Transcript Wojciech Korfanty

Różne oblicza patriotyzmu
W historii Polski, zwłaszcza w dziejach walk o wolność i niepodległość wyrosło
wiele pokoleń patriotów. Różne to były postawy i czyny, czasem nieporównywalne,
lecz łączyło je jedno – miłość do Ojczyzny.
Wiele postaci przeszło do historii jako symbole bohaterstwa, jako ucieleśnienie tych
wielu bezimiennych, o których pamiętamy, lecz nie znamy ich imienia.
Pokolenie żyjące podczas rozbiorów Polski było jednym z pierwszych przykładów
postaw patriotycznych, bezkompromisowej troski o dobro ojczyzny. Jego symbolem
może być Tadeusz Rejtan. Człowiek, Który chciał poświęcić własne życie, aby nie
dopuścić do rozbioru.
Później przyszły wali o odzyskanie utraconej w rozbiorach wolności. Wielu walczyło
w powstaniach, także kobiety. Przykładem patriotyzmu polskich kobiet jest
Emilia Plater, bohaterka powstania listopadowego.
Kiedy po I wojnie światowej odzyskaliśmy niepodległość zmieniło się oblicze
polskiego patriotyzmu. W czasach wolności postawą patriotyczną była troska o
dobro obywateli i pomyślność Rzeczpospolitej. Symbolem patriotyzmu pokolenia
pierwszych lat niepodległości jest Ignacy Jan Paderewski – pianista, kompozytor,
polityk i mąż stanu. Przyczynił się do wzmocnienia pozycji Polski na arenie
międzynarodowej, sławił ją również swoim talentem.
Inny polityk, Wojciech Korfanty, stał się symbolem patriotyzmu lokalnego. Był
orędownikiem powrotu Górnego Śląska do Polski.
Najpełniej pokazali swój patriotyzm bohaterowie II wojny światowej. Symbolem
pokolenia Polaków, którzy oddali życie w walce o wolność Ojczyzny stał się
Krzysztof Kamil Baczyński – poeta i żołnierz.
Miłość do Ojczyzny była motorem do działania wielu Polaków w bardziej i mniej
odległych czasach, oby była i dziś.
Tadeusz
Rejtan
„(...) w polskiej szacie
Siedzi Rejtan żałosny po wolności stracie,
W ręku trzyma nóż, ostrzem zwrócony do łona,
A przed nim leży Fedon i żywot Katona.”
Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”
Tadeusz Rejtan urodził się 20 sierpnia 1742 roku w Hruszówce na Nowogródczyźnie.
Był absolwentem Collegium Nobilium. Służył również w wojsku w chorągwi Buławy
Wielkiej Wielkiego Księstwa Litewskiego. Rosjanie budzili w nim wstręt, dlatego kiedy
jego narzeczona powiesiła na ścianie portret cara Piotra I natychmiast zerwał
zaręczyny. Uczestniczył w konfederacji barskiej.
W 1773 roku wziął udział w sejmie jako poseł z Nowogrodu. 19 kwietnia Rejtan
zaprotestował po raz pierwszy kiedy laskę marszałkowską chciał przejąć Adam Poniński.
Zgodziło się jeszcze z nim sześciu posłów i widzowie znajdujący się na sali obrad.
Formalnie Poniński nie został wybrany, jednak przejął laskę ogłaszając jednocześnie
przerwę w rozprawach. 20 kwietnia począł oczerniać Rejtana publicznie oraz skazał go
na banicję i pozbawił go dóbr ziemskich. 21 kwietnia 1773 Tadeusz Rejtan stał się na
zawsze symbolem żarliwej miłości do ojczyzny, rzucając się na ziemię. Przysłonił
własnym ciałem drzwi tak, aby posłowie nie mogli wyjść z sali Zamku Królewskiego
(opuszczenie jej oznaczało zgodę na I rozbiór Polski). Nikt jednak go nie posłuchał, a na
sali zostało wraz z nim dwóch posłów. Sprawa została przesądzona, gdyż na sejmie
skonfederowanym nie obowiązywało liberum veto. Trzy dni później, kiedy Rejtan
opuszczał Salę Poselską był wyczerpany fizycznie oraz psychicznie.
Po zakończeniu sejmu rozbiorowego popadł w depresję i obłęd, co przyczyniło się do
jego śmierci.
Przez siedem lat podróżował, często zmieniając miejsca zamieszkania. Przed śmiercią
jego rodzina umieściła go w oficynie niedaleko domu, opiekując się nim.
Zginął śmiercią samobójczą 8 sierpnia 1780 roku. Połknął potłuczone szkło, pod
wpływem przywidzenia, że idą po niego rosyjscy żołdacy.
Rejtan gorliwie wierzył w Boga, jednak jako samobójca nie mógł zostać pochowany na
cmentarzu katolickim. Rodzina złożyła go w grobie pod jednym z drzew w pobliżu domu.
Dopiero w 1910 roku Kościół pozwolił pochować posła w neogotyckiej kaplicy, która w
tym celu została zbudowana.
Wandale i rabusie jednak nie oddali
bezczeszcząc i okradając jego grób.
honoru
zmarłemu
patriocie
wielokrotnie
Emilia
Plater
Śmierć pułkownika – Adam Mickiewicz
W głuchej puszczy, przed chatką leśnika,
Potem do niej wszedł ksiądz z Panem Bogiem;
Rota strzelców stanęła zielona;
I żołnierze od żalu pobledli.
A u wrót stoi straż Pułkownika,
A lud modlił się klęcząc przed progiem.
Tam w izdebce Pułkownik ich kona.
Nawet starzy Kościuszki żołnierze,
Z wiosek zbiegły się tłumy wieśniacze,
Wódz to był wielkiej mocy i sławy,
Kiedy po nim lud prosty tak płacze
I o zdrowie tak pyta ciekawy.
Tyle krwi swej i cudzej wylali,
Łzy ni jednej - a teraz płakali
I mówili z księżami pacierze.
Z rannym świtem dzwoniono w kaplicy;
Już przed chatą nie było żołnierza,
Kazał konia Pułkownik kulbaczyć,
Bo już Moskal był w tej okolicy.
Konia w każdej sławnego potrzebie;
Przyszedł lud widzieć zwłoki rycerza,
Chce go jeszcze przed śmiercią obaczyć,
Na pastuszym tapczanie on leży -
Kazał przywieść do izby - do siebie.
W ręku krzyż, w głowach siodło i burka,
Kazał przynieść swój mundur strzelecki,
A u boku kordelas, dwururka.
Swój kordelas i pas, i ładunki;
Lecz ten wódz, choć w żołnierskiej odzieży,
Stary żołnierz - on chce jak Czarniecki.
Jakie piękne dziewicze ma lica?
Umierając, swe żegnać rynsztunki.
A gdy konia już z izby wywiedli,
Jaką pierś? - Ach, to była dziewica,
To Litwinka, dziewica - bohater,
Wódz Powstańców - Emilia Plater!
E
milia Plater, córka Anny von Mohl i hrabiego Franciszka Ksawerego Platera, bohaterka Powstania
Listopadowego urodziła się 13 listopada 1806 roku w Wilnie.
Pierwsze lata swojego życia Emilia spędziła w domu rodziców w Wilnie. Jednak z powodu ojca, który był
hulaką nigdy nie była szczęśliwa. Emilia opuściła Wilno wraz z mamą w 1815 roku, po rozwodzie
rodziców. Wyjechały do majątku w Liksnie (Inflanty Polskie) należącym do ich krewnych Żybertów.
Ponieważ ród Platerów osiedlił się w Inflantach przed wieloma wiekami stopniowo zaczęli przejmować
polskie tradycje, kulturę zostając zagorzałymi patriotami. Dlatego już od maleńkości Emilia słuchała
gawęd i opowiadań o Polakach-bohaterach i ich czynach. Od 10 roku życia uczyła się i spędzała wolny
czas w towarzystwie chłopców, być może to ukierunkowało jej późniejsze zainteresowania.
Była wszechstronnie uzdolniona: rysowała, śpiewała, pisała wiersze, była świetnym jeźdźcą, myśliwym
oraz uprawiała fechtunek.
Emilia popierała ówczesny ruch młodzieży i patriotów, zachwycała się dziełami romantyków, zwłaszcza
Goethego i Schillera.
Od 1824 roku Platerówna niemal przez cały czas była w podróży. Podróżowała po Inflantach, odwiedziła
również Litwę i Białoruś. W 1829 roku zawitała do Polski zwiedzając Warszawę, Częstochowę oraz
Kraków.
W 1830 roku Emilia Plater straciła matkę, jej śmierć była dla niej strasznym ciosem. W tym samym roku,
29 listopada wybuchło powstanie. Na wieść o tym młoda dziewczyna obcięła długie włosy oraz razem ze
swoją przyjaciółką Marią Prószyńską kazały uszyć sobie stroje męskie. Uzbrojona i gotowa do walki, z
własnym oddziałem 30 marca 1831 roku zajęła stację Danagiele. Zwyciężyła i tam, i również pod
Ucinami, 2 kwietnia. Dwa dni później Platerówna jako przywódca oddziału powstańczego zajęła mieścinę
Jeziorowy.
20 kwietnia oddziały Emilii Plater zaczęły się rozpadać. Ona sama dostała się do oddziału dowodzonego
przez Karola Załuskiego i brała udział w bitwie pod Prestowianami, brała również udział w bitwie pod
Mejszagołą. Po dniu 5–ego czerwca została mianowana przez generała Chłapowskiego honorowym
dowódcą 1 kompanii 25 pułku piechoty liniowej.
Po klęsce generała Giełguda, Plater zdecydowała się na podróż ku Warszawie. Nie dotarła jednak do celu,
gdyż przeszkodziła jej choroba. Ukrywał ją wtedy Ignacy Abłanowicz w swoim dworze w Justianowie pod
nazwiskiem Korawińskiej.
Zmarła w Justianowie 23 grudnia 1831 roku.
Osoba Emilii Plater stała się symbolem odwagi kobiet polskich walczących o niepodległość, była tematem
twórczości wielu poetów i malarzy ( między innymi Adama Mickiewicza ).
Ignacy Jan Paderewski
„Paderewski kochany i czczony w Polsce, popularny i podziwiany w
Ameryce i Europie, stanowi żywy symbol (...). Paderewski nie należy
do żadnego obozu i nie stanowi nawet własności całego żyjącego
pokolenia Polaków. Paderewski należy do Polski wiecznej, do tej
wiecznej idei i wiecznej rzeczywistości, która nazywa się Polska.”
Profesor J.Kucharzewski 1941 rok
Ignacy Jan Paderewski urodził się 6 lub 18 listopada 1860 roku w Kuryłówce na Podolu. Był
synem Polikseny z domu Nowickiej, która zmarła niedługo po porodzie, natomiast jego ojciec
był uczestnikiem powstania styczniowego i jedynym opiekunem Paderewskiego i jego siostry
Antoniny. Był wielkim politykiem, kompozytorem, artystą.
Od 12 do 18 roku życia uczęszczał do Instytutu Muzycznego w Warszawie. Po zakończeniu
nauki zarabiał dorywczo grając na przyjęciach, komponując i dając korepetycje z gry na
fortepianie.
W 1880 roku mając 20 lat wziął ślub z Antoniną Korsakówną. Ich małżeństwo nie trwało
jednak długo, gdyż młoda żona zmarła w 1881, zostawiając Paderewskiemu pod opieką ich
kilkumiesięcznego synka Alfreda. Paderewski postanowił wtedy wyjechać do Berlina, aby
szkolić swój warsztat.
W Berlinie ponownie poszedł na studia, tym razem kompozytorskie pod okiem F. Kiela i
Urbana.
H.
Po raz pierwszy zadebiutował jako pianista mając 27 lat w Wiedniu. Natomiast jego pierwszy
duży koncert odbył się w 1888 roku w Paryżu, zawdzięczał to Helenie Modrzejewskiej, która
wyłożyła pieniądze na kontynuację jego nauki w latach wcześniejszych w Wiedniu.
Po koncertach w stolicy Francji udał się do Londynu. Udało mu się zagrać nawet przed samą
królową Wiktorią.
W latach 1891 do 1892 odbył tournee po Stanach Zjednoczonych, zaowocowało to
osiedleniem się w USA na stałe. Ponownie ożenił się, z Heleną Górską w 1899 roku,
Paderewscy jednak nie powrócili do kraju, lecz osiedlili się koło Lozanny w Morges.
Paderewski ufundował pomnik upamiętniający bitwę pod Grunwaldem, został on odsłonięty w
1910 w Krakowie. Ignacy wygłosił wtedy przemówienie o tematyce niepodległościowej.
Wybuch I wojny Światowej spowodował zwiększenie zainteresowania Paderewskiego
działalnością dyplomatyczną. Był założycielem i współautorem wielu komitetów pomocy dla
Polaków, zajmował się zbieraniem pieniędzy za granicą. W 1915 roku wyjechał do Stanów
Zjednoczonych i tam kontynuował swoją działalność. W sierpniu 1917 został przedstawicielem
Komitetu Narodowego Polskiego w USA.
Kompozytor powrócił do Polski 25 grudnia 1918 roku. Natomiast 22 dni później został
desygnowany na premiera oraz ministra spraw zagranicznych. Jego osiągnięcia na tych
stanowiskach to wprowadzenie demokratycznych wyborów do Parlamentu i rządu, wyciszenie
wewnętrznych politycznych konfliktów, zyskanie międzynarodowego szacunku dla Polski.
Podjął się ekonomicznej odbudowy kraju, utworzył system państwowy, rozwinął system
szkolnictwa na wszystkich poziomach nauczania.
Brał udział wraz z Romanem Dmowskim w konferencji w Paryżu, która zakończyła się
podpisaniem traktatu wersalskiego. Był wówczas jeszcze premierem, lecz z powodu krytyki
partii rządzących w Polsce podał się do dymisji w listopadzie 1919 roku. Udał się do
Szwajcarii, by odpocząć od spraw związanych z polityką.
Wrócił jednak do kraju wkrótce po rozpoczęciu wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku, został
mianowany na wysłannika rządu polskiego do Ligi Narodów. Po blisko roku z pełnionej przez
siebie funkcji zrezygnował. Chciał powrócić do koncertowania i swojej kariery muzycznej.
Większość dochodów ze swoich koncertów przekazywał jednak na cele dobroczynne, a przed
każdym występem nie omieszkał wygłosić przemówienia na temat sprawy polskiej.
W 1936 roku założył wraz z Władysławem Sikorskim Front Morges.
Przewodniczył Radzie Narodowej Rzeczpospolitej Polskiej od stycznia 1940 roku aż do śmierci.
Był wielokrotnie odznaczony m.in. Wielkim Orderem Oficerskim Legii Honorowej, Orderem
Virtuti Militari. Posiadał doktoraty honoris causa uniwersytetów we Lwowie, Krakowie,
Poznaniu oraz wielu uczelni w Stanach Zjednoczonych. Otrzymał również Order Of British
Empire.
Ignacy Jan Paderewski zmarł 29 czerwca 1941 roku w Nowym Jorku mając 81 lat. Obecnie
jego zwłoki spoczywają od 1992 w podziemiach archikatedry świętego Jana w Warszawie.
Wojciech
Korfanty
"Zasługę mojego uświadomienia narodowego przypisać muszę
moim hakatystycznym profesorom w gimnazjum w Katowicach,
którzy zohydzaniem wszystkiego co polskie i co katolickie
wzbudzili we mnie ciekawość do książki polskiej, z której
pragnąłem się dowiedzieć, czym jest ten lżony i poniżany naród ,
którego językiem w mojej rodzinie mówiłem. I pokochałem naród
mój, przeszłość i dolę jego i poczułem się synem jego.”
Wojciech Korfanty
Wojciech
Korfanty urodził się 20 kwietnia 1873 roku w osadzie Sadzawka
(dzisiejsze Siemianowice). Był synem Józefa, górnika i Karoliny z domu Klecha.
Naukę rozpoczął w 1879 roku w szkole ludowej w Siemianowicach.
Jak sam mówił książką polską zainteresowali go antypolscy nauczyciele z
gimnazjum, do którego chodził od 1885 roku. Został z niego wydalony za
zorganizowanie kółka polskiego oraz za zainteresowanie narodem Polaków. Studiował
na politechnice w Charlottenburgu. W 1896 roku przeniósł się na Wydział Prawny i
Ekonomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego. W tym czasie związany był z organizacją
„Związek Młodzieży Polskiej Zet” i należał do Towarzystwa Akademików
Górnoślązaków.
Pięć lat później w 1901 roku wstąpił do Ligi Narodowej, gdzie był autorem
porywających broszur i tekstów ukazujących złą passę narodu Ślązaków. Wynikiem
jego starań politycznych było uzyskanie mandatu poselskiego do parlamentu Rzeszy
w 1903 i 1905 roku.
Na początku I wojny światowej poparł politykę proniemiecką, sądząc, że pomoże to
sprawie polskiej, jednak w niedługim czasie przekonał się, iż nie przynosi to
pożądanych skutków i wycofał się z wcześniejszych poglądów. Wygłosił wtedy dwa
przemówienia potępiające strategię Niemiec.
Był również jednym z uczestników Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej, która swoją
siedzibę miała w Poznaniu. Był kandydatem na premiera, lecz wycofał się z tej
propozycji.
Do 1920 roku pełnił rolę komisarza plebiscytowego na Górnym Śląsku. W lipcu tego
roku przedstawił Białą Księgę o terrorze skierowanym przeciwko Śląsku.
Do sierpnia 1920 roku opowiadał się za pokojowym załatwieniem sprawy związanej z
przywróceniem Śląska do Polski. Jednak już w maju 1921 roku, po klęsce II powstania
śląskiego, jako dyktator w Manifeście do ludu górnośląskiego wezwał do zbrojnej walki w III
powstaniu śląskim, co poskutkowało przywróceniem do granic Polski 29 % obszarów
objętych plebiscytem.
W 1922 roku został wybrany posłem do Sejmu RP i do Sejmu Śląskiego. W tymże roku był
ponownie desygnowany na premiera Rządu RP, z czego jednak znów rezygnował.
W maju 1926 roku sprzeciwił się Józefowi Piłsudzkiemu i poparł rząd Wincentego Witosa.
Naraził się przez to na ostre ataki. Został nawet postawiony przed Sądem Marszałkowskim,
który wydał dla niego niekorzystny wyrok.
Został uwięziony w twierdzy brzeskiej wraz z posłami Centrolewu dnia 26 września 1930
roku. Na Śląsk zaś wrócił 20 grudnia tegoż roku jako senator Rzeczpospolitej Polskiej.
W 1935 roku udał się na emigrację do Czechosłowacji, skąd jednak udawało mu się kierować
swoją partią i pismem -"Polonia". W 1936 roku współtworzył tzw. Front Morges.
Do kraju wrócił potajemnie dopiero w kwietniu 1939 roku, jednak wkrótce ponownie został
uwięziony. Z więzienia w Warszawie zwolniono go w lipcu 1939 roku w bardzo złym stanie
zdrowia.
Zmarł 17 sierpnia 1939 roku, zaś jego pogrzeb odbył się 20 sierpnia i stał się wielką
manifestacją ludności Górnego Śląska, która tłumnie oddała hołd człowiekowi, który całe
swoje życie poświęcił dla dobra tego regionu.
Jego zwłoki spoczywają na cmentarzu w Katowicach przy ulicy Francuskiej, zwanym Śląskimi
Powązkami.
W 1997 roku został odznaczony pośmiertnie Orderem Orła Białego.
Krzysztof
Kamil
Baczyński
Z głową na karabinie
Nocą słyszę, jak coraz bliżej
Teraz na dnie śmierci wyrastam
Drżąc i grając krąg się zaciska.
Ja – syn dziki mego narodu.
A mnie przecież zdrój rzeźbił chyży,
Krąg jak nożem z wolna rozcina,
Wyhuśtała mnie chmur kołyska.
przetnie światło, zanim dzień minie,
A mnie przecież wody szerokie
A ja prześpię czas wielkiej rzeźby
Na dźwigarach swych niosły ptaki
Z głową ciężką na karabinie.
Bzu dzikiego; bujne obłoki
Obskoczony przez zdarzeń zamęt,
Były dla mnie jak uśmiech matki.
kręgiem ostrym rozdarty na pół,
Krąg powolny dzień czy nic krąży,
Głowę rzucę pod wiatr jak granat,
Ostrzem świszcząc tnie już przy ustach,
Piersi zgniecie czas czarną łapą;
A dla mnie przecież tak jak innym
Bo to była życia nieśmiałość,
Ziemia rosła tęga – nie pusta.
A odwaga – gdy śmiercią niosło.
I mnie przecież jak dymu laska
Umrzeć przyjdzie, gdy się kochało
Wytryskała gołębia młodość;
Wielkie sprawy głupią miłością.
4 XII 1943 r.
Krzysztof Kamil Baczyński urodził się 22 stycznia 1921 roku, lecz znana jest jeszcze data 3 marca
1921 roku. Był synem Stanisława Baczyńskiego cenionego i znanego krytyka literackiego i Stefanii
Zieleńczyk nauczycielki (to ona zadbała o to, aby poezja Krzysztofa ujrzała światło dzienne,
potwierdziła również jego udział w powstaniu warszawskim). Był poetą (tworzył pod pseudonimem
Jan Bługaj, Emil, Jan Krzyski, Krzysztof, Piotr Smugosz, Krzysztof Zieliński, Krzyś), podchorążym,
żołnierzem Armii Krajowej. Należał do pierwszego pokolenia żyjącego w wolnym i niepodległym
państwie.
Jego poezja została doceniona już za jego życia, zwłaszcza przez artystów starszej daty. Wśród
własnego pokolenia początkowo jego twórczość budziła niechęć, jednak po śmierci został
okrzykniętym jednym z najwybitniejszych poetów okresu wojennego.
Baczyński naukę rozpoczął mając lat 12 w Państwowym Gimnazjum imienia Stefana Batorego,
ukończywszy je otrzymaniem świadectwa dojrzałości w 1939 roku. W szkole bywał rzadko, z tego
powodu miał słabe oceny. W 1937 roku został członkiem Komitetu Wykonawczego „Spartakus”,
natomiast po raz pierwszy jako poeta zadebiutował będąc współredaktorem „Strzały”. Zamierzał
wybrać się na Akademię Sztuk Pięknych aby studiować grafikę, uniemożliwił mu to jednak wybuch
wojny. Przez rok studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, który był w tych czasach
tajnym. Imał się wielu zajęć, jak na przykład szklenie okien czy malowanie szyldów. W tym czasie
uczył się również w Szkole Sztuk Zdobniczych i Malarstwa.
W lipcu 1943 roku wstąpił do wojska, zostając starszym strzelcem batalionu „Zośka AK” w kompanii
„Rudy”.
25 maja 1944 roku otrzymał awans do stopnia starszego strzelca podchorążego rezerwy piechoty, w
tym czasie zajmował się również kierowaniem jednym z działów poezji w miesięczniku „Droga”.
W lipcu 1944 roku zaciągnął się do harcerskiego batalionu „Parasol” przyjmując pseudonim „Krzyś”.
Wybuch powstania warszawskiego zaskoczył Baczyńskiego w okolicy placu teatralnego, przyłączył
się wtedy do oddziału złożonego z ochotników.
Poległ 4 sierpnia 1944 roku zastrzelony przez strzelca wyborowego, który znajdował się na szczycie
gmachu Teatru Wielkiego.
Encyklopedia PWN
Źródła
http://pl.wikipedia.org/wiki/Emilia_Plater
http://pl.wikipedia.org/wiki/Wojciech_Korfanty
http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_paderewski_ignacy_jan
http://polonialife.ca/polacy_paderewski.htm
http://eduseek.interklasa.pl/artykuly/artykul/ida/3695/
http://www.polonica.net/Tadeusz_Rejtan.htm
http://www.najmici.net/hruszowka.htm
http://portalwiedzy.onet.pl/65901,,,,rejtan_tadeusz,haslo.html
http://www.poland.gov.pl/Slask,33.html
http://www.baczynski.art.pl/
http://pl.wikipedia.org/wiki/Krzysztof_Kamil_Baczy%C5%84ski
http://portalwiedzy.onet.pl/9612,,,,baczynski_krzysztof_kamil,haslo.html
http://wpk.p.lodz.pl/~sebekmez/b/index.html
http://images.google.com/images?q=flaga+polski&hl=pl&rls=RNWE,RNWE:200604,RNWE:en&um=1&sa=X&oi=images&ct=title
http://images.google.com/images?svnum=10&hl=pl&rls=RNWE%2CRNWE%3A200604%2CRNWE%3Aen&q=tadeusz+Rejtan
http://images.google.com/images?svnum=10&hl=pl&rls=RNWE%2CRNWE%3A200604%2CRNWE%3Aen&q=emilia+plater
http://images.google.com/images?svnum=10&hl=pl&rls=RNWE%2CRNWE%3A200604%2CRNWE%3Aen&q=paderewski
Temat opracowała
Agnieszka