej pracowni
komputerowej. Zaleca się, aby podczas zajęć uczeń miał do swojej dyspozycji osobny
komputer z dostępem do Internetu.
 Język
obcy nowożytny. Zalecane jest organizowanie dzieciom również
pozalekcyjnych form nauki języka obcego nowożytnego, np. zajęć w szkolnym
klubie, spotkań czytelniczych w bibliotece, seansów filmowych w świetlicy szkolnej
itp.
 Edukacja muzyczna. Oprócz zajęć typowo muzycznych zaleca się włączanie muzyki
do codziennych zajęć szkolnych jako tła tematu przy organizacji aktywności
ruchowej, w celu wyciszenia itp.
Zalecane warunki i sposób realizacji podstawy programowej
w edukacji uczniów kl. I-III szkoły podstawowej

Wychowanie fizyczne. Zaleca się, aby zajęcia z dziećmi prowadzone były na boisku, w sali
gimnastycznej itp. Czas realizacji tego obszaru kształcenia ma być przeznaczony
na rozwijanie sprawności fizycznej uczniów.

Etyka. Ze względu na specyfikę dziecięcego rozumowania, w trakcie zajęć z etyki zaleca
się analizę zachowania postaci literackich (z baśni, bajek, opowiadań itp.), filmowych
i telewizyjnych. Uniknie się wówczas kłopotów wychowawczych wynikających
z nadmiernej, nieuzasadnionej i pochopnej nieraz krytyki wydarzeń z udziałem
rówieśników.

Doceniając rolę edukacji zdrowotnej, treści z tego zakresu umieszczono w wielu obszarach
kształcenia, np. w obszarze wychowania fizycznego, edukacji przyrodniczej i edukacji
społecznej. Ze względu na dobro uczniów, należy zadbać, aby rozumieli oni konieczność
oraz mieli nawyk dbania o zdrowie swoje i innych. Powinni także wiedzieć, do kogo
zwrócić się w razie konieczności udzielania pierwszej pomocy.

Każde dziecko jest uzdolnione. Nauczyciel ma odkryć te uzdolnienia i je rozwijać.
W trosce o to, aby dzieci odczuwały satysfakcję z działalności twórczej, trzeba stwarzać im
warunki do prezentowania swych osiągnięć, np. muzycznych, wokalnych, recytatorskich,
tanecznych, sportowych, konstrukcyjnych.
Zalecane warunki i sposób realizacji podstawy programowej
w edukacji uczniów kl. I-III szkoły podstawowej
Odpowiednio do istniejących potrzeb szkoła organizuje:
1) zajęcia opiekuńcze zapewniające
interesujące spędzanie czasu, przyjazną
atmosferę i bezpieczeństwo;
dzieciom
2) zajęcia zwiększające szanse edukacyjne uczniów
zdolnych oraz uczniów mających trudności w nauce.
Zalecane warunki i sposób realizacji podstawy programowej
w edukacji uczniów kl. IV - VI szkoły podstawowej
Przedmiot
Zalecane warunki i sposób
Język
polski
Zadania nauczyciela języka polskiego na II etapie edukacyjnym to przede wszystkim:
1) rozwijanie w uczniu ciekawości świata;
2) motywowanie ucznia do aktywnego poznawania rzeczywistości, uczenia się
i komunikowania, w tym także do samokształcenia i samodzielnego docierania
do informacji;
3) wyposażenie ucznia w intelektualne narzędzia, a więc w umiejętności poprawnego
mówienia, słuchania, czytania, pisania, rozumowania, odbioru tekstów kultury w tym
rozwijanie słownictwa z różnych kręgów tematycznych;
4) wprowadzanie ucznia w tradycję i sferę wartości narodowych oraz kształtowanie
postawy otwartości wobec innych kultur;
5) przyjazne towarzyszenie uczniowi w budowaniu spójnej wizji świata
i uporządkowanego systemu wartości;
6) wychowanie do aktywności i odpowiedzialności w życiu zbiorowym.
Zadaniem nauczyciela języka polskiego na II etapie edukacyjnym jest tworzenie sytuacji
metodycznych wykorzystujących pasję poznawczą dzieci, ich chęć zabawy i gotowość
do współpracy. Nauczyciel powinien tak organizować proces dydaktyczno-wychowawczy,
by stał się on dla uczniów przygodą prowadzącą do samopoznania, zachętą do
nieustannego poznawania świata i porządkowania jego obrazu.
Uwzględniając zróżnicowane potrzeby edukacyjne uczniów, szkoła organizuje zajęcia
zwiększające szanse edukacyjne uczniów zdolnych oraz uczniów mających trudności
w nauce języka polskiego.
Zalecane warunki i sposób realizacji podstawy programowej
w edukacji uczniów kl. IV - VI szkoły podstawowej
Przedmiot
Zalecane warunki i sposób
Język
obcy
Priorytetem jest umiejętność osiągania przez ucznia różnych celów
komunikacyjnych, a poprawność językowa, choć odgrywa istotną rolę, nie
jest nadrzędnym celem dydaktycznym. Warunkiem skutecznego
nauczania języka obcego nowożytnego i osiągnięcia wskazanych
wymagań jest nauka w grupach językowych o zbliżonym poziomie
zaawansowania językowego uczniów. Zalecane jest prowadzenie zajęć
z języka obcego nowożytnego w odpowiednio wyposażonej sali. Wśród
niezbędnych pomocy powinny znaleźć się słowniki, pomoce wizualne,
odtwarzacz płyt CD, komplet płyt do nauczania. Zalecany jest też dostęp
do komputerów z łączem internetowym.
Oprócz umiejętności językowych szkoła, poprzez nauczanie języka obcego
nowożytnego, kształtuje postawy ciekawości, tolerancji i otwartości
wobec innych kultur.
Zalecane warunki i sposób realizacji podstawy programowej
w edukacji uczniów kl. IV - VI szkoły podstawowej
Przedmiot
Zalecane warunki i sposób
muzyka Szkoła powinna stwarzać warunki do obcowania z "żywą" muzyką poprzez udział
uczniów w koncertach i spektaklach muzycznych, organizowanych w szkole i poza
szkołą oraz do publicznej prezentacji umiejętności muzycznych uczniów.
Zalecane jest prowadzenie zajęć z muzyki w pracowni wyposażonej w:
1) instrumenty muzyczne: perkusyjne, instrumenty klawiszowe (tradycyjne lub
elektroniczne), instrumenty dęte, instrumenty strunowe;
2)
sprzęt do odtwarzania, nagrywania i nagłaśniania dźwięku, komputer
z dostępem do Internetu i oprogramowaniem muzycznym;
3) bibliotekę muzyczną (nuty, śpiewniki, podręczniki) i fonotekę.
Nauczyciel powinien uwzględniać predyspozycje muzyczne uczniów i dostosować
do nich wymagania edukacyjne.
Plastyka
Nauczyciel powinien dążyć do rozwijania myślenia twórczego uczniów
oraz poprzez odpowiednio dobrane metody przygotowywać ich
do uczestnictwa w kulturze i do stosowania nabytych umiejętności
w życiu codziennym. Szkoła powinna stwarzać możliwości czynnego
uczestnictwa uczniów w kulturze, w wystawach i wydarzeniach
artystycznych, organizowanych w szkole i poza szkołą. Zalecane jest
odpowiednie wyposażenie pracowni w środki dydaktyczne, w tym
reprodukcje dzieł sztuki. Nauczyciel powinien uwzględniać możliwości
uczniów i dostosować do nich wymagania edukacyjne.
Przedmiot
Zalecane
warunki
i sposób
Zalecane
warunki
i sposób
realizacji podstawy programowej
Zadaniem
szkoły jest
kształtowanie
uczniów
następujących
postaw:
historia w
edukacji
uczniów
kl.u IV
- VI
szkoły podstawowej
i społ.
1) zaangażowania w działania obywatelskie: uczeń angażuje się w działania społeczne;
2) wrażliwości społecznej: uczeń dostrzega przejawy niesprawiedliwości i reaguje na nie;
3) odpowiedzialności: uczeń podejmuje odpowiedzialne działania w swojej społeczności,
konstruktywnie zachowuje się w sytuacjach konfliktowych;
4) poczucia więzi: uczeń odczuwa więź ze wspólnotą lokalną, narodową, europejską i globalną;
5)
tolerancji: uczeń szanuje prawo innych do odmiennego zdania, sposobu zachowania,
obyczajów i przekonań, jeżeli nie stanowią one zagrożenia dla innych ludzi; przeciwstawia się
przejawom dyskryminacji.
Szkoła powinna zapewnić takie warunki, by uczniowie:
1) mieli dostęp do różnych źródeł informacji i różnych punktów widzenia;
2) brali udział w dyskusjach na forum klasy i szkoły;
3)
mieli realny wpływ na wybrane obszary życia szkoły, m.in. w ramach samorządu
uczniowskiego;
4) budowali swoje poczucie wartości i sprawstwa w życiu społecznym oraz zaufanie do innych.
przyroda
Podział treści nauczania dla poszczególnych klas należy rozpocząć od tego, co jest dziecku
najlepiej znane, czyli od najbliższej okolicy, a następnie poszerzyć je o treści dotyczące Polski
i świata.
Głównymi obszarami aktywności ucznia w ramach przedmiotu powinny być:
1) obserwowanie i mierzenie, doświadczanie, prowadzenie doświadczeń, dokumentowanie
i prezentowanie, stawianie pytań i poszukiwanie odpowiedzi.
Szkoła powinna zapewnić warunki do bezpiecznego prowadzenia zajęć badawczych
i terenowych, obserwacji i doświadczeń. Część obserwacji i doświadczeń powinna mieć
charakter ciągły lub okresowy w powiązaniu np. ze zmianami pór roku lub stanów pogody.
Podczas prowadzenia zajęć proponuje się wykorzystywanie przedmiotów codziennego użytku
oraz produktów stosowanych w gospodarstwie domowym.
Przedmiot
Zalecane warunki i sposób
matematyka
1)
czynny udział w zdobywaniu wiedzy matematycznej przybliża dziecko
do matematyki, rozwija kreatywność, umożliwia samodzielne odkrywanie związków
i zależności; duże możliwości samodzielnych obserwacji i działań stwarza geometria, ale
także w arytmetyce można znaleźć obszary, gdzie uczeń może czuć się odkrywcą;
2) znajomość algorytmów działań pisemnych jest konieczna, ale w praktyce codziennej
działania pisemne są wypierane przez kalkulator; należy postarać się o to, by
matematyka była dla ucznia przyjazna, nie odstraszała przesadnie skomplikowanymi
i żmudnymi rachunkami, których trudność jest sztuką samą dla siebie i nie prowadzi
do głębszego zrozumienia zagadnienia;
3) umiejętność wykonywania działań pamięciowych ułatwia orientację w świecie liczb,
weryfikację wyników różnych obliczeń, w tym na kalkulatorze, a także szacowanie
wyników działań rachunkowych; samo zaś szacowanie jest umiejętnością wyjątkowo
praktyczną w życiu codziennym;
4)
nie powinno się oczekiwać od ucznia powtarzania wyuczonych regułek
i precyzyjnych definicji; należy dbać o poprawność języka matematycznego, uczyć
dokładnych sformułowań, ale nie oczekiwać, że przyniesie to natychmiastowe rezultaty;
dopuszczenie pewnej swobody wypowiedzi bardziej otworzy dziecko, zdecydowanie
wyraźniej pokaże stopień zrozumienia zagadnienia;
5)
przy rozwiązywaniu zadań tekstowych szczególnie wyraźnie widać, jak uczeń
rozumuje, jak rozumie tekst zawierający informacje liczbowe, jaką tworzy strategię
rozwiązania; należy akceptować wszelkie poprawne strategie i dopuszczać stosowanie
przez ucznia jego własnych, w miarę czytelnych, zapisów rozwiązania.
Uwzględniając zróżnicowane potrzeby edukacyjne uczniów, szkoła organizuje zajęcia
zwiększające szanse edukacyjne uczniów zdolnych oraz uczniów mających trudności
w nauce matematyki.
Zalecane warunki i sposób realizacji podstawy programowej
w edukacji uczniów kl. IV - VI szkoły podstawowej
Przedmiot
Zalecane warunki i sposób
Zajęcia
komputerowe
Zaleca się, aby podczas zajęć uczeń miał do swojej dyspozycji osobny
komputer z dostępem do Internetu.
Podczas prac nad projektami (indywidualnymi lub zespołowymi)
uczniowie powinni mieć również możliwość korzystania
z komputerów, w zależności od potrzeb wynikających z charakteru
zajęć, realizowanych celów i tematów
Zajęcia
techniczne
W nauczaniu przedmiotu najważniejszym celem jest opanowanie
przez uczniów praktycznych metod działań technicznych.
Zalecane jest prowadzenie zajęć technicznych w odpowiednio
przystosowanych i wyposażonych pracowniach, w grupach
dostosowanych do liczby stanowisk w pracowni.
Zajęcia techniczne pozwalają przygotować ucznia do uzyskania karty
rowerowej.
Przedmiot
Zalecane warunki i sposób
Wychowanie
fizyczne
Wymagania szczegółowe w ramach następujących bloków tematycznych:
1) diagnoza sprawności fizycznej i rozwoju fizycznego, trening zdrowotny,
sporty całego życia i wypoczynek, bezpieczna aktywność fizyczna i higiena
osobista, sport, taniec, edukacja zdrowotna.
W realizacji zajęć należy odwoływać się do wiedzy dotyczącej biologii
człowieka, zapobiegania chorobom oraz umiejętności psychospołecznych,
uzyskanych w nauce innych
przedmiotów.
Szkoła zapewnia warunki realizacji określonych w podstawie programowej
wymagań szczegółowych, które należy traktować jako wskaźniki rozwoju
dyspozycji osobowych niezbędnych do:
1) uczestniczenia w kulturze fizycznej w okresie nauki szkolnej, a także
po jej zakończeniu;
2) inicjowania i współorganizowania aktywności fizycznej;
3) dokonywania wyboru całożyciowych form aktywności fizycznej;
4) kształtowania prozdrowotnego stylu życia oraz dbałości o zdrowie.
Zajęcia wychowania fizycznego powinny być prowadzone w sali sportowej,
w specjalnie przygotowanym pomieszczeniu zastępczym bądź na boisku
szkolnym. Szczególnie zalecane są zajęcia ruchowe na zewnątrz budynku
szkolnego, w środowisku naturalnym. Szkoła powinna także zapewnić
urządzenia i sprzęt sportowy niezbędny do zdobycia przez uczniów
umiejętności i wiadomości oraz rozwinięcia sprawności określonych
w podstawie programowej.
Zalecane warunki i sposób realizacji podstawy programowej w edukacji
uczniów kl. I – III gimnazjum
Przedmiot
Zalecane warunki i sposób
Język
polski
Zadania nauczyciela języka polskiego na III etapie edukacyjnym to przede wszystkim:
1) wychowywanie kompetentnego, świadomego odbiorcy kultury, szczególnie dzieł literackich;
2) wprowadzanie zarówno w tradycję, jak i kulturę XXI w., i uwrażliwianie ucznia na uniwersalne
wartości;
3) zaznajamianie ucznia za pośrednictwem tekstów kultury z różnymi postawami moralnymi
i skłanianie do refleksji nad konsekwencjami dokonywanych wyborów;
4) wspomaganie rozwoju umiejętności sprawnego posługiwania się językiem polskim (świadomego
używania środków językowych dostosowanych do sytuacji i celu wypowiedzi, opisywania świata,
oceniania postaw i zachowań ludzkich, precyzyjnego formułowania myśli, operowania bogatym
słownictwem, skutecznego i nacechowanego szacunkiem do adresata komunikowania się);
5) budzenie motywacji do poznawania języka i dbałości o kulturę języka (kształcenie refleksyjnej
postawy wobec języka, stwarzanie sytuacji, które sprzyjają odkrywaniu norm językowych,
rozpoznaniu pozytywnych skutków stosowania tych norm w wypowiedzi i negatywnych konsekwencji
ich łamania, kształcenie nawyku poprawiania własnych wypowiedzi);
6) kształcenie sprawności posługiwania się różnymi gatunkami wypowiedzi ustnej i pisemnej, które
będą uczniowi potrzebne w dalszej edukacji, a także w dorosłym życiu;
7) kształtowanie samodzielności w docieraniu do informacji, krytycznego podejścia do nich,
umiejętności ich selekcjonowania.
Nauczyciel na III etapie edukacyjnym odwołuje się do umiejętności i wiedzy, które uczeń zdobył w
szkole podstawowej. Wprowadzając nowe treści nauczania, powinien wykorzystywać m.in. metody
aktywizujące, np. dyskusja i debata, drama, projekt edukacyjny, happening. Samodzielne, aktywne
i świadome wykonywanie zadań pomoże uczniom przyjąć poznawane treści jako własne.
Uwzględniając zróżnicowane potrzeby edukacyjne uczniów, szkoła organizuje zajęcia zwiększające
szanse edukacyjne dla uczniów mających trudności w nauce języka polskiego oraz dla uczniów, którzy
mają szczególne zdolności - językowe, literackie, kulturowe.
Zalecane warunki i sposób realizacji podstawy programowej
w edukacji uczniów kl. I – III gimnazjum
Przedmiot
Zalecane warunki i sposób
Język
obcy
Warunkiem rozwijania umiejętności językowych na III etapie edukacyjnym jest
zapewnienie uczniom kontynuacji nauki języka obcego nowożytnego nauczanego
w szkole podstawowej. Nauczyciele powinni właściwie określić i wykorzystać zdobyte
przez uczniów w szkole podstawowej umiejętności językowe.
W tym celu konieczne jest przeprowadzenie testów, które pozwolą
na zakwalifikowanie uczniów do odpowiednich grup zaawansowania.
Na III etapie edukacyjnym określono dwa poziomy nauczania języków obcych
nowożytnych: poziom III.0 - dla początkujących i poziom III.1 - dla kontynuujących
naukę, który ma wymagania zbliżone do poziomu A2, w sześciostopniowej skali
poziomów biegłości w zakresie poszczególnych umiejętności językowych (A1, A2 poziom podstawowy; B1, B2 - poziom samodzielności; C1, C2 - poziom biegłości),
zdefiniowanej przez Radę Europy.
Warunkiem rozwijania umiejętności językowych na IV etapie edukacyjnym jest
zapewnienie uczniowi kontynuacji nauki języka obcego nowożytnego nauczanego
na poprzednim etapie edukacyjnym. Nauczyciele powinni właściwie określić
i wykorzystać umiejętności uczniów zdobyte na wcześniejszych etapach
edukacyjnych.
Warunkiem skutecznego nauczania języka obcego nowożytnego i osiągnięcia
wskazanych wymagań jest nauka w grupach o zbliżonym poziomie zaawansowania
językowego uczniów nie większych niż 24 uczniów.
Przedmiot
Zalecane warunki i sposób
muzyka
Nauczyciel w realizacji przedmiotu powinien dążyć do otwierania uczniów na świat
muzyki, rozbudzać i wspierać ich muzyczne zainteresowania oraz wskazywać
przyjemność, jaką daje czynne lub bierne obcowanie z muzyką. Szkoła powinna stwarzać
warunki do obcowania z "żywą" muzyką poprzez udział uczniów w koncertach
i spektaklach muzycznych, organizowanych w szkole i poza szkołą, oraz do publicznej
prezentacji umiejętności muzycznych uczniów.
Zalecane jest prowadzenie zajęć z muzyki w pracowni wyposażonej w:
1) instrumenty muzyczne: perkusyjne, instrumenty klawiszowe (tradycyjne lub
elektroniczne), instrumenty dęte, instrumenty strunowe;
2) sprzęt do odtwarzania, nagrywania i nagłaśniania dźwięku, komputer z dostępem
do Internetu i oprogramowaniem muzycznym;
3) bibliotekę muzyczną (nuty, śpiewniki, podręczniki) i fonotekę.
plastyka
Nauczyciel w realizacji przedmiotu powinien dążyć do rozwijania myślenia twórczego
uczniów i poprzez uczestnictwo w zajęciach przygotować ich do świadomego udziału
w kulturze oraz do stosowania nabytej wiedzy w innych dziedzinach życia.
Szkoła powinna stwarzać możliwości czynnego uczestnictwa uczniów w kulturze poprzez
ich udział w wystawach stałych i czasowych organizowanych przez muzea i instytucje
kulturalne, uczestnictwo w ważnych wydarzeniach artystycznych organizowanych
w szkole i poza szkołą oraz stwarzać warunki do prezentacji ich własnej twórczości
i do upowszechniania kultury plastycznej.
Szkoła powinna stwarzać warunki do realizacji zajęć poprzez odpowiednie wyposażenie
pracowni w środki dydaktyczne, takie jak: reprodukcje dzieł sztuki na różnych nośnikach
oraz zestawy narzędzi medialnych z oprogramowaniem.
Nauczyciel powinien uwzględniać możliwości uczniów i dostosować do nich wymagania
edukacyjne.
Przedmiot
Zalecane warunki i sposób
Wiedza
o społ.
Zajęcia z wiedzy o społeczeństwie kształtują u uczniów następujące postawy:
1) zaangażowanie w działania obywatelskie - uczeń angażuje się w działania społeczne
i obywatelskie;
2) wrażliwość społeczna - uczeń dostrzega przejawy niesprawiedliwości i reaguje na nie;
3) odpowiedzialność - uczeń podejmuje odpowiedzialne działania w swojej społeczności,
konstruktywnie zachowuje się w sytuacjach konfliktowych;
4) poczucie więzi - uczeń odczuwa więź ze wspólnotą lokalną, narodową, europejską
i globalną; rozumie, na czym polega otwarty patriotyzm obywatelski;
5) tolerancja - uczeń szanuje prawo innych do odmiennego zdania, sposobu zachowania,
obyczajów i przekonań, jeżeli nie stanowią one zagrożenia dla innych ludzi; przeciwstawia
się przejawom dyskryminacji.
Aby to umożliwić, szkoła powinna zapewnić takie warunki, by uczniowie:
1) mieli dostęp do różnych źródeł informacji i różnych punktów widzenia;
2) wykorzystywali zdobywane wiadomości i umiejętności obywatelskie w życiu codziennym;
3) uczyli się planować i realizować uczniowskie projekty edukacyjne;
4) brali udział w dyskusjach i debatach na forum klasy, szkoły i w innych sytuacjach
społecznych;
5) pracowali nad rozwiązywaniem wybranych problemów swego otoczenia i szerszych
społeczności;
6) mieli realny wpływ na wybrane obszary życia szkoły, m.in. w ramach samorządu
uczniowskiego;
7) brali udział w życiu społeczności lokalnej;
8) nawiązywali kontakty i współpracowali z organizacjami społecznymi i instytucjami
publicznymi;
9) uczestniczyli w obywatelskich kampaniach i działaniach oraz korzystali z różnych form
komunikowania się w sprawach publicznych;
10) budowali swoje poczucie wartości i sprawstwa w życiu społecznym oraz zaufanie
do innych.
Przedmiot
Zalecane warunki i sposób
Wiedza o
społ. cd.
Ze względu na cele przedmiotu wiedza i społeczeństwo, na III etapie edukacyjnym około
20% treści nauczania określonych w podstawie programowej tego przedmiotu powinno
być realizowanych w formie uczniowskiego projektu edukacyjnego. Uczniowski projekt
edukacyjny powinien mieć charakter zespołowy; poszczególne zadania mogą być
wykonywane indywidualnie. Wskazane jest, by każdy uczeń uczestniczył w co najmniej
jednym projekcie w każdym roku nauczania przedmiotu. Realizując projekt, uczeń:
1) zdobywa wiedzę i umiejętności związane z przedmiotem projektu;
2) wybiera zagadnienie: problem lub działanie, zgodnie ze swoimi zainteresowaniami
i założonymi celami projektu;
3) poszukuje sposobów zbadania i rozwiązania problemu oraz skutecznego
przeprowadzenia założonego w projekcie działania;
4) organizuje własną pracę i współpracuje z innymi realizatorami projektu;
5) wytrwale i w przemyślany sposób dąży do realizacji zamierzonego celu;
6) przygotowuje i przeprowadza publiczną prezentację efektów projektu (np. na forum
klasy, szkoły, gminy).
Etapy realizacji uczniowskiego projektu edukacyjnego oraz zadania nauczyciela:
1) wprowadzenie: nauczyciel przekazuje podstawy wiedzy na temat wybranego zagadnienia
i pomaga uczniom zdobyć umiejętności umożliwiające przeprowadzenie projektu;
2) wybór problemu i formy działania: nauczyciel przedstawia możliwe tematy projektów
lub pomaga uczniom w zaproponowaniu własnego tematu;
3) zaplanowanie pracy nad projektem i prezentacji końcowej: nauczyciel pomaga
w stworzeniu planu działań i podziału zadań, w wyborze formy prezentacji końcowej,
podaje kryteria oceniania;
4) realizacja zaplanowanych działań: nauczyciel konsultuje i akceptuje realizację kolejnych
etapów zadania;
5) publiczna prezentacja efektów: nauczyciel stwarza możliwość publicznej prezentacji
efektów projektu oraz go ocenia.
Zalecane warunki i sposób realizacji podstawy programowej
w edukacji uczniów kl. I – III gimnazjum
Przedmiot
Zalecane warunki i sposób
geografia
W nauczaniu geografii zaleca się ograniczenie zakresu wiedzy encyklopedycznej
na rzecz kształtowania u uczniów umiejętności korzystania z różnego rodzaju źródeł
informacji geograficznej i ich analizy.
Koncepcja wymagań na III etapie edukacyjnym opiera się na odejściu od dominacji
geografii ogólnej: fizycznej i społeczno-ekonomicznej, na rzecz geografii regionalnej
(łatwiejszej i bardziej interesującej dla ucznia na tym etapie edukacyjnym).
Na podstawie wybranych regionów, uczeń będzie poznawał podstawy geografii
ogólnej, zróżnicowanie środowiska przyrodniczego, zróżnicowanie społecznokulturowego regionów oraz sposoby gospodarowania człowieka w świecie.
Nauczyciel powinien zdecydować, czy uczeń powinien wcześniej poznać geografię
Polski czy geografię świata. Argumentem przemawiającym za wcześniejszym
wprowadzeniem geografii Polski są niewątpliwe walory zasady "od bliższego
do dalszego" (zasady należącej do tradycji polskiej edukacji geograficznej, a obecnie
konsekwentnie stosowanej w edukacji geograficznej w Europie Zachodniej) oraz
możliwość porównywania, odnoszenia do Polski (a tym samym utrwalenia) istotnych
cech środowiska, społeczeństwa, gospodarki innych poznawanych państw i regionów
w świecie.
Wskazane jest w znacznie większym zakresie korzystanie z obserwacji bezpośrednich,
dokonywanych przez uczniów w trakcie zajęć w terenie i wycieczek, oraz jak
najczęstsze nawiązywanie do regionu, w którym uczeń mieszka.
biologia
Zalecane doświadczenia i obserwacje. Uczeń:
1) planuje i przeprowadza doświadczenie:
a) wykazujące, że podczas fermentacji drożdże wydzielają dwutlenek węgla,
b) sprawdzające wpływ wybranego czynnika na proces kiełkowania nasion,
c) wykazujące rolę składników chemicznych kości,
d) sprawdzające gęstość rozmieszczenia receptorów w skórze różnych części ciała,
e) sprawdzające obecność skrobi w produktach spożywczych;
2) dokonuje obserwacji:
a) mikroskopowych preparatów trwałych (np. tkanki zwierzęce, organizmy
jednokomórkowe) i świeżych (np. skórka liścia spichrzowego cebuli, miąższ pomidora,
liść moczarki kanadyjskiej, glony, pierwotniaki),
b) zmian tętna i ciśnienia krwi podczas spoczynku i wysiłku fizycznego,
c) wykazujących obecność plamki ślepej na siatkówce oka,
d) w terenie przedstawicieli pospolitych gatunków roślin i zwierząt,
e) w terenie obserwacji liczebności, rozmieszczenia i zagęszczenia wybranego gatunku
rośliny zielnej.
chemia
W nauczaniu chemii na III etapie edukacyjnym nauczyciele powinni wygospodarować
czas na eksperymentowanie, metody aktywizujące
i realizowanie projektów
edukacyjnych oraz wycieczki dydaktyczne.
Na zajęciach uczeń powinien mieć szanse obserwowania, badania, dociekania,
odkrywania praw i zależności, osiągania satysfakcji i radości z samodzielnego zdobywania
wiedzy. Aby edukacja w zakresie chemii była skuteczna, zalecane jest prowadzenie zajęć
w niezbyt licznych grupach, w salach wyposażonych w niezbędne sprzęty i odczynniki
chemiczne. Nauczyciele powinni w doświadczeniach wykorzystywać substancje z życia
codziennego (np. esencję herbacianą, sok z czerwonej kapusty, ocet, mąkę, cukier).
Zakres treści nauczania stwarza wiele możliwości pracy metodą projektu edukacyjnego
(szczególnie o charakterze badawczym), metodą eksperymentu chemicznego lub innymi
metodami aktywizującymi, co pozwoli uczniom na pozyskiwanie i przetwarzanie
informacji na różne sposoby i z różnych źródeł. Samodzielna obserwacja ucznia jest
podstawą do przeżywania, wnioskowania, analizowania i uogólniania zjawisk, stąd bardzo
duża rola eksperymentu w realizacji powyższych treści.
Przedmiot
Zalecane warunki i sposób
fizyka
Wielkości wektorowe należy ilustrować graficznie, nie wprowadzając definicji wektora.
Wszędzie, gdzie tylko jest to możliwe, należy ilustrować omawiane zagadnienia realnymi
przykładami (w postaci np. opisu, filmu, pokazu, demonstracji). Należy wykonywać jak
najwięcej doświadczeń i pomiarów, posługując się możliwie prostymi i tanimi środkami
(w tym przedmiotami użytku codziennego). Aby fizyka mogła być uczona jako powiązany
z rzeczywistością przedmiot doświadczalny, wskazane jest, żeby jak najwięcej
doświadczeń było wykonywanych bezpośrednio przez uczniów. Należy uczyć starannego
opracowania wyników pomiaru (tworzenie wykresów, obliczanie średniej), wykorzystując
przy tym, w miarę możliwości, narzędzia technologii informacyjno-komunikacyjnych.
W klasie I i II gimnazjum nie kształci się umiejętności przekształcania wzorów uczniowie opanują ją na zajęciach matematyki. Wymagana jest umiejętność sprawnego
posługiwania się zależnościami wprost proporcjonalnymi.
W trakcie nauki uczeń obserwuje, opisuje i wykonuje jak najwięcej doświadczeń. Nie
mniej niż połowa doświadczeń wymienionych w podstawie programowej dla przedmiotu
fizyka w zakresie rozszerzonym powinna zostać wykonana samodzielnie przez uczniów
w grupach; pozostałe jako pokaz dla wszystkich uczniów, w miarę możliwości wykonany
przez wybranych uczniów pod kontrolą nauczyciela
Ze względu na szybkość zmian technologicznych przykłady zastosowań konkretnych
zjawisk należy dobierać adekwatnie do aktualnej sytuacji.
W trakcie nauki uczeń obserwuje, opisuje i wykonuje jak najwięcej doświadczeń. Nie
mniej niż połowa doświadczeń wymienionych w podstawie programowej dla przedmiotu
fizyka w zakresie rozszerzonym powinna zostać wykonana samodzielnie przez uczniów
w grupach; pozostałe jako pokaz dla wszystkich uczniów, w miarę możliwości wykonany
przez wybranych uczniów pod kontrolą nauczyciela.
Przedmiot
Zalecane warunki i sposób
matematyka
Uwzględniając zróżnicowane potrzeby edukacyjne uczniów, szkoła
organizuje zajęcia zwiększające szanse edukacyjne dla uczniów
mających trudności w nauce matematyki oraz dla uczniów, którzy
mają szczególne zdolności matematyczne. W przypadku uczniów
zdolnych, można wymagać większego zakresu umiejętności, jednakże
wskazane jest podwyższanie stopnia trudności zadań, a nie
poszerzanie tematyki.
informatyka
Na III etapie edukacyjnym dopuszcza się wprowadzenie języka
programowania, takiego jak Logo lub Pascal, które mają duże walory
edukacyjne i mogą służyć kształceniu pojęć informatycznych.
Podczas prac nad projektami (indywidualnymi lub zespołowymi)
uczniowie powinni mieć możliwość korzystania z komputerów
w zależności od potrzeb wynikających z charakteru zajęć
i realizowanych tematów i celów. Zaleca się, aby podczas zajęć, uczeń
miał do swojej dyspozycji osobny komputer z dostępem do Internetu.
Przedmiot
Zalecane warunki i sposób
WDŻ
Na III etapie edukacyjnym, do zadań szkoły należy w szczególności:
1) stymulowanie procesu samowychowania;
2) współpraca z rodzicami w zakresie prawidłowych relacji między nimi a dzieckiem;
3) pomoc we właściwym przeżywaniu okresu dojrzewania;
4) wzmacnianie procesu identyfikacji z własną płcią;
5) wspieranie rozwoju moralnego i kształtowania hierarchii wartości;
6) promowanie integralnej wizji seksualności człowieka; ukazanie jedności pomiędzy
aktywnością seksualną a miłością i odpowiedzialnością;
7) tworzenie klimatu dla koleżeństwa, przyjaźni oraz szacunku dla człowieka;
8) pomoc w poszukiwaniu odpowiedzi na podstawowe pytania egzystencjalne;
9) informowanie o możliwościach pomocy - system poradnictwa dla dzieci i młodzieży.
Zajęcia
artystyczne
Szkoła opracowuje i przedstawia uczniom ofertę zajęć artystycznych. Rodzaj zajęć oraz
realizowany program powinny być dostosowane do zainteresowań uczniów. Zajęcia mogą
być realizowane w trybie regularnych, cotygodniowych spotkań lub w trybie projektu
wskazanego przez nauczyciela lub zaproponowanego przez uczniów, także w korelacji
z pracą nad projektami z innych zajęć edukacyjnych. Przygotowując konkretną ofertę
zajęć artystycznych, nauczyciel precyzuje wymagania szczegółowe wynikające
z wybranego zakresu i formy zajęć. Zajęcia artystyczne oferowane przez szkołę mogą
stanowić podstawę do stworzenia lokalnej (gminnej, powiatowej, dzielnicowej) oferty,
z której uczniowie mogą wybrać interesujące ich zajęcia.
Należy stwarzać możliwości publicznego prezentowania efektów pracy uczniów w ramach
zajęć artystycznych, włączając odpowiednie prezentacje w organizację szkolnych
i środowiskowych uroczystości i imprez, oraz stymulować ucznia do udziału w koncertach,
przeglądach i konkursach.
Przedmiot
Zalecane warunki i sposób
Historia
i społ.
Zajęcia historia i społeczeństwo służą poszukiwaniu dziedzictwa epok, zatem mają
zarówno charakter poznawczy, jak i wychowawczy. Ich celem jest utrwalenie pozytywnej
postawy wobec przeszłości - gotowości do podjęcia dziedzictwa. Treści nauczania
wydobywają poszczególne wątki dziedzictwa kulturowego, ważne z perspektywy
współczesnej, nawet takie, które są drugorzędne z perspektywy epoki, do której
przynależą. Szczególnie zalecane jest szerokie uwzględnianie problematyki ojczystej
i regionalnej.
Zajęcia powinny mieć charakter interdyscyplinarny, a poszczególne wątki mogą być
realizowane przez nauczycieli różnych specjalności (np. historia, wiedza o kulturze,
filologia klasyczna, filozofia).
Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem bogatego spektrum tekstów kultury:
piśmiennictwa, nagrań muzycznych, ikonografii, filmoteki, ze szczególnym
uwzględnieniem dorobku kultury polskiej oraz własnego regionu.
Zajęcia
techniczne
Szkoła opracowuje i przedstawia uczniom ofertę zajęć technicznych. Rodzaj zajęć oraz
realizowany program powinny być dostosowane do zainteresowań uczniów. Zajęcia mogą
być realizowane w trybie regularnych, cotygodniowych spotkań lub w trybie projektu
wskazanego przez nauczyciela lub zaproponowanego przez uczniów, także w korelacji
z pracą nad projektami z innych zajęć edukacyjnych. Przygotowując konkretną ofertę
zajęć technicznych, nauczyciel, uwzględniając wymagania ogólne, precyzuje wymagania
szczegółowe wynikające z wybranego zakresu i formy zajęć.
Istnieje możliwość realizowania różnych zajęć technicznych, np. elektronicznych,
krawieckich, nauki jazdy na motorowerze lub związanych z rękodziełem regionalnym (np.
hafciarstwo, plecionkarstwo). Można je także skojarzyć z programem preorientacji
zawodowej.
Zajęcia techniczne oferowane przez szkołę mogą stanowić podstawę do stworzenia
lokalnej (gminnej, powiatowej, dzielnicowej) oferty, z której uczniowie mogą wybrać
interesujące ich zajęcia
Przedmiot
Zalecane warunki i sposób
EDB
W ramach przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa uczniowie
odbywają przysposobienie obronne i zdobywają umiejętności
z zakresu zachowania się w sytuacjach kryzysowych. Zadaniem
nauczyciela jest wyrabianie u uczniów nawyków oraz opanowanie
zasad działania ratowniczego, szczególnie z zakresu udzielania
pierwszej pomocy podczas wypadku lub innych zagrożeń.
Podczas zajęć edukacyjnych obejmujących ćwiczenia w zakresie
udzielania pierwszej pomocy i ratownictwa, w oddziałach liczących
więcej niż 30 uczniów wskazany jest podział na grupy.
W czasie ferii letnich mogą być organizowane specjalistyczne obozy
szkoleniowo-wypoczynkowe z zakresu edukacji dla bezpieczeństwa.
Zalecane warunki i sposób realizacji podstawy
programowej – materiał do użytku
wewnętrznego Zespołu Szkół
im. Kard. Ignacego Jeża w Tymieniu
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
OPRACOWAŁ: MIROSŁAW GOSTOMCZYK