Transcript Prof. Dr. Hatem El Hatip

TÜRKİYE’DEKİ
SU POTANSİYELİ VE ÇEVRE
SORUNLARI
Prof. Dr. Hatim ELHATİP
AKSARAY ÜNİVERSİTESİ
DOĞADAKİ SU KAYNAKLARI
SU KAYNAKLARININ DAĞILIMINA GÖRE
MİKTAR MI ? YOKSA KALİTE Mİ ?
SU KAYNAKLARININ DAĞILIMINA GÖRE
MİKTAR MI ?
500-1000 mm
350-500 mm
Türkiye'deki Barajların Potansiyeli
Keban Barajı / ELAZIĞ
Fırat Nehri üzerinde, Enerji amaçlı,
Yüksekliği 210m,
1975 yılında işletmeye açıldı.
Altınkaya Barajı / SAMSUN
Kızılırmak Nehri üzerinde, Enerji amaçlı,
Yüksekliği 195m,
1988 yılında işletmeye açıldı.
Türkiye'deki Barajların Potansiyeli
Oymapınar Barajı / ANTALYA
Manavgat Nehri üzerinde, Enerji amaçlı,
Yüksekliği 185m,
1984 yılında işletmeye açıldı.
Karakaya Barajı / DİYARBAKIR
Fırat Nehri üzerinde, Enerji amaçlı,
Yüksekliği 173m,
1987 yılında işletmeye açıldı.
Türkiye'deki Barajların Potansiyeli
Atatürk Barajı / ŞANLIURFA
Fırat Nehri üzerinde, Enerji ve sulama,
Yüksekliği 169m,
1992 yılında işletmeye açıldı.
Gökçekaya Barajı / ESKİŞEHİR
Sakarya Nehri üzerinde, Enerji amaçlı,
Yüksekliği 158m,
1972 yılında işletmeye açıldı.
Türkiye'deki Barajların Potansiyeli
Mamasın Barajı / AKSARAY
Sadece Barajlar mı ? Ya Göller !!
Van Gölü
Abant Gölü
Eğirdir Gölü
Beyşehir
Gölü
Tuz Gölü
Türkiye'de yüzlerce tabii göl bulunmaktadır.
Bunun yanısıra 662 adet baraj gölü mevcuttur.
Sadece Göller mi?
Ya Yeraltı Sularımız !!
Türkiye’de yaklaşık 26 Su
havzası bulunmaktadır.
Sadece Göller mi?
Ya Termal Su Kaynaklarımız !!
Ko
n
ya
Kaynak adı
ser
Ka y
N
e
v
ş
e
h
i
r
Ak s
ara
y
N
i
ğ
d
e
Sıcaklık
Ilgın
42,0°
Beyşehir - Köşkköyü
34,0°
Beyşehir - Sevindik
20,0°
Bayramhacı
40,0°
i
Yeşilhisar - Dutluk
19,50°
Kozaklı (Sondaj Kuyusu)
89,0°
Kozlaklı Belediye
43,50°
Kozaklı Uyuzhamamı
27,0°
Kozaklı Özel İdare (Kozoğlu) 50,50°
Gümüşkent (Salanda)
17,50°
Ürgüp Üzengiçay (Kuzey)
17,0°
Ürgüp Üzengiçay (Güney) 19,50°
Ürgüp Çorak
22,50°
Ürgüp Karakaya İçmeleri
17,0°
Çiftehan (Kükürtlü)
53,0°
Çiftehan (Hamam Kurna)
45,0°
Çiftehan Çamaşırlık
52,0°
Çiftehan Çelikli Kaynak
52,0°
Çiftehan Çeşme Kaynağı
22,0°
Çiftehan Boru
53,0°
Ziga Çelikli
44,50°
Ziga Kükürtlü
51,0°
Ziga Yaprakhisar
35,0°
Ihlara İçme
22,0°
Ihlara Köy
30,0°
Hamamboğazı
21,50°
Toplam
Ca
Mg
Cl
SO4 HCO3 HCO3
CO2
Na %mval
Min.mg/L
%mval %mval %mval %mval %mval mg/L
mg/L
999
22,8
55
18
5
13
80
589
527
1050
11
70
16
14
61
23
215
94
858
67
25
3
25
69
429
144
1671
32
53
11
23
6
69
951
528
8086
54
15
28
46
16
37
2732
1056
2004
58
33
7
54
25
19
359
171
1313
55
42
0,4
38
25
35
390
167
1202
38
49
11
34
25
39
402
138
1857
57
34
6
48
26
24
408
166
3590
2
80
14
0,6
12
87
2202
1225
1244
63
20
9
20
7
71
622
2124
593
49
34
4
11
12
74
317
1003
9771
87
9
1
47
6
45
4661
1408
8555
89
8
0,3
56
5
38
4148
1114
2066
64
33
0,08
40
56
1,4
25
1882
63
35
0,5
41
55
2
36
4,4
1751
60
38
45
51
2
34
2,64
1908
66
31
0,7
41
55
2
36
2,11
860
58
36
3
27
41
26
195 10,56
1958
62
35
0,9
41
54
2
48
4917
75
19
4
67
6
25
1167
528
5060
72
22
4,6
68
2,3
29
1360
875
4785
55
34
6
50
2,5
47
1952
1157
2058
43
29
24
12
7
79
591
664
6984
50
28
18
18
13
65
353
389
3524
51
39
7
38
2,88
58
1726
862
Flor
Radyoakt
mg/L
Pci/L
0,57
2210
0,05
9
0,0089
382
0,03
10243
986
0,6
792
0,5
16592
0,5
62078
0,7
85509
0,002
121
775
0,01
2853
0,2
1547
0,1
5185
1
128
1,02
0,8
101
0,7
167
4,3
1123
0,7
150
0,4
1218
0,4
33
0,2
25
0,14
266
0,2
946
0,05
1153
ZİGA TERAMAL SU KUYUSU
YA KALİTE !!!
KAYNAKLARIN DURUMU !!
GÖLETLER
Düzensiz ve Altyapısı
Güzelyurt göleti
Olmayan Yerleşim
Ortaköy – Cumali göleti
Ortaköy - Balcı ve Çiftevi göleti
Aksaray Merkez Çavdarlılar göleti
Sarıbük ve Sarıyahşi-Boğazköy göleti
Aksaray - Ağaçören-Camili köyü göleti
Helvadere Göleti
YA KALİTE !!!
KAYNAKLARIN DURUMU
AKSARAY İLİNDEKİ SU KİRLİLİĞİ
Ziga
Yaprakhisar
Ziga
Yaprakhisar
Demirci
Türkiye’daki Su Potansiyeli
ve Enerji Kullanımı
Ülkemiz yenilenebilir enerji kaynakları açısından oldukça zengindir.
Güneş, jeotermal, rüzgar, biyogaz, hidrolik, hidrojen, vb. yenilenebilir
enerji kaynakları ülkenin enerji ihtiyacını karşılayabilecek potansiyele
sahip olmasına rağmen çok küçük çapta kullanılmaktadır.
Su potansiyelimizi ele almak gerekirse, yapılan değerlendirmelere göre:
- Türkiye’nin su kaynaklarından 150 Milyar kWh elektrik üretmesinin mümkün
olduğu hesaplanmaktadır.
- Şu anda Türkiye’nin toplam elektrik tüketiminin yılda 160 Milyar kWh olduğu
göz önüne alındığında su potansiyelimizin ne kadar önemli olduğu ortaya
çıkmaktadır.
- Su santrallerinin üretebildiği enerji toplamı yılda 40 Milyar kWh’tir. Şu anda
her yıl 110 Milyar kWh elektrik üretebilecek su potansiyeli boşa akmaktadır.
Türkiye’daki Su Kaynakları
ve Çevre Sorunları
- Plansız sanayi gelişimi ve düzensiz yerleşim bölgelerinin seçimi,
- Tüm sektörlerde suyu plansız kullanıyoruz!
- Tarımsal sulamanın %88’i vahşi sulama (Kuyular)
- Kentsel kullanımda kaçak ve kayıpların oranı %40 (Şebeke)
- Bir litre atık su, sekiz litre tatlı suyu kirletiyor.
- Belediyelerin sadece %10 dan az arıtma tesisi var
- OSB’lerde atıksuların çoğu şehirlerde arıtılmıyor
- Suyu doğru yönetilmiyor! (Havza Planlama)
* Ulusal bir Su Vizyonumuz yok
* Su yönetiminden sorumlu farklı kurumlar var
Ya Küresel Isınma !!!
Türkiye'deki Su Yeterli Değil!
Ülke – Kıta
Ortalaması
Kişi Başına
Düşen
Kullanılabilir
Su Miktarı
(Yıllık)
BM kriterlerine göre,
kişi başı ortalama kullanılabilir yıllık su
miktarı
SURİYE
1.200 m3
- 1000 metreküpten az ülkeler “Su Fakiri”,
LÜBNAN
1.300 m3
- 2000 metreküpten az ülkeler “Suyu az”
TÜRKİYE
1.430 m3
- 8000-10.000 metreküpten fazla ülkelerse
IRAK
2.020 m3
m3
“su zengini” kabul ediliyor.
ASYA ORTALAMASI
3.000
BATI AVRUPA ORT.
5.000 m3
AFRİKA ORT.
7.000 m3
Günümüzde Türkiye'de kişi başına teknik ve
GÜNEY AMERİKA ORT.
23.000 m3
ekonomik kullanılabilir yıllık su miktarı 1430
DÜNYA ORT.
7.600 m3
metreküp civarı.
AKSARAY’IMIZ KURAK BÖLGEDE
ÖNEMLİ SULAK ALANLARIN DURUMU
Kaybedilen sulak alanın Van Gölü'nün 3 katı kadar olduğunu, bu alanların kurutma,
doldurma ve su rejimine yapılan müdahaleler sonucunda ekolojik özelliklerini
yitirmiştir.
Hotamış, 1971
Eşmekaya, 1997
Hotamış, 2006
Eşmekaya, 2006
ÖNEMLİ SULAK ALANLARIN DURUMU
Kaybedilen sulak alanın Van Gölü'nün 3 katı kadar olduğunu, bu alanların kurutma,
doldurma ve su rejimine yapılan müdahaleler sonucunda ekolojik özelliklerini
yitirmiştir.
Hotamış, 1971
Eşmekaya, 1997
Hotamış, 2006
Eşmekaya, 2006
ÖNEMLİ SULAK ALANLARIN DURUMU
SULAK ALANLARI NASIL KAYBETTİK?
“Özellikle tarımsal sulama amacıyla yapılan ve sürdürülebilir olmayan su yönetimi
uygulamaları Konya Havzası’ndaki sulak alanları belirgin biçimde etkilemiştir”.
Suyun doğal akış yönünün değiştirilmesi, yanlış tarımsal sulama yöntemlerinin
kullanılması ve yeraltı sularının kontrolsüz bir şekilde çekilmesinin sulak alanların
kurumasına yol açmıştır.
1- Konya Havzası :
Eşmekaya Sazlıkları: Eşmekaya Barajı yapılırken tamamen kuruyan, şu an ne
baraj ne de sazlık bulunan bölge 2005 yılında doğal sit statüsünü kaybetti. Yine
Konya Havzası'nda bulunan ve 1985 yılında yaklaşık 16 bin hektar olan alan
Hotamış Sazlıkları, 1990 yılında 8 bin hektara düştü, bugün ise tamamen kurumuş
durumda.
Ereğli Sazlıkları: Alanı besleyen kaynaklar üzerine yapılan barajlar, tahliye
kanalları ve yeraltı sularının tarımsal sulama amacıyla aşırı derecede çekilmesiyle
çok büyük ölçüde kurudu. Yaz aylarında tamamen kuruyan alanın tek su kaynağı
ise Ereğli ilçesinin kanalizasyon kanalı.
ÖNEMLİ SULAK ALANLARIN DURUMU
Tuz Gölü: Türkiye'nin ikinci büyük gölü ve en büyük Özel Çevre Koruma Bölgesi olan
Tuz Gölü, şu an olması gereken büyüklüğün yarısı kadar. Konya ve Aksaray
şehirleriyle Kulu-Şereflikoçhisar-Cihanbeyli-Eskil ilçelerinin evsel ve endüstriyel atıkları
ve ayrıca binlerce ton tarımsal atık, herhangi bir arıtıma tabi olmadan yıllardır Tuz
Gölü'ne akıtılıyor.
Beyşehir Gölü: Türkiye'nin en büyük tatlısu gölü ve milli park alanı olan göl, tarımsal
sulama amacıyla su çekilmesi nedeniyle giderek küçülüyor ve sığlaşıyor. Küçülmenin
yanı sıra kirlilik de Beyşehir için önemli bir sorun olarak kabul ediliyor.
Meke Gölü: Konya Havzası'nın diğer sulak alanları gibi kuruma sürecinde ve
parçalara ayrılmış durumda. Gölün küçülmesinde azalan yağışlardan daha çok havza
bazında sürekli düşen yer altı su seviyesinin etkili olduğu bildiriliyor.
Sultansazlığı: Sazlığı besleyen su kaynaklarının tarımsal amaçlı kullanımı için
kesilmesi nedeniyle yüzde 90 oranında küçülmüş durumda.
ÖNEMLİ SULAK ALANLARIN DURUMU
Akşehir ve Eber gölleri: 1992'de sit alanı ilan edildiler, ikisi de büyük ölçüde kurudu.
İçme ve sulama amaçlı büyük miktarda su alınıyor, yeraltından pompajla su çıkarılıyor.
Sanayi tesislerinin atık suları göle taşınıyor.
Doğu Karadeniz Havzası: Sahip olduğu bitki, kuş, memeli ve sürüngen türleri ile bu
havza da taş ocakları, kirlilik, plansız altyapı, kontrolsüz turizm, yasadışı avlanma,
toprak kayması gibi sorunlarla boğuşuyor.
2- Kızılırmak Havzası
Seyfe Gölü: Tamamen kurumuştu, bu yıl yüzde 15-20 oranında su var.
Kayseri Palas Gölü: 1993'te sit alanı ilan edildi. Mevsimsel olarak kuruyor, 30 km2'lik
alan 25'e düşmüş.
Sultansazlığı: Milli park ve Ramsar alanı. Sazlığı besleyen su kaynaklarının tarımsal
amaçlı kullanım için kesilmesiyle yüzde 90 küçüldü.
Hürmetçi Sazlığı: Yüzde 70'i kaybedildi, kuruma ve küçülme sürüyor.
ÖNEMLİ SULAK ALANLARIN DURUMU
3- Akarçay Havzası
Eğirdir Gölü: İçme suyu havzası olan Eğirdir Gölü, görsel zenginliğiyle özgün bir turistik
alan. Yapılaşma baskısıyla gölün derinliği son 30 yılda 2.5 metre düştü.
4- Büyük Menderes Havzası
Bafa Gölü: Gölü besleyen Büyük Menderes Nehri'yle göl arasına yapılan seddeler,
barajlar ve Söke sulamasına verilen su gibi nedenlerle göl susuz kalmıştır. Çevredeki
tesislerin atıkları, havzanın üst kısmındaki yerleşim yerleri, sanayi tesisleri ve tarım
alanlarının atıkları Büyük Menderes Nehri'yle Bafa Gölü'ne taşınıyor.
5- Gediz Havzası
Gediz Deltası: Gediz Deltası'nı oluşturan Gediz Irmağı, akışı boyunca endüstriyel
atıkları ve havzadaki yerleşimlerin evsel atıklarıyla kirletiliyor. İzmir'in giderek deltaya
doğru genişlemesi, yeni konut ve sanayi alanlarının açılması da alanı tehdit eden başlıca
sorunlar.
BELKİİİ...!
YA ÇÖZÜM..!
“SU KAYNAKLARI SORUNLARI”
NE OLACAK !!?
SU KAYNAKLARIMIZI
NASIL KORUYACAĞIZ ???
ÇÖZÜM & ÖNERİLER
 Plansız kentleşme önlenmeli (Özellikle su kaynaklarının
çevresindeki ve altyapısı olmayan yerleşim alanları).
 İçme suların iletim sistemleri düzenli olarak
kontrol edilmeli (Sürekli su analizi yapılmalı).
 Yıllarca devam eden kanalizasyon şebekelerinin
problemleri çözülmeli ve arıtma tesisleri tamamlanmalı.
 Yüzey ve yeraltısuyu kaynaklarına yapılan düzensiz
deşarjlar kati şekilde önlenmelidir (Para cezası arttırılmalı)
ÇÖZÜM & ÖNERİLER
 Baraj suları sadece sulamada kullanıp, yeni içme su
kaynakları araştırılmalı (Bağlıköy, Kırkgözler ve / veya
yeraltısuyu Kaynaklarından yararlanmalı)
 Tüm su kaynaklarının koruma alanları belirlenmeli.
(Özellikle; barajlar, akarsular ve yeraltısuyu kaynakları)
 Yeni Organize Sanayi bölgesinde drenaj ve altyapısı ??.
 Aksaray’daki Sıcak ve mineralli su kaynakları geliştirmek
ve termal turizmi canlandıracak yeni projeler üretilmeli
SUYUMUZA SAHİP ÇIKALIM!..
...Teşekkürler...