Transcript Cykle deterministyczne

PRZYCZYNY
CYKLI
KONIUNKTURALNYCH
- przegląd ogólny
Materiały wykładowe
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
1
PRZYCZYNY
CYKLI KONIUNKTURALNYCH
 ZAKŁÓCENIA POPYTOWE
 ZAKŁÓCENIA PODAŻOWE
 ZMIANY STRUMIENIA PIENIĄDZA
 ZMIANY PODAŻY KREDYTU BANKOWEGO
 FALE INNOWACJI
 PRZYPADKOWE SZOKI PIENIĘŻNE
 NIESTABILNE PRZEWIDYWANIA ZYSKÓW
 ZWIĄZKI FUNKCJONALNE
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
2
Teorie cykli koniunkturalnych
1.
•
•
•
•
•
•
•
•
Teorie przyczyn zewnętrznych
polityka gospodarcza,
wojny, rewolucje,
wydarzenia polityczne,
odkrycia bogactw mineralnych,
wynalazki naukowe i techniczne,
cykl plam na słońcu,
teoria rozwoju liczb Fibonacciego,
teoria realnego cyklu koniunkturalnego
E. Prescotta i F. Kydlanda
(szoków zewnętrznych, innowacji).
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
3
Teoria realnego cyklu koniunkturalnego
1.
2.
3.
4.
Siłą napędową cyklu koniunkturalnego są realne wstrząsy
w dziedzinie stylów i technologii, a nie wstrząsy pieniężne;
Szoki AS, innowacje, zakłócenia w alokacji zasobów,
a nie szoki AD powodują fluktuacje gospodarcze;
Zmiany łącznej podaży, realnego strumienia powodują
zmiany strumienia wydatków;
Większość fluktuacji cyklu to rezultat wahań poziomu
naturalnej stopy produktu.
Charles Plosser, Understanding Real business Cycles,
„Journal of Economic Perspectives” 1989, s.51-77
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
4
Teorie cykli koniunkturalnych
2. Teorie przyczyn wewnętrznych
• Przyczyny tkwią wewnątrz systemu gospodarczego;
• Każda ekspansja rodzi załamanie, a każdy kryzys
rodzi ożywienie.
Na rozwój gospodarczy ma równoczesny wpływ polityka
i gospodarka.
• Przyczyny strukturalne,
• Przyczyny pieniężno-kredytowe,
• Przyczyny psychologiczne.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
5
Przyczyny cykli koniunkturalnych
dwa podejścia:
 cykle deterministyczne
 cykle stochastyczne
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
6
1. Cykle deterministyczne
Cykle jako napędzające się wahania
2. Cykle stochastyczne
impulsy
System
gospodarczy
cykle
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
7
Cykle deterministyczne:
mnożnik-akcelerator
 Czy jest możliwe, by cykle powtarzały się
tak samo jak przypływy i odpływy morza?
 Czy system gospodarczy nieustannie wytwarza
siły zdolne do przyspieszania go i spowolniania?
↔ opóźniona reakcja na zmiany
warunków zewnętrznych
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
8
Opóźnione reakcje na zmiany
warunków zewnętrznych
1. Opóźnienie Robertsona
Funkcja konsumpcji ~ bieżący dochód + majątek
Konsumenci reagują z opóźnieniem
2. Opóźnienie Lundberga
Produkt nie zwiększa się automatycznie, ze
wzrostem AD. Początkowo firmy zaspokajają
dodatkowy popyt, zmniejszając zapasy.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
9
Model mnożnika-akceleratora
• Skutki – mechanizm mnożnika
• Przyczyny – mechanizm akceleratora
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
10
Mechanizm mnożnika
 Wzrost inwestycji prowadzi w krótkim okresie
do jeszcze większego wzrostu dochodów
i produkcji;
 Wydatki inwestycyjne zwiększają ogólny
poziom popytu bezpośrednio oraz pośrednio
poprzez zwiększenie dochodów pobudzają
popyt konsumpcyjny.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
11
Mnożnik dochodu: efekt wtórnych wydatków
konsumpcyjnych
Z każdego ∆ wydatków inwestycyjnych (∆I),
które tworzą popyt i podnoszą PKB (Y),
wydana na konsumpcję zostaje część = c∆I, co
dodatkowo zwiększa PKB.
Gdzie: c – krańcowa skłonność do konsumpcji (MPC)
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
12
Dlaczego zmiana planowanych wydatków
inwestycyjnych prowadzi do jeszcze
większej zmiany produktu zagregowanego
→ mi > 1?
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
13
Efekt mnożnikowy inwestycji
Y = C + I = c•Y + I
• Y - c•Y = I;
Y - c•Y = Y(1 – c)
• Y(1 – c) = I → Y = 1/1-c • I
• ∆Y = 1/1-c • ∆I = mi • ∆I
1. ∆Ipl → ∆Y1 = ∆I
(1 przyrost)
2. → ∆C = c•∆I
→ + ∆Y2 (2 przyrost)
Nieskończony
ciąg
3. → [(c•∆I)•c]
→ + ∆Y3 (3 przyrost)
geometryczny
4. →{[(c•∆I)•c]}•c → + ∆Y4 ....... = ∆Y
∆Y = ∆I + ∆I•c + ∆I•c2 + ∆I•c3 + …. = ∆I•(1+c+c2+c3+…)
∆Y = ∆I/(1 – c) = ∆I/s
∆I /s
1/(1 – c)
mi = ∆Y/ ∆I =
= 1/s
∆PKB → m • ∆I
∆I
i
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
14
Mnożnik inwestycyjny w gospodarce
bez państwa i handlu zagranicznego
ΔY = m
i
ΔI
1
1
mi = 1 - c = s
∆Y = mi •∆I
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
15
FORMUŁA MNOŻNIKA WYDATKÓW
AUTONOMICZNYCH
Y = C + I + G + (X-M)
A = T + S + M  maksymalne wzbudzenie
A = 1-c(1-t)Y + mmY
1
Y
 1  c(1- t)  m
m
A
=m
FUNKCJA DOCHODU
Y=
1
1  c(1- t)  m m
•A
Y=m•A
Y = m • A
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
16
Mechanizm akceleratora
- założenia (3)
1/2
Przedsiębiorstwa inwestują wtedy, gdy posiadane zasoby
kapitału rzeczowego staja się mniejsze od pożądanego
poziomu;
Najważniejszą przyczyną zmian w wydatkach
inwestycyjnych są zmiany oczekiwań, co do wysokości
przyszłych zysków;
Im wyższa oczekiwana produkcja, ceteris paribus, tym
wyższe oczekiwane z niej zyski i większe korzyści
z dodatkowych nakładów inwestycyjnych;
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
17
Zasada akceleracji
2/2
• Możliwości produkcji są w pełni wykorzystane
• Jednocześnie dokonuje się dalszy wzrost popytu
Konieczny jest przyrost potencjału wytwórczego
(nowe maszyny), I = ∆ kapitału produkcyjnego
I = ∆K
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
18
Związek między akceleratorem a mnożnikiem
∆I
∆G
∆NX
∆C0
∆T+∆S+∆M
∆PKB = m•∆A
∆C
mnożnik
akcelerator
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
∆I
∆PKB
mnożnik
19
Zasada akceleratora (przyspieszenia)
• Zwiększony popyt konsumpcyjny (efekt mnożnika) uruchamia
mechanizm przyspieszenia - efekt indukowanych inwestycji
• Efekt gromadzenia zapasów
• Każdy wzrost konsumpcji © realizuje się drogą prowadzącą
poprzez detalistę, hurtownika i producenta, przyspieszając
popyt na zapasy i maszyny
• Każdy wzrost wydatków I na zapasy i maszyny oddziałuje
z powrotem poprzez mnożnik na dalszy wzrost popytu
konsumpcyjnego
• Gdy skończą się niedobory, skończy się „boom”
• Pierwsi kryzys odczują producenci wyrobów przemysłowych.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
20
Proces recesji – mnożnik-akcelerator
• Część robotników przemysłowych traci pracę
• ↓konsumpcja, C
• ↓ sprzedaż → detaliści nie potrzebują już tak dużych zapasów
• Na krótko wstrzymują swoje zamówienia u producentów,
a bieżący popyt pokrywają z wyprzedaży nadmiaru zapasów
• Zbyt producentów kurczy się do zera
• Producenci zamykają fabryki i zwalniają robotników na kilka
tygodni
• Wydatki bezrobotnych maleją jeszcze bardziej
• Obroty detalistów spadają jeszcze bardziej,
• Zmniejszają jeszcze bardziej zapasy
• Kolejni producenci przemysłowi zamykają fabryki,…
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
21
Cykle deterministyczne: mnożnik-akcelerator
Zasada akceleratora:
Bieżąca
wielkość
PKB
• ↓ PKB →↓ I →
↓ bieżącego PKB.
malejąca funkcja wartości
z poprzedniego okresu
Stacjonarna
wielkość PKB (Yt=Yt-1)
- nie występują wahania
• I ~ ∆PKB (Y) ←∆AD,
• Jeśli PKB jest obecnie
duży → w następnym
okresie - będzie
mniejszy,
Rys.1 Bieżący PKB jako
Brak
stacjonarności
→ wahania
koniunkturalne
A
•
B
•
Y2
YY
45°
Y1
Poprzednia wielkość PKB
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
22
Rys. 2. Cykle deterministyczne
a)
Cykle wygasające
45° Yt
Yt
45°
C
Y1
C
•
Y2
b)
Cykle eksplodujące
B
•
•
A
B
A
YY
YY
Y1
c)
Cykle trwałe
Y0
Yt-1
Y1 Y0
45°
Yt
C
Cykle powtarzają się
w nieskończoność
•
Samonapędzające się cykle
Yt-1
A
B
YY nachylenie -1
Y1
Y0
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
Yt-1
23
Czy jest możliwe, by cykle, które obserwujemy, miały
swój początek dawno temu i przetrwały dzięki
samonapędzającej sile do dziś?
1.
2.
•
•
•
Zgodnie z deterministyczna teorią:
Cykle byłyby niezwykle regularne
W gospodarce powinny występować cykle wygasające,
eksplodujące lub trwałe.
Wygasające cykle zanikają, podczas gdy rzeczywiste
cykle powtarzają się w nieskończoność.
Nie obserwujemy również cykli eksplodujących
Cykle trwałe wymagają spełnienia specyficznych
założeń.
Teoria deterministyczna w małym stopniu nadaje się do
wyjaśnienia cykli koniunkturalnych.
Bardziej przekonujące jest ujęcie stochastyczne cykli.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
24
Cykle stochastyczne
Wahania mogą występować ↔ gospodarka zostanie wytrącona
z punktu równowagi stacjonarnej (p.A, rys.1.).
Co może być przyczyną tego wytrącenia?
Losowe szoki
popytowe
Losowe szoki
podażowe
impulsy
System
gospodarczy
cykle
→↑PKB → p. A, p. B, p.C (rys. 2)
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
25
Stochastyczne teorie cyklu koniunkturalnego
- paradygmat
• Nie jest ważne, czy wahania są wygasające czy eksplodujące,
czy prawdziwa jest teoria samonapędzających się cykli;
• Kolejne szoki wywołują nowe oscylacje;
• W gospodarce stale występują przypadkowe (losowe) lecz
powtarzające się szoki, zakłócające popyt i podaż, które
uniemożliwiają osiągnięcie stanu równowagi stacjonarnej;
• Uśrednienie lub kumulacja losowych zakłóceń powoduje
powstawanie cykli.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
26
Teorie zrównoważonego
cyklu koniunkturalnego
• Monetarystyczny model dochodu nominalnego
• Teoria realnego cyklu koniunkturalnego
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
27
TEORIE ZRÓWNOWAŻONEGO CYKLU
KONIUNKTURALNEGO
• Tłumaczą wahania koniunkturalne na gruncie teorii neoklasycznej
• Zakładają stabilność systemu gospodarczego, zakłócenia są
wnoszone przez czynniki egzogeniczne
• Szoki mogą mieć charakter pieniężny (teorie monetarne) lub
realny (popytowe i podażowe)
• Ożywienie jak i recesja traktowane są jako konsekwencja decyzji
optymalizacyjnych podmiotów gospodarujących
• Obie teorie zaliczane są do koncepcji cyklu koniunkturalnego
równowagi, ponieważ w każdym momencie biegu cyklu
gospodarka znajduje się w stanie równowagi.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
28
Teorie zrównoważonego
cyklu koniunkturalnego
•Wahania koniunkturalne są rezultatem działań
optymalizacyjnych podmiotów gospodarujących;
• Zależnie od uwarunkowań, działania te wywołują
raz ożywienie, kiedy indziej spadek produkcji;
• Każda faza cyklu może być stanem optymalnym
i próby jego zmiany prowadzą jedynie do
pogorszenia efektywności gospodarowania.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
29
Monetarystyczny model dochodu nominalnego
wyjaśnia, w jaki sposób zmiany podaży pieniądza
przekładają
się
na
fluktuacje
gospodarcze
uzasadniając dlaczego polityka monetarna jest
nieskuteczna
w
pobudzaniu
wzrostu
gospodarczego.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
30
Monetarystyczny model dochodu nominalnego
M. Friedmana
• Znaczące zmiany stopy wzrostu zasobu pieniądza są
warunkiem koniecznym i dostatecznym istotnych zmian stopy
wzrostu dochodów pieniężnych, co odnosi się do zmian
długookresowych,
jak
i
zmian
odpowiadających
w przybliżeniu czasowi trwania cyklu koniunkturalnego
• Czynniki pieniężne odgrywają decydująca rolę
kształtowaniu dynamiki dochodu narodowego
formowaniu cyklu
w
oraz
• Źródłem zakłóceń jest konfrontacja stabilnej funkcji popytu
i niestabilnej funkcji podaży.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
31
Teoria realnego cyklu koniunkturalnego
• Źródłem cyklu koniunkturalnego są zakłócenia o charakterze
realnym.
• Zwolennicy (np. Barrro, Kydland, Prescott, Lucas) negują
występowanie nawet przejściowych odchyleń od stanu pełnej
równowagi rynkowej.
• Teoria opiera się na założeniu, że tempo postępu technicznego
i związany z nim wzrost produktywności podlegają
nieregularnym zmianom, co wpływa na podaż dóbr i w efekcie
na decyzje konsumpcyjne.
• Cykl koniunkturalny to zbiór trwałych wstrząsów
technologicznych, które zmieniają ścieżkę wzrostu.
• Równowaga występuje zawsze, stad ingerencja rządu jest
zbędna.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
32
Realne cykle koniunkturalne
Zmiany produktywności
jako impulsy pierwotne
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
33
Dwa mechanizmy przenoszenia
impulsów:
• akumulacja
• międzyokresowa substytucja pracy
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
34