Transcript cbr1209

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
„Wyrównywanie szans
rozwojowych i wspomaganie
zmian strukturalnych na
obszarach wiejskich w ramach
RPO na lata 2007-13”
Warszawa, 8 grudnia 2009 r.
dr Piotr Łysoń
z-ca dyr. Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich
Obszary wiejskie (1)
 Obszary wiejskie stanowią:
ponad 93% powierzchni kraju,
około 40% ludności Polski.
 Obszary wiejskie obejmują zasoby niezbędne
dla rozwoju Polski i są miejscem koncentracji
specyficznych problemów społecznych i
gospodarczych.
 Wzrost zatrudnienia w Polsce będzie najszybszy
przez aktywizację zawodową mieszkańców
obszarów wiejskich obszarów wiejskich.
2
Obszary wiejskie (2)
Obszary wiejskie obejmują:
 tereny wiejskie wg granic administracyjnych,
 miasta liczące do 5 tys. mieszkańców.
Dlaczego?
Miasta liczące do 5 tys. mieszkańców pełnią
podobne funkcje jak duże wsie o podobnej
liczbie mieszkańców; często ze względów
historycznych dana miejscowość jest dużą wsią
albo małym miastem.
3
Czynniki kształtujące obszary
wiejskie
Obszary wiejskie
Dostępność informacji
i nowoczesnego
komunikowania się
Ludność i dziedzictwo
kulturowe
Środowisko
i zasoby
naturalne
Dostępność
centrów rozwoju
i głównych szlaków
komunikacyjnych
Przedsiębiorczość
i atrakcyjność
inwestycyjna
Rolnictwo i gospodarka
żywnościowa
Jakość
i dostępność
usług publicznych
Stan infrastruktury
technicznej (wodociągi,
kanalizacja, drogi)
Szanse
edukacyjne
4
Pracujący*) wg głównych sektorów (w %)
100%
90%
80%
70%
53,4
67,6
63,0
60%
50%
40%
29,2
30%
20%
27,5
10%
0%
4,9
UE-25 - 2005
17,4
11,0
Polska - 2005
Polska - 2015
Sektor III - usługi
Sektor II - przemysł i budownictwo
Sektor I - rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo oraz rybołówstwo
*) w wieku 15 lat i więcej
26,0
Polska 2015 wg SRK
5
Ludność wg wieku (w %)
100%
90%
15,4
21,6
15,4
19,1
80%
70%
60%
50%
60,7
66,1
63,7
63,2
40%
30%
20%
10%
18,5
23,8
17,2
15,2
0%
Miasto 2005
Miasto 2015
Wieś 2005
Wieś 2015
60+/65+
18-59/64
0-17
2015 wg GUS
6
Tworzenie miejsc pracy
dla mieszkańców obszarów wiejskich
wsparcie samozatrudnienia i mikroprzedsiębiorstw
zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej OW
i pozyskiwanie zewnętrznych inwestorów
poprawa powiązań największe centra rozwoju - obszary
wiejskie; zwiększenie wahadłowej mobilności
przestrzennej mieszkańców OW
wsparcie edukacji ogólnej i kształcenia zawodowego,
w tym i ustawicznego mieszkańców OW
7
Wizja obszarów wiejskich (1)
• Obszary wiejskie powinny stać się
atrakcyjnym miejscem pracy,
zamieszkania, wypoczynku i prowadzenia
działalności rolniczej lub pozarolniczej, z
zachowaniem unikalnych walorów
przyrodniczych, krajobrazowych i
kulturowych tych terenów dla przyszłych
pokoleń.
8
Wizja obszarów wiejskich (2)
• Należy dążyć równolegle do
unowocześniania rolnictwa i gospodarki
żywnościowej oraz rozwijania
przedsiębiorczości poza rolnictwem.
Mieszkańcy obszarów wiejskich powinni
uzyskać szeroki dostęp do edukacji,
zatrudnienia, służby zdrowia, dóbr kultury i
nauki, narzędzi społeczeństwa
informacyjnego i niezbędnej infrastruktury
technicznej w odpowiednim standardzie.
Rozwijany powinien być kapitał ludzki,
społeczny i instytucjonalny na obszarach 9
Programy związane z rozwojem obszarów wiejskich
w okresie 2007 - 2015
Rozwój obszarów wiejskich
Krajowy Plan
Strategia
Strategiczny
Rozwoju Kraju
Rozwoju Obszarów
na lata
Wiejskich
2007 - 2015
na lata 2007 - 2013
Narodowe
Strategiczne
Ramy
Odniesienia
Strategia
Rozwoju
Rybołówstwa
9 rządowych
strategii
rozwoju
Długookresowa
strategia
rozwoju kraju
i KPZK
Strategie
rozwoju 16
województw
RPO
Program
Rozwoju
Obszarów
Wiejskich
POKL
POIiŚ
POIG
PORPW
PO
Zrównoważony
Rozwój Sektora
Rybołówstwa
i Nadbrzeżnych
Obszarów
Rybackich
2007 - 2015
Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju
USTAWA z dnia 7 marca 2007 r.
o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków
Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich
10
Polityka rozwoju obszarów
wiejskich
powinna obejmować dwa filary:
1. Instrumenty PROW 2007-2013;
2. Instrumenty realizacji celu horyzontalnego
nr 6 NSRO (Wyrównywanie szans
rozwojowych
i
wspomaganie
zmian
strukturalnych na obszarach wiejskich) w
programach
operacyjnych
polityki
spójności.
11
Cele horyzontalne Narodowych
Strategicznych Ram Odniesienia
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz
rozbudowa mechanizmów partnerstwa
Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności
społecznej
Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej
mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności
Polski
Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności
przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o
wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług
Wzrost konkurencyjności polskich regionów i
przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i
przestrzennej
Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie
zmian strukturalnych na obszarach wiejskich
12
Kategorie obszarów wiejskich
 ściśle powiązane z dużym miastem
(miastem lub aglomeracją liczącą co
najmniej 150 tys. Mieszkańców lub
miastem wojewódzkim – 22 ośrodki);
 w zasięgu oddziaływania dużego miasta;
 peryferyjne.
13
Dostępność czasowa obszarów wiejskich (wg IGiPZ PAN)
14
Pożądane kierunki rozwoju obszarów
wiejskich (1)
a) Zwiększenie konkurencyjności sektora
rolno-spożywczego
b) Bezpieczeństwo żywnościowe kraju
c) Przeciwdziałanie zmianom klimatycznym i
adaptacja rolnictwa do skutków tych
zmian
d) Wykorzystanie rolniczej przestrzeni
produkcyjnej do produkcji energii ze
źródeł odnawialnych
15
Pożądane kierunki rozwoju
obszarów wiejskich (2)
e) Ochrona, pielęgnowanie i wykorzystanie
zasobów przyrodniczych i krajobrazowych
obszarów wiejskich
f) Zachowanie, pielęgnowanie i wykorzystanie
zasobów kulturowych i dziedzictwa
narodowego na obszarach wiejskich
g) Rozwój i poprawa lokalnej infrastruktury
h) Rozwój przedsiębiorczości i zwiększanie
atrakcyjności inwestycyjnej obszarów
wiejskich
16
Pożądane kierunki rozwoju obszarów
wiejskich (3)
Inwestowanie w kapitał ludzki
i społeczny oraz wyrównywanie szans
edukacyjnych mieszkańców wsi i małych
miast
j) Poprawa jakości i zwiększenie dostępności
usług publicznych na obszarach wiejskich
k) Poprawa standardu i zwiększenie
dostępności narzędzi z zakresu
społeczeństwa informacyjnego dla
mieszkańców obszarów wiejskich
i)
17
Pożądane kierunki rozwoju obszarów
wiejskich (4)
Rozszerzenie zasięgu oddziaływania
największych centrów rozwoju
gospodarczego na obszary wiejskie poprzez
zwiększenie ich dostępności dla mieszkańców
obszarów wiejskich (zwiększenie wahadłowej
mobilności przestrzennej)
m) Poprawa dostępności pracy, w tym
elastycznych form pracy dla mieszkańców
obszarów wiejskich
i zwiększenie mobilności zawodowej
n) Zapobieganie
i ograniczanie wykluczenia społecznego
l)
18
Regionalne Programy Operacyjne (1)
Zakres wsparcia obszarów wiejskich
w ramach RPO województw:
1.





Rozwój i poprawa lokalnej infrastruktury, w tym:
gospodarka wodno-ściekowa,
gospodarka odpadami,
drogi gminne lub powiatowe,
reelektryfikacja wsi,
odnawialne źródła energii.
19
Regionalne Programy Operacyjne (2)
Zakres wsparcia obszarów wiejskich
w ramach RPO województw (cd.)
2.





Rozwój przedsiębiorczości i zwiększanie
atrakcyjności inwestycyjnej obszarów wiejskich:
kompleksowe przygotowanie terenów inwestycyjnych z
dostępem do krajowej lub międzynarodowej sieci
drogowej,
zwiększenie dostępności usług internetowych,
tworzenie sieci doradztwa dla przedsiębiorców,
promowanie obszarów wiejskich i ich dziedzictwa
kulturowego,
marketing regionalny.
20
Regionalne Programy Operacyjne (3)
Zakres wsparcia obszarów wiejskich
w ramach RPO województw (cd.)
3.


Poprawa jakości i zwiększenia dostępności usług
publicznych na obszarach wiejskich:
modernizacja i zwiększenie dostępności do profilaktyki,
podstawowej opieki medycznej, lekarzy specjalistów i
diagnostyki medycznej,
ochrona dziedzictwa kulturowego, wsparcie rozwoju
kultury i rekreacji.
21
Regionalne Programy Operacyjne (4)
Zakres wsparcia obszarów wiejskich
w ramach RPO województw (cd.)
4.
Inwestowanie w kapitał ludzki i wyrównywanie szans
edukacyjnych mieszkańców wsi:

wsparcie i tworzenie przedszkoli i innych form opieki i wychowania
przedszkolnego,
poprawa standardu kształcenia na wsi (w tym szerszy dostęp do
wyższych uczelni),
poprawa poziomu kształcenia na studiach wyższych, poza
największymi ośrodkami akademickimi,
wsparcie kształcenia ustawicznego, ogólnego i zawodowego.



22
Regionalne Programy Operacyjne (5)
Zakres wsparcia obszarów wiejskich w ramach RPO województw (cd.)
5.


Poprawa wahadłowej mobilności przestrzennej mieszkańców obszarów
wiejskich poprzez rozszerzenie zasięgu pozytywnego oddziaływania
największych centrów rozwoju gospodarczego i korytarzy transportowych
na obszary wiejskie - w zakresie:
tworzenia regularnych, szybkich regionalnych połączeń komunikacyjnych,
łączących mniejsze miasta i obszary wiejskie z centrami rozwoju,
umożliwiających dotarcie do nich w czasie do 90 minut, z uwzględnieniem
skomunikowanych połączeń, przystanków i parkingów w węzłach
przesiadkowych,
budowy lub modernizacji odcinków dróg wojewódzkich lub powiatowych na
obszarach wiejskich, dochodzących do węzłów lub zjazdów z autostrad lub dróg
szybkiego ruchu lub bezpośrednio do regionalnych centrów rozwoju w
odległości umożliwiającej dojazd do tych centrów w czasie do 90 min., w
godzinach szczytu.
23
Nie tylko metropolie (1)
Błędna koncepcja:
 koncentracji inwestycji w największych
ośrodkach miejskich z pozostawieniem
pozostałych obszarów bez znaczącego
wsparcia;
 Rozwiązywania problemów społecznych i
ekonomicznych na wsi poprzez migracje do
miast.
24
Nie tylko metropolie (2)
 Depopulacja na obszarach wiejskich prowadzi do tworzenia
wiejskich społeczności lokalnych o ułomnej strukturze (np.
dominacji osób w wieku poprodukcyjnym);
 Przyspieszony napływ do miast nowych mieszkańców z
obszarów wiejskich pogłębi zjawisko generowania w miastach
dzielnic biedy i konieczność kosztownej rozbudowy
niewydolnej infrastruktury w mieście.
 Oba ww. zjawiska oznaczają stwarzanie w perspektywie kilku,
kilkunastu, czasem kilkudziesięciu lat poważnych problemów
społecznych, które z pewnym opóźnieniem prowadzą do
znaczących dodatkowych kosztów do poniesienia ze środków
publicznych.
25
Nie tylko metropolie (3)
 Rozwój i wykorzystanie potencjału
endogenicznego na obszarach wiejskich
 Dyfuzja procesów rozwojowych na obszary
wiejskie
 Zasoby na obszarach wiejskich są
komplementarne w stosunku do zasobów w
dużych miastach i powinny być lepiej
wykorzystane dla rozwoju Polski. Jest to
działanie sprzyjające zwiększeniu
konkurencyjności Polski i poszczególnych
województw.
26
Wybrane wnioski i rekomendacje
(1)
 Wsparcie na rzecz rozwoju obszarów
wiejskich powinno uwzględniać specyfikę
regionalną i wewnątrzwojewódzkie
zróżnicowania.
 W realizacji programów zarówno
krajowych, jak i regionalnych istotna jest
należyta dbałość o spójność terytorialną
także w wymiarze wewnątrzwojewódzkim:
w układzie miasto – wieś oraz centrum
obszary peryferyjne.
27
Wybrane wnioski i rekomendacje
(2)
 W poszczególnych programach
operacyjnych polityki spójności
konieczne jest ujęcie odpowiednich
mechanizmów, które zabezpieczałyby
projekty na rzecz rozwoju obszarów
wiejskich i obszarów słabych
strukturalnie przed marginalizacją na
etapie wyboru projektu do realizacji
(problem kryteriów skali projektu).
28
Wybrane wnioski i rekomendacje
(3)
 O spójność terytorialną w województwach można
zadbać poprzez:
- zapisy w programach operacyjnych (wskazanie
obszarów słabych strukturalnie wg przejrzystych
przesłanek, określenie minimalnego zakresu
wsparcia obszarów wiejskich, wykorzystanie
podziału na subregiony);
- kryteria wyboru projektów (problem
zrównoważenia kryteriów skali projektu);
- ogłaszanie odrębnych konkursów dla projektów
z obszarów wiejskich lub obszarów
peryferyjnych.
29
Wybrane wnioski i rekomendacje
(4)
 Spójny system monitorowania powinien
zapewniać bieżącą informację
i dokonywanie oceny wsparcia rozwoju
obszarów wiejskich w ramach zarówno PROW,
jak i polityki spójności.
Stosowane obecnie kody terytorialne
prowadzą do nieporozumień, np. zaliczenia do
wsparcia obszarów wiejskich odcinków
autostrad czy krajowych sieci energetycznych
przechodzących przez obszary wiejskie.
30
Wybrane wnioski i rekomendacje
(5)
 Lokalne inwestycje infrastrukturalne,
przedsięwzięcia z zakresu kultury, sportu,
turystyki, rozwoju przedsiębiorczości, rozwoju
społeczeństwa informacyjnego, edukacji,
zdrowia powinny być realizowane na
obszarach wiejskich z dużą intensywnością w
celu ograniczenia dysproporcji pomiędzy
obszarami wiejskim
i miastami.
31
Wybrane wnioski i rekomendacje
(6)
 Inwestycje punktowe, systemowe lub
liniowe o znaczeniu powiatowym,
podregionalnym, wojewódzkim czy
krajowym, realizowane w ramach polityki
spójności, powinny w szerokim zakresie
służyć obszarom wiejskim nawet, jeśli
pierwotną przesłanką dla danej inwestycji
są potrzeby nie związane z obszarami
wiejskimi.
32
Wybrane wnioski i rekomendacje
(7)
 Część ponadlokalnych inwestycji powinna
być adresowana specjalnie do obszarów
wiejskich, w celu wyrównywania szans
rozwojowych i wspomagania zmian
strukturalnych, np. systemy komunikacji
publicznej w województwach skracające
dystans z obszarów wiejskich do miast
i umożliwiające w szerszym zakresie
wahadłową mobilność przestrzenną czy
wsparcie dostępu do Internetu na obszarach
wiejskich.
33
Wybrane wnioski i rekomendacje
(8)
 Wszystkie instrumenty na rzecz rozwoju
obszarów wiejskich niezależnie od ich
umiejscowienia w poszczególnych
programach powinny być należycie
koordynowane na szczeblu regionalnym i
krajowym z wykorzystaniem „dobrych
praktyk”.
 Podejście strategiczne,
komplementarność i koordynacja…!
34
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Dziękuję za uwagę
www.minrol.gov.pl