Transcript Niektóre problemy eksploatacji budynków

C
U
R
E
Centrum Rewitalizacji Budowli Miejskich
Politechnika Gdańska
ul. Narutowicza 11/12, 80-952 Gdańsk
tel./fax:(48)(58) 347 22 00
e-mail: [email protected] http://www.pg.gda.pl/cure
International Workshop CITY OF TOMOROW AND CULTURAL HERITAGE
December 08 - 09, 2005 Gdańsk, Poland
Niektóre problemy eksploatacji budynków
mieszkalnych, w których występują
uszkodzone wyroby azbestowe
Marek Wesołowski
Politechnika Gdańska
Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska
Rys historyczny stosowania wyrobów azbestowych
Azbest (z greckiego “asbestos” - nieugaszony, niezniszczalny) nie
jest nazwą żadnego konkretnego związku chemicznego, lecz
nazwą rynkową szeregu występujących w przyrodzie włóknistych
minerałów krzemianowych z grupy serpentyn i amfiboli.
Najszerzej stosowany jest chryzotyl – azbest biały (90% światowej
produkcji), rzadziej krokidolit – azbest niebieski, amozyt – azbest
brunatny, termolit oraz aktynolit.
Ponieważ azbest charakteryzuje się wysoką odpornością
mechaniczną, jest niepalny, odporny na działanie kwasów,
alkaliów, a także łatwo łączący się z cementem, żywicami i gumą
– stąd znalazł szerokie zastosowanie w przemyśle, w tym także w
budownictwie.
Rys historyczny stosowania wyrobów azbestowych (2)
Najstarsze kopalnie azbestu znajdowały się na Cyprze, gdzie
znajdują się po dziś dzień eksploatowane złoża, a pierwsze
wzmianki o wyrobach azbestowych pochodzą sprzed 6000 lat i
dotyczą obszaru dzisiejszej Skandynawii, gdzie włókien
azbestowych używano jako domieszek do gliny, celem
wytwarzania trwałych wyrobów ceramicznych. Na kontynencie
europejskim wyroby azbestowe znane są od 2500 lat, gdy
wytwarzano trwałe sukna, niepalne skóry, odporny papier i
knoty do świec. Także w średniowieczu materiał ten stosowano
między innymi do tego typu wyrobów.
Rys historyczny stosowania wyrobów azbestowych (3)
Gwałtowny wzrost zapotrzebowania na wyroby azbestowe rozpoczął
się w XIX wieku, wraz z nastaniem rewolucji przemysłowej.
Zaczęto je stosować do budowy kotłów parowych oraz wszelkich
urządzeń wymagających ochrony termicznej, łącznie z izolacjami
okrętów o kadłubach stalowych.
Kolejny wzrost zapotrzebowania nastąpił podczas II wojny
światowej do celów wojskowych, na potrzeby marynarki wojennej
USA i Anglii.
Okres maksymalnego wydobycia azbestu w świecie przypadł na lata
osiemdziesiąte XX wieku i wynosił rocznie ponad 4 miliony ton,
przy czym wytwarzano z niego około 3 tysięcy wyrobów.
Rys historyczny stosowania wyrobów azbestowych (4)
Na terenie Polski azbest do produkcji przemysłowej znalazł
szerokie zastosowanie od końca XIX wieku, przy czym
gwałtowny wzrost nastąpił po II wojnie światowej.
W latach 70-tych XX wieku importowano około 100.000 ton
azbestu rocznie, w latach 80-tych 60.000 ton, a w latach 90tych 30.000 ton.
Aktualnie w Polsce jest około 1,5 miliarda metrów
kwadratowych płyt dachowych i elewacyjnych zawierających
azbest oraz około 600 tysięcy ton rur i przewodów, w tym
również przewodów wentylacyjnych i rur wodociągowych.
Azbest w naturze
Wydobywanie azbestu
Kopalnia w Jugosławii
Kopalnia odkrywkowa na Uralu
Właściwości wyrobów budowlanych zawierających azbest
Podstawowymi składnikami wyrobów azbestowo-cementowych
jest azbest chryzotylowy (zwany azbestem białym), cement
portlandzki (niekiedy również wełna bazaltowa) oraz woda.
Charakteryzują się one znaczną wytrzymałością, w porównaniu
do zwykłych wyrobów cementowych, dzięki rozproszonym
włóknom azbestowym o dużej wytrzymałości na rozciąganie i
doskonałej przyczepności do zaczynu cementowego. Włókna te
dają podobny efekt, jak rozproszone zbrojenie w betonie.
Właściwości wyrobów budowlanych zawierających azbest (2)
Korzystne cechy materiałów azbestowo-cementowych:
• dobre własności wytrzymałościowe,
• niski ciężar objętościowy (dla azbestu 11,0 kN/m3),
• duża trwałość (ocenianą na minimum 60 lat),
• wysoka ognioodporność (do 500C, a czasowo do 700C),
• wysoka mrozoodporność,
• łatwość formowania i obróbki,
• odporność na korozję.
Właściwości wyrobów budowlanych zawierających azbest (3)
Wyroby azbestowe podlegały w okresie swego wytwarzania
szeregom regulacji normatywnych, z których należy wymienić
przede wszystkim normy:
 BN-67/B6754-02 (azbest chryzotylowy),
 PN-74/B-14040 (płyty płaskie prasowane),
 PN-70/B-14044 (płyty płaskie okładzinowe),
 PN-58/B-32250 (woda).
Na dzień dzisiejszy większość z tych norm utraciła swoją
ważność i nie została zastąpiona żadnymi nowymi. Związane jest
to z faktem, że dla celów budowlanych praktycznie nie wytwarza
się już tego typu wyrobów
Typowe zastosowanie wyrobów azbestowych w budownictwie
Aspekty zdrowotne wyrobów zawierających azbest
Negatywne oddziaływanie na zdrowie ludzkie wyrobów zawierających
azbest związane jest z faktem, że włókna azbestowe, uwalniane podczas
mechanicznej obróbki, z powodu swych niewielkich rozmiarów (rzędu
0,0002 mm) mogą przez długi okres czasu unosić się w powietrzu, a
następnie być wdychane, przedostając się do układu oddechowego
człowieka. Dzięki swej zdolności przemieszczania się wzdłuż
przewodów układu oddechowego, mogą dotrzeć aż do kanalików
płucnych, których średnica wynosi 0,005 mm. Tam zalegając, poprzez
swą dużą odporność, nie mogą być unieszkodliwione w drodze procesów
chemicznych przez układ odpornościowy organizmu. Nie mogą być przy
tym otaczane przez komórki obronne, gdyż dzięki swej niezwykle ostrej
strukturze niszczą je bezustannie, doprowadzając do blizn i stwardnień,
co w konsekwencji prowadzi do zwyrodnień, przeradzających się w
pylicę azbestową (azbestozę), raka płuc lub raka krtani.
Aspekty zdrowotne wyrobów zawierających azbest (2)
Pierwsze spostrzeżenia na temat szkodliwości azbestu poczyniono na
początku XX wieku w Anglii, gdzie stwierdzono występowanie
choroby płuc, zwanej później azbestozą, wśród robotników
pracujących w przemyśle azbestowo-włókienniczym. Około
dziesięciu lat później wśród pracowników kopalń azbestu
niebieskiego w Afryce Południowej wykryto chorobę określaną jako
śródbłoniak, który był odmianą raka opłucnej i otrzewnej.
Azbest nie może dostać się do wnętrza organizmu ludzkiego przez
skórę: jedyną możliwą drogą jest układ oddechowy lub pokarmowy.
Ponieważ drobne włókna uwalniają się głównie w powietrzu, na
największe niebezpieczeństwo narażony jest układ oddechowy
człowieka i dlatego na ten aspekt zagadnienia zwraca się uwagę przy
wszelkich działaniach profilaktycznych.
Aspekty zdrowotne wyrobów zawierających azbest (3)
Wyroby zawierające azbest same z siebie nie stanowią
zagrożenia dla zdrowia. Zagrożenie to pojawia się dopiero
wtedy, gdy włókna azbestowe zostają uwolnione i przedostając
się do powietrza mogą być wdychane przez człowieka. Zostało
to potwierdzone między innymi przez Instytut Techniki
Budowlanej w Warszawie
Zagrożenie wyrobami azbestowymi
Polski stan prawny w zakresie stosowania i utylizacji wyrobów
zawierających azbest
Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 roku o zakazie stosowania wyrobów zawierających
azbest (Dziennik Ustaw nr 101, poz.628 z 1997 roku),
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 16 marca 1998 roku w sprawie
dopuszczenia wyrobów zawierających azbest do produkcji lub do wprowadzenia
na polski obszar celny (Dziennik Ustaw nr 44, poz.268 z 1998 roku),
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 2 kwietnia 1998 roku w
sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu
wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego
użytkowania takich wyrobów (Dziennik Ustaw nr 45, poz.280 z 1998 roku),
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 1998 roku w sprawie
sposobów bezpiecznego użytkowania oraz warunków usuwania wyrobów
zawierających azbest (Dziennik Ustaw nr 138, poz.895 z 1998 roku),
Ustawa z dnia 26 listopada 1998 roku o zmianie ustawy o zakazie stosowania
wyrobów zawierających azbest (Dziennik Ustaw nr 156, poz.1018 z 1998 roku),
Ustawa z dnia 15 września 2000 roku o zmianie ustawy o zakazie stosowania
wyrobów zawierających azbest (Dziennik Ustaw nr 88, poz.986 z 2000 roku).
Polski stan prawny w zakresie stosowania i utylizacji wyrobów
zawierających azbest (2)
Dla administratorów obiektów budowlanych szczególnie ważne jest
rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 1998 roku, w
którym dokonano klasyfikacji wyrobów i rodzajów konstrukcji
zawierających azbest, przyjmując grupowy system punktowy, dający
podstawę do zakwalifikowania ich do jednej z trzech grup:
grupa I (stopień pilności I) dotyczy elementów wymagających bezzwłocznej
naprawy bądź wymiany,
grupa II (stopień pilności II) dotyczy elementów warunkowo dopuszczonych do
użytkowania, przy czym wymagają one ponownej oceny w czasie do 1 roku,
grupa III (stopień pilności III) dotyczy elementów dopuszczonych do użytkowania
na okres 5 lat, wymagających powtórnej oceny po upływie tego okresu czasu.
Usuwanie wyrobów azbestowych
„Niewłaściwie zabezpieczone usuwanie płyt
azbestowo-cementowych np. z dachów lub
elewacji stanowi często większe zagrożenie
uwalniania włókien azbestowych do otoczenia, niż
pozostawienie tych wyrobów, gdy są w dobrym
stanie technicznym, bądź ich zabezpieczenie przez
odpowiednie malowanie.”
(prof. Jerzy Dyczek, Bezpieczne postępowanie z materiałami zawierającymi azbest, Materiały XLVII
Konferencji Naukowej Komitetu Inżynierii Lądowej i Wodnej Polskiej Akademii Nauk i Komitetu Nauki
Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa, Krynica 2001, tom 1, str.193)
Przykłady obiektów, w których zastosowano
wyroby budowlane zawierające azbest
osiedle LWSM „Morena” Gdańsk
osiedle SM „Długie Ogrody” Gdańsk
Zdewastowane i odsłonięte płyty azbestowo-cementowe, lokalnie
zabezpieczone blachami stalowymi
Dolne pasmo uszkodzonych i postrzępionych płyt azbestowo-cementowych
zasłonięte blachami stalowymi
Zdewastowane płyty azbestowo-cementowe zabezpieczone blachami
stalowymi w całym dolnym paśmie przygruntowym
Uszkodzone i postrzępione płyty azbestowo-cementowe, fragmentarycznie
zabezpieczone blachami stalowymi
Zdewastowane dolne pasmo płyt azbestowo-cementowych zabezpieczone
blachami stalowymi
Zdewastowane płyty azbestowo-cementowe zabezpieczone blachami
stalowymi. Widoczne ślady wielu warstw blachy po naprawach
Typowy sposób zabezpieczenia uszkodzonej płyty azbestowo-cementowej za
pomocą blachy stalowej. Widoczne postrzępione krawędzie płyty
Dziura i spękanie w krawędziowej elewacyjnej płycie azbestowo-cementowej
na poziomie parteru
Wejście do budynku z widocznymi blachami stalowymi, zasłaniającymi
uszkodzone szklane płyty elewacyjne w obrębie parteru
Zasłonięte blachą stalową uszkodzone elewacyjne płyty szklane w obrębie
parteru
Szczególnie nasilone zniszczenia płyt szklanych parteru, odsłaniające
uszkodzone płyty azbestowo-cementowe
Lokalny zaciek na sufitowej płycie azbestowo-gipsowej w pokoju hotelowym,
przylegającym do pomieszczeń sanitarnych
Przykład rewitalizacji budynku mieszkalnego,
w którym zastosowano wyroby budowlane
zawierające azbest
osiedle LWSM „Morena” Gdańsk
Budynek po usunięciu płyt azbestowo-cementowych na części elewacji,
przygotowany do docieplenia ścian zewnętrznych
Budynek po usunięciu płyt azbestowo-cementowych na części elewacji,
przygotowany do docieplenia ścian zewnętrznych – inny widok
Szczegół ściany zewnętrznej po usunięciu płyt azbestowo-cementowych, z
widocznymi łączeniami na stykach prefabrykowanych płyt elewacyjnych
Budynek w trakcie prac dociepleniowych na części elewacji,w miejscach po
usuniętych płytach azbestowo-cementowych
Budynek w trakcie końcowych prac remontowych, po wykonaniu tynków
cienkowarstwowych na docieplonych ścianach zewnętrznych
Budynek po zakończeniu prac remontowych, po wykonaniu tynków
cienkowarstwowych na docieplonych ścianach zewnętrznych
Sąsiedni budynek na tym samym osiedlu mieszkaniowym, po zakończeniu
prac dociepleniowych na ścianach zewnętrznych
Ściana szczytowa sąsiedniego budynku na tym samym osiedlu
mieszkaniowym, po zakończeniu prac dociepleniowych
„Dwa światy” osiedla mieszkaniowego: sąsiedztwo budynków docieplonych i
niedocieplonych
International Workshop
December 08 - 09, 2005 Gdańsk, Poland
Dziękuję za uwagę