Transcript Afryka Północna (1)

Afryka Północna (1)
•
•
Obszar:strefa śródziemnomorska
państw afrykańskich od Egiptu po
Maroko, dolina Nilu do Asuanu,
Cyrenajka i Trypolitania, góry Atlas
Języki:
a) rodzina semito-chamicka
- gałąź semicka (arabski)
- gałąź berbero-libijska (m.in.
szauja, rifeni)
- gałąź egipska (koptyjski – jęz.
liturgiczny)
Afryka Północna (2)
Główne ludy:
• Arabowie – nazwa obejmująca
wszystkich potomków przybyszów z
Płw. Arabskiego oraz miejscową
ludność, która zarabizowała się już w
średniowieczu; ok. 120 mln; Wyróżnia
się 3 najważniejsze grupy ludności
arabskiej:
- mieszkańców miast, gł. kupców i
rzemieślników, luźne związki z dawną
org. plemienną;
- osiadłych rolników;
- koczowniczych pasterzy –
Beduinów, trad. struktura plemienna
Arabowie są wyznawcami islamu
sunnickiego.
Afryka Północna (3)
•
Berberzy - autochtoniczna, biała
ludność Afryki Pn., obecnie w
większości zarabizowana. Do
dziś swoją odrębność zachowują
m.in. Kabylowie z pn. Algierii
(2,5 mln). Budują oni char.,
niegdyś obronne budowle na
szczytach wzgórz, słyną z
pięknej ceramiki i biżuterii.
W Maroku najbardziej znanymi
Berberami
są
Szulukowie,
Rifeni i Silha, znani m.in. z
budowy obronnych wiosek ksary, oraz ufortyfikowanych
spichlerzy obronnych – agadir.
Zdecydowana większość
Berberów wyznaje islam
sunnicki.
Afryka Północna (4)
•
Koptowie - potomkowie
dawnych Egipcjan, ok. 5 mln, są
chrześcijanami, mieszkają gł. W
miastach pn. Egiptu. Język
koptyjski, będący
kontynuatorem egipskiego, był
jęz. potocznym od ok. I w p.n.e.
do podboju arabskiego, potem
zakazany, wymarł w XV-XVI w.
Do dziś używany jako język
liturgiczny Kościoła
koptyjskiego, pismo koptyjskie
jest alfabetyczne i wywodzi się z
greckiego z dodaniem 7 liter.
Afryka Północna (5)
•
Charakterystyka regionu: postępujący
stopień asymilacji kultury arabskiej, język
arabski językiem urzędowym, dominacja
islamu, liczne konflikty arabskoberberyjskie, np. w marcu 1980 roku na
uniwersytecie w Tizi-Ouzou, władze
odwołały wykład poświęcony poezji
starokabylskiej. W reakcji ponad 1,5 tys.
studentów zaprotestowało domagając się
równego statusu dla ich języka. Wybuchły
strajki, a później zamieszki w całej Kabylii
i Algierze (wiosna berberyjska). Rząd
krwawo stłumił protest. Na uczelnie i do
zakładów pracy wtargnęły oddziały policji.
Strajkujących bito, szczuto psami i
aresztowano. Liczby śmiertelnych ofiar
nigdy nie udało się do końca ustalić.
Nieoficjalne szacunki mówią o
kilkudziesięciu zabitych. Setki Kabylów
znalazło się w więzieniach.
Sahara (1)
•
•
Obszar: Sahara – największy
obszar pustynny świata (7-9 mln
km2) obejmujący znaczna część
terytorium Egiptu, Sudanu, Libii,
Czadu, Nigru, Mali, Mauretanii,
Maroka, Algierii, Tunezji.
Języki:
a) rodzina semito-chamicka
- gałąź semicka (arabski)
- gałąź berbero-libijska
(m.in. tamaszek)
b) rodzina nilo-saharyjska
- języki saharyjskie
(m.in. kanuri, tebu)
- języki chari-nilowe
(m.in. nubijski)
Sahara (2)
Główne ludy:
• Arabowie – dzielą się, tak jak w
Afryce Pn., na ludność osiadłą i
koczowniczą. Najbardziej znani
są Maurowie, czyli biali
mieszkańcy dzisiejszej
Mauretanii (niegdyś odrębni,
społ. klasowe, dziś silnie
zarabizowani), oprócz nich
liczne plemiona koczownicze
(m.in. Halalijczycy,
Szaambowie, Regibat) i
półkoczownicze.
Sahara (3)
•
Berberowie – liczne grupy
zamieszkujące od Mauretanii po
Libię, m.in.:
• Mzabici – ok. 60 tys., bardzo
konserwatywna (religia i obyczaje)
grupa zamieszkująca 7 miast
warownych w ouedzie M’Zab. Sa
to Ibadyci (odłam muzułmańskiej
sekty charydżytów) – ednogamia,
kupcy, rzemiosło (tkactwo);
• Zenetowie – rolnicy z oaz
zachodniej Sahary, sprowadzili tam
palmę daktylową.
Sahara (4)
•
Tuaregowie – ok. 900 tys., jęz.
tamaszek (forma pisana – tifinagh),
niegdyś hodowla wielbłądów, handel
transsaharyjski i rozboje, obecnie
życie osiadłe lub półosiadłe, choć
nadal silne są tradycje koczownicze.
Większość wyznaje islam, ale nadal
trwałe są liczne przedislamskie cechy
kultu., np. matrylineaż. Hierarchiczna
struktura społeczna pokrywająca się z
wewnętrznym zróżnicowaniem
rasowym: 1) „biała arystokracja”
(imharen), 2) ich wasale – wolni
Tuaregowie (imraden), 3) wolni, lecz
pogardzania rzemieślnicy z silną
domieszką negroidalną (inaden),
dawni niewolnicy (iklanen) oraz
wyzwoleńcy (iderfanen).
Sahara (5)
•
•
•
•
Haratyni- prawdopodobnie pierwotni,
czarni mieszkańcy Sahary, oazy pd.
Maroka i pd. Sahary, rolnicy i
kopacze studni;
Teda (Tubu, Tibu) – śr. Sahara, pn.
Czad i Niger, ok.. 400 tys., gorliwi
muzułmanie, koczownicy i rolnicy,
uważają się za „białych”
Nubijczycy – wsch. Sahara, pogr.
Egiptu i Sudanu, ok. 1,2 mln, rolnicy,
niegdyś poddani egipscy, z licznymi
domieszkami negryckimi i semickimi,
dawniej chrześcijanie, dziś wyłącznie
muzułmanie
ludy kordofańskie - trudne do
sklasyfikowania, wynik mieszania się
Nubijczyków z Arabami
Sahara (6)
•
•
Charakterystyka regionu: peryferia
współczesnych państw afrykańskich,
liczne konflikty z grupami etnicznymi
mieszkającymi na obrzeżu pustyni,
konflikt o Saharę Zachodnią (RegibatPolisario), Mauretania – Maurowie vs.
Wolofowie, rebelia tuareska, konflikty w
Czadzie i Sudanie (Darfur) – rząd
chartumski utożsamiany z
muzułmańskimi ludami pustyni usiłuje
narzucić dominację mieszkańcom
południa, w większości animistom i
chrześcijanom
Postępujący stopień asymilacji kultury
arabskiej, język arabski językiem
państwowym, bezwzględna dominacja
islamu, konflikty arabsko-berberyjskie.