Transcript Administracja-starożytnego

 Faraon – syn Ra
 Pan Górnego i Dolnego Egiptu
 Ten który należy do trzciny i pszczoły
 Pan Białej i Czerwonej Korony
 PSZENT – Dwie Potężne




















Jest pierwszym urzędnikiem w państwie. Łącznikiem pomiędzy królem a jego poddanymi na
płaszczyźnie urzędowej
Urząd istnieje już w Okresie Tynickim.
Honorowe i urzędowe określenia wezyra na przykładzie grobowca Ptahhotepa:
Szlachetny, książę, jedyny przyjaciel
Najwyższy sędzia
Nadzorca wszystkich robót prowadzonych przez króla
Nadzorca dokumentów pisanych
Sekretarz od wszystkich rozkazów królewskich
Noszący rulon
Pisarz boskiej księgi
Kanclerz króla Dolnego Egiptu
Naczelnik Buto
Najwyższy nadzorca Egiptu Górnego
Sekretarz króla Egiptu Górnego
Nadzorca Oby Spichlerzy
Nadzorca podwójnego Białego Domu (skarbca)
Nadzorca Podwójnego Biura Pieczęci
Nadzorca Podwójnego Domu Złotego
Ulubieniec swego pana
Cieszący się przywilejami

Tytulatura wezyra Mereruki za panowania faraona Teti:
 Oczko w głowie króla
 Ten, który jest w sercu króla w jego podwójnym państwie nadrzecznym
 Główny Nadzorca Pałacu
 Główny Nadzorca wszystkich ozdób królewskich
 Nadzorca haremu boskiego sekretarz Domu Poranka
 Naczelnik wszelkiej garderoby
 Naczelnik siedzib korony czerwonej
 Sekretarz misji tajnej
 Sekretarz sądu sześciu czcigodnych siedzib
 Naczelnik miejsc pobytu wody
 Komendant możnowładców
 Ten – który – ogląda – Wielkiego
 Otaczany – czcią – przez – pięciu – w – domu - Tota
 Wybitni wezyrowie okresu Starego Państwa-
Imhotep:
 Wezyr i minister
 Arcykapłan w Heliopolis
 Projektant i nadzorca budowy piramidy Dżosera
 Wybitny lekarz utożsamiany przez Greków z samym
Asklepiosem
 Kagemni – wezyr króla Huni lub Teti z VI dyn. –
autor zbioru nauk moralnych
 Ptahhotep – wezyr króla Izezi


















Obowiązki wezyra w świetle tekstów XVIII dyn.
Codziennie pozdrawia króla i składa mu sprawozdanie o stanie państwa
Zarządza otwarcie i zamknięcie punktów handlowych
Zawiaduje ściąganiem podatków
Nadzoruje roboty publiczne i prace w majątkach króla
Kieruje życiem gospodarczym
Wypłaca honoraria urzędnikom
Konsultuje się z Głównym Nadzorcą Skarbca
Odbiera raporty od urzędników w służbie
Mianuje doradców pomagających zarządcom Górnego i Dolnego Egiptu, zwołuje ich
też 3 razy w roku na konsultacje
Powołuje armię pod broń
Zabezpiecza króla w czasie jego podróży
Kontroluje sztab główny i zaopatrzenie wojsk
Odpowiada za stan fortec i trwałość obrony granic
Kontroluje przybór wód Nilu
Kieruje flotą królewską
Ściąga daniny z obcych krajów
Ustala wysokość podatków
 Minister finansów – Główny Nadzorca Skarbca ma do
pomocy:
Nadzorcę pieczęci
 Nadzorcę gabinetu swego własnego biura
 Nadzorcę większych przedsięwzięć
 Wielki zarządca – administrator domeny królewskiej i
dóbr koronnych

 Główny nadzorca pól
 Najwyższy dowódca wojsk
 Prywatny sekretarz króla
 Pisarz katastralny – szef komisji przeprowadzania pomiarów własności rolnej
 Podlegają mu za czasów Średniego Państwa dwaj pisarze rolni
 Noszący sznur
 Napinający sznur
 Za czasów Nowego Państwa pisarzy katastralnych zastępują pisarze rolni
lub zbożowi (sceny poboru podatków w grobowcach)
 Nadworny kuchmistrz królewski
 Podczaszy
 Za XX dynastii urzędnicy kuchni utworzyli najwyższą klasę społeczną
przewyższającą książąt i armię. Kierują z pomocą urzędników wojskowych i
cywilnych wyprawami do kamieniołomów w Wadi Hammat. Wiadomo, że
kilku kucharzy zasiadało w komisji badającej sprawę spisku haremowego za
Ramzesa III
 Warstwy społeczne:
 PAT – dawna ludność Egiptu Górnego – patrycjat,
warstwa wiodąca
 RECHYT – dawni przeciwnicy zjednoczenia – ludność
Egiptu Dolnego – prosty lud.
 HENEMEMET – mieszkańcy Wschodu – ludzie w
ogóle
 NEDŻES – mieszczanie – kupcy i rzemieślnicy
 HOM lub MERYT – ludność służebna, dzierżawcy i
wolni chłopi zależni od króla

Za Starego Państwa armia zorganizowana była w oddziały po 40 ludzi – kopijników lub
łuczników, dowodzonych przez oficerów i łączonych w większe jednostki dowodzone
przez generałów

Za XVIII dyn. Obok jednostek piechoty i marynarki wojennej pojawiają się jednostki wozów
bojowych

Za Ramzesa II armia składa się z czterech dywizji : Amona, Re, Ptaha i Seta. Każdy korpus
liczy 5000 ludzi.

Dywizja dzieliła się na 20 kompanii po 250 wojowników i miała jako jednostkę wsparcia 50
wozów bojowych

Kompania dzieliła się na 5 oddziałów w sile 50 ludzi.

Korpus oficerski tworzyli dowódcy kompanii

Sztab tworzą komendanci dywizji oraz dworzanie w honorowymi tytułami generalskimi.

Sztabem kieruje faraon z pomocą generalnego zastępcy szefa armii

Służby logistyczne tworzą pisarz do spraw stanu liczebnego i pisarz do spraw zaopatrzenia,
którzy mają pod rozkazami 20 pisarzy (po jednym na kompanię) zajmujących się
zaopatrzeniem i rejestracją łupów.
 Na granicy nubijskiej osadzano naczelników fortec.
Znamy np. Hapidżefa z czasów XII dyn., który był
księciem Ajsut i pochowano go w pobliżu twierdzy
Kerma na południe od 3 katarakty.
 Amenhotep I utworzył urząd gubernatora Nubii
noszącego tytuł syna królewskiego. Za Totmesa IV
uzupełniono ten tytuł jeszcze dodatkiem z Kusz. Zwano
go też Namiestnikiem Kraju Południa, Namiestnikiem kraju
złota Amona. Zasięg kompetencji namiestnika obejmował
Nubie i Kusz (dzisiejszy Sudan)
 Miejscami urzędowania tych dostojników były Buhen i
Aniba, choć rozrzucone po Nubii ich uszebti wskazywać
mogą sporą mobilność.
 Podstawowym
problemem poznania administracji i organizacji państwa
egipskiego jest zupełny niemal brak źródeł do poznania prawa
 Musiały jednak istnieć jakieś spisy praw o czym świadczy:
1.
Lamentacja z I okresu przejściowego – Doprawdy prawa zostały wyrzucone poza
obręb archiwów. Depce się po nich na placach publicznych, nędznicy tratują je na
ulicach.
2.
Płaskorzeźba z grobowca wezyra Totmesa III, Rechmire, przedstawiająca
wezyra siedzącego za stołem z czterdziestoma zwojami papirusu lub
paskami skóry, które miały zawierać prawa.
3.
Wielka stela Horemcheba z Karnaku, zawierająca doraźne rozporządzenia
mające na celu wprowadzenia porządku w kraju po okresie amarneńskim
4.
Zbiór praw spisany pismem demotycznym w III w. (nie wiadomo na ile
reprezentatywny

Zachowały się nieliczne dokumenty procesowe z procesu Mesa z czasów XIX
dyn., dotyczące ustalenia prawa własności majątku odebranego Nubnofre
matce Mesa przez jego przeciwnika procesowego, Chaja.

Najwyższym sędzią był faraon. Jego wola, jako syna boga – stwórcy, Ra, jest elementem
porządkowania świata i dalszego kształtowania jego ładu.

Drugim po królu sędzią był wezyr, nadzorujący w imieniu władcy cała strukturę administracji
urzędniczej i sądowniczej.

Za V dyn. Istniało sześć trybunałów sądowych zwanych czcigodnymi siedzibami, a wezyr nosił
tytuł Przełożonego sześciu czcigodnych siedzib. Natomiast najstarszy tytuł sądowniczy – Sędzia
Bramy był za Starego Państwa tytułem honorowym

Ciekawe jest występowanie urzędnika znanego jako Strażnik z Nechen. Z życiorysu Weni
wiemy, że za Pepi I prowadził on śledztwo w sprawie spisku haremowego pełniąc właśnie
funkcję Strażnika z Nechen

Znamy też niższych urzędników sądowych:
 Sekretarz tajnych słów czcigodnej seidziby
 Sekretarz wyroków
 Szef pisarzy Podwójnego Trybunału sprawiedliwości (który) ma prawo do rezydencji

W okresie przejściowym funkcje urzędnicze przejęły ciała kolegialne np. Wielcy spośród
dziesięciu Górnego Egiptu, czy Rada trzydziestu Górnego Egiptu

Za Nowego Państwa wobec podwojenia funkcji wezyra nastąpił też podział
kompetencji sądowniczych:
wezyr Górnego Egiptu przewodniczył Wielkiemu Trybunałowi Sprawiedliwości
Tebach,
 wezyr Dolnego Egiptu przewodniczył Wielkiemu Trybunałowi Sprawiedliwości
Heliopolis

w
w

Poniżej dwóch wielkich trybunałów stały lokalne organy kolegialne, które składały się
z możnowładców i szlachty, nie miały jednak pełnej władzy sądowniczej, a jedynie
wspomagali jako asesorzy w sprawach o prawa własności działania Wielkiego
Trybunału Sprawiedliwości

Wezyr mógł tez posłużyć się dla zbadania spraw wysłannikami, którzy zbierali
niezbędne dowody. Czas trwania procesu, jeżeli miejsce, których dotyczył były
odległe od Teb lub Heliopolis mógł trwać dwa miesiące, natomiast jeżeli chodziło o
miejsca bliskie od wniesienia sprawy do wyroku upływało trzy (!!!) dni.

Proces sądowy zaczynał się od wniesienia skargi na piśmie wezyrowi, który polecał
przeprowadzić śledztwo jeżeli dowody uznał za wystarczające. Wzywano wtedy
strony do stawienia się przed trybunałem. Jeżeli to było konieczne wysłannicy wezyra
asystowali przy przesłuchaniu stron przez lokalne trybunały. Akta istotne dla sprawy
gromadzono zapewne w archiwum wezyra.

Źródła są niezwykle skąpe. Znamy tylko kary wymierzone w procesie w sprawie
plądrowania grobów królewskich i spisku haremowego za panowania Ramzesa III, jak też z
prawa majątkowego w odniesieniu do niewypłacalnych dłużników

Kara główna wykonywana była przez uduszenia, powieszenia na murze, rzucenie na
pożarcie krokodylom, lub w przypadku rabusiów grobów przez wbicie na pal. Wysoko
postawionym osobistościom z uwagi na ich status pozwalano popełnić samobójstwo.

Znane są kary cielesne jak wykręcanie członków lub chłosta wymierzana kijami lub
giętkimi prętami. Stosowano ją także przy przesłuchaniach podejrzanych i świadków.
Prawo dopuszczało do 100 kijów, co było bardzo ryzykowne (księga Powtórzonego Prawa
dopuszczała tylko 40). Występowało też obcinanie uszu i nosa.

Osobliwością egipską było karanie zbrodniarzy nadawaniem im straszliwych imion np. Zły
w Tebach lub Niech go Ra oślepi. Była to kara dotkliwa (imię jest częścią istoty człowieka)
Najcięższą karą było całkowite pominięcie imienia.

Karą były przymusowe prace w kopalniach

Niektórzy złodzieje skazywani byli na opłatę w wysokości wielokrotności wartości
przedmiotów skradzionych.

W okresie Starego Państwa tworzy się własność gruntowa zapisywana aktem prawnym w IMYT – PER
(to co znajduje się w majątku). Potwierdzone było pieczęcią biura wezyra.

IMYT – PER to nie tylko akt własności. Może być też uznawany za dokument spadkowy.

Najstarsze umowy kupna – sprzedaży zachowały się z czasów III dyn. Urzędnik imieniem Meczen nabył
spory majątek ziemski z domem, dużym basenem, drzewami, winoroślami i figowcami. Wprawdzie
formalnie właścicielem majątku pozostawał nadal król jednak Meczen cieszył się pełnym prawem jego
użytkowania.

Od IV dyn. akt sprzedaży nieruchomości był ważny jedynie gdy zarejestrowali go urzędnicy państwowi.
Wymieniano imiona stron, specyfikację mienia sprzedawanego, cenę i klauzule gwarancyjne,
wzmocnione przysięgą

W wymianie handlowej nie występował pieniądz, jednak funkcję ekwiwalentu własności spełniał kruszec
ważony w SZATach i w DEBENach



1 SZAT to 7,5 g. Au. Jeden złoty DEBEN miał 12 SZAT
1 KIT to 9 g. AG. Jeden srebrny DEBERN miał 10 KIT
Dziedziczenie:




Za Starego Państwa majątek dzielono pomiędzy dzieci zmarłego, a jeśli zmarł bezdzietnie, to między rodzeństwo bez
rozróżniania płci.
Za Średniego Państwa przypuszczalnie zwyciężyła zasada starszeństwa w dziedziczeniu
Za Nowego Państwa powrócił zwyczaj podziału majątku rodziców pomiędzy wszystkie dzieci, jednak od XXI dyn.
Pojawia się znowu dziedziczenie przez najstarszego syna
Kodeks Hermopolitański – Jeżeli ktoś ma najpierw dzieci płci żeńskiej, a potem dzieci płci męskiej, to najstarszym dzieckiem
będzie jedno z dzieci płci męskiej
 Najstarszym
rozwiązaniem
był
podatek
indywidualny.
Ojciec
rodziny
zgłaszał
urzędnikowi skarbowemu ile osób tworzy jego
rodzina
 Z czasem za Średniego Państwa powstawać
poczęły
spisy
podatkowe
ludności
uwzględniające ilość mężczyzn, kobiet i dzieci (z
wykazaniem również kobiet w wieku płodnym,
które jeszcze dzieci nie mają.
 Jeżeli ktoś zwraca się do ciebie z zażaleniem, to dopóki mówi, nie






przerywaj mu ani jednym słowem.
Jeżeli oddalasz jego skargę, wytłumacz mu jasno, dlaczego oddalasz
jego skargę.
Widzisz – skarżącemu podobno bardziej chodzi o to , by wysłuchano
jego racji, niż żeby wygrał proces dla którego przybył.
Nie gniewaj się bez powodu na żadnego człowieka, ale gniewaj się,
jeżeli zachodzi przyczyna usprawiedliwiająca gniew.
Zginaj kark przed zwierzchnikiem swoim i kłaniaj mu się
opuszczając ręce do kolan. Okazuj mu lęk, a będzie cię chwalił.
Budź trwogę, tak żeby ludzie bali się ciebie. Tylko taki urzędnik,
którego ludzie się boją, jest prawdziwym urzędnikiem.
Patrz – chwała urzędnika polega na tym, że czyni to, czego domaga
się prawo.